Thu hoạch tư TƯỞNG của v i LÊNIN về ĐẢNG KIỂU mới của GIAI cấp CÔNG NHÂN ý NGHĨA TRONG CÔNG tác xây DỰNG ĐẢNG HIỆN NAY

TƯ TƯỞNG CỦA V.I. LÊNIN VỀ ĐẢNG KIỂU MỚI CỦA
GIAI CẤP CÔNG NHÂN. Ý NGHĨA TRONG CÔNG TÁC
XÂY DỰNG ĐẢNG HIỆN NAY.
Vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX chủ nghĩa tư bản bước
vào giai đoạn phát triển mới - giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, giai cấp
tư sản đã bộc lộ nguyên hình là lực lượng phản động kìm hãm sự
phát triển của xã hội. Những mâu thuẫn trong lòng xã hội tư bản đã
phát triển đến tột đỉnh tạo nên sự chín muồi của thời cơ cách mạng.
V. I. Lênin đã phân tích một cách khoa học và chỉ ra rằng chủ nghĩa
đế quốc là đêm trước của cách mạng vô sản.

1


Lúc này, giai cấp công nhân đã lớn mạnh cả về số lượng,
về tổ chức và về chính trị, có ý thức giác ngộ giai cấp rõ ràng hơn.
Phong trào công nhân phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.
Một loạt các đảng dân chủ xã hội ra đời (Cuối thế kỷ XIX đã có
15 đảng dân chủ xã hội ra đời ở Đông Âu) đã thể hiện vai trò ngày
cao trong phong trào cách mạng của giai cấp công nhân. Thông
qua phong trào đã chứng minh khả năng tập hợp lực lượng và khả
năng lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân. Tuy nhiên, sau
khi Ăngghen mất (1895) bọn cơ hội đã lũng đoạn Quốc tế II và
đòi xét lại lý luận Mác, từ bỏ những nguyên tắc cách mạng, mưu
toan hạn chế phong trào công nhân trong khn khổ đấu tranh địi
những cải cách cục bộ, không đụng chạm đến chủ nghĩa tư bản.
Về tổ chức họ đã biến các đảng dân chủ xã hội thành các đảng cải
lương, nghị viện.
Trong khi đó chủ nghĩa đế quốc tăng cường việc tuyên
truyền hệ tư tưởng tư sản, tìm cách chia rẽ phong trào đấu tranh
của cơng nhân, cổ vũ cho việc phát triển chủ nghĩa cơ hội trong

phong trào cơng nhân. Tình hình đó đặt ra hai vấn đề:
-Phải đập tan chủ nghĩa cơ hội xét lại của các Đảng Dân
chủ - xã hội ở Tây Âu, bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác;

2


-Phát triển học thuyết Mác trong điều kiện tình hình mới
đồng thời phải xây dựng một Đảng kiểu mới, một Đảng chiến đấu
thực sự cách mạng đủ sức lãnh đạo nhân dân lao động chớp thời
cơ giành chính quyền đưa cách mạng đi đến thành cơng.
Trong bối cảnh đó, V. I. Lênin đã có những cống hiến xuất
sắc cả về lý luận và thực tiễn. Người đã đấu tranh không khoan
nhựơng chống lại các trào lưu phi Mác xít, phát triển học thuyết
của C. Mác và Ph. Ăngghen một cách toàn diện, làm phong phú
thêm tất cả các bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác. Trong đó, ở
lĩnh vực xây dựng Đảng, V. I. Lênin đã vạch trần nội dung xét lại,
cơ hội chủ nghĩa của các đảng dân chủ xã hội ở Tây Âu, phát triển
sáng tạo các luận điểm của C. Mác và Ph. Ăngghen về Đảng cộng
sản, hoàn chỉnh học thuyết xây dựng Đảng của chủ nghĩa Mác.

