Xây dựng và sử dụng bài tập có nội dung thực tế phần “quang học” vật lí 9 theo định hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn của học sinh

Đ I H CăĐẨăN NG
TR
NGăĐ I H CăS ăPH M
---------------------------------------

ĐINHăTH NH ăTH O

XÂY D NG VÀ S

D NG BÀI T P CÓ N I DUNG

TH C T PH NăắQUANGăH C”ăV TăLệă9ăTHEOăĐ NH

H

NG PHÁT TRI NăNĔNGăL C V N D NG KI N
TH C V T LÍ VÀO TH C TI N C A H C SINH

LU NăVĔNăTH CăSƾă

LÝ LU N VÀ PPDH B

MƠN V T LÍ

ĐƠăN ng ậ Nĕmă2019


Đ I H CăĐẨăN NG
TR
NGăĐ I H CăS ăPH M
---------------------------------------

ĐINHăTH NH ăTH O

XÂY D NG VÀ S

D NG BÀI T P CÓ N I DUNG TH C

T PH NăắQUANGăH C”ăV TăLệă9ăTHEOăĐ NHăH

NG

PHÁT TRI NăNĔNGăL C V N D NG KI N TH C V T LÍ
VÀO TH C TI N C A H C SINH

Ngành: Lý lu n và PPDH B mơn V t lí
Mã s : 8.14.01.11

NG

IăH

NG D N KHOA H C:

TS. Lê Thanh Huy

ĐƠăN ng ậ Nĕmă2019

iii

DANH M C CÁC CH
Vi tăt t

VI T T T
C măt

C

iăch ng

DH

D yăh c

GV

Giáo viên

HS

H căsinh

NLVDKT

Nĕngăl căv năd ngăki năth c

PPDH

Ph

THCS

Trungăh căc ăs

TN

Th cănghi m

TNSP

Th cănghi măs ăph m

VDKT

V năd ngăki năth c

VDKTVTT
VDKTVLVTT

ngăphápăd yăh c

V năd ngăki năth căvƠoăth căti n
V năd ngăki năth căv tălíăvƠoăth căti n


iv

DANH M C CÁC B NG

S ăhi uă
b ng

Tênăb ng

Trang

1.1

B ngă môă t ăcácănĕngăl căthƠnhăt ăvƠăbi uă hi nă
c aănĕngăl căv năd ngăki năth căvƠoăth căti n

8

1.2

B ngă ki mă quană sátă đánhă giáă nĕngă l că
VDKTVTT cho HS THCS

11

1.3

Phơnălo iăbƠiăt pătìnhăhu ng

20

1.4

Phân lo i bài t p thi t b kĩăthu t

21

1.5

Phân lo i bài t p d án

23

B ng phân tích n i dung ph năắQuangăh c”ăV t
2.1

36

lí 9

2.2

Tiêuăchíăđánhăgiáăs c ng tác

62

2.3

Tiêuăchíăđ đánhăgiáăs n phẩm

63

3.1

K t qu đánhă giáă đ nhă l
th c ti n theo các tiêu chí

67

3.2

Tổng h p k t qu TN qua các bài ki m tra

71

3.3

B ng t l HS y u kém, trung bình, khá, gi i

72

3.4

B ng tham s th ng kê

72

ng NLVDKT vào


v

DANH M C CÁC HÌNH V

S ăhi uăhình
v

Tênăhìnhăv

Trang

1.1

Quy trình xây d ng bài t pătheoăđ nhăh
VDKTVTT

ngănĕngăl c

1.2

Quy trình rèn luy n NLVDKT vào th c ti n

26

2.1

C u trúc ph năắQuangăh c”ăV t lí 9

35

3.1

S n phẩm các t t khúc x c a m t

66

25


vi

DANH M C CÁC BI UăĐ

S ă hi uă
Tênăhìnhăv
bi uăđ

Trang

3.1

M că đ NLVDKT vào th c ti n c a HS
TN

giaiă đo nă đ u

68

3.2

M că đ NLVDKT vào th c ti n c a HS
TN

giaiă đo n gi a

68

3.3

M că đ NLVDKT vào th c ti n c a HS
TN

giaiă đo n cu i

69

3.4

Bi uăđ phân ph i t n s c a các bài ki m tra

71


vii

M CL C
L IăCAMă OAN ............................................................................................................ i
L I C Mă N ................................................................................................................. ii
DANH M C CÁC CH

VI T T T ............................................................................ iii

DANH M C CÁC B NG .......................................................................................... ivv
DANH M C CÁC HÌNH V .........................................................................................v

DANH M C CÁC BI Uă
M

....................................................................................... vi

U .........................................................................................................................1

1. Lí do ch năđ tài: .........................................................................................................1
2. Tổng quan v năđ nghiên c u .....................................................................................2
3. M c tiêu c aăđ tài ......................................................................................................3
4. Gi thuy t khoa h c. ....................................................................................................4
5ă

iăt

51ă

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u. ...........................................................4

iăt

ng nghiên c u. ..............................................................................................4

5.2. Ph m vi nghiên c u. .................................................................................................4
6. Nhi m v nghiên c u c aăđ tài ..................................................................................4
7 ăPh

ngăphápănghiênăc u. ............................................................................................5

7 1 ăPh

ngăphápănghiênăc u lí thuy t. ...........................................................................5

7 2 ăPh

ngăphápăth c ti n. .............................................................................................5

7 3 ăPh

ngăphápăth c nghi măs ăph m. ........................................................................5

7 4 ăPh

ngăphápăth ng kê tốn h c. ..............................................................................5

8 ă óngăgópăc aăđ tài .....................................................................................................5
9. C u trúc lu năvĕn .........................................................................................................9
CH

NGă1: C ăS LÍ LU N VÀ TH C TI N C A VI C XÂY D NG VÀ S

D NG BÀI T P CÓ N I DUNG TH C T THEOă

NHăH

NG PHÁT TRI N

NĔNGăL C V N D NG KI N TH C VÀO TH C TI N C A H C SINH ..........7
1 1 ăNĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n.....................................................7
1 1 1 ăNĕngăl c HS. .........................................................................................................7

