Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Điều dưỡng: Thực trạng đau ba ngày đầu sau mổ và yếu tố liên quan của người bệnh phẫu thuật vá thông liên nhĩ nội soi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
-----------------------------------

LƯƠNG MẠNH TƯỜNG

THỰC TRẠNG ĐAU BA NGÀY ĐẦU SAU MỔ VÀ
YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA NGƯỜI BỆNH PHẪU THUẬT
VÁ THÔNG LIÊN NHĨ NỘI SOI

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG

HÀ NỘI - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
----------------------------------

LƯƠNG MẠNH TƯỜNG

THỰC TRẠNG ĐAU BA NGÀY ĐẦU SAU MỔ VÀ
YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA NGƯỜI BỆNH PHẪU THUẬT
VÁ THÔNG LIÊN NHĨ NỘI SOI
CHUYÊN NGÀNH : ĐIỀU DƯỠNG
MÃ SỐ: 8 72 03 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. PHẠM THỊ HỒNG THI

HÀ NỘI – 2019


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành tới:
Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Phòng sau Đại học, Bộ môn khoa
học sức khỏe Trường Đại học Thăng Long.
GS.TS.BS Phạm Mạnh Hùng Viện trưởng Viện Tim mạch Việt Nam
– Bệnh Viện Bạch mai.
Với tất cả lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn
PGS.TS.BS Phạm Thị Hồng Thi Người thầy kính mến đã luôn quan
tâm, động viên, giành thời gian quý báu trực tiếp hướng dẫn, tạo điều kiện
giúp đỡ, chỉ bảo cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành
khóa luận.
Tơi xin cảm ơn Ban lãnh Đạo phịng C8 Viện Tim Mạch cùng toàn
thể, tập thể các Bác sĩ,điều dưỡng trong phòng C8 Viện Tim Mạch đã
chỉ bảo cũng như tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt q trình học tập và
thực hiện luận văn.
Tơi xin thành cảm ơn tới tất cả các bạn bè,tập thể trong lớp Thạc sĩ
Điều dưỡng 2A – C đã giành cho tơi nhiều sự giúp đỡ và tình cảm chân thành
nhất.
Tơi xin chân thành cảm ơn các bệnh nhân và gia đình bệnh nhân trong
đề tài họ chính là những người thầy, giúp tơi hồn thành khóa luận.
Cuối cùng tơi xin bày tỏ lịng biết ơn vơ hạn tới Cha Mẹ, những người
thân yêu trong gia đình đã động viên, giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập,
nghiên cứu và hồn thiện khóa luận này.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Hà nội, ngày 19 tháng 09 năm 2019
Lương Mạnh Tường

LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Lương Mạnh Tường, xin cam đoan:
1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn

của PGS.TS. Phạm Thị Hồng Thi.
2. Cơng trình này khơng trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã

được công bố tại Việt Nam.
3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hồn tồn chính xác, trung

thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi
nghiên cứu.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những cam kết này.
Hà Nội, ngày 19 tháng 09 năm 2019
Tác giả luận văn

Lương Mạnh Tường


DANH MỤC VIẾT TẮT
BMI : Body mass index (Chỉ số khối cơ thể)
CABG : Phẫu thuật bắc cầu chủ vành
NKQ : Nội khí quản
VAS : Visual Analogue Scale (Thang điểm đau)
TLN : Thông liên nhĩ


MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN........................................................................... 3
1.1. Bệnh thông liên nhĩ. ............................................................................... 3
1.1.1. Khái niệm bệnh thông liên nhĩ. ..................................................... 3
1.1.2. Giải phẫu bệnh .............................................................................. 4
1.1.3. Sinh lý bệnh .................................................................................. 5
1.1.4. Các xét nghiệm chẩn đoán ............................................................ 5
1.1.5. Chỉ định điều trị và tiến triển ........................................................ 8
1.1.6. Yếu tố nguy cơ, tai biến. ............................................................... 9
1.2. Sinh lý cảm giác đau sau mổ .................................................................. 9
1.2.1. Các khái niệm................................................................................ 9
1.2.2. Đường dẫn truyền cảm giác đau ................................................. 11
1.2.3. Một số yếu tố liên quan đến đau sau mổ..................................... 13
1.3. Nguyên nhân gây đau sau mổ ở bệnh nhân phẫu thuật tim nội soi. ... 14
1.3.1. Định nghĩa ................................................................................... 14
1.3.2. Nguyên nhân gây đau sau mổ phẫu thuật tim nội soi ................. 15
1.3.3. Các phương pháp điều trị đau ..................................................... 17
1.4. Đánh giá và quản lý đau ....................................................................... 18
1.4.1. Đau được coi là dấu hiệu sinh tồn quan trọng thứ nhất. ............. 18
1.4.2. Vai trò của điều dưỡng trong đánh giá và quản lý đau ............... 19
1.4.3. Quá trình đánh giá và công cụ đo lường đau ............................. 19
1.4.4. Phân bố vị trí vùng đau ở bệnh nhân phẫu thuật tim nội soi. ..... 21
1.5. Quy trình chăm sóc điều dưỡng bệnh nhân sau phẫu thuật tim nội soi..... 22
1.5.1. Nhận định tình trạng bệnh nhân .................................................. 22
1.5.2. Chẩn đốn điều dưỡng ................................................................ 23
1.5.3. Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật tim nội soi ... 23
1.5.4. Đánh giá ...................................................................................... 25
1.6. Trên thế giới ......................................................................................... 26

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 27
2.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 27
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn .................................................................... 27
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ...................................................................... 27
2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 27
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu ............................................................ 27
2.2.2. Cỡ mẫu ........................................................................................ 27
2.3. Các biến số nghiên cứu ....................................................................... 28
2.3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ................................ 28
2.3.2. Tình trạng đau của người bệnh 3 ngày sau mổ ........................... 28
2.3.3. Chăm sóc Điều dưỡng................................................................. 31
2.4. Phương pháp tiến hành: ...................................................................... 31
2.5. Quản lý và xử lý số liệu ....................................................................... 32
2.6. Đạo đức trong nghiên cứu .................................................................... 32
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 34
3.1. Đặc điểm chung của người bệnh sau phẫu thuật vá thông liên nhĩ
nội soi. ............................................................................................ 34
3.1.1. Đặc điểm chung của người bệnh phẫu thuật vá thông liên nhĩ
nội soi ................................................................................................... 34
3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ............................. 38
3.1.3.Đặc điểm cận lâm sàng của người bệnh ...................................... 39
3.2. Đặc điểm lâm sàng đau của người bệnh sau phẫu thuật vá thông
liên nhĩ ............................................................................................ 41
3.2.1. Đặc điểm lâm sàng đau của người bệnh sau phẫu thuật vá TLN ...... 41
3.2.2. Các loại thuốc giảm đau dùng cho người bệnh sau mổ .............. 44
3.3. Hiệu quả chăm sóc người bệnh của điều dưỡng .................................. 50
3.3.1. Theo dõi dấu hiệu sinh tồn .......................................................... 50
3.3.2. Thực hiện y lệnh thuốc và điều trị .............................................. 51
3.3.3. Chăm sóc sonde dẫn lưu, nội khí quản ....................................... 52
3.3.4. Chăm sóc vết mổ ......................................................................... 54

