Luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Kiến thức, thực hành phòng chống HIV/AIDS và một số yếu tố liên quan của sinh viên trường Cao đẳng Y Dược Hồng Đức, thành Phố Hồ Chí Minh năm 2020

B GIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR
NGă I H CăTH NGăLONG
------------*------------

NGUY NăV NăHUYNH

KI NăTH C,ăTH CăHÀNHăPHọNGăCH NGă
HIV/AIDS VÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă
C AăSINHăVIểNăTR
NGăCAOă NGăYăD
Că
H NGă
C,ăTHÀNHăPH ăH ăCHệăMINHă
N Mă2020

LU NăV NăTH C S Y T CỌNGăC NG

HÀăN I - N Mă2020


B GIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR
NG
I H C TH NGăLONG
KHOA KHOA H C S C KH E
B MỌN Y T CỌNG C NG
------------*-----------

NGUY NăV NăHUYNH

KI NăTH C,ăTH CăHÀNHăPHọNGăCH NGă
HIV/AIDS VÀăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă
C AăSINHăVIểNăTR
NGăCAOă NGăYăD
Că
H NGă
C,ăTHÀNHăPH ăH ăCHệăMINHă
N Mă2020
ChuyênăngƠnhăYăt Côngăc ng
Mưăs : 8720701
LU NăV NăTH C S Y T CỌNGăC NG
Ng

iăh

ng d n khoa h c:

PGS.TS. TR NăV NăH

NG

HÀăN I - N Mă2020

Thang Long University Library


i

L I C Mă N

V i ệịng Ệính tr ng và ẽi t n sâu s Ế, tôi ồin g i l i c m n Ếhân thành
t i Ban Ảiám hi u, Phịng
ẾáẾ th y giáỊ, Ếơ giáỊ Tr

àỊ t Ị sau
ng

i h c, B môn Y t Ếông Ế ng Ếùng

i h Ế Th ng LỊng đụ trang ẽ ki n th c ẾhỊ tơi

trỊng q trình h c t ị, nghiên Ế u t i tr

ng đ hỊàn thành ệu n v n này.

Tôi ồin ẽày t ệỊng Ệính tr ng và ẽi t n sâu s c t i PGS. TS. Tr n V n
H

ng ng

i th y đụ t n tình h

ng d n, truy n đ t ẾhỊ tôi nh ng ki n th Ế và

kinh nghi m quý ẽáu, nh ng ch d n vô Ếùng quan tr ng trong su t quá trình
h c t ị và th c hi n lu n v n.
Tôi ồin Ếhân thành Ế m n Ban Ảiám hi u Tr
c,Phòng
CaỊ đ ng Y ế

ng CaỊ đ ng Y ế

c H ng

ào t Ị, ịhịng Cơng táẾ ả c sinh – Sinh viên và Sinh viên tr
c H ng

ng

Ế đụ t Ị đi u ki n ẾhỊ tơi trỊng q trình thu th p s

li u.
Cu i Ếùng, ồin g i l i c m n t i gia đình, ng
ng

i ện

i thân và ẽ n ẽứ, nh ng

ẽên tôi, đ ng viên, Ếhia s , ếành ẾhỊ tôi nh ng đi u ki n t t nh t

đ tôi yên tâm h c t ị và nghiên Ế u.
Thành ph H Chí Minh, tháng 11 n m 2020
Nguy năV năHuynh


ii
L IăCAMă OAN

Tơi xin cam đoan, đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tôi. Các tài

li u trích d n theo các ngu n đã cơng b . Các s li u, k t qu nêu trong lu n
v n là trung th c và tôi ch a t ng công b trong b t k công trình nghiên c u
nào.

Tácăgi lu năv n

Nguy năV năHuynh

Thang Long University Library


iii
M CL C
DANH M C CH

VI T T T ............................................................................. v

DANH M C B NG ............................................................................................ vi
TV N
CH

....................................................................................................... 1

NG 1 T NG QUAN TÀI LI U ................................................................ 3

1.1. T ng quan v nhi m HIV/AIDS ................................................................ 3
1.2. D ph̀ng lây nhi m HIV/AIDS ................................................................ 9
1.3. Th c tr ng ki n th c, thái đ và th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS và
m t s y u t liên quan

h c sinh, sinh viên qua các nghiên c u trên th

gi i và t i Vi t Nam ................................................................................ 11
1.4. S l

c v đ a đi m nghiên c u ............................................................... 20

1.5. Khung lý thuy t nghiên c u ..................... Error! Bookmark not defined.
CH

NG 2
it

2.1.

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ................... 22

ng, đ a đi m và th i gian nghiên c u........................................... 22

2.2. Thi t k nghiên c u .................................................................................. 22
2.3. C m u và ph
2.4. Ph

ng pháp ch n m u ......................................................... 22

ng pháp thu th p s li u ................................................................... 24

2.4.1. Công c thu th p s li u .................................................................... 24
2.4.2. K thu t thu th p s li u ................................................................... 24
2.5. Các bi n s , ch s trong nghiên c u ....................................................... 25
2.5.1. Các bi n s trong nghiên c u ............................................................ 25
2.5.2. Tiêu chu n đánh giá ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS
..................................................................................................................... 28
2.6. Ph
2.7.
CH

ng pháp phân tích s li u ................................................................. 29
o đ c nghiên c u ................................................................................. 29

NG 3 K T QU ...................................................................................... 31

3.1. M t s đ c đi m c a đ i t

ng nghiên c u ............................................. 31

3.2. Ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên.............. 32
3.2.1 Ki n th c ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên ............................. 32


iv
3.2.2 Th c hành ph̀ng ch ng HIV c a đ i t
3.3. M t s

y u t

ng nghiên c u ................... 37

liên quan đ n ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng

HIV/AIDS c a đ i t

ng nghiên c u ....................................................... 40

3.3.1 M t s y u t liên quan đ n ki n th c ph̀ng ch ng HIV/AIDS .......... 40
3.3.2 M t s y u t liên quan đ n th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a đ i
t

ng nghiên c u....................................................................................... 43

3.4. Phân tích m t s y u t
ch ng HIV/AIDS
Ch

nh h

ng đ n ki n th c và th c hành ph̀ng

sinh viên.................................................................. 47

ng 4 BÀN LU N ...................................................................................... 53

4.1. M t s đ c đi m c a đ i t

ng nghiên c u ............................................. 53

4.2. Ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên.............. 54
4.2.1. Ki n th c v ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên ....................... 54
4.2.2 Th c hành ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a đ i t
4.2. M t s

y u t

ng nghiên c u ........ 56

liên quan đ n ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng

HIV/AIDS c a sinh viên ........................................................................... 58
4.2.1. M t s y u t liên quan đ n ki n th c v ph̀ng ch ng HIV/AIDS
c a sinh viên ..................................................................................... 58
4.2.1. M t s y u t liên quan đ n th c hành v ph̀ng ch ng HIV/AIDS
c a sinh viên.......................................................................................... 61
4.2.3. M t s y u t
HIV/AIDS

nh h

ng đ n ki n th c và th c hành ph̀ng ch ng

sinh viên qua nghiên c u đ nh tính ................................. 62

K T LU N ......................................................................................................... 67
KHUY N NGH ................................................................................................. 68
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................................
PH L C ................................................................................................................