1 1 2ăNĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n. ...........................................................8
1.1.2.1 Khái ni m ............................................................................................................8


viii

1.1.2.2. Các năng lực thành tố và biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào thực
tiễn. ..................................................................................................................................8
1.1.2.3 Thiết kế bảng kiểm quan sát ..............................................................................10
1.1.2.4 Thiết kế bài kiểm tra ..........................................................................................12
1 1 3 ăụănghĩaăc a vi c b iăd

ngănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n trong d y

h c V t lí .......................................................................................................................12
1.1.4. M t s hình th căđánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n ..............14
1.1.4.1. Đánh giá năng lực. ...........................................................................................14
1.1.4.2. Đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.......................................14
1.1.5. Công c đánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n ............................15
1.2. Bài t p v t lí phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n ..............18
1.2.1. Khái ni m bài t p có n i dung th c t .................................................................18
1.2.2. Vai trị ch cănĕngăc a bài t p v t lí có n i dung th c t .....................................19
1.2.3. Phân lo i bài t p có n i dung th c t ..................................................................19
1.2.3.1. Dạng I: BT tình huống ......................................................................................19
1.2.3.2. Dạng II: BT thiết bị kĩ thuật .............................................................................21
1.2.3.3. Dạng III: Bài tập dự án ....................................................................................21
1.2.4. M t s nguyên t c khi xây d ng BTVL có n i dung th c t ..............................23
1.2.5. Quy trình xây d ng bài t pătheoăđ nhăh

ng phát tri nănĕngăl c vào th c ti n .25

1.3. Quy trình tổ ch c d y h c v i BTVL có n i dung th c t theoăđ nhăh ng phát
tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh .............................25
1.4. Th c tr ng c a vi c s d ng bài t p có n i dung th c t theoăđ nhăh
tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n

cácătr

ng phát

ng THCS hi n nay. ...........28

1.4.1. M cătiêuăđi u tra. .................................................................................................28
1.4.2. N iădungăvƠăph

ngăphápăđi u tra ......................................................................28

1.4.1.1. Nội dung điều tra ..............................................................................................28
1.4.1.1. Ph ơng pháp điều tra .......................................................................................28
1.4.3. K t qu đi u tra ...................................................................................................28
1.4.3.1. Kết quả điều tra HS ..........................................................................................28
1.4.3.2. Kết quả tham khảo góp ý giáo viên ..................................................................31
1.5. K t lu năch

ngăI ...................................................................................................33


ix

CH

NGăII: XÂY D NG VÀ S

Lệă9ăTHEOă

NHăH

D NG BÀI T P PH NăắQUANGăH C”ăV T

NG PHÁT TRI NăNĔNGăL C V N D NG KI N TH C

V T LÍ VÀO TH C TI N C A H C SINH .............................................................35
2.1. C uătr căvƠăđặcăđi m n i dung ph năắQuangăh c”ăl p 9 THCS............................35
2 1 1 ă ặcăđi m ph năắQuangăh c”ăV t lí 9 ..................................................................35
2.1.2. C u trúc Ph năắQuangăh c”ăV t lí .......................................................................35
2.1.3. Phân tích n iădungăch

ngă"Quangăh c" V t lí 9 ...............................................36

2.2. Xây d ng m t s BTVL có n i dung th c t ph n Quang h c nhằm phát tri n
nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n...........................................................38
2.2.1. Xây d ng m t s bài t p tình hu ng ....................................................................38
2.2.1. Xây d ng m t s bài t p thi t b kĩăthu t.............................................................44
2.2.1. Xây d ng m t s bài t p d án ............................................................................46
2.3. Thi t k ti n trình d y h c m t s bài h c ph n ắQuang h c” V t lí 9 theoăđ nh
h ng phát tri n nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n ...............................50
2.3.1. M t s nguyên t c d y h cătheoăđ nhăh ng phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n
th c vào th c ti n ..........................................................................................................59
2.3.2 Thi t k ti n trình d y h c và giáo án m t s bài d y h c c th .........................51
2.3.2.1. Giáo án 1 ..........................................................................................................51

2.3.2.2. Giáo án 2 ..........................................................................................................58
2.4. K t lu năch
Ch

ngă2 ..................................................................................................67

ngă3 TH C NGHI MăS PH M .......................................................................65

3.1. M căđích,ănhi m v c a th c nghi măs ph m ......................................................65
3.1.1. M căđíchăc a th c nghi măs ph m ....................................................................65
3.1.2.Nhi m v th c nghi măs ph m ..........................................................................65
3.2.

iăt

ngăvƠăph

ngăphápăth c nghi măs ph m .................................................65

3.3. N i dung th c nghi măs ph m..............................................................................65
3.4. Ph

ngăphápăth c nghi măs ph m .......................................................................65

3.4.1. Công tác chuẩn b ................................................................................................65
3.4.2. Ti n hành th c nghi m ........................................................................................70
3.5. K t qu th c nghi măs ph m ................................................................................70
3.5.1. ánhăgiáăđ nh tính................................................................................................70
3.5.2. ánhăgiáăđ nh l

ng ............................................................................................71


x

3.5.2.1. Đánh giá định l ợng các tiêu chí của NLVDKT vào thực tiễn.........................71
3.5.2.2. Đánh giá định l ợng thông qua các bài kiểm tra .............................................70
3.6. K t lu năch
K T LU N VÀă

ng 3...................................................................................................72
XU T ..........................................................................................74

1. K t lu n......................................................................................................................74
2.

xu t .......................................................................................................................75

TÀI LI U THAM KH O .............................................................................................76
PH L C 1 ................................................................................................................ PL1
PH L C 2 ................................................................................................................ PL3
PH L C 3 ................................................................................................................ PL5
PH L C 4 ................................................................................................................ PL7
PH L C 5 .............................................................................................................. PL11
PH L C 6 .............................................................................................................. PL14
PH L C 7 .............................................................................................................. PL16


1

Đ U

M
1. Lí do ch năđ tài:
nhă h

ng chung v đổi m iă ph

Ngh quy t Trung

ngă8ăkhóaăXI,ăđ

ngă phápă d y h că đƣă đ

că xácă đ nh trong

c th ch hóa trong Lu t Giáo d c lƠăph

ngă

pháp Giáo d c phổ thơng ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch đ ng, sáng t o, t
h c,ă kĩă nĕngă v n d ng vào th c ti n, phù h p v iă đặcă đi m c a t ng l p h c, môn
h c; tác đ ng đ n tình c m, đemă l i ni m vui, t o đ
sinh, t n d ngăđ

c h ng thú h c t p cho h c

c công ngh m i nh t, kh c ph c l i d y truy n th ng truy n th

m t chi u thông báo các ki n th c có sẵn.

