Lý thuyết thương mại quốc tế

ĐẠI HỌC MỞ BÁN CÔNG TP.HCM
KHOA KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------------
ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
LÝ THUYẾT VÀ CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
I. THÔNG TIN TỔNG QUÁT:
1. Mục tiêu và yêu cầu của môn học:
• Mục tiêu nhiệm vụ của môn học là trang bị cho sinh viên những kiến thức khoa
học căn bản để nắm được bản chất của quan hệ thương mại quốc tế trên 3 khía
cạnh sau:
- Dựa trên cơ sở lý thuyết thương mại quốc tế, giải thích được nguyên nhân vì
sao mậu dịch phát sinh giữa các quốc gia, mô thức thương mại quốc tế thường
được áp dụng như thế nào, lợi ích của nó ra sao ?.
- Hiểu được môi trường hoạt động của thương mại quốc tế (kể cả môi trường sản
xuất và môi trường tài chính liên quan) bao gồm những vấn đề cơ bản gì ?
Trong đó, chính sách thương mại quốc tế mà các quốc gia thường áp dụng như
thế nào để có thể đạt được lợi ích kinh tế tối đa.
- Về mặt thực tiễn, hiểu rõ các xu hướng phát triển chính của thương mại quốc tế
ngày nay, nhận thức được lợi ích của vấn đề hội nhập kinh tế quốc tế và liên hệ
với trường hợp Việt Nam.
• Yêu cầu sinh viên sau khi nghiên cứu môn học này phải nắm vững các vấn đề lý
thuyết căn bản (như: lý thuyết về lợi thế so sánh, lý thuyết mới về cạnh tranh, các
công cụ của chính sách thương mại quốc tế, vấn đề kết hợp chính sách tự do hóa
thương mại với tự do hóa tài chính và đầu tư, các định chế hợp tác kinh tế quốc tế,
vấn đề mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế…) để làm cơ sở học tiếp một số môn học
có liên quan về sau, như: Quản trị kinh doanh quốc tế; Quản trị tài chính quốc tế;
Quản trị đầu tư quốc tế…
2. Số đơn vị học trình: 3.
3. Phân bổ thời gian: 45 (45 tiết lý thuyết, chia ra: lên lớp 35 tiết, thảo luận các chuyên đề
10 tiết).
4. Các kiến thức căn bản cần học trước: Kinh tế vi mô; Kinh tế vĩ mô.

5. Hình thức giảng dạy chính của môn học: giảng viên giảng lý thuyết, sinh viên chia
nhóm nghiên cứu tiểu luận và tổ chức thảo luận.
6. Giáo trình, tài liệu tham khảo:
• Tài liệu chính: Bài giảng Lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế (Tiến sĩ
Nguyễn Văn Sơn biên soạn).
• Tài liệu tham khảo:
- Hoàng Thị Chỉnh, Nguyễn Phú Tụ, Nguyễn Hữu Lộc: Giáo trình Kinh tế Quốc
tế. NXB Giáo dục, 1998.
- Paul R. Krugman, Maurice Obstfeld: Kinh tế học quốc tế – Lý thuyết và chính
sách, tập I (Những vấn đề về thương mại quốc tế) – bản dịch. NXB Chính trị
quốc gia, 1996.
- Dương Phú Hiệp và các tác giả: Toàn cầu hóa kinh tế. NXB Khoa học Xã hội,
2001.
- John H. Jackson: Hệ thống thương mại thế giới – Luật và chính sách về các
quan hệ kinh tế quốc tế. Dịch giả: Phạm Viêm Phương, Huỳnh Văn Thanh.
NXB Thanh Niên, 2001.
- Thomas L. Friedman: Chiếc Lexus và cây ô liu (The Lexus and the olive
tree). Dịch giả: Lê Minh. NXB Khoa học xã hội, 2005.
- Dominick Salvatore: International Economics, 3rd Edition. Macmillan
Publishing Company, 1990.
- James R.Markusen, James R. Melvin et all: International Trade – Theory and
Evidence. McGraw-Hill International Editions, 1995.
- Bernard Hoekman, Aaditya Mattoo, Philip English: Development, Trade, and
the WTO – A handbook. The World Bank, 2002.
• Các website tham khảo:
- .g ov.vn (Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam).
- (Bộ Ngoại giao Việt Nam).
- (Bộ Thương mại Việt Nam).
- (Vietnam Trade Office in the US).
- (APEC – Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái

Bình Dương).
- (ASEAN – Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á).
- (IMF – Quỹ tiền tệ quốc tế).
- (OECD – Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế).
- (UNCTAD – Diễn đàn của Liên Hiệp Quốc về thương
mại và phát triển).
- (World Bank – Ngân hàng thế giới).
- (ADB – Ngân hàng phát triển Châu Á).
- (WTO – Tổ chức thương mại thế giới).
7. Các công cụ hỗ trợ: Projector…
2
II. NỘI DUNG CỦA MÔN HỌC:
Chương 1: Tổng quan về thương mại quốc tế.
1. Số tiết dự kiến: 2 tiết.
2. Mục tiêu: Cung cấp cái nhìn toàn diện về hoạt động thương mại quốc tế để phân bổ kế
hoạch nghiên cứu cho phù hợp.
3. Chi tiết các đề mục của chương:
• Khái niệm thương mại quốc tế.
• Đặc điểm của thương mại quốc tế.
• Tầm quan trọng của thương mại quốc tế.
• Mục tiêu, nhiệm vụ của môn lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế.
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu (đặt trong mối liên hệ hợp lý và không trùng lắp
với một số môn học khác).
4. Kiến thức cốt lõi cần nắm vững:
• Bản chất của thương mại quốc tế.
• Đặc điểm và tầm quan trọng của thương mại quốc tế.
5. Phương pháp dạy và học: giảng lý thuyết (sử dụng projector), thảo luận.
6. Tài liệu: Bài giảng Lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế.
7. Câu hỏi thảo luận: tài liệu đã dẫn (cuối chương 1).
Chương 2: Lý thuyết cổ điển về thương mại quốc tế.