Thang Long University Library


v

DANH M C CH
T vi t t t
HIV

AIDS

UNAIDS

WHO

VI T T T

Ti ng Anh

Ti ng Vi t

Human immunodeficiency

H i ch ng nhi m virus (làm) suy

virus

gi m mi n d ch

Acquired immunodeficiency

H i ch ng nhi m virus (làm) suy

syndrome

gi m mi n d ch

The Joint United Nations

Ch

Programme on HIV/AIDS

H p Qu c v HIV/AIDS

World Health Organization

T ch c y t th gi i

ng
ng

i

i

ng trình ph i h p c a Liên

TCMT

Tiêm chích ma túy

QHTD

Quan h tình d c


vi
DANH M C B NG
B ng 2.1. S l

ng m u c n l y

m i khóa ...................................................... 23

B ng 2.2. Các bi n s trong nghiên c u ............................................................. 25
B ng 3.1.

c đi m gi i tính, tu i c a đ i t

ng nghiên c u ............................ 31

B ng 3.2. Ngu n ki n th c đúng v ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên ..... 32
B ng 3.3. Ki n th c v đ nh ngh a HIV c a sinh viên ....................................... 33
B ng 3.4. Ki n th c đúng v đ

ng lây b nh c a sinh viên .............................. 33

B ng 3.5. Ki n th c v kh n ng nh n bi t và đi u tr c a sinh viên ................. 34
B ng 3.6. Ki n th c v cách ph̀ng ng a HIV/AIDS c a sinh viên .................. 35

B ng 3.7. Ki n th c đúng v x trí khi b đâm b i v t nghi nhi m ................... 35
B ng 3.8. Ki n th c đúng v chung ph̀ng ch ng HIV/AIDS .......................... 36
B ng 3.9. Hành vi quan h tình d c c a đ i t

ng nghiên c u .......................... 37

B ng 3.10. Hành vi s d ng b m kim tiêm c a Sinh viên ................................. 37
B ng 3.11. Hành vi s d ng chung v t d ng cá nhân ......................................... 38
B ng 3. 12 Th c hành x trí khi b đâm b i v t nh n nghi có nhi m HIV ........ 39
B ng 3.13. Th c hành đúng chung v ph̀ng ch ng HIV/AIDS ........................ 39
B ng 3.14.

c đi m gi i tính, tình tr ng kinh t c a sinh viên liên quan đ n

ki n th c v ph̀ng ch ng HIV/AIDS......................................................... 40
B ng 3.15.

c đi m h c t p c a sinh viên liên quan đ n ki n th c đúng v

ph̀ng ch ng HIV/AIDS ............................................................................. 41
B ng 3.16. Ngu n thông tin v ph̀ng ch ng HIV liên quan đ n ki n th c chung
đúng c a sinh viên v ph̀ng ch ng HIV/AIDS ......................................... 42
B ng 3.14.

c đi m gi i tính, tình tr ng kinh t c a sinh viên liên quan đ n

th c hành v ph̀ng ch ng HIV/AIDS........................................................ 43
B ng 3.15.

c đi m h c t p c a sinh viên liên quan đ n th c hành đúng v

ph̀ng ch ng HIV/AIDS ............................................................................. 44
B ng 3.16. Ngu n thông tin v ph̀ng ch ng HIV liên quan đ n th c hành chung
đúng c a sinh viên v ph̀ng ch ng HIV/AIDS ......................................... 45
B ng 3.19. M i liên quan gi a th c hành chung và ki n th c chung (n=307) .. 46

Thang Long University Library


1
T V Nă
i d ch AIDS đã và đang là m t đ i d ch nguy hi m, HIV không ch tác
đ ng t i s c kh e, tính m ng, tinh th n b nh nhân và gia đình mà c̀n nh
h

ng đ n tình hình kinh t , v n hóa, phát tri n c a m t qu c gia và th gi i [3].

Trong ắBáo cáo toàn c u v nhi m HIV/AIDS n m 2012” th gi i đã ghi nh n
có 35,3 tri u ng
t i 5 tri u ng

i nhi m HIV, trong đó t ng s ng

i hi n s ng

châu Á lên

i [28]. HIV là m t th m h a c a th k và đây luôn là đ tài hàng

đ u c a s c kh e tồn c u, ln chi m v trí đ c bi t trong các h i ngh h i th o

qu c t nh m làm gi m đ n m c th p nh t có th đ
lên s c kh e, cu c s ng c a m i ng
l

c tác đ ng c a HIV/AIDS

i. V i các n

c đang phát tri n, chi n

c hàng đ u đ i phó v i đ i d ch AIDS là ph̀ng b nh, thông qua các công tác

truy n thông, giáo d c s c kh e nh m gi m t i đa thi t h i và tác đ ng c a HIV
lên m i m t t ng qu c gia [29].
T i Vi t Nam, con s nhi m HIV là đáng lo ng i, tính t i ngày 30/04/2014
t i Vi t Nam có 219.163 tr

ng h p nhi m HIV, t l nhi m là 248 ng

i trên

100.000 dân. Qua s li u giám sát cho th y HIV đã xu t hi n trên 100% t nh
thành ph t n m 1998, đ n n m 2014 phát hi n HIV t i 78% xã/ph

ng; 98%

qu n/huy n; 100% t nh/thành ph [4]. Vi t Nam c ng đ t m c tiêu ph̀ng ng a
HIV/AIDS là m t trong nh ng chi n l
n

c hàng đ u trong vi c phát tri n đ t

c. Trong đó, m c tiêu c th đ u tiên trong ắChi n l

HIV/AIDS đ n n m 2020 và t m nhìn 2030” là t ng t l ng

c ph̀ng, ch ng
i dân trong đ

tu i t 15-49 tu i có hi u bi t đ y đ v thông tin, giáo d c, hành phi v ph̀ng
ch ng lây nhi m HIV/AIDS đ t 80% vào n m 2020 [3].
Vì v y, đ làm t ng t l ng

i dân có hi u bi t v HIV c n ph i xác đ nh t

l hi n bi t v HIV c ng nh các y u t tác đ ng đ n s hi u bi t c a ng
v HIV/AIDS. N m 2013, t l nhi m HIV cao nh t
45,1%, ti p theo là nhóm tu i 20-29 là 32,9% [4].

i dân

nhóm tu i 30-39 v i

i u này đ̀i h i c n ph i

cung c p nh ng thông tin, ki n th c c n thi t v HIV/AIDS r t s m ngay t
trong gh nhà tr

ng.