V t lí là m t mơn khoa h c v a lý thuy t, v a th c nghi m, có r t nhi u kh
nĕngătrong vi c phát tri n nh ngănĕngăl c nh n th c cho h c sinh. Nó cung c p cho
h c sinh nh ng tri th c khoa h c phổ thông, c ăb n v v t ch t, s t
h qua l i gi a các quy lu t v năđ ng c a t nhiên,ămôiătr

ngătác,ăm i liên

ngăvƠăconăng

i. Vi c v n

d ng nh ng ki n th c lý thuy t này vào cu c s ng, vi c gi i các bài t p có n i dung
th c t s làm phát tri n
nh n th c, tinh th năv

các em tính tích c c, t l p, óc sáng ki n, nh ng h ng thú

t khó, t c là nh ng phẩm ch t quỦăbáuăđ i v i cu c s ng, lao

đ ng s n xu t.
Gi i bài t p v t lí là ho tăđ ng t l c c a h c sinh đ c ng c và trau d i ki n
th c v t lí c a mình. Bài t p v t lí cung c p cho h c sinh không ch ki n th c, c con
đ

ngă đ chi mă lĩnh ki n th c. Do v y, bài t p v t lí v a là m c đích,ă v a là n i

dung, l i v aălƠăph

ngăphápăd y h c hi u nghi m. Th c t d y h c cho th y, bài t p

v t lí nói chung có tác d ng giúp h c sinh rèn luy n và phát tri năt ăduy ăThôngăqua
vi c gi i nh ng bài t p có nh ngăđi u ki n và yêu c u th

ng gặp trong th c ti n (bài

t p g n v i th c ti n) nh :ă bƠiă t p v cách s d ng thi t b cơng ngh ,ă đ dùng thí
nghi m; cách ch t o các thi t b ; b o v môiătr

ng; s n xu t v t li u;ầ lƠmătĕngă

lòng say mê h c h i, phát tri nă t ă duyă sángă t o, nĕngă l c gi i quy t v nă đ
sinh. Vi cătĕngăc

h c

ng s d ng bài t p có n i dung th c t trong d y và h c v t lí s

góp ph n th c hi n nguyên lí giáo d c c a

ng C ng s n Vi tăNam:ăắh căđiăđôiăv i

hành, giáo d c k t h p v i lao đ ng s n xu t, lí lu n g n li n v i th c ti n”
Tuyă nhiên,ă trongă cácă sáchă giáoă khoaă V tă líă ă Vi tă Nam,ă s ă l

ngă cácă bƠiă t pă


2

gi păh căsinhăphátătri nănĕngăl căv năd ngăki năth căvƠoăth căti năch aăđápă ngăđ

că

h tănhuăc uăgi iăthíchănh ngăv năđ ăliênăquanăv tălíătrongăđ iăs ngăvƠăs năxu tăc aăh că
sinh. H căsinhăcóăth ăgi iăthƠnhăth oăcácăbƠiăt păv tălíăđ nhă tính, đ nhă l

ng,ănh ngă

khi c nă ph iă dùngă ki n th c v tă lí đ gi i quy t m t tình hu ng c th trong th c
ti n thì các em l i r t lúng túng.
Th c ti n trong d y h c v t lí hi n nay cho th y n u bi t khai thác và s d ng
t t các ng d ng trong d y h c,ăđ ng th i l a ch năcácăph

ngăphápăphùăh p thì s

đemăl i hi u qu h năr t nhi u trong d y h c. Vì v y, vi c nghiên c u d y h c v t lí
theoăđ nhăh

ng v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n là hoàn toàn phù h p v i m c

tiêu c a giáo d c THCS và có th đápă ngă đ

c yêu c u c a vi că đổi m iă ph

ngă

pháp d y h c, nhằm phát huy tính tích c c h c t p, n m v ng ki n th că vƠă kĩă nĕngă
th c hành c a h c sinh THCS, nh đóănơngăcaoăch tăl

ng d y h c. Qua nghiên c u

c u trúc và n i dung ki n th c ph nă ắQuang h c”ă V t lí 9 đ c pă đ n nh ng hi n
t

ng th c t , g năgũiăv iăđ i s ng và h p d n. Do v y, c n ti n hành l a ch n, xây

d ng các bài t p có n i dung th c t nhằm phát tri n nĕngăl c v n d ng ki n th c v t
lí vào th c ti n c a h c sinh.
Xu t phát t lí do trên, v i s mong mu n xây d ng đ
ch tăl

ng t t, góp ph n nâng cao ch tăl

đổi m i ph
và s
h

c các bài t p v t lí có

ng d y h c v t lí THCS, phù h p v i vi c

ngăphápăd y và h c, chúng tôi ch n và nghiên c uăđ tài : ắXơyăd ng

d ng bài t p có n i dung th c t ph nă ắQuangă h c”ă V tă líă 9ă theoă đ nh

ng phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h căsinh”.

2. T ng quan v năđ nghiên c u
đápă ng yêu c uătrênăvƠăđ m b oăph

ngăchơmătheoăb n tr c t c a Unesco

ắh căđ bi t, h căđ làm, h căđ cùng chung s ng, h căđ t khẳngăđ nhă mình”,ăt o
nênăconăng

i phát tri n tồn di n thì vi c b iăd

ngăcácănĕngăl c cho h c HS, trong

đóăcóăNLVDKTăvƠoăth c ti nălƠăđi u h t s c c n thi t.
Hi nă nay,ă đƣă cóă nhi u nghiên c u v d y h c phát tri nă nĕngă l c cho HS nói
chung và d y h c phát tri n NLVDKT vào th c ti nănóiăriêng,ănh :
ắB iăd

ng NLVDKT vào th c ti n cho HS qua d y h cănhómăch

ngăắL

ng

t ánhă sáng”ă V tă líă12ă THPT”- Lu nă vĕnă Th că sĩă c a H Th Kim Loan, Hu 2017.