3.3.5. Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh ............................................ 54
3.3.6. Chăm sóc vệ sinh răng miệng, vệ sinh da ................................... 54
3.3.7. Giáo dục sức khỏe ....................................................................... 55
3.3.8. Thời gian nằm viện, kết quả chăm sóc người bệnh .................... 57
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ............................................................................ 59
4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu. ........................................ 59
4.1.1. Giới.............................................................................................. 59
4.1.2. Tuổi ............................................................................................. 59
4.1.3. Nơi sống, nghề nghiệp, trình độ học vấn .................................... 60
4.1.4. Các can thiệp cho người bệnh trước mổ ..................................... 61
4.1.5. Đặc điểm phân loại phẫu thuật của đối tượng nghiên cứu. ........ 61
4.2. Đặc điểm người bệnh trong 3 ngày sau mổ nội soi và triệu chứng lâm
sàng đau của người bệnh ................................................................. 62
4.2.1. Đặc điểm người bệnh trong ba ngày sau mổ nội soi .................. 62
4.2.2. Đặc điểm lâm sàng đau của người bệnh sau phẫu thuật vá thông
liên nhĩ nội soi ....................................................................................... 64
4.3. Hiệu quả chăm sóc người bệnh của điều dưỡng .................................. 67
4.3.1. Theo dõi dấu hiệu sinh tồn .......................................................... 67
4.3.2. Thực hiện y lệnh thuốc, y lệnh truyền máu ................................ 67
4.3.3. Chăm sóc dẫn lưu, nội khí quản.................................................. 68
4.3.4. Chăm sóc vết mổ ......................................................................... 69
4.3.5. Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh. ........................................... 69
4.3.6. Chăm sóc vệ sinh răng miệng, vệ sinh da ................................... 69
4.3.7. Giáo dục sức khỏe ....................................................................... 69
4.3.8. Thời gian nằm viện và kết quả chăm sóc, điều trị ...................... 70
KẾT LUẬN .................................................................................................... 71
KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC


DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1:

Vị trí giải phẫu của các dạng TLN ............................................... 5

Hình 1.2.

Hình ảnh thơng liên nhĩ trên siêu âm 2D ..................................... 7

Hình 1.3.

Hình ảnh “rửa bọt cản âm” trong nhĩ phải ................................... 7

Hình 1.4.

Trước (A) và sau (E) đóng lỗ TLN bằng Amplatzer . .................. 8

Hình 1.5:

Đường dẫn truyền cảm giác đau ................................................. 12

Hình 1.6:

Đường mở ngực trước bên .......................................................... 15

Hình 1.7:

Vị trí phẫu tích tĩnh mạch trong phẫu thuật CABG.................... 16

Hình 1.8.

Phân bố vị trí các vùng đau trên cơ thể người ............................ 22

Hình 2.1:

Thang điểm đau nhìn đồng dạng ................................................ 29

Hình 2.2.

Phân bố vị trí các vùng đau trên cơ thể người ............................ 30

Hình 3.1.

Vị trí đau ngày thứ nhất sau mổ .................................................. 42

Hình 3.2.

Vị trí đau ngày thứ hai sau mổ .................................................... 43

Hình 3.3.

Vị trí đau ngày thứ ba sau mổ ..................................................... 43


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1.

Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới, tuổi. ........................... 34

Bảng 3.2.

Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nơi sống, nghề nghiệp, trình
độ học vấn. .................................................................................. 35

Bảng 3.3.

Đặc điểm về chiều cao, cân nặng và BMI của đối tượng
nghiên cứu .................................................................................. 36

Bảng 3.4.

Các can thiệp cho người bệnh trước mổ ..................................... 36

Bảng 3.5.

Đặc điểm phân loại phẫu thuật của đối tượng nghiên cứu ......... 37

Bảng 3.6.

Thời gian rút ống nội khí quản sau mổ của người bệnh ............. 37

Bảng 3.7.

Một số triệu chứng lâm sàng người bệnh 3 ngày sau mổ nội soi
vá thông liên nhĩ ......................................................................... 38

Bảng 3.8.

Đặc điểm một số chỉ số xét nghiệm của người bệnh..................... 39

Bảng 3.9.