l a tu i t 20-29, đ c bi t là sinh viên, nh ng bi n đ i


2
v tâm sinh lí t o cho sinh viên c m giác tìm t̀i nh ng c ng r t ng i ng̀ng
trong v n đ quan h tình d c, đi u này d n đ n vi c h c sinh ti p thu nh ng
thông tin ch a đ

c chính xác, đây là đi u ki n hình thành nh ng hi u bi t sai

l ch v ki n th c sinh s n nói chung và ki n th c HIV/AIDS nói riêng c a sinh
viên sau này. V n đ đ t ra là c n có s ph i h p gi a gi a b y t và b giáo
d c đào t o tr

c h t là nhìn nh n nh ng hi u bi t v tình d c và cách ph̀ng

HIV/AIDS c a sinh viên, t đó đ a ra các bi n pháp h u hi u nh t.
Thành ph H Chí Minh là m t trong hai thành ph l n nh t n

c t p trung

nhi u ca HIV. N m 2013, s ca HIV hi n c̀n s ng c a thành ph H Chí Minh
cao nh t c n
nhi u tr
Yd

c là 52386 ca [4]. Thành ph H Chí Minh c ng là n i t p trung

ng cao đ ng, đ i h c l n trong c n

c H ng

cv im tl

c trong đó có tr

ng Cao đ ng

ng l n g n 10.000 sinh viên đang theo h c t p

[12]. Do đó, cơng tác truy n thơng cho sinh viên c c k quan tr ng vi c ph̀ng
ch ng HIV/AIDS. Tuy nhiên ch a tìm th y m t nghiên c u nào v ki n th c,
thái đ , th c hành v ph̀ng ch ng HIV t nh ng sinh viên đang h c t p t i
tr

ng Cao đ ng Y d

c H ng

c. Câu h i đ t ra là t l ki n th c, th c hành

đúng v ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên tr

ng cao đ ng H ng

c là

bao nhiêu? Nh ng y u t nào liên quan đ n ki n th c và th c hành c a sinh
viên?

tr l i nh ng câu h i đó, góp ph n cho cơng tác ph̀ng ch ng

HIV/AIDS, nghiên c u “Ki n th c, th Ế hành ịhòng Ếh ng ảIV/AIDS và m t
s y u t ệiên quan Ế a sinh viên tr
H Chí Minh n m 2020” đ

ng CaỊ đ ng Y ế

c H ng

Ế, thành ịh

c th c hi n v i m c tiêu:

ánh giá ki n th c, th c hành v ph̀ng ch ng HIV/AIDS c a sinh viên

1.
tr

ng Cao đ ng Y d

c H ng

c, thành ph H Chí Minh n m 2020.

2. Phân tích m t s y u t liên quan đ n ki n th c, th c hành ph̀ng ch ng
HIV/AIDS c a sinh viên tr

ng Cao đ ng Y d

c H ng

c, thành ph H

Chí Minh n m 2020.

Thang Long University Library


3
CH

NGă1

T NGăQUANăTÀIăLI U
1.1. T ng quan v nhi m HIV/AIDS
1.1.1. M t s kháiăni măc ăb n
Khái ni m HIV (Human immunodeficiency virus):
HIV là virus gây ra h i ch ng suy gi m mi n d ch m c ph i

ng

i thu c

h Retro Virus, nhóm Lentivirus có giai đo n ti m tàng khơng có tri u ch ng
kéo dài. HIV gây t n th

ng h th ng mi n d ch c a c th và làm cho c th

không c̀n kh n ng ch ng l i các tác nhân gây b nh d n đ n ch t ng

Không gi ng nh m t s lo i virus khác, c th con ng

i [26].

i không th thốt

kh i HIV hồn tồn. HIV t n cơng h mi n d ch c a c th , đ c bi t là các t
bào CD4T (t bào T giúp h mi n d ch ch ng l i nhi m tr̀ng). N u không đi u
tr , HIV s làm gi m s t bào CD4T trong c th , làm cho ng

i đó d b nhi m

tr̀ng ho c các b nh ung th liên quan đ n lây nhi m. Theo th i gian, HIV có
th tiêu di t r t nhi u t bào CD4T.Càng có nhi u t bào CD4T b tiêu di t thì h
mi n nhi m càng y u đi, làm t ng nguy c b nhi m tr̀ng và d n đ n t vong.
M c khác, n u b nhi m HIV mà khơng đi u tr thì s rút ng n kho ng th i gi n
t HIV chuy n sang AIDS [36].
Các giai đo n lây nhi m HIV
Phơnăgiaiăđo nălơmăsƠng: Nhi m HIV

ng

il nđ

c phân thành 4 giai

đo n lâm sàng, t̀y thu c vào các tri u ch ng b nh liên quan đ n HIV

ng

i

nhi m [1], [2].
 Giai đo n lâm sàng 1: Khơng tri u ch ng
- Khơng có tri u ch ng
- H ch to toàn thân dai d ng
 Giai đo n lâm sàng 2: Tri u ch ng nh
- S t cân m c đ v a không r̃ nguyên nhân (< 10% tr ng l

ng c th )

- Nhi m tr̀ng hô h p tái di n (viêm xoang, viêm amidan, viêm tai gi a,


4
viêm h u h ng)
- Zona (Herpes zoster)
- Viêm khoé mi ng
- Loét mi ng tái di n
- Phát ban dát s n, ng a
- Viêm da bã nh n
- Nhi m n m móng
 Giai đo n lâm sàng 3: Tri u ch ng ti n tri n
- Sút cân n ng không r̃ nguyên nhân (> 10% tr ng l

ng c th )

- Tiêu ch y không r̃ nguyên nhân kéo dài h n 1 tháng.
- S t không r̃ nguyên nhân t ng đ t ho c liên t c kéo dài h n 1 tháng.
- Nhi m n m Candida mi ng tái di n.

- B ch s n d ng lông

mi ng.

- Lao ph i.
- Nhi m tr̀ng n ng do vi khu n (viêm ph i, viêm m màng ph i, viêm đa c
m , nhi m tr̀ng x

ng kh p, viêm màng não, nhi m khu n huy t)

- Viêm loét mi ng ho i t c p, viêm l i ho c viêm quanh r ng.
- Thi u máu (Hb< 80g/L), gi m b ch c u trung tính (< 0.5x109 /L), và/ho c
gi m ti u c u m n tính (< 50x109 /L) không r̃ nguyên nhân.
 Giai đo n lâm sàng 4: Tri u ch ng n ng
- H i ch ng suy m̀n do HIV (sút cân >10% tr ng l

ng c th , kèm theo

s t kéo dài trên 1 tháng ho c tiêu ch y kéo dài trên 1 tháng không r̃ nguyên
nhân).
- Viêm ph i do Pneumocystis jiroveci (PCP).
- Nhi m Herpes simplex m n tính ( mơi mi ng, c quan sinh d c, quanh
h u môn, kéo dài h n 1 tháng, ho c b t c đâu trong n i t ng).
- Nhi m Candida th c qu n (ho c nhi m candida

khí qu n, ph qu n ho c

ph i).
- Lao ngoài ph i.

