Bài giảng Luật hôn nhân và gia đình: Bài 4 - TS. Bùi Quang Xuân

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH

ISO 9001:2008

LUẬT HƠN NHÂN &
GIA ĐÌNH
TS. BÙI QUANG XUÂN


KHÁI QT LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH

 Luật hơn nhân và gia đình là ngành luật trong hệ thống
pháp luật Việt Nam, bao gồm tổng hợp các quy phạm
pháp luật do Nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các
quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực hôn nhân và gia
đình.

TS. BÙI QUANG XUÂN

0913 183 168


CHÀO CÁC BẠN ….

 HƠM NAY CHÚNG TA CÙNG TÌM HIỂU

QUAN HỆ GIỮA CHA MẸ - CON

TS. BÙI QUANG XUÂN


LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH

QUAN HỆ GIỮA CHA MẸ CON
TS. BÙI QUANG XUÂN


I. CĂN CỨ LÀM PHÁT SINH QUAN HỆ PHÁP LUẬT GIỮA CHA MẸ VÀ CON

1. QHPL giữa Cha mẹ và con phát sinh dựa vào sự kiện sinh đẻ
. Con trong giá thú?
. Con ngoài giá thú?
. Con riêng của vợ, chồng?
. Con ni?

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


1.1 XÁC ĐỊNH CON CHUNG CỦA VỢ CHỒNG (CON TRONG GIÁ THÚ)

Là trường hợp xác định cha mẹ cho con khi giữa cha mẹ đứa
trẻ tồn tại quan hệ hôn nhân hợp pháp.



Nguyên tắc xác định: tiến hành theo phương pháp suy
đốn pháp lý.



Căn cứ xác định: thời kỳ hơn nhân.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


CÁC TRƯỜNG HỢP CỤ THỂ: Điều 88

- Con được thụ thai và sinh ra trong thời kỳ hôn nhân.

- Con được thụ thai trước thời kỳ hôn nhân và sinh ra trong thời kỳ hôn
CON TRONG
GIÁ THÚ

nhân.

- Con được sinh ra trước ngày đăng ký kết hôn và được cha mẹ tự nguyện thừa nhận là con
chung.

- Con được thụ thai trong thời kỳ hôn nhân và sinh ra sau khi chấm dứt hôn nhân trong thời
gian tối đa là 300 ngày.
LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


1.2 XÁC ĐỊNH CHA, MẸ, CON NGOÀI GIÁ THÚ

Là trường hợp xác định cha, mẹ, con khi giữa cha và mẹ của đứa trẻ không tồn tại
quan hệ hôn nhân hợp pháp.



Nguyên tắc xác định: theo yêu cầu của cha, mẹ, con.



Căn cứ xác định: sự thừa nhận của cha, mẹ, con hoặc thông qua các chứng cứ xác nhận.



Thủ tục xác định: Thủ tục hành chính hoặc thủ tục tư pháp.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


Thủ tục hành chính
* Được tiến hành trong trường hợp cha mẹ nhận con tại cơ quan hành
chính nhà nước. Cụ thể: UBND cấp xã nơi cư trú của người nhận hoặc

Thủ tục tư pháp
* Được tiến hành tại Tòa án.

người được nhận.
* Điều kiện: việc nhận cha mẹ cho con là hồn tồn tự nguyện và khơng
có tranh chấp.
Nếu cha, mẹ nhận con chưa thành niên thì phải có sự đồng ý của người

* Điều kiện: việc xác định cha,

hiện đang là cha mẹ. Trừ khi họ chết, mất tích, mất NLHVDS, bị hạn chế

mẹ, con có tranh chấp.

NLHVDS.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


1.3 XÁC ĐỊNH CHA MẸ TRONG TRƯỜNG HỢP SINH CON BẰNG KỸ THUẬT HỖ TRỢ SINH SẢN

 Sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản là việc sinh con bằng kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
hoặc thụ tinh trong ống nghiệm. (Điều 3 khoản 21)

Cặp vợ chồng vô sinh

 ĐỐI TƯỢNG
ÁP DỤNG:

Phụ nữ sống độc thân

LUẬT HÔN NHÂN & GIA ĐÌNH


 Điều kiện: đứa trẻ ra đời bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản phải do chính người mẹ của cặp
vợ chồng vô sinh hoặc người phụ nữ sống độc thân sinh ra.

 Cách thức xác định: (Điều 93)

* Trong trường hợp người vợ sinh con bằng kỹ

* Trong trường hợp người phụ nữ sống độc

thuật hỗ trợ sinh sản: xác định cha mẹ được áp

thân sinh con thì người phụ nữ đó là mẹ của

dụng theo Điều 88.

con được sinh ra.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


LƯU Ý:

 Việc sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh

sản không làm phát sinh quan hệ cha,
mẹ và con giữa người cho tinh trùng,
cho nỗn, cho phơi với người con được
sinh ra.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


ĐIỀU KIỆN MANG THAI HỘ VÌ MỤC ĐÍCH NHÂN ĐẠO (ĐIỀU 95)



Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, khơng

vì mục đích thương mại giúp mang thai cho cặp vợ chồng mà người vợ không thể
mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bằng việc
lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống
nghiệm sau đó cấy vào tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người
này mang thai và sinh con.

 (Điều 3 Khoản 22)

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


ĐIỀU KIỆN MANG THAI HỘ VÌ MỤC ĐÍCH NHÂN ĐẠO (ĐIỀU 95)

•
•
ĐIỀU KIỆN
CHUNG

Thực hiện trên cơ sở tự nguyện của các bên.
Việc thỏa thuận phải được lập thành văn bản có cơng chứng
hoặc được xác nhận của người có thẩm quyền của cơ sở y tế thực
hiện việc mang thai hộ. (Điều 96)

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


ĐIỀU KIỆN MANG THAI HỘ

Điều kiện đối với người mang thai hộ
Điều kiện đối với cặp vợ chồng nhờ mang thai

hộ

- Là người thân thích cùng hàng của cặp vợ chồng nhờ mang thai
hộ.