Mức độ đau 3 ngày sau mổ của người bệnh ............................... 41

Bảng 3.10. Phân bố vị trí đau của người bệnh 3 ngày sau mổ ...................... 42
Bảng 3.11. Loại thuốc giảm đau người bệnh sử dụng sau mổ 3 ngày đầu
sau mổ ......................................................................................... 44
Bảng 3.12. Đường dùng thuốc giảm đau tại các thời điểm nghiên cứu ........ 45
Bảng 3.13. Khoảng cách đau, cảm nhận đau sau mổ tại các thời điểm
nghiên cứu .................................................................................. 46
Bảng 3.14. Một số hoạt động ảnh hưởng đến đau của người bệnh sau
phẫu thuật .................................................................................... 47
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa giới tính, nơi sống, nghề nghiệp, trình độ học
vấn với mức độ đau của người bệnh .......................................... 48
Bảng 3.16. Mối liên quan giữa nhóm tuổi và chỉ số BMI với mức độ đau của
người bệnh .................................................................................. 49
Bảng 3.17: Theo dõi dấu hiệu sinh tồn của người bệnh ba ngày sau phẫu thuật . 50


Bảng 3.18. Thực hiện y lệnh thuốc cho người bệnh ba ngày đầu sau mổ .... 51
Bảng 3.19. Thực hiện y lệnh truyền máu cho người bệnh ba ngày đầu sau mổ . 51
Bảng 3.20. Mối liên quan giữa thời gian rút NKQ và tình trạng đau sau
phẫu thuật .................................................................................... 52
Bảng 3.21. Chăm sóc catherter tĩnh mạch trung tâm ba ngày đầu sau mổ ... 52
Bảng 3.22. Chăm sóc, theo dõi dẫn lưu ........................................................ 53
Bảng 3.23. Theo dõi chăm sóc vết mổ .......................................................... 54

Bảng 3.24. Chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh ....................................... 54
Bảng 3.25. Chăm sóc vệ sinh răng miệng, vệ sinh da cho người bệnh ........ 55
Bảng 3.26. Mối liên quan giữa tình trạng giải thích về tình trạng đau trong và
sau mổ với mức độ đau của người bệnh ..................................... 55
Bảng 3.27. Chăm sóc tinh thần, giáo dục sức khỏe ...................................... 56
Bảng 3.28 . Mối liên quan giữa tư vấn, giáo dục sức khỏe cho người bệnh với
kết quả chăm sóc người bệnh...................................................... 56
Bảng 3.29. Kết quả điều trị ........................................................................... 57
Bảng 3.30. Mức độ kết quả chăm sóc người bệnh ba ngày đầu sau phẫu thuật
vá thông liên thất nội soi ............................................................. 57
Bảng 3.31. Mức độ hài lịng vết mổ của người bệnh phẫu thuật vá thơng liên
nhĩ nội soi.................................................................................... 58


1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đau sau phẫu thuật là một trong những lý do chính cho lần khám tại
khoa cấp cứu hoặc khiến bệnh nhân quay trở lại phòng hậu phẫu [24]. Đau
sau phẫu thuật có thể tồn tại sau khi vết thương được chữa lành, với một số
bệnh nhân đau trở thành đau mạn tính trong mọi hoạt động. Tỷ lệ đau mạn
tính sau khi phẫu thuật tim thay đổi từ 21% và 55% theo các nghiên cứu khác
nhau [34]. Vì vậy điều trị đau sau mổ đặc biệt sau mổ tim là rất quan trọng.
Gần đây trong một ngiên cứu ở các nước có nền y học phát triển như
Anh, Đức, Thụy Điển cũng chỉ có 32- 70% các bệnh viện có trung tâm chống
đau và 31- 39% bệnh nhân vẫn còn chịu mức độ đau nhiều và rất đau sau mổ
[16]. Và một cuộc điều tra quốc gia về đau sau phẫu thuật ở Mỹ có khoảng
80% bệnh nhân trải qua cơn đau cấp tính sau phẫu thuật; trong số những bệnh
nhân này 86% có đau vừa và đau nặng [18]. Khảo sát 105 bệnh viện ở 17