3


V. I. Lênin chỉ rõ: Trong điều kiện chủ nghĩa đế quốc và
trong điều kiện cách mạng vô sản đang chín muồi ở nhiều nước,
cần phải có một đảng kiểu mới, thực sự cách mạng, thực sự cộng
sản, đảng đó phải thay thế cho những đảng kiểu cũ – các đảng
nghị viện của châu Âu. Và Người đã có cơng lao to lớn trong xây
dựng một đảng kiểu mới thực sự cách mạng của giai cấp cơng

nhân Nga. Q trình đi tới thành lập Đảng Bơn sê vích, V. I. Lênin
đã phê phán chủ nghĩa xã hội dân tuý tiểu tư sản, đấu tranh không
khoan nhượng chống các trào lưu cải lương và các trào lưu cơ hội
chủ nghĩa khác. Việc thành lập Đảng Bơnsêvích Nga, đã đánh dấu
sự mở đầu của một giai đoạn mới trong sự phát triển của phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế. Đảng Bơn sêvích Nga đã trở
thành mẫu mực để xây dựng các Đảng Mác - xít của giai cấp cơng
nhân. Theo mẫu mực đó, với sự giúp đỡ của Quốc tế cộng sản do
V. I. Lênin sáng lập, các Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân ở
các nước đã lần lượt ra đời, phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế đã lớn mạnh nhanh chóng.
Kế thừa những tư tưởng C.Mác và Ph.Ăngghen về Đảng
cách mạng của giai cấp công nhân, từ thực tiễn phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế, thực tiễn xây dựng Đảng Bơn sêvích và
cách mạng XHCN Tháng Mười Nga, V.I.Lênin đã xây dựng nên

4


một học thuyết hoàn chỉnh về Đảng kiểu mới của giai cấp cơng
nhân. Đó là những ngun lý, ngun tắc rất cơ bản bảo đảm xây
dựng thành công một đảng mác- xít. Tại Đại hội đại biểu tồn
quốc lần thứ XIX, Đảng cộng sản Việt nam tiếp tục khẳng định
lấy chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư
tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và của cách mạng
Việt nam. Như vậy, trong công tác xây dựng Đảng chúng ta phải
nghiên cứu, nắm vững và vận dụng vào thực tiễn học thuyết MácLênin nói chung, những tư tưởng của V. I. Lênin về Đảng kiểu
mới của giai cấp cơng nhân nói riêng, là một địi hỏi tất yếu.
Trong tình hình hiện nay, cơng tác xây dựng chỉnh đốn Đảng
nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng ngang

tầm với đòi hỏi của thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại
hố đất nước đang đặt ra những yêu cầu mới cấp thiết. Bên cạnh
đó, giai cấp tư sản và bọn cơ hội xét lại đang tìm mọi cách xuyên
tạc, phủ nhận những giá trị vững bền của chủ nghĩa Mác-Lênin,
trong đó có học thuyết về chính đảng của giai cấp cơng nhân, nhất
là từ sau khi chủ nghĩa xã hội ở Liên xơ và Đơng Âu sụp đổ, thì
việc đấu tranh bảo vệ học thuyết, làm sáng tỏ những nội dung của
nó càng trở nên có ý nghĩa to lớn. Những nội dung cơ bản trong tư
tưởng của V. I. Lênin về Đảng kiểu mới của giai cấp cơng nhân đó
là:

5


I-Chủ nghĩa Mác là nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam cho
mọi hoạt động của Đảng.
Đây là nội dung hết sức quan trọng. Nó là một trong những cơ
sở để phân biệt Đảng Mác xít với những đảng khác, là nội dung cơ
bản xác định bản chất giai cấp công nhân của Đảng.
Trước hết V.I.Lênin khẳng định: Cơ sở tư tưởng của Đảng cộng
sản là học thuyết Mác. Đó chính là cơ sở tư tưởng để thành lập Đảng,
để đoàn kết những người cộng sản, là cơ sở đề ra cương lĩnh, chiến
lược, sách lược của Đảng.
Chủ nghĩa Mác là hệ thống lý luận cách mạng hình thành trên
cơ sở vật chất là giai cấp công nhân và phong trào cơng nhân, là
kết tinh trí tuệ của lồi người, là kết quả có tính quy luật của sự
phát triển những tư tưởng tiên tiến của nhân loại. Vì vậy, chủ
nghĩa Mác là sự thể hiện khoa học lợi ích căn bản của giai cấp
công nhân. V.I.Lênin viết: ''Chủ nghĩa Mác là lý luận của phong
trào giải phóng của giai cấp vơ sản" 1 và đương nhiên nó tất yếu

phải trở thành hệ tư tưởng của Đảng cộng sản. V.I.Lênin đã chứng
minh rằng: Nắm được lý luận cách mạng thì giai cấp vơ sản và đội
1