Thang Long University Library


5
- Sarcoma Kaposi.
- B nh do Cytomegalovirus (CMV)
- B nh do Toxoplasma

ṽng m c ho c

h th n kinh trung

các c quan khác.

ng.

- B nh lý não do HIV.
- B nh do Cryptococcus ngoài ph i bao g m viêm màng não.
- B nh do Mycobacteria avium complex (MAC) lan to .
- B nh lý não ch t tr ng đa

ti n tri n (Progessive multifocal

leukoencephalopathy -PML).
- Tiêu ch y m n tính do Cryptosporidia.
- Tiêu ch y m n tính do Isospora
- B nh do n m lan to (b nh n m Penicillium, b nh n m Histoplasma ngoài
ph i).
- Nhi m tr̀ng huy t tái di n (bao g m nhi m Sallmonella không ph i
th

ng hàn).
- U lympho

não ho c u lympho non-Hodgkin t bào B.

- Ung th c t cung xâm nh p (ung th bi u mô).
- B nh do Leishmania lan to không đi n hình.
- B nh lý th n do HIV.
- Viêm c tim do HIV.
ng lây nhi m HIV
HIV có nhi u trong máu, tinh d ch và d ch ti t âm đ o c a ng
có m t s l

ng ít h n trong s a. Ngồi ra HIV c̀n đ

mi ng, đàm nh t, n

c m t nh ng v i s l

Vì v y HIV lây truy n qua 3 con đ
Quaăđ
âm đ o, đ

c tìm th y trong n

c

ng r t ít và khơng đ đ gây b nh.

ng:

ngătìnhăd c: N u quan h tình d c v i ng
ng h u môn hay đ

i nhi m và

i b nhi m b ng đ

ng

ng mi ng mà khơng có s d ng bi n pháp b o

v nh bao cao su thì r t d dàng nhi m b nh HIV.
Quaăđ

ngămáu: D̀ng chung b m kim tiêm, d ng c tiêm chích mà ng

b nh HIV đã s d ng. Truy n máu ph i máu c a ng

i m c b nh HIV. S m tr

i


6
b ng v t d ng đã s d ng cho ng

i nhi m HIV.Ti p xúc v t th

th t v i máu, tinh d ch hay d ch âm đ o c a ng

i m c b nh HIV.

viên y t thì nhi m HIV khi ch c ph i kim tiêm đã tiêm cho ng
vào ng

ng h , rách da
i v i nhân
i nhi m HIV

i.

Qua m truy n sang con: M b nhi m HIV có th truy n sang cho con trong
lúc mang thai, trong quá trình chuy n d và lúc sanh ho c lúc cho con bú [35].
Ba đ

ng lây h i đ 2 đi u ki n: s l

ng HIV đ ng

ng lây và t o ng̃ vào

th ng trong máu.
Các con đ
-

ng khơng lây:

ng tiêu hóa: d̀ng chung chén đ a, n chung

- Qua đ

ng hô h p

- Qua ti p xúc thông th

ng: b t tay, ôm hôn x giao

- Mu i, con tr̀ng đ t, súc v t c n
Các con đ

ng không lây v i đi u ki n: s l

gây lây nhi m khi ti p xúc v i các d ch n

ng HIV không đ ng

c m t, n

ng đ

c ti u, m hôi c a ng

i

nhi m HIV.
1.1.2.ăTìnhăhìnhăHIV/AIDSătrênăth gi iăvƠăt i Vi t Nam
Trên th gi i
HIV/AIDS không c̀n là v n đ xa l v i nhân lo i, tuy nhiên nó v n là m t

v n đ s c kh e công c ng toàn c u l n. HIV/AIDS đ

c các nhà nghiên c u

phát hi n l n đ u tiên vào n m 1981 và nhanh chóng lan r ng trên toàn c u, tr
thành m t đ i d ch nguy hi m nh t trong l ch s loài ng

i.

K t khi kh i đ u c a đ i d ch, trên th gi i kho ng 80 tri u ng
nhi m virus HIV và kho ng 40 tri u ng

i đã b

i đã ch t vì HIV tính đ n n m 2014.

Thang Long University Library


7

Hìnhă1.1.ăTnhăhìnhănhi măHIVăquaăcácăn m.ăNgu năUNAIDS ,ă2013ăvƠă
2014 (đ năv ătri uăng
Trên tồn c u,

i) [28], [29]

c tính có 36,9 tri u ng

i (31,1–43,9 tri u ng

i) đang

s ng chung v i HIV trong n m 2017, và 1,8 tri u (1,3–2,4 tri u) trong s này là
tr em.

i đa s nh ng ng

trung bình.

i s ng chung v i HIV

c tính có kho ng 1,8 tri u ng

HIV vào n m 2017.

các n

c thu nh p th p và

i (1,4–2,4 tri u ng

c tính có kho ng 35 tri u ng

i) m i nhi m

i đã t vong do các

nguyên nhân liên quan đ n HIV cho đ n nay, bao g m 940 000 (670 000–1,3
tri u) vào n m 2017.

N m 2019, HIV ti p t c là m t v n đ s c kh e c ng đ ng l n trên toàn c u,
đã c

p đi h n 32 tri u sinh m ng cho đ n nay. Tuy nhiên, v i kh n ng ti p

c n, ch n đoán, đi u tr và ch m sóc HIV hi u qu , bao g m c nhi m tr̀ng c
h i, nhi m HIV đã tr thành m t tình tr ng s c kh e mãn tính có th ki m sốt
đ

c, cho phép nh ng ng

i nhi m HIV có đ

m nh. Có kho ng 37,9 tri u ng

c cu c s ng lâu dài và kh e

i nhi m HIV vào cu i n m 2018. Do k t qu

c a các n l c qu c t ph i h p đ đ i phó v i HIV, ph m vi b o hi m c a các
d ch v đã t ng lên đ u đ n. N m 2018, 62% ng

i l n và 54% tr em nhi m


8
các n

HIV

c thu nh p th p và trung bình đ

c đi u tr b ng thu c kháng vi-

rút su t đ i (ART) [34].
Ph n l n (82%) ph n mang thai và cho con bú nhi m HIV c ng đ

c đi u

tr ARV, đi u này không ch b o v s c kh e c a h , mà c̀n đ m b o ng n
ng a lây truy n HIV cho tr s sinh. Tuy nhiên, khơng ph i ai c ng có th ti p
c n xét nghi m, đi u tr và ch m sóc HIV. áng chú ý, các m c tiêu siêu nhanh
n m 2018 đ gi m nhi m HIV
đ

tr em m i xu ng c̀n 40 000 đã khơng đ t

c. Các m c tiêu tồn c u cho n m 2020 có nguy c b b l tr khi hành

đ ng nhanh chóng đ

c th c hi n [34].

Do các l h ng trong d ch v HIV, 770 000 ng
nhân liên quan đ n HIV vào n m 2018 và 1,7 tri u ng

i đã ch t vì các nguyên
i m i b nhi m b nh.