3

Tác gi đ tƠiă đƣă xơyă d ngă đ

c ti n trình d y h că nhómă theoă h

ng b iă d

ng

NLVDKT vào th c ti năchoăHS,ăquaăđóăđƣălƠmărõăhi u qu c a vi c tổ ch c ho tăđ ng
nhóm trong quá trình d y h cătheoăh

ng b iăd

ng NLVDKT vào th c ti n.

Tác gi Nguy n Thanh H i v i lu năvĕnăắNghiênăc u và s d ng bài t păđ nh
tính và câu h i th c t trong d y h c V t lý

tr

ngă THPT”ă cũngă đƣă xơyă d ng h

th ng bài t păđ nh tính và cách s d ng bài t păđ nhătínhătrongăgiaiăđo n c a ti n trình
d y h c, ch ch aăđ c p t i v năđ phát tri nănĕngăl c cho HS.
Trongăđ tƠiăắBiênăso n và tổ ch c d y h c gi i bài t păch

ngăắăTĩnhăh c v t

r năắăVL10ăTHPTănhằm phát huy tính tích c c nh n th c v rèn luy năt ăduyăsángăt o
c aăHSăắc a Hoàng Thanh Giang, tác gi cũngăđƣănh n m nh v vai trò c a bài t p v i
vi c rèn luy năt ăduyăsángăt o,ănh ngăkhôngănh n m nh v vai trị c a nó v i vi c v n
d ng ki n th c vào th c ti n.
Trongăđ tƠiăắăL a ch n h th ng bài t păvƠăh
ch

ng d n ho tăđ ng gi i bài t p

ngăắăTĩnhăh c v t r nă”ăV t lý 10 THPT nhằm giúp HS n m v ng ki n th c, góp

ph n phát tri n tính tích c căvƠănĕngăl c t ch ”ăc a Nguy n Th H
đƣăxơyăd ngăđ

ngăLi u, tác gi

c m t h th ng bài t p và thông qua ho tăđ ng gi i bài t p giúp HS

n m v ng ki n th c, góp ph n phát tri n tính tích c căvƠănĕngăl c t ch ,ănh ngăđ tài
khôngăđ c păđ n vai trị c a bài t p có n i dung th c t v i phát tri nănĕngăl c v n
d ng ki n th c.
Nh ăv y, vi c s d ng bài t păđ phát tri nănĕngăl căchoăHSăđƣăđ
giáo d c nghiên c uăd

c các nhà

i nhi u hình th c khác nhau. Tuy nhiên các nghiên c u ch aă

t pătrungăđiă sơuătìmăhi u và nghiên c u vi c s d ng bài t p có n i dung th c t đ
phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n cho HS. Chính vì v y, c n ph i
nghiên c u xây d ng các bài t p có n i dung th c t đ phát tri nănĕngăl c VDKTVTT
c a HS.
3. M c tiêu c aăđ tài
- Xây d ngăđ
-

xu tăđ

c các bài t p có n i dung th c t ph năắQuangăh c”ăV t lí 9.
c quy trình tổ ch c d y h c phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c

v t lí vào th c ti n c a h c sinh THCS.


4

4. Gi thuy t khoa h c.
N uăxơyăd ngăđ

căbƠiăt păv tălíăcóăn iădungăth căt ăph năắQuangăh c”ăV tălíă

9ăvƠăs ăd ngăvƠoăd yăh cătheoăquyătrìnhăm tăcáchăkhoaăh c,ăh pălíăthìă s ăphátătri nă
đ

cănĕngăl căv năd ngăki năth căv tălíăvƠoăth căti n c aăh căsinhăTHCS,ăgópăph nă

nơngăcaoăch tăl
5.ăĐ iăt

ngăd yăh căVLă ăTHCS

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u.

5.1.ăĐ iăt

ng nghiên c u.

Hi u qu c a vi c xây d ng và s d ng bài t p ph năắQuangăh c”ăV t lí 9 theo
đ nhăh

ng phát tri nă nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh

THCS.
5.2. Ph m vi nghiên c u.
- N i dung ki n th c ch đ c p ph n ắQuangăh c”ăV t lí 9 THCS.
-

a bàn TNSP t iătr

ng THCS Tr n Quý Cáp, t nh Qu ngăNamănĕmăh c

2018 - 2019
6. Nhi m v nghiên c u c aăđ tài
- Nghiên c uăc ăs lý lu n v nĕngăl c,ănĕngăl c v n d ng ki n th c V t lí vào
th c ti n và vi c d y h cătheoăh

ng v n d ng ki n th c vào th c ti n cho HS.

- Nghiên c uăc ăs lý lu n v bài t p V t lí, bài t p V t lí có n i dung th c t .
- Ti n hƠnhăđi uătraăđ đánhăgiáăth c tr ng c a vi c tổ ch c d y h cătheoăh
v n d ng ki n th c V t lí vào th c ti n

m t s tr

ng

ng THCS hi n nay.

- Phân tích c u trúc n i dung ph năắQuangăh c”ăV t lí 9.
- Xây d ng quy trình thi t k m t bài t p có n i dung th c t .
- Xây d ng m t s d ng bài t p có n i dung th c t ph năắQuangăh c”ăV t lí 9.
- Thi t k m t s bài d y h c có s d ng bài t păđƣăxơyăd ng ph n ắQuang h c”ă
V t lí 9 nhằm phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh.
- Ti n hành TNSP

tr

ngăTHCSăđ đánhăgiáăhi u qu d y h c trong vi c phát

tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a HS.


5

7.ăPh

ngăphápănghiênăc u.

7.1.ăPh

ngăphápănghiênăc u lí thuy t.