. V.I.Lênin, Tồn tập, tập 26, Nxb Tiến bộ, M. 1980, tr281.

6


tiên phong của nó có được vũ khí tư tưởng mạnh mẽ nhất, cịn bản
thân lý luận thì thơng qua họ sẽ trở thành sức mạnh vật chất to
lớn. Trong tác phẩm'' Làm gì?'' viết năm 1902, V.I.Lênin khẳng
định: ''Khơng có lý luận cách mạng thì cũng khơng thể có phong
trào cách mạng''2 ...'' chỉ Đảng nào có được một lý luận tiên phong
hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sỹ tiên
phong''3. Và V.I.Lênin tuyên bố dứt khoát: Chủ nghĩa Mác là hệ
tư tưởng của Đảng cộng sản. Tiêu chuẩn đầu tiên của người đảng
viên cộng sản là giác ngộ lý tưởng cộng sản, thừa nhận chủ nghĩa
Mác và có trình độ nhất định về chủ nghĩa Mác. Tác phẩm ''Làm
gì?'' của V.I.Lênin đã vạch trần luận điệu phản động và phản bội
chủ nghĩa Mác của cái gọi là ''chủ nghĩa Kinh tế'' do bọn xét lại
chủ nghĩa Mác trong các Đảng Dân chủ - xã hội ở Tây Âu đưa ra,
góp phần củng cố khối đồn kết thống nhất phong trào cơng nhân
trên cơ sở kiên định chủ nghĩa Mác.
Chủ nghĩa Mác là cơ sở tư tưởng của Đảng cộng sản, còn
được quy định bởi quy luật ra đời của Đảng. Đảng cộng sản là sản
phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác với phong trào công nhân.
Bản thân quy luật ra đời của Đảng cộng sản, tự nó đã nói lên tính
tất yếu của việc Đảng cộng sản phải lấy chủ nghĩa Mác làm nền
2

3

V.I.Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr 30.
V.I.Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr 32

7


tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của mình. Đây là
tiêu chuẩn cơ bản để xem xét một đảng có phải là chính đảng
Mácxít hay khơng và là tiêu chuẩn hàng đầu để xác định bản chất
giai cấp công nhân của Đảng. Chủ nghĩa Mác với vai trò cải tạo
thế giới chỉ phát huy được tác dụng khi các chính Đảng cách mạng
của giai cấp cơng nhân ở từng nước có khả năng nắm được và vận
dụng một cách sáng tạo vào điều kiện cụ thể của nước mình. Do
đó, mỗi đảng cộng sản phải hiểu sâu và đầy đủ tình hình kinh tế,
chính trị xã hội, phải nghiên cứu nắm vững những đặc điểm của
dân tộc, của đất nước mình để vận dụng đúng đắn chủ nghĩa Mác,
tìm ra đuợc những giải pháp cách mạng và khoa học phù hợp với
điều kiện cụ thể của từng nước. Có như vậy, nền tảng của sự thống
nhất tư tưởng của Đảng mới được bảo đảm thật sự thống nhất.
Khẳng định chủ nghĩa Mác là nền tảng tư tưởng, kim chỉ
nam cho hành động, như vậy, trước hết Đảng phải trung thành, nắm
vững bản chất cách mạng và khoa học, khơng bớt xén, máy móc giáo
điều, vận dụng đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh
của thực tiễn. Đồng thời Đảng phải thường xuyên nghiên cứu lý
luận, tổng kết thực tiễn để bổ sung phát triển lý luận, làm cơ sở vận
dụng vào tiếp tục chỉ đạo, giải quyết những vấn đề của thực tiễn vì