N m 2018, l n đ u tiên, các cá nhân t các nhóm dân s chính và b n tình

c a h chi m h n m t n a s ca nhi m HIV m i trên toàn c u (
vào n m 2018.

i v i các khu v c ông Âu, Trung Á, Trung ông và B c Phi,

nh ng nhóm này chi m kho ng 95% các tr
th chính bao g m: nh ng ng
gi i; ng

c tính 54%)

i tiêm chích ma túy; ng

ng h p nhi m HIV m i. Các qu n

i đàn ông có quan h

tình d c v i nam

i trong các nhà t̀ và các c s khép kín

khác; gái m i dâm và khách hàng c a h ; và ng

i chuy n gi i. Ngoài ra, do

hoàn c nh s ng c a h , m t lo t các qu n th khác có th đ c bi t d b t n
th

ng và có nguy c nhi m HIV cao h n, ch ng h n nh các cô gái v thành

niên và ph n tr

mi n nam và mi n đông châu Phi và ng

i dân b n đ a

m t s c ng đ ng [34].
T n m 2000 đ n 2018, nhi m HIV m i gi m 37% và t vong liên quan đ n
HIV gi m 45%, v i 13,6 tri u ng

iđ

c c u s ng do đi u tr ARV. Thành t u

này là k t qu c a nh ng n l c to l n c a các ch

ng trình HIV qu c gia đ

c

h tr b i xã h i dân s và các đ i tác phát tri n qu c t [34].
T i Vi t Nam
Tr

ng h p nhi m HIV đ u tiên phát hi n

12/1990, cho đ n ngày 31/5/2015, s ng

Vi t Nam vào cu i tháng

i nhi m HIV phát hi n m i là 3.204,

Thang Long University Library


9
s ng

i nhi m HIV chuy n sang giai đo n AIDS là 1.326, s ng

nhi m HIV là 438. L y tích đ n tháng 5/2015, s ng
c̀n s ng là 227.114 ng
tr

i t vong do

i nhi m HIV hi n đang

i, s b nh nhân AIDS là 71.115 và đã có 74.442

ng h p t vong do AIDS [8].
S l

ng ng

i nhi m HIV c̀n s ng đang t p trung nhi u t i 10 t nh, thành

ph s p x p theo th t nh sau: thành ph H Chí Minh là 54.705 ng
ph Hà N i là 21.316 ng
7.326 ng

t nh

i, t nh Thái Nguyên là 7.502 ng

i, thành ph H i Ph̀ng là 7.282 ng

ng Nai là 6.156 ng

5.240 ng

c n

c (883 ng

Châu (535 ng

i trên 100.000 dân,

ng có t l nhi m HIV trên 100.000 dân cao nh t
i), ti p đ n là t nh S n La (646 ng

i), t nh Yên Bái (470 ng

R a – V ng Tàu (459 ng
(419 ng

i, t nh An Giang là

i), ti p đ n là thành ph H Chí Minh (712 ng

t nh Thái Nguyên (652 ng

i,

i [9].

T l nhi m HIV toàn qu c theo s báo cáo là 253 ng
t nh i n Biên v n là đ a ph

i, t nh S n La là

i, t nh Ngh An là 6.521 ng

i, t nh Thanh Hóa là 5.493 ng

i và t nh Qu ng Ninh là 5.230 ng

i, thành

i), th 3 là
i), t nh Lai

i), t nh B c K n 641 (ng

i), t nh Qu ng Ninh (444 ng

i), t nh Bà

i), thành ph C n Th

i),[9]…

Tính đ n ngày 18/12/2019, s tr
210.051 ng

ng h p nhi m HIV hi n c̀n s ng là

i, s b nh nhân AIDS hi n t i là 97.015 ng

HIV t vong 98.512 tr
HIV t ng 23 tr

i, s ng

ng h p. So v i tháng 11/2019, s tr

ng h p, s b nh nhân AIDS đ

s t vong báo cáo t ng 25 tr

i nhi m

ng h p nhi m

c báo cáo t ng 20 tr

ng h p,

ng h p. Toàn qu c đã có 330 c s đi u tr

methadone t i 63 t nh, TP v i 52.089 b nh nhân [16].
Nh vây, có th th y HIV/AIDS xu t hi n h u h t các t nh thành c a n
v i m t đ cao
nhi m HIV/AIDS

các thành ph l n và th p

các t nh thành khác. T l ng

các t nh khác nhau có s ch nh l ch l n

l n.
1.2. D phòng lơyănhi m HIV/AIDS
Phòng lây nhi m HIV/AIDS lây qua đ

c ta

ng tình d c

các thành ph

i


10
- S ng lành m nh, chung thu m t v m t ch ng ho c ch quan h v i m t
b n tình duy nh t
- Ln s d ng bao cao su đúng ph

ng pháp trong khi quan h tình d c

- Phát hi n s m và ch a tr k p th i các b nh lây truy n qua đ
Phòng lây nhi m HIV/AIDS lây qua đ

ng tình d c.

ng máu

- Khơng tiêm chích ma túy.
- Khơng d̀ng chung b m kim tiêm và d ng c tiêm chích v i ng

i khác.

- Th c hi n an toàn truy n máu ch truy n máu và các ch ph m máu khi
th t n thi t.
- Ch nh n máu và các ch ph m máu đã xét nghi m HIV.
- S d ng d ng c đã ti t tr̀ng khi ph u thu t, x m, x l , châm c u...
- Không ti p xúc tr c ti p v i các d ch c th c a ng

i nhi m HIV.

- D̀ng riêng đ d̀ng cá nhân: dao c o, bàn ch i r ng, b m móng tay,...
Phòng lây nhi m HIV/AIDS lây qua đ

ng m sang con

- Ph n không nên mang thai khi b nhi m HIV vì t l lây truy n HIV sang
con là 30%, n u đã có thai thì khơng nên sinh con.
- Tr

ng h p mu n sinh con, c n đ n c s y t đ đ

c t v n v cách

ph̀ng lây nhi m HIV cho con.
- Sau khi đ không nên cho tr bú m [27].
X lý khi b ph i nhi m ngồi mơi tr
- Ph i nhi m HIV ngồi mơi tr
khác nhau. Vì v y ng

ng ngh nghi p
ng ngh nghi p r t đa d ng và nguy c

i b ph i nhi m HIV c n đ n ngay các c s t v n

HIV/AIDS g n nh t đ :
-

ánh giá v tình tr ng nhi m HIV: ph m vi, t n su t và th i gian ph i

nhi m, ngu n lây nhi m.
- T v n tr

c khi xét nghi m HIV.

- Ti n hành các xét nghi m ban đ u nh : HIV, viêm gan B, C và n u có th
xét nghi m tình tr ng HIV c a ng

i gây ph i nhi m cho ng

i ph i nhi m n u

ch a bi t tình tr ng nhi m HIV.