- Nghiên c uăcácăvĕnăki n c aă

ng,ăcácăvĕnăb n c aănhƠăn

c và c a ngành v

đổi m i giáo d c phổ thông; phát tri nănĕngăl c VDKTVL vào th c ti n c a HS.
- Nghiên c u các sách, bài báo, lu năvĕn,ălu n án, t p chí chuyên ngành liên quan.
- Nghiên c u các ng d ng c a v tălíătrongăkĩăthu tăvƠăđ i s ng.
- Nghiên c uăch

ngătrình,ăSGK,ăsáchăbƠiăt p, tài li u tham kh o ph năắQuangă

h c”ăTHCS.
7.2.ăPh

ngăphápăth c ti n.

i u tra th c tr ng vi c s d ng các bài t p có n i dung th c t g n v i vi c

-

phát tri n NL VDKTVTT cho h c sinh trong DHVL

m t s tr

ng THCS hi n nay.

- L y ý ki n GV v th c tr ng v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n trong d y
h c v t lí
7.3.ăPh

tr

ng THCS.

ngăphápăth c nghi măs ăph m.

Ti n hành d y TNSP

tr

ng THCS đ ki m tra gi thuy t khoa h căvƠăđánhăgiáă

hi u qu c a đ tài.
7.4.ăPh

ngăphápăth ng kê toán h c.

S d ngăph

ngăphápăth ng kê toán h c nhằm x lí s li u và trình bày k t qu

th c nghi măs ăph m.
8.ăĐóngăgópăc aăđ tài
- Xây d ng m t s bài t p có n i dung th c t s d ng d y h c ph năắQuangă
h c”ăV tălíă9ăđ phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c
sinh THCS.
-

xu tăđ

c m t s ti n trình d y h c s d ng bài t p đƣăxơyăd ng theoăđ nh

h

ng v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh trong d y h c v t lí

tr

ng THCS.
- Xây d ngăđ

cătiêuăchíăđánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c

ti n c a h c sinh trong d y h c v t lí hi n nay.


6

- Thi t k đ

c m t s bài d y h c ph năắQuangăh c”ăV t lí 9 theoăđ nhăh

ng

phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh THCS.
9. C u trúc lu năvĕn
Ngoài ph n m đ u, k t lu n, tài li u tham kh o và ph l c, lu năvĕnăchiaălƠmă03
ch

ngă
Ch

ngă1.ăC ăs lí lu n và th c ti n c a vi c xây d ng và s d ng bài t p có n i

dung th c t theoăđ nhăh

ng phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c

ti n c a h c sinh.
Ch
h

ngă 2.ă Xây d ng h th ng bài t p ph nă ắQuangă h c”ă V tă líă 9ă theoă đ nh

ng phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh.
Ch

ngă3.Th c nghi măs ăph m.


7

CH
C ăS

NGă1

LÍ LU N VÀ TH C TI N C A VI C XÂY D NG VÀ S

T P CÓ N I DUNG TH C T THEOăĐ NHăH

D NG BÀI

NG PHÁT TRI NăNĔNGă

L C V N D NG KI N TH C V T LÍ VÀO TH C TI N C A H C SINH
1.1.ăNĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n.
1.1.1.ăNĕngăl c HS.
Nĕngăl călƠăm tăph mătrùăt ngăđ
xƣăh i Theoătơmălíăh c:ăắNĕngăl căđ

căbƠnăđ nătrongăm iălĩnhăv căc aăcu căs ngă
căhi uălƠătổăh păcácăthu cătínhăđ căđáoăc aăcáă

nhơn,ă phùă h pă v iă nh ngă yêuă c uă c aă m tă ho tă đ ngă nh tă đ nh,ă đ mă b oă choă ho tă
đ ngăcóăk tăqu ” [9].
TheoăD ăth oăch

ngătrìnhăgiáoăd căphổăthơngătổngăth ătrongăch

ngătrìnhăgiáoă

d căphổăthôngăm iă(thángă26 12 2018)ăc aăB ăGD& T:ăắNĕngăl călƠăkh ănĕngăth că
hi năthƠnhăcôngăho tăđ ngătrongăm tăb iăc nhănh tăđ nhănh ăs ăhuyăđ ngătổngăh păcácă
ki nă th c,ă kỹă nĕngă vƠă cácă thu că tínhă cáă nhơnă khácă nh ă h ngă th ,ă ni mă tin,ă Ủă chíầă
Nĕngă l că c aă cáă nhơnă đ

că đánhă giáă quaă ph

ngă th că vƠă k tă qu ă ho tă đ ngă c aă cáă

nhơnăđóăkhiăgi iăquy tăcácăv năđ ăcu căs ng” [7].
Khiăconăng

i ho t đ ng liên t c và lặp l i m t lo t ho tăđ ngănƠoăđóăchuyênăbi t

m t cách thành th o mà cịn có th th c hi n linh ho t và có th x lý các y u t liên
quan t i công vi c v i k t qu cao,ăng

iătaănóiăng

iăđóăcóănĕngăl c làm vi c v i

cơng vi căhayălĩnhăv c cơng vi căđó ăNĕngăl c bao g m: tri th c v lĩnhăv c ho tăđ ng
hay quan h đó;ăkỹ nĕngăti n hành ho tăđ ng, ng x v i quan h nƠoăđó;ănh ngăđi u
ki nătơmălỦăđ tổ ch c th c hi n tri th c, kỹ nĕngăđóătrongăm tăc ăc u th ng nh t và
theo m tăđ nhăh
Tácăgi ă

ng rõ ràng [13].
ăVĕnă Nĕngăquan ni m:ăắNĕngăl călƠăkh ănĕngă mƠă m iăconăng

iăcóă

th th c hi n m t lo i cơng vi c nào đó v i kh nĕngăx lí cơng vi c t t, linh ho t mang
l i thành công cao trong lĩnh v c công vi căt

ng ng” [19]. Ng

i có nĕng l c v lĩnhă

v cănƠoăđóăs ăcóăđ ngăc ,ăh ngăth ,ăni mătin,ătráchănhi măvƠăsẵnăsƠngăth căhi năcácă
cơng vi căthu călĩnhăv căđó ăRènăluy năđ

căkỹănĕngăg năli năv iăkỹănĕngătrongălĩnhă

v c cơng vi c nào đó t c là đƣ phát tri n đ

c nĕng l c làm vi c v i lĩnh v c đó

Nh ăv y,ătheoăch ngătơiă"Nĕngăl călƠăkh ănĕngăk tăh pănhu nănhuy năki năth c,ă
kỹănĕng,ătháiăđ ăđ ăth căhi năhi uăqu ăm tăho tăđ ngănƠoăđóătrongăb iăc nhănh t đ nh"