8

thực tiễn luôn luôn vận động biến đổi. V.I Lờnin chỉ rõ: "Chúng ta
không hề coi Chủ nghĩa Mác như là một cái gỡ đó xong xuụi hẳn và
bất khả xõm phạm; Trỏi lại, chỳng ta tin tưởng rằng lý luận đó chỉ đặt
nền móng cho mơn khoa học mà những người xó hội chủ nghĩa cần
phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn trở thành lạc
1

hậu đối với cuộc sống” .
Đối với các đảng viên của Đảng V. I. Lênin yêu cầu phải tự
học tập nõng cao trỡnh độ lý luận. Người chỉ rừ: “Riờng đối với
những người lónh đạo, nhiệm vụ của họ là phải học tập ngày càng
nhiều hơn, tất cả những vấn đề lý luận…và khụng bao giờ quờn
rằng chủ nghĩa xó hội từ khi đó trở thành một khoa học đũi hỏi
phải được coi là một khoa học, nghĩa là phải được nghiên cứu” 2.
Chỉ có được giác ngộ lý luận Mỏc thì đảng viên của Đảng mới có
thể trở thành người chiến sĩ tiên phong, mới làm cho Đảng thật sự
là đội tiền phong của giai cấp.
Lấy chủ nghĩa Mác làm nền tảng tư tưởng Đảng phải tích
cực đấu tranh trên mặt trận tư tưởng lý luận. Trong tác phẩm
"Làm gì" V. I. Lênin dẫn lời Ph. Ăngghen khẳng định đấu tranh
trên mặt trận tư tưởng lý luận cũng là một hình thức đấu tranh
1
2

V.I.Lênin, Tồn tập, tập 26, Nxb Tiến bộ, M. 1974, tr. 232.
V.I.Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, M. 1974, tr. 34.

9

giai cấp. Phải đấu tranh chống hệ tư tưởng tư sản, chống các
quan điểm cơ hội xét lại và những quan điểm sai trái trong phong
trào công nhân. Bản thân V. I. Lênin là một mẫu mực trong cuộc
đấu tranh chống bọn cơ hội, xét lại, bảo vệ sự trong sáng của chủ
nghĩa Mác, phát triển học thuyết Mác, xây dựng thành công
Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân. Người cịn chỉ ra một
cách rõ ràng, dứt khốt: "…vấn đề đặt ra chỉ là như thế này: hệ
tư tưởng tư sản hoặc hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Khơng có hệ
tư tưởng trung gian (vì nhân loại khơng tạo ra một hệ tư tưởng
"thứ ba" nào cả; vả chăng, trong một xã hội bị những sự đối
kháng giai cấp chia xẻ thì khơng bao giờ có hệ tư tưởng ở ngồi
hoặc ở trên các giai cấp). Vì vậy, mọi sự coi nhẹ hệ tư tưởng xã
hội chủ nghĩa đều có nghĩa là tăng cường hệ tư tưỏng tư sản"1.
Hiện nay "sự suy thóai về nhận thức, tư tưởng chính trị trong
một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa được ngăn chặn" 2, "nhận thức
về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mới
dừng lại ở những nét khái qt chung, cịn khơng ít vấn đề cụ thể
đặt ra từ thực tiễn chưa có lời giải đáp hoặc giải đáp chưa đủ sức
thuyết phục; nhiều cán bộ đảng viên nhận thức về chủ nghĩa MácLênin và tư tưởng Hồ Chí Minh cịn giản đơn; hiểu biết về chủ
1

V.I.Lênin, Toàn tập, tập 6, Nxb Tiến bộ, M. 1974, tr. 49-50.
Đảng cộng sản Việt nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ năm BCHTW khoá XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 2002, tr. 130.
2