quốc gia Châu Âu cho thấy có 34% có một tổ chức về đau mạn tính có sẵn để tư
vấn [44]. Tại Việt Nam theo nghiên cứu của Nguyễn Hữu Tú –cộng sự cho
thấy 59% bệnh nhân ở tuần đầu tiên sau mổ, 22% bệnh nhân ở tuần thứ hai và
7% bệnh nhân ở tuần thứ ba phải chịu mức độ đau từ nhiều đến rất đau [16].
Thông qua nghiên cứu trên cho thấy hiện chưa có một nghiên cứu nào đi sâu
về mô tả đau sau phẫu thuật tim mở cũng như nhận ra được tuần đầu tiên sau
mổ bệnh nhân chịu đau nhiều nhất.
Trong những năm trở lại đây, phẫu thuật tim mạch trên thế giới cũng như
trong nước trở thành thường quy; rất nhiều bệnh nhân bị bệnh về van tim (van
hai lá, van ba lá, van động mạch chủ), bệnh mạch vành, bệnh tim bẩm sinh
thông liên thất, thông liên nhĩ, tứ chứng fallot…) đã, đang và được điều trị
bằng phương pháp phẫu thuật tim nội soi tại bệnh viện Bạch Mai với con số
được thống kê khoảng trên 100 bệnh nhân hàng năm, và trên 1000 ca phẫu


2

thuật bệnh lý tim mạch khác. Với phương pháp này, bệnh nhân có thể nhanh
chóng giải quyết được vấn đề bệnh tật của tim mạch; song sau quá trình phẫu
thuật, bệnh nhân phải trải qua thời gian sau hậu phẫu với những cơn đau cấp
tính. Đau hậu phẫu ở bệnh nhân phẫu thuật tim người lớn có nhiều khía cạnh.
Đau có thể được gây ra bởi các vết rạch, rút lại mô phẫu thuật và mổ xẻ, nhiều
ống dẫn lưu ngực còn lại sau khi phẫu thuật, và các thủ thuật xâm lấn khác mà
bệnh nhân trải qua như là một phần của phác đồ điều trị [36]. Đau cấp tính
nếu không được điều trị hiệu quả sẽ trở thành đau mạn tính. Hơn thế nữa đau
nhiều và đau sau mổ, đặc biệt ở các bệnh nhân được mổ tim mạch còn có thể
gây ra các rối loạn chức năng huyết động và hô hấp làm chậm sự hồi phục của
bệnh nhân cũng như làm tăng thời gian nằm viện. Bởi vậy, điều trị đau sau
mổ trở thành một yêu cầu bắt buộc, đặc biệt trên các bệnh nhân vốn đã có rối
loạn về chức năng tim mạch. Do đó việc chăm sóc bao gồm đánh giá và kiểm

soát đau sau phẫu thuật tim mở đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi
phục của bệnh nhân, góp phần vào thành cơng của q trình điều trị, cũng như
giảm thời gian và giảm chi phí nằm viện cho bệnh nhân. Đặc biệt, hiện nay
chưa có một khảo sát đầy đủ đánh giá về vị trí, phân bố, mức độ đau và một
số yếu tố nguy cơ gây đau sau mổ tim mở trong tuần đầu tiên sau mổ. Vì
những lý do trên chúng tôi tiến hành đề tài: “Thực trạng đau trong ba ngày
đầu sau mổ và kết quả chăm sóc người bệnh nhân phẫu thuật vá thơng
liên nhĩ nội soi” với hai mục tiêu sau:
1.

Mô tả triệu chứng đau trong 3 ngày đầu sau mổ của người bệnh được
phẫu thuật nội soi vá thơng liên nhĩ.

2.

Phân tích một số yếu tố liên quan đến tình trạng đau của người bệnh.