8

1.1.2ăNĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n.
1.1.2.1 Khái niệm
ắNLVDKTălƠăkh ănĕngăc a b năthơnăng

iăh căt ăgi iăquy tănh ngăv năđ ăđặtă

raă m tă cáchă nhanhă chóngă vƠă hi uă qu ă bằngă cáchă ápă d ngă ki nă th că đƣă lĩnhă h iă vƠoă
nh ngătìnhăhu ng,ănh ngăho tăđ ngăth căti năđ ătìmăhi uăth ăgi iăxungăquanhăvƠăcóă
kh ănĕngăbi năđổiănó”ă[3]
NLVDKT c aăHSălƠăkh ănĕngăc aăHSăcóăth ăv năd ngăcácăki năth căđƣăh căđ ă
gi iăquy tăthƠnhăcơngăcácătìnhăhu ngăh căt păhoặcătìnhăhu ngăth c t
Nĕngăl căv năd ng ki năth c v tălíăvƠoăth căti năc aăHSăTHCS lƠăkh ănĕngăHSă
v năd ngănh ngăhi uăbi tăc aămìnhăđ ăchuy năm tătìnhăhu ngăth căti năv ăd ngăv tălí ă
Hayănĕngăl căv năd ngăki năth căv tălíăvƠoăth căti nălƠătổngăh păc aăbaăthƠnhăt :ăNĕngă
l căthuănh năthơngătinăv tălíăt ătìnhăhu ngăth căt ;ănĕngăl căchuy năđổiăthơngătinăgi aă
th căt ăvƠăv tălí;ănĕngăl căthi tăl pămơ hìnhăv tălíăc aătìnhăhu ngăth căt ăNLVDKT v tă
lí bao g măNLăh ăth ngăhóaăki năth c,ăphơnălo iăki năth căv tălí,ăhi uărõăđặcăđi măn iă

dung,ăthu cătínhăc aălo iăki năth căv tălíăđó ăNĕngăl căv năd ngăki năth căv tălíăvƠoă
th căti nălƠăs ăd ngăcác ki năth căv tălíăphùăh păđ ăgi iăthíchăhi năt

ng,ătìnhăhu ngă

trongăcu căs ng,ăt ănhiênăvƠăxƣăh i.
1.1.2.2. Các năng lực thành tố và biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức vào
thực tiễn.
T ăcácăđ nhănghĩaătrên,ăch ngătaăth yănĕngăl căv năd ngăki năth căvƠoăth căti nă
g măcácăthƠnhăt ănĕngăl căvƠăbi uăhi năc ăth ăsauă:
B ngă1.1ăB ngămôăt ăcácănĕngăl căthƠnhăt ăvƠăbi uăhi n
c aănĕngăl căv năd ngăki năth căv tălíăvƠoăth căti n
Các thành t
1 ăPhátăhi nă
v năđ ăth că

M căđ

Ch aă trìnhă bƠyă đ
N1

Đi m s

că rõă rƠngă v n đ ă

th că ti n ă Ch ă m iă nh că l iă đ

că v n

0,1-5,0

đ

ti n
(N)

Đánhăgiáăch s hành vi

Trìnhă bƠyă đ
N2

th căti n

că b nă ch tă c aă v nă đ ă
5,1-7,0


9

Nh n di n m t cách chính xác các
v năđ th c ti n; phân tích rõ ràng,
N3

chínhăxácăb năch tăc aăv năđ ăđó ăCh ă
raăđ

7,1-10

cămơuăthu nătrongăv năđ

Ch aăxácăđ nhăđ

c các ki n th c liên

quanăđ n v nă đ ăCh aăhi u rõ v năđ
X1

c n tham kh oăhayăhuyăđ ng nh ng

0,1-5,0

ki n th c nào.
2 ăXácăđ nhă
đ

căcácăki nă

th c liên quan

ƣă xácă đ nhă đ
X2

v năđ ăth căti n
(X)

că m tă s ă ki nă th că

liênăquanăv n đ th c ti n Nêu tên
đ

căcácăv năđ

-

ƣă xácă đ nhă đ

5,1-7,0

că cácă ki nă th că

liênăquanăv năđ ăth c ti n
X3

- Li tă kêă đ

că cácă ki nă th că đóă vƠă

phơnătích,ăthi tăl păđ

7,1-10

căm i quanăh ă

gi aăcácăki năth căliênăquan
Khơngăbi tăđặtăcơuăh iătr
T1

căm tăv nă

đ ănƠoăđóăn yăsinhădoăđóăHSăkhơng

0,1-5,0

bi t cách tìm câu tr l i cho v năđ .
ƣă bi tă l aă ch nă cácă cơuă h iă vƠă cóă
th ăđ ăxu tăcácăcơuăh iăm i,ăbi tătìmă

3. Tìm tịi,
khámăpháăki nă

T2

ki mă ki nă th că đ ă tr ă l iă m tă ph nă

5,1-7,0

v năđ

th căliênăquană

còn th c m c.

v năđ ăth că
ti nă(n uăc n)

Bi tă cáchă ch ă đ ngă thuă th p,ă tìmă

(T)

ki mă cácă bằngă ch ngă khoaă h c,ă

nghiênă c uă c ă s ă khoaă h că c aă cácă
T3

v nă đ ă th că ti nă đ ă tìmă cơuă tr ă l iă
choăv năđ ămình
nghiên c u.