Thang Long University Library


11
- Ti n hành đi u tr d ph̀ng b ng ARV n u th y c n thi t.
i u tr d phòng b ng ARV
- Ch đi u tr ARV khi có ch đ nh c a th y thu c sau khi đã đ

ct v nv

nguy c lây nhi m HIV và có nguy c nhi m HIV. Không t mua thu c đ d̀ng
theo ng

i không có chun mơn mách b o.

i u tr d ph̀ng sau ph i nhi m nên đ

-

c b t đ u càng s m càng t t, t i

u nh t trong v̀ng 72 gi .
- S d ng phác đ ba thu c u ng hàng ngày và đi u tr d ph̀ng 28 ngày
cho t t c các tr

ng h p ph i nhi m có nguy c .Theo d̃i và x trí tác d ng

ph c a ARV; t v n và h tr tâm lý c ng nh xét nghi m l i HIV sau 3
tháng.v.v. [13].
1.2.2.
1.3. Th c tr ng ki n th c,ătháiăđ vƠăth căhƠnhăphòngăch ngăHIV/AIDSăvƠă
m t s y u t liênăquană h căsinh,ăsinhăviênăquaăcácănghiênăc u trênă
th gi iăvƠăt i Vi t Nam
1.3.1.ăTrênăth gi i
Theo nghiên c u c a Modiba và cs (2015) v ki n th c và thái đ c a 2.970
h c sinh l p 10-12 đ

c ti n hành t i Nam Phi ghi nh n: 87% có ki n th c đúng

v HIV; 98,6% có ki n th c đúng v đ

ng lây truy n HIV và 73% ki n th c

đúng v ki n th c ph̀ng lây nhi m HIV. C ng theo nghiên c u này ghi nh n:
25,4% biêu hi n thái đ tiêu c c v i ng
đ nên cô l p ng

i nhi m HIV; 13,9% h c sinh có thái

i nhi m HIV và 75% không làm quen ng

i nhi m HIV.

Nghiên c u c̀n cho th y m i liên quan gi a l p, gi i v i ki n th c thái đ v
ph̀ng ch ng HIV c a h c sinh [30].
Theo tác gi Gemeda T.T và cs (2017), t l ngày càng t ng c a các t ch c

giáo d c và dân s sinh viên

c pđ đ ih c

có th d n đ n s gia t ng t

ng ng đ i v i ph i nhi m HIV / AIDS. D a trên

đ nh h

ng này, nghiên c u này đã

hành v HIV / AIDS

Ethiopia là đáng chú ý; đi u này

c tính m c đ ki n th c , thái đ và th c

các sinh viên đ i h c

Ethiopia. Có 441 sinh viên đã


12
đ

c ch n thông qua k thu t l y m u xác su t nhi u giai đo n. D li u đ

c

thu th p thông qua thang đo n m đi m. M t m u th nghi m t và mơ hình
ph

ng trình c u trúc d a trên phân tích nhân t kh ng đ nh (CFA) đã đ

d ng đ phân tích d li u. Nó đã đ

cs

c tìm th y r ng m c đ ki n th c , thái

đ c a HIV / AIDSvà th c hành là 53%, 95% CI = -.03- .06, p = .55; 58%, KTC
95% = .01- .10, p <.05; và = 92%, KTC 95% = .37- .42, p <.001 t

ng

ng. Ngoài ki n th c , giá tr quan sát c a thái đ và th c hành c̀n cao h n giá
tr mong đ i t

ng ng c a chúng v i kích th

đ và d = 0,82 cho th c ti n. ụ ngh a đã đ

c hi u ng, d = 0,12 cho thái

c th o lu n đ h tr sinh viên phát

tri n ki n th c toàn di n và thái đ mong mu n đ i v i các k n ng t b o v
ch ng l i nhi m HIV [31].
Nghiên c u c a Tiotsia A và cs (2018) báo cáo k t qu c a m t cu c kh o

sát đ

c th c hi n gi a các sinh viên c a

AIDS.

i h c Dschang, v STI / HIV /

ây là m t nghiên c u c t ngang mô t đ

c th c hi n trong tháng 1 và

tháng 2 n m 2017. Các tác gi đã thu th p d li u b ng b ng câu h i tr c ti p
đ

c qu n lý cho sinh viên

i h c Dschang. Vi c mã hóa, x lý và phân tích đã

đ

c th c hi n b ng ph n m m EPI-Info 7.3.1.1, v i ng

ng ý ngh a đ

cđ t

0,05. T ng c ng có 520 cá nhân tham gia vào cu c kh o sát này, v i h n m t
n a (62,7%, n = 326/520) trong đ tu i t 20-30, v i t l gi i tính nam / n là
1.031.

ph

i đa s (83%, n = 418/520) trong s h đang trong chu k đ i h c. Các

ng th c truy n d n chính đ

c trích d n bao g m: s k t h p c a các v t

ph m nh truy n máu / v t b n / lây truy n t m sang con / quan h tình d c
khơng an toàn cho 36,3% s ng

iđ

c h i (n = 186/516) m c d̀ 21,9% (n =

112/516 ) trong s h th a nh n không bi t b t k ph

ng th c lây truy n STI /

HIV nào. Ngoài ra, 74,2% (n = 386/520) s ng

c h i đã ho t đ ng tình

d c, v i đ tu i

iđ

c tính gi i tính là trên 18 tu i (53,9%; 208/386) cho m t n a

trong s h . Trong s 36,2% (n = 186/514) nh ng ng

iđ

c h i cho bi t đã

bi t ai đó m c STI / HIV và AIDS, c m giác đ u tiên h có liên quan đ n h là
s th

ng h i (86,6%). Các tác gi k t lu n r ng s k th và phân bi t đ i x

Thang Long University Library


13
trong môi tr

ng sinh viên v n là m t rào c n l n đ i v i s phát tri n c a sinh

viên, nh ng ng

i tr nên ho t đ ng tình d c

đ tu i r t s m, có nhi u nguy

c m c STI / HIV. Các hành đ ng nh y c m nên đ
tr

c th c hi n trong các

ng đ i h c và các khóa h c v s c kh e sinh s n cho thanh niên, bao g m

trong ch

ng trình gi ng d y đ gi m đáng k s l

ng nhi m tr̀ng m i [32].