- Có xác nhận của tổ chức y tế: người vợ không

- Đã từng sinh con và chỉ được mang thai hộ một lần.

thể mang thai ngay khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ

- Ở độ tuổi phù hợp và được cơ sở y tế xác nhận là có khả năng

sinh sản.

mang thai.

- Vợ chồng đang khơng có con chung.

- Phải được sự đồng ý bằng văn bản của chồng (nếu có).

- Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.

- Đã được tư vấn về y tế, pháp lý, tâm lý.

LUẬT HÔN NHÂN & GIA ĐÌNH


QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA NGƯỜI MANG THAI HỘ VÌ MỤC ĐÍCH NHÂN ĐẠO: ĐIỀU 97

3. Được hưởng chế độ

2. Tuân thủ các qui định về chăm sóc sức

thai sản 60 ngày.
4. Vì lý do tính mạng, sức khỏe: có quyền quyết

khỏe sinh sản của Bộ y tế

định về việc tiếp tục hoặc ngừng mang thai hộ.

1. Phải giao đứa trẻ cho bên nhờ mang thai
hộ.

5. Yêu cầu Tòa án buộc bên nhờ mang thai hộ
Điều 97

LUẬT HÔN NHÂN & GIA ĐÌNH

nhận con.


QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA BÊN NHỜ MANG THAI HỘ VÌ MỤC ĐÍCH NHÂN ĐẠO: ĐIỀU 98

3. Khơng được từ chối
2. Quyền và nghĩa vụ phát sinh

nhận con.
4. Được hưởng chế độ thai sản 6 tháng

kể từ thời điểm con được sinh

kể từ thời điểm nhận con.

ra.

1. Chi trả chi phí cho việc nhờ
mang thai hộ.

5. u cầu Tịa án buộc bên mang thai hộ giao
Điều 98

LUẬT HÔN NHÂN & GIA ĐÌNH

con.


CÁCH THỨC XÁC ĐỊNH:

 Con sinh ra trong trường hợp mang thai hộ vì
mục đích nhân đạo là con chung của vợ chồng
nhờ mang thai hộ kể từ thời điểm con được sinh
ra.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


1.5 CHỦ THỂ CÓ QUYỀN YÊU CẦU XÁC ĐỊNH CHA, MẸ, CON (ĐIỀU 102)

* Xác định cha, mẹ, con đã thành niên, khơng mất

Tự mình u cầu

năng lực HVDS:

* Xác định cha mẹ cho con hoặc xác định con cho
cha, mẹ chưa thành niên hoặc mất năng lực HVDS:

- Cha, mẹ, người giám hộ.
- Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình.
- Hội liên hiệp phụ nữ

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


1.6 THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT VIỆC XÁC ĐỊNH CHA, MẸ, CON (ĐIỀU 101)

CƠ QUAN GIẢI QUYẾT

Tòa án theo PL về

Cơ quan đăng ký Hộ tịch theo PL về hộ tịch

Tố tụng

- Xác định cha, mẹ, con bằng thủ tục tư pháp khi
- Xác định cha, mẹ, con bằng thủ tục hành chính khi các bên cịn
sống, tự nguyện và khơng có tranh chấp.

người được yêu cầu hoặc người có yêu cầu chết và có

tranh chấp.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


2. QHPL GIỮA CHA MẸ VÀ CON PHÁT SINH DỰA VÀO SỰ KIỆN NI
DƯỠNG

Sự kiện ni

Nhận ni con ni

dưỡng

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


2.1 KHÁI NIỆM VÀ MỤC ĐÍCH CỦA VIỆC NI CON NI

 Khái niệm: ni con ni là việc xác
lập quan hệ cha, mẹ và con giữa người
nhận nuôi con nuôi và người được nhận
làm con nuôi. (Điều 3 khoản 1 Luật ni
con ni 2010)

B QUANG XN


KHÁI NIỆM VÀ MỤC ĐÍCH CỦA VIỆC NI CON NI

- Nhằm xác lập quan hệ cha, mẹ và con lâu dài, bền vững.
MỤC
ĐÍCH:
(Điều 2 Luật

- Vì lợi ích tốt nhất của người được nhận làm con nuôi.

nuôi
con nuôi)

- Bảo đảm cho con ni được ni dưỡng, chăm sóc, giáo dục trong
mơi trường gia đình.
LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


2.2 NGUYÊN TẮC GIẢI QUYẾT VIỆC NUÔI CON NUÔI (ĐIỀU 4 LUẬT NI CON NI)

2.

Phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người được nhận làm con nuôi và người

nhận con nuôi, tự nguyện, không phân biệt nam nữ, không trái PL và đạo đức xã hội.

1. Cần tôn trọng quyền của trẻ em được sống

3. Chỉ cho làm con ni người ở nước ngồi khi

trong mơi trường gia đình gốc.

khơng thể tìm được gia đình thay thế ở trong

nước.
LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH


2.3 ĐIỀU KIỆN ĐỂ VIỆC NUÔI CON NUÔI HỢP PHÁP

a)

Đối với người được nhận làm con nuôi
(Điều 8 Luật NCN)

* Về tuổi

* Một người chỉ được làm con nuôi

- Trẻ em < 16 tuổi.
- Nếu = 16

< 18 tuổi: khi được cha dượng, mẹ kế, cơ, dì, cậu,

chú, bác ruột nhận làm con nuôi.

của một người độc thân hoặc của hai
vợ chồng.

LUẬT HƠN NHÂN & GIA ĐÌNH