1. Số tiết dự kiến: 3 tiết.
2. Mục tiêu: Tìm hiểu nguyên nhân; mô thức; và lợi ích của thương mại quốc tế theo
quan điểm của các lý thuyết cổ điển.
3. Chi tiết các đề mục của chương:
• Lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith.
• Qui luật lợi thế so sánh của David Ricardo.
• Lý thuyết chi phí cơ hội của Haberler.
4. Kiến thức cốt lõi cần nắm vững:
• Mô thức thương mại quốc tế và lợi ích của thương mại quốc tế theo lý thuyết lợi
thế tuyệt đối và lợi thế so sánh.
• Cách xác định lợi thế so sánh theo chi phí cơ hội và lợi ích của thương mại quốc tế
theo chi phí cơ hội không đổi.
5. Phương pháp dạy và học: giảng lý thuyết (sử dụng projector), thảo luận.
6. Tài liệu: Bài giảng Lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế.
3
7. Câu hỏi thảo luận: tài liệu đã dẫn (cuối chương 2).
Chương 3: Lý thuyết hiện đại về thương mại quốc tế.
1. Số tiết dự kiến: 7 tiết.
2. Mục tiêu:
• Tìm hiểu nguyên nhân; mô thức; và lợi ích của thương mại quốc tế theo quan điểm
của các lý thuyết hiện đại.
• Nắm được những nội dung cơ bản của lợi thế cạnh tranh và phân biệt rõ lợi thế so
sánh với lợi thế cạnh tranh.
• Nghiên cứu nguyên nhân và cách thức di chuyển các nguồn lực kinh tế quốc tế.
3. Chi tiết các đề mục của chương:
• Lý thuyết chuẩn về mậu dịch quốc tế.
• Lý thuyết H – O (Heckscher – Ohlin) và bổ sung của Samuelson (lý thuyết H – O –
S).
• Bổ sung của một số lý thuyết mới:
- Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp.

- Lợi thế cạnh tranh của ngành.
- Chu kỳ sống của sản phẩm (Product Life-cycle) của Raymond Vernon.
- Lợi thế cạnh tranh quốc gia theo mô hình kim cương của Micheal Porter.
- Lợi thế cạnh tranh quốc gia theo mô hình của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF –
World Economic Forum).
4. Kiến thức cốt lõi cần nắm vững:
• Mô thức và lợi ích của thương mại quốc tế theo lý thuyết chuẩn và lý thuyết H – O
– S trong điều kiện chi phí cơ hội gia tăng.
• Bản chất của lợi thế cạnh tranh (các cấp doanh nghiệp, ngành, quốc gia) và cách
thức nâng cao lợi thế cạnh tranh.
• Tính qui luật về sự di chuyển nguồn lực kinh tế quốc tế và mối quan hệ giữa sự di
chuyển nguồn lực đầu tư quốc tế với sự chuyển dịch lợi thế so sánh của các quốc
gia.
5. Phương pháp dạy và học: giảng lý thuyết (sử dụng projector), thảo luận.
6. Tài liệu: Bài giảng Lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế.
7. Câu hỏi thảo luận: tài liệu đã dẫn (cuối chương 3).
Chương 4: Các công cụ của chính sách thương mại quốc tế.
1. Số tiết dự kiến: 3 tiết.
4
2. Mục tiêu: Tìm hiểu các hàng rào mậu dịch (thuế quan, phi thuế quan) và tác dụng điều
tiết thương mại quốc tế của chúng.
3. Chi tiết các đề mục của chương:
• Chính sách thương mại quốc tế và hàng rào mậu dịch.
• Thuế quan:
- Phân tích tác động của thuế quan đối với thương mại quốc tế.
- Thuế suất danh nghĩa và tỷ suất bảo hộ hữu hiệu.
• Các hàng rào phi thuế quan:
- Giới hạn về số lượng (quota, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, qui định hàm lượng
nội địa của sản phẩm, cartel quốc tế).
- Các biện pháp làm tăng sức cạnh tranh về giá (bán phá giá, trợ cấp xuất khẩu).

- Các hàng rào kỹ thuật…
4. Kiến thức cốt lõi cần nắm vững: bản chất và tác dụng của thuế quan và các công cụ
phi thuế quan.
5. Phương pháp dạy và học: giảng lý thuyết (sử dụng projector), thảo luận.
6. Tài liệu: Bài giảng Lý thuyết và chính sách thương mại quốc tế.
7. Câu hỏi thảo luận: tài liệu đã dẫn (cuối chương 4).
Chương 5: Chính sách bảo hộ mậu dịch.
1. Số tiết dự kiến: 3 tiết.
2. Mục tiêu: Tìm hiểu nội dung, phương thức và ý nghĩa tác dụng của chính sách bảo hộ
mậu dịch để thấy rõ tính tất yếu phải loại bỏ dần chính sách này trong đời sống thương
mại quốc tế.
3. Chi tiết các đề mục của chương:
• Từ mậu dịch tự do đến chủ nghĩa bảo hộ.
• Nội dung cơ bản của chính sách bảo hộ mậu dịch:
- Khái niệm bảo hộ mậu dịch.
- Lượng hóa mức độ bảo hộ mậu dịch.
• Các xu hướng bảo hộ mậu dịch:
- Đối với các quốc gia đang phát triển.
- Đối với các quốc gia công nghiệp phát triển.
• Tác dụng của chính sách bảo hộ mậu dịch:
- Lợi ích.
- Những tác hại.
5