10

nghĩa tư bản hiện đại chưa sâu sắc, có mặt còn lệch lạc; phương
pháp tư duy chưa vươn tới tầm biện chứng, cịn dừng lại ở trình độ
cảm tính, chủ nghĩa kinh nghiệm hoặc thực dụng" 3. Trước thực
trạng đó và trước sự tấn công của kẻ thù nhằm vào nền tảng tư
tưởng của Đảng cán bộ đảng viên của Đảng phải nỗ lực vươn lên
về mọi mặt, tăng cưòng học tập, nghiên cứu nắm vững bản chất
cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của công cuộc đổi mới.
Đảng phải đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, bổ sung phát
triển lý luận, đồng thời khắc phục những nhận thức lệch lạc,
những biểu hiện dao động, suy giảm niềm tin, phê phán, bác bỏ
những quan điểm sai trái, kiên quyết đấu tranh không khoan
nhượng, đập tan các luận điệu xuyên tạc, thù địch bảo vệ vững
chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.

II-Đảng là một bộ phận của giai cấp cơng nhân, là đội
tiên phong chính trị có tổ chức và là tổ chức chặt chẽ nhất,
giác ngộ nhất của giai cấp công nhân.

3

Đảng cộng sản Việt nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ năm BCHTW khoá XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 2002, tr. 131-132.

11


Đây là luận điểm cơ bản, luận điểm gốc, là nguyên tắc cơ
bản nhất trong xây dựng đảng. Nó xác định bản chất giai cấp công

nhân của Đảng, xác định tính tiền phong của Đảng, xác định vị trí
của Đảng trong xã hội, là cơ sở để xác định những nguyên tắc
khác.
Tư tưởng về bản chất giai cấp công nhân và tính tiền phong
của Đảng đã được C. Mác và Ph. Ăngghen nêu lên ngay từ tác
phẩm: "Tuyên ngôn của Đảng cộng sản". Các ông chỉ rõ: Đảng
cộng sản là một bộ phận gắn liền với giai cấp, mang bản chất giai
cấp cơng nhân. lợi ích của Đảng thống nhất với lợi ích giai cấp:
"Họ tuyệt nhiên khơng có một lợi ích nào tách khỏi lợi ích của
tồn thể giai cấp vô sản"1. Tuy nhiên "những người cộng sản là bộ
phận kiên quyết nhất trong các đảng công nhân ở tất cả các nước,
là bộ phận luôn luôn thúc đẩy phong trào tiến lên. Về mặt lý luận,
họ hơn bộ phận cịn lại của giai cấp vơ sản ở chỗ là họ hiểu rõ
những điều kiện, tiến trình và kết quả chung của phong trào vô
sản"1.
Kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ăngghen, V.I.Lênin khẳng
định: ''Đảng cộng sản là đội tiên phong, là người lãnh đạo quảng
1

C. Mác và Ph. Ăngghen: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 1995, tập 4, tr. 614.

1

C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, 1995, tập 4, tr. 614-615

12


đại quần chúng giai cấp cơng nhân, tồn thể ( hay hầu như toàn
thể ) giai cấp này hành động dưới sự kiểm soát và lãnh đạo của

các tổ chức Đảng nhưng họ không gia nhập tất cả và không được
gia nhập tất cả vào Đảng''2 . Đảng là của giai cấp, Đảng gắn liền
không tách rời giai cấp nhưng Đảng khơng phải là tồn bộ giai
cấp, khơng được lẫn lộn giữa Đảng với giai cấp. Những phần tử
xét lại chủ nghĩa Mác trong Quốc tế II và trong Đảng công nhân
Dân chủ - xã hội Nga, muốn biến Đảng thành một câu lạc bộ tranh
cãi suông và đánh đồng giữa Đảng với tồn bộ giai cấp cơng nhân
để làm cho Đảng mất sức chiến đấu, mất vai trò tiên phong lãnh
đạo. Đảng là đội tiên phong của giai cấp cơng nhân, Đảng chỉ kết
nạp vào đội ngũ của mình những người tiên tiến nhất, triệt để cách
mạng nhất trong giai cấp công nhân và nhân dân lao động, chứ
không thể ''càng mở rộng cho nhiều người được mang danh hiệu
là đảng viên thì càng tốt'' như MácTốp và phái Men sê vích chủ
trương . V.I.Lênin khẳng định: Đối với người đảng viên của Đảng
cộng sản không thể ''chỉ cần giúp đỡ Đảng là đủ'' mà ''đảng viên
nhất thiết phải tham gia sinh hoạt trong một tổ chức Đảng''. Đảng
không phải là một tổng số đơn giản như trong số học mà là tổng
hợp các tổ chức gắn với nhau thành một khối, có nghĩa là Đảng
phải được tổ chức thành một chỉnh thể thống nhất, có Cương lĩnh,
2