Theo tác gi Seraphine M. Dzah và c ng s (2019), t i Ghana, thanh niên t
15-24 tu i là nhóm d b nhi m HIV nh t. Ki n th c không đ y đ , thái đ tiêu
c c và th c hành r i ro là nh ng c n tr l n trong vi c ng n ch n s lây lan c a
HIV. Tác gi đã th c hi n nghiên c u đ đi u tra v ki n th c, thái đ và th c
hành v ph̀ng ch ng HIV / AIDS trong c ng đ ng h c sinh trung h c ph
thông t i Sekondi-Takoradi, Ghana. M t thi t k mô t c t ngang đã đ
qua, s d ng b ng câu h i t đi n đ

c xác th c, đ thu th p d li u t m t m u

phân t ng c a 294 h c sinh cu i c p đ
vào tháng 8 n m 2017. D li u đ
th y trong s nh ng ng

c ch n t ba tr

c thu th p đ

b n 12. Mô t và th ng kê suy lu n

c thơng

ng trung h c tham gia

c phân tích b ng Stata phiên

m c ý ngh a 0,05. K t qu nghiên c u cho

i tham gia, 61,6% có ki n th c t t v HIV / AIDS, 172

(58,5%) cho th y thái đ tích c c đ i v i ng

i nhi m HIV (PLHIV) và 79,1%

báo cáo các hành vi nguy c liên quan đ n HIV. Có m i liên quan đáng k gi a
tu i và thái đ (p <0,05). Ki n th c kém có liên quan đ n vi c theo đ o H i
(aOR = 1,51 và 1,93; CI 1,19-1,91; p = 0,00) và là h c sinh t tr

ng trung h c

ph thông 'F' (F SHS) (aOR = 1,93; CI 1,71-2,18; p = 0,00). Thái đ x uđ i v i
ng

i nhi m HIV và HIV có liên quan đ n đ tu i 15-19 (aOR = 3,20 2,58-3,96;

p = 0,03) p đ

c xác nh n; và tình tr ng hôn nhân đ n l (aOR = 1,79 1,44-2,23;

p = 0,00). Các t p quán x u có liên quan đ n đ tu i 15-19 (aOR = 1,72 1,412,11; p = 0,08), thu c nhóm dân t c Akans (aOR = 1,57 1,26-1,97; p = 0,00)
ho c đ c thân (aOR = 1,79 1,44-2,23; p = 0,00). M i liên quan gi a quan ni m
sai l m và lây truy n HIV đã đ

c tìm th y: HIV có th lây truy n qua m t cái

b t tay (aOR = 3,45 2,34-5,68; p = 0,000), HIV có th đ

c ch a kh i (aOR =

2,01 2,12-5,04; p = 0,004) và HIV / AIDS có th lây truy n qua ph̀ th y (aOR


14
= 3.12 3.21-7.26; p = 0,001). Tác gi k t lu n r ng nh ng ng
th

i tham gia

ng có ki n th c không đ y đ v HIV / AIDS, bi u hi n thái đ tiêu c c đ i

v i ng

i nhi m HIV và c ng tham gia vào các ho t đ ng r i ro có th khi n h

lây truy n HIV. Phát hi n c a chúng tôi nh n m nh s c n thi t ph i có thơng
tin v HIV c b n ph̀ h p v i v n hóa và đ tu i đ i v i thanh thi u niên
v̀ng đô th v nh ng quan ni m sai l m v lây truy n HIV, thái đ tiêu
c c c a h c sinh đ i v i ng

i nhi m HIV c ng nh các hành vi nguy hi m

c a h c sinh đ i v i HIV.
Tác gi Stella Regina Taquette (2019) đã phân tích quan ni m c a nh ng

ng

i tr tu i huy t thanh v cách ng n ng a nhi m HIV.

ây là m t nghiên

c u đ nh tính s d ng các cu c ph ng v n bán c u trúc v i nh ng ng

i tr tu i

nhi m HIV có ch n đốn đ

c ho c ít

c th c hi n

tu i v thành niên 5 n m tr

h n. Nghiên c u đã theo d̃i m t k ch b n bán c u trúc có ch a d li u xã h i
h c và m t câu h i m v ph̀ng ch ng HIV / AIDS. Các cu c ph ng v n đã
đ

c ghi l i và sao chép đ y đ , sau đó đ

c phân tích v i s h tr c a ph n

m m webQDA. Nghiên c u đã s d ng các danh m c c u thành khái ni m v l
h ng làm c s lý thuy t cho phân tích d li u. K t qu nghiên c u đã ph ng
v n 39 ng

i tr , 23 cô gái và 16 chàng trai. M t s ng

i nh n th c r ng vi c

ng n ng a nhi m HIV ch là m t v n đ cá nhân, tóm t t nó là vi c s d ng bao
cao su và t ch m sóc. H u h t nh ng ng

i đ i tho i ch ra các chi n l

d c là ph̀ h p nh t đ ph̀ng ng a nh ng đ
không đúng gi . Trong các tr
sinh nh

c s d ng m t cách lâu dài và

ng h c, h tin r ng c n ph i bao g m nh ng h c

tu i h nvà gia đình c a h . H

ng d n nên đ

ng

i có th s d ng ngôn ng c a nh ng ng

ng

i nhi m HIV, đ cho th y th c t c a nh ng ng

l p trình, h đ ngh t ng c

thông, phân ph i bao cao su

c giáo

c đ a ra b i nh ng

i tr tu i và t t nh t là nh ng
i b AIDS. Trong l nh v c

ng các chi n d ch trên các ph

ng ti n truy n

quy mô l n, s n xu t v c-xin và thu c ch a

b nh. Không ai đ c p đ n bao cao su n , xét nghi m nhanh, c ng khơng có s
ch m sóc s c kh e sinh s n và tình d c. Các tác gi k t lu n r ng trình đ và m

Thang Long University Library


15
r ng các chi n l

c truy n thông v tình d c trong tr

thi t y u trong ph̀ng ch ng HIV và AIDS

ng h c là c p thi t và

tu i thi u niên, trái v i xu h

ng

h n ch th o lu n v các ch đ này trong các chính sách giáo d c [37].
Tác gi Loconsole D và cs (2020) đã đi u tra ki n th c, thái đ và th c hành
v nhi m HIV trong s các sinh viên theo h c các khóa h c đ i h c liên quan
đ n ngành y t , nh m nh m m c tiêu t t h n cho các chi n d ch ph̀ng ng a và
thông tin v HIV trong t

ng lai dành cho gi i tr . M t nghiên c u v ki n th c,

thái đ và th c hành đã đ
khóa h c đ i h c sau đây

c th c hi n gi a các sinh viên đ i h c tham d các
Bari (mi n Nam n

c ụ): Y h c và ph u thu t (MS),

Nha khoa và Nha khoa, H tr s c kh e, Ho t đ ng th thao và Khoa h c th
thao, Khoa h c và Cơng ngh th o d
thu t ph̀ng thí nghi m y sinh và ch đ
b ng câu h i t qu n lý đ

c và các s n ph m y t , đi u d

ng, k

n kiêng. Sinh viên đã hoàn thành m t

c thi t k đ đánh giá ki n th c / thái đ c a h /

HIV và th c hành tình d c c a chính h . Ph n chung c a b ng câu h i yêu c u
thông tin v tu i tác, gi i tính, qu c t ch, tơn giáo và tình tr ng hơn nhân. Ph n
th hai bao g m các câu h i v ki n th c, thái đ và th c hành liên quan đ n
HIV, trong đó yêu c u câu tr l i đúng / sai ho c câu tr l i t t nghi p (đ

c báo

cáo là đ ng ý, khá đ ng ý, khá không đ ng ý và không đ ng ý). K t qu cho
th y 400 sinh viên đ

c m i đ đi n vào b ng câu h i. T l ph n h i là 91,2%

(n = 365). H u h t t t c các sinh viên đ u bi t r ng HIV lây truy n qua quan h
tình d c và máu, nh ng ch 34% bi t r ng cho con bú là m t con đ
truy n. Trong s nh ng ng
tr

iđ

ng lây

c h i, 86,8% đ c p đ n quan h tình d c

c đó (25,8% báo cáo s d ng bao cao su trong t t c các tr

tình d c, 43,5% trong h u h t các tr

ng h p quan h

ng h p, 18,6% hi m khi và 12,1 không

bao gi ). Quan h tình d c v i b n tình bình th

ng đ

c báo cáo b i 37,5% s

sinh viên này và 63,9% trong s h không ph i lúc nào c ng s d ng bao cao su.
Các tác gi k t lu n r ng k t qu nghiên c u cho th y ki n th c v m t s khía
c nh c a HIV là khơng đ m c d̀ các sinh viên tham gia vào nghiên c u hi n
t i là sinh viên theo h c các khóa h c đ i h c liên quan đ n các ngành ngh