7,1-10


10

Ch a gi i thích đ

c c

s

khoa

h c,ă b nă ch tă c aă cácă s ă v t,ă hi nă
G1

t

ngătrongăth căti năcóăliênăquanăđ nă

0,1-5,0

bƠiăh c

hoặc phát sinh trong cu c s ng

4. Gi iăthích,

Cóăth ăgi iăthích,ăphơnătíchăm tăph nă

phân tích,
đánhăgiáăv nă
đ ăth căti n

v năđ ,ăt ăđóăcóăth ăđ aăraăm tăs ăỦă
G2

t

ngă đ ă gi iă quy tă cácă v nă đ ă liênă

5,1-7,0

quan.

(G)

Gi iă thíchă chínhă xác,ă rõă rƠngă c ă s ă
khoaă h că c aă cácă s ă v tă hi nă t
G3

ngă

và các ng d ng khoa h c trong t

7,1-10

nhiênăvƠătrongăcu căs ng,ăs năxu t
Ch aăđ ăxu tăđ
1
5ă

0,1-5,0

ƣăđ aăraă m tăs ăđ ăxu tă mangătínhă

pháp,ăth căhi nă
th căti năvƠăđ ă

xu tăc aăHSăkhơngămangătínhăkh ăthi
và xa r i th c ti n

ăxu tăbi nă

gi iăquy tăv năđ ă

căbi năphápăhoặcăđ ă

2

kh ă thi,ă đ ă raă cácă bi nă phápă ki mă
ch ngă gi ă thuy tă nh ngă ch aă th c

5,1-7,0

hi năgi iăquy tăv năđ

xu tăv năđ ăm i
( )

ăxu tăđ
3

căcácăbi năphápăh pălí;

th c hi n gi i quy t v nă đ th c ti n
hi u qu vƠăđ xu tăđ

7,1-10

c v năđ m i.

1.1.2.3 Thiết kế bảng kiểm quan sát
M căđích:ăB ngăki măquanăsátăgi păGV quanăsátăcóăch ăđíchăcácătiêuăchíăc aă
nĕngăl căVDKTVTTăthơngăquaăcácăho tăđ ngăh căt păc aăHS ăT ăđóăđánhăgiáăđ

că

ki năth c,ăkĩănĕngăvƠănĕngăl căVDKTVTTătheoăcácăm cătiêuăc aăquáătrìnhăd yăh căđ ă
ra.


11

uăc u:ăB ngăki măquanăsátăph iărõărƠng,ăc ăth ,ăbámăsátăvƠoăcácătiêuăchíăc aă
nĕngăl căVDKTVTT
Quy trìnhăthi tăk :
B

că1:ăXácăđ nhăđ iăt

B

că2:ăXơyăd ngăcácătiêuăchíăquanăsát vƠăcácăm căđ ăđánhăgiáăchoăm iătiêu chí.

B

că3:ăHoƠnăthi năcácătiêuăchíăvƠăm căđ ăđánhăgiáăphùăh p

ng,ăth iăđi m,ăm cătiêuăquanăsát

T ăm cătiêuăvƠăquyătrìnhătrênăch ngătơiăđƣăthi tăk ăb ngăki măquanăsátăđánhăgiáă
nĕngăl căVDKTVTTăc aăHSădƠnhăchoăGV
B NGăKI MăQUANăSỄTăĐỄNHăGIỄăNĔNGăL CăV NăD NGăKI NăTH Că
V TăLệăVẨOăTH CăTI NăCHOăH CăSINHăTHCS
HSăđ

căđánhăgiá:ăầầầầầầầầầầầầ ăă L p:ầầầ

GVăquanăsát:ăầầầầầầầầầầầầầầầ
Ti t:ăầầầầầ ăăăăăNgƠy:ăầầầầ
Hìnhăth căho tăđ ng:ă- BƠiăt păt iăl p:ầ
- V năđápă:ầ ă
- LƠmăvi cătheoănhóm:ầă

- BƠiăt păv ănhƠ:ầ
- Ho tăđ ngăkhác:ầ
Ch ăỦ:ăGVăđánhăd uăxăvƠoăm căđ ănĕngăl căHSăđ tăđ

c

B ng 1.2ăB ngăki măquanăsátăđánhăgiáănĕngăl căVDKTVTTăchoăHSăTHCS
TT

thành t

1

N

2

X

3

T

4

G

5

M căđ ăđánhăgiá

Nĕngăl c
M că3

M că2

M că1


12

1.1.2.4 Thiết kế bài kiểm tra
Cùng v i các b ng ki măquanăsátădƠnhăchoăGVăđánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c
VDKTVTT, chúng tôi xây d ng các bài ki mă traă đánhă giáă m că đ n m v ng ki n
th c,ă kĩă nĕngă vƠă nĕngă l că VDKTVTT ă
h

ng NL

bài ki m tra có s d ng các bài t pă đ nh

các d ng theo các m căđ nh n th c trong các d ng bài t păđƣăxơyăd ng.

1.1.3.ă ụă nghƿaă c a vi c b iă d ỡngă nĕngă l c v n d ng ki n th c vào th c ti n
trong d y h c V t lí
- Th c ti n cu c s ngăvơăcùngăphongăph ăvƠăđaăd ng, có vơ s v năđ mà ki n
th c v t lí

t ng th i kỳ khơng th gi i quy tăđ

c. Mâu thu n gi a lý lu n v t lí và

th c ti n cu c s ngă lƠă đ ng l că th că đẩy v t lí phát tri nă đ đápă ng nhu c u cu c
s ng. V t lí và th c ti n có m i quan h m t thi t v i nhau, có nh ng s v t, hi n
t

ngămƠăconăng

iăch aăbi t, c n ph i tìm tịi, nghiên c uăđ gi i quy t [16].