V.I.Lênin, Tồn tập, tập7, Nxb Tiến bộ, M.1979, tr352

13


Điều lệ thống nhất và kỷ luật chặt chẽ từ trung ương đến các chi
bộ cơ sở. V.I.Lênin còn chỉ rõ, Đảng không phải là một tổ chức
duy nhất của giai cấp công nhân, mà là tổ chức chặt chẽ nhất, là
người lãnh đạo các tổ chức khác của giai cấp công nhân. Đảng là

của giai cấp, bởi vậy hầu như toàn bộ giai cấp cần phải hoạt động
dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đảng phải được tổ chức chặt chẽ để
bảo đảm là một đội ngũ thống nhất ý chí và hành động có kỷ luật
nghiêm minh.
Tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân có ý nghĩa vơ cùng
quan trọng. Đó là vấn đề liên quan trực tiếp đến năng lực lãnh đạo
và sức chiến đấu của Đảng cộng sản, đến sự tồn vong của chế độ.
Vì vậy giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của
Đảng là biện pháp cơ bản và cấp bách để khắc phục có hiệu quả
mặt trái của cơ chế thị trường, giữ vứng định hướng xã hội chủ
nghĩa, để đội ngũ cán bộ đảng viên có bản lĩnh chính trị vững
vàng, không bị sa ngã trước những cám dỗ của đời thường và sự
lơi kéo, mua chuộc của kẻ thù.
Tính tiền phong của Đảng có mối quan hệ mật thiết với vai
trị lãnh đạo của Đảng. Nếu tính tiền phong không được củng cố, giữ
vững và tăng cường sẽ dẫn đến Đảng mất vai trị lãnh đạo. Vì vậy

14


phải chăm lo xây dựng Đảng vững mạnh, thực sự tiên phong về
chính trị, tư tưởng và tổ chức, để Đảng mãi ln là "hiện thân của trí
tuệ, lương tâm, danh dự của thời đại chúng ta".
III- Khi có chính quyền, Đảng là hạt nhân lãnh đạo hệ
thống chính trị của chủ nghĩa xã hội và là một bộ phận của hệ
thống đó.
Theo V. I. Lênin đây là vấn đề có tính ngun tắc. Để chuẩn
bị cơ sở lý luận cho giai cấp vơ sản giành chính quyền từ tay giai
cấp tư sản, tháng 8 năm 1917, V.I.Lênin viết Tác phẩm ''Nhà nước
và Cách mạng'', trong đó ơng chỉ rõ: Học thuyết đấu tranh giai cấp

của C.Mác vận dụng vào vấn đề nhà nước và vấn đề cách mạng,
tất yếu phải đưa đến chỗ thừa nhận sự thống trị về chính trị của
giai cấp vơ sản. Giai cấp vơ sản cần có chính quyền nhà nước, cần
có tổ chức sức mạnh tập trung, cần có tổ chức bạo lực để trấn áp
sự phản kháng của bọn bóc lột và lãnh đạo quảng đại quần chúng
nhân dân trong công cuộc tổ chức xây dựng nền kinh tế xã hội chủ
nghĩa. Và V.I.Lênin khẳng định: Đảng cộng sản cần đủ sức nắm
chính quyền và dẫn dắt toàn dân tiến lên chủ nghĩa xã hội, đủ sức
tổ chức và lãnh đạo một chế độ mới, đủ sức làm thầy, làm người
dẫn đường, làm lãnh tụ của tất cả những người lao động bị bóc lột