16
ch m sóc s c kh e. H n n a, các hành vi nguy c cao do thi u s d ng bao cao
su khi quan h tình d c v i b n tình thơng th
đ

c ph ng v n. Các ch

gi m lây truy n HIV
th c nên đ

ng c ng ph bi n

các sinh viên

ng trình nh m cung c p thơng tin có th ng n ng a /
ng

i tr tu i và các chi n l

c m i đ c i thi n ki n

c nh n m nh là u tiên y t công c ng [38].

Tác gi Xu F. và cs (2020) đã th c hi n nghiên c u tìm hi u nh n th c v
AIDS và các y u t liên quan c ng nh nhu c u v các ch

ng trình giáo d c

s c kh e liên quan đ n AIDS, trong s các h c sinh n m nh t t ba tr
h c ph thông
ph

ng trung

Thiên Tân, Trung Qu c. M t nghiên c u c t ngang s d ng c

ng pháp phân t ng và ph

ng pháp l y m u thu n ti n đã đ

c ti n

hành. Các câu h i n danh bao g m các đ c đi m nhân kh u h c xã h i, ki n
th c và nhu c u liên quan đ n AIDS cho giáo d c s c kh e AIDS đã đ

phát cho các h c sinh t hai tr
ngh

ng trung h c c s và m t tr

c phân

ng trung h c d y

Thiên Tân. T ng c ng có 1 082 sinh viênđã tr l i các câu h i. Trong s

đó, t l nh n th c chung v ki n th c liên quan đ n AIDS là 34,3 % (371/1
082), 71,9 % (778/1 082) trong s các h c sinh đã nh n đ
và 59,4%(643/1 082) c a h c sinh đã nh n đ
trong quá kh , t ba tr

c ki n th c v AIDS

c ki n th c v s c kh e tình d c

ng. Có s khác bi t th ng kê gi a hai lo i tr

ng. 7,0%

(76/1 082) trong s các h c sinh cho bi t h có hành vi tình d c. K t qu t phân
tích h i quy logistic đa bi n cho th y,

tr

ng trung h c c s d y ngh , t l

nh n th c v ki n th c v AIDS th p h n (so v i trung h c ph thông, OR =
0,41, KTC 95%: 0,29-0,59) và trong các m c sau, bao g m không c n nh n ki n
th c v s c kh e tình d c an tồn (so v i nhu c u v ki n th c s c kh e tình d c
an tồn, OR = 0,62, 95 % CI : 0,43-0,91), không quan tâm đ n vi c đ c tài li u
giáo d c s c kh e liên quan đ n AIDS (so v i chú ý đ n tài li u giáo d c s c
kh e AIDS, OR = 0,41, KTC 95 % : 0,30-0,56), khơng bi t v hành vi tình d c
an tồn(so v i nh n th c v hành vi tình d c an toàn, OR = 0,55, KTC 95 %:
0,39-0,77), không bi t s d ng bao cao su đúng cách, so v i nh n th c v vi c
s d ng bao cao su đúng cách (OR = 0,33, KTC 95 % : 0,24-0,46). Các tác gi

Thang Long University Library


17
k t lu n r ng t l nh n th c chung v ki n th c v AIDS là th p

nh ng h c

Thiên Tân. M t s h c sinh báo cáo đã có quan h tình d c chèn

sinh l p m t

ép, ki n th c v s c kh e tình d c có tác đ ng đáng k đ n ki n th c v AIDS,
cho th y giáo d c s c kh e tình d c và giáo d c s c kh e AIDS
trung h c đ

c t ng c

ng

h c sinh

Thiên Tân [33].

Tác gi Khamisa N. và cs (2020) đã đi u tra s khác bi t v gi i trong ki n
th c, thái đ và hành vi đ i v i HIV và AIDS trong s 542 sinh viên giáo d c
đ i h c t th c t i Johannesburg, Nam Phi. Nh ng ng
thành m t b ng câu h i có c u trúc tr c tuy n đo l

i tham gia đã hoàn

ng ki n th c , thái đ và

hành vi c ng nh nhân kh u h c (bao g m tu i tác, gi i tính và tình tr ng m i
quan h ). K t qu ch ra r ng nhìn chung khơng có s khác bi t đáng k gi a
h c sinh nam và n v ki n th c v HIV và AIDS . Tuy nhiên, các sinh viên n
có ki n th c ít h n đáng k liên quan đ n quan h tình d c qua đ
không đ

c b o v là y u t nguy c c a HIV và AIDS. Ngoài ra, các sinh viên

n tr tu i đã báo cáo vi c s d ng bao cao su
ít th

ng h u mơn

l n quan h tình d c cu i c̀ng

ng xuyên h n so v i các sinh viên nam. Tuy nhiên, c hai gi i đ u báo

cáo thái đ tích c c đ i v i vi c s d ng bao cao su và đ i v i nh ng ng

i

nhi m HIV và AIDS. Các tác gi k t lu n r ng các c quan h u quan

ti u

bang và c p giáo d c đ i h c nghiêm túc xem xét th c hi n các chi n l

cc

th đ ng n ng a HIV và AIDS thông qua c i thi n ki n th c , thái đ và hành
vi c a ph n tr [39].
1.3.2. T i Vi t Nam
Nghiên c u c t ngang c a Phan Qu c H i trên 400 sinh viên (333 Nam, 67
n ) t i Tr

ng

i h c S ph m K thu t Vinh nh m đánh giá ki n th c, thái

đ , th c hành ph̀ng, ch ng HIV/AIDS. K t qu nghiên c u cho th y: V ki n
th c có 42% sinh viên xác đ nh đ

c cách ph̀ng ng a lây nhi m HIV; 76,2%

sinh viên tr l i đúng 6/7 câu câu h i v cách ph̀ng tránh; 88% sinh viên tr l i
đ

cc 3đ

ng lây truy n chính c a HIV; 58,8% sinh viên có th nêu đ

c ít

nh t 3 đ a đi m có th làm xét nghi m HIV. 19,2% sinh viên nh n đ nh r ng