- Th c ti n ph n ánh: ngu n g c c a v t lí, th c ti n c a v t lí, ng d ng th c t .
- Th c ti n có vai trị quan tr ng trong q trình h c t p mơn V t lí, HS v n
d ng ki n th c v t lí vào th c ti n s th y h ng thú h n,ăsayămêăh nătrongăquáătrìnhă
h c t p, th y v t lí g năgũiăv i cu c s ng c aăcácăemăh n [16].
- VDKTă v tă líă vƠoă th că ti nă gi pă HSă hi uă sơuă vƠă rõă h nă cácă hi nă t

ngă liênă

quanătrongăđ iăs ngăth căt
- Các tình hu ng th c t đ

c GV chuẩn b qua các TN, ph

ngăti n tr c quan

m t cách khoa h c thay th các cu c tham quan, dã ngo i v V t lí, giúp HS quan sát
các hi năt

ng và quá trình v t lí m t cách tồn di n ăQuaăđóăphátăhuyătínhătíchăc c, t

giác và ni m say mê sáng t o c a HS.
- Thông qua vi c quan sát các thí nghi m, hình nh,ăcácăđo n video clip mơ t
các hi năt

ng g n li n cu c s ng vào trong quá trình d y h c, HS có th phát hi n và

hi u rõ b n ch t v nă đ c a các hi nă t

ng trong t nhiên ă Quaă đóă gi pă tĕngă c

ng

tính tị mị, h ng thú h c t p c a các em [17].
- VDKT vào th c ti nă đápă ng m c tiêu DH c a b mơn V t lí. Phát tri n
NLVDKT v t lí vào th c ti n nâng cao tính tích c c trong vi călĩnhăh i tri th c: Trong
DH v tălíăđ HS ti p thu t t, r t c n s liên h g năgũiăbằng nh ng tình hu ng, nh ng
v n đ th c t . Nh ng ho tăđ ng th c ti năđóăv a rèn luy nănĕngăl c v n d ng ki n


13

th c v t lí vào th c ti n v a giúp HS tích c c hóa trong h c t păđ lĩnhăh i tri th c,
giúp HS n măđ

c tri th c m tăcáchăsinhăđ ng, th c t h n.

T ănh ngăbƠiăt păv tălíăcóăn iădungăth căt ăc aăkhoaăh c,ăkỹăthu t, th căt ăđ iă
s ngă hằng ngƠyă quenă thu că v iă HSă gópă ph nă gơyă h ngă th ,ă ni mă sayă mêă trongă quáă
trìnhăh căt p,ăgi păHSăn măđ

căth căch tăv năđ ,ătránhăhi uăm tăcáchăhìnhăth c ăPhátă

tri năNLVDKTăv tălíăvƠoăth căti năgópăph năhoƠnăthi năm tăs ăkỹănĕngăchoăHSănh :ă
VDKTătrongăb ămơnăV tălí;ăVDKTăv tălíăvƠoăcácămơnăh căkhác;ăVDKTăv tălíăvƠoăđ iă
s ng,ăt ănhiênăvƠăxƣăh i ăGi pănơngăcaoăm căđ ăthôngăhi uătriăth căchoăHSăđ ngăth iă
th ăhi năm iăliênăh ăc aăv tălíăv iăcácămơnăkhoaăh căkhác,ăHSăth yăđ

căm iăliênăh ă

gi aăv tălíăvƠăđ iăs ngăth căti n [16].
D yăh căg năv iăth căti năs ăgópăph nălƠmăphátătri nănhơnăcáchăc aăHSăthơngă
quaăvi căkhuy năkhíchăcácăcáchăt ăduyăng uăh ngăngayătrongăqătrìnhălĩnhăh iăki nă
th c, hình thành

HS r t nhi u đ c tính quan tr ng và r t c n thi t cho vi c h c t p c aă

cácăemăcũngănh ătrongăđ iăs ngăsauănƠyăc aăcácăem,ăđ ăHSăh căt pătho iămáiăh n,ătinhă
th năvà thái đ ăh căt păt tăh n ăTrongăquáătrìnhăd y,ăcácăhìnhăth căvƠăcách tổăch căh că
t p g n v i th c ti n c a GV đóng vai trị quan tr ng trong q trình h c t p, kích thích
h ngăthú, Ủăth căvƠăni măsayămêăh căt păc aăHS ăThơngăquaănh ngăho tăđ ngănh ăth oă
lu n, tranh lu n thì ý ki n c a m i ng
DHă mơnăV tălíătheoăh

ih cđ

c th hi n, khẳng đ nh hoặc bác b

ngăphátătri năNLVDKTăv tălíăvƠoăth căti năgópăph nă

lƠmărõă m iăquană h ăbi năch ngăgi aăv tălíăvƠăth căti n ăV tălíăcóă ngu năg căt ăth că

ti n ăTh căti nălƠăc ăs ăđ ăn yăsinh,ăphátătri năvƠăhoƠnăthi năcácălỦăthuy tăv tălí,ăđ aă
đ nănh ngă ngăth căti năc aăv tălí ăT ăth iăcổăđ iăng
đi năt ,ăcácăhi năt

iătaănghiênăc uăcácăhi năt

ngă

ngăt ănhiênănh ătiaăsét ăCu iăth ăkỷă19ăs ăphátătri nănhanhăchóngă

c aăkỹăthu t,ăcơngăngh ăđi năthayăth ăn năcơngănghi păch yăbằngăh iăn

cătr

căđó,ă

vƠănhuăc u c aăm tăs ălĩnhăv cănh ăchi uăsáng ă ngăd ngănhi t,ăgiaoăthơngầăVƠăquaă
qătrìnhăl chăs ănghiênăc u,ăkhámăpháăcácănhƠăkhoaăh căđƣăđ aăraăcácăkháiăni m:ăđi nă
tích,ădịngăđi n,ăđi nătr

ng,ăđi năth ,ăđi năt ầăt ăđóăng

iătaăch ăt oăraăpin,ăc tăthuă

sét, các linhăki năđi năt ầă
Nh ăv y,ăHSăs ăhìnhăthƠnhăđ

căquanăđi măduyăv tăv ăngu năg căv tălí,ăth yărõă

v tă líăkhơngă ph iă lƠă s nă phẩmă thu nă t yă c aă tríă tu ă mƠă đ

xu tăphátăt ăcácăhi năt

căphátă sinh,ă phátătri nă doă

ngăt ănhiên,ănhuăc uăth căt ăcu căs ng ăGi păHSăhi uăraărằngă