15


để giúp họ tổ chức đời sống xã hội mà không cần giai cấp tư sản
và chống lại giai cấp tư sản.
Khi đã giành được chính quyền, theo V.I.Lênin cuộc đấu
tranh giai cấp chưa chấm dứt mà tiếp tục diễn ra với những hình
thức và phương pháp đấu tranh mới. Để phối hợp hành động và
hướng hoạt động của cả hệ thống chính trị vào xây dựng thành
cơng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, Người chỉ rõ: ''Về
nguyên tắc, Đảng cộng sản phải giữ vai trò lãnh đạo, đó là điều
khơng phải ngờ gì nữa''1. Vì trong hệ thống chính trị của xã hội xã
hội chủ nghĩa, chỉ có Đảng cộng sản mới có đủ phẩm chất chính
trị và năng lực xứng đáng là người lãnh đạo. Mặt khác, có thực
hiện được vai trị hạt nhân lãnh đạo thì đảng mới xứng đáng là đội
tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân. Sự
lãnh đạo của Đảng là điều kiện tiên quyết bảo đảm cho công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công. Buông lỏng sự lãnh đạo
của Đảng là sai lầm về nguyên tắc, là thủ tiêu sức mạnh của nhà

nước và của cả hệ thống chính trị, là mở đường cho những phần tử
phản động cướp chính quyền, đưa đất nước trở lại con đuờng phát
triển tư bản chủ nghĩa. Đảng thực hiện vai trị lãnh đạo của mình
bằng đường lối và các chính sách của Đảng; bằng lãnh đạo biến
1

V.I.Lênin, Toàn tập, tập 33, Nxb Tiến bộ, M.1976, tr453.

2.

16


các chủ trương chính sách lớn của Đảng thành pháp luật và pháp
quy của nhà nước, cho mọi người dân thi hành; bằng lãnh đạo xây
dựng tổ chức bộ máy và giới thiệu cán bộ vào vị trí quan trọng của
cơ quan nhà nước và giáo dục cán bộ đảng viên của Đảng, giữ gìn
phẩm chất cách mạng hết lịng hết sức phục vụ nhân dân; tôn
trọng và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật nhà nước; bằng việc
xây dựng các tổ chức quần chúng, động viên giáo dục quần chúng
vừa thực hiện các chủ trương chính sách và pháp luật của nhà
nước, vừa kiểm tra đơn đốc góp ý kiến xây dựng với các cơ quan
nhà nước. Đảng còn lãnh đạo phối hợp thống nhất giữa các tổ
chức trong hệ thống chính trị và tiến hành cơng tác kiểm tra. Đảng
ý thức rõ ràng trong xã hội xã hội chủ nghĩa, sự lãnh đạo của
Đảng luôn gắn liền với việc phát huy hiệu lực quản lý của nhà
nước và vai trò của các tổ chức quần chúng, nhằm làm cho các tổ
chức ấy vững mạnh, đều phát huy được vai trị, hiệu lực của mình.
Khơng được lẫn lộn giữa hai chức năng lãnh đạo và tổ chức quản
lý, không biến Đảng thành Nhà nước, đứng trên Nhà nước. Nếu

không phân định rõ sẽ làm suy yếu cả hai dẫn đến nguy cơ mất
Đảng, mất chế độ. Vì vậy, cần khắc phục tình trạng lẫn lộn cơng
việc của Đảng với cơng việc của Nhà nước, tổ chức Đảng bao
biện làm thay chức năng của cơ quan nhà nước và tổ chức quần
chúng, đồng thời cũng phải chống lại những khuynh hướng coi

17


nhẹ bng lỏng vai trị lãnh đạo của Đảng. Phải thường xuyên
chăm lo xây dựng Đảng vững mạnh ngang tầm nhiệm vụ chính trị
của một Đảng cầm quyền. Xây dựng Đảng phải kết hợp chặt chẽ
với xây dựng chính quyền Nhà nước, công tác đảng viên với công
tác cán bộ.
IV- Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản
trong xây dựng, tổ chức sinh hoạt và họat động của Đảng.
Trong những nguyên tắc xây dựng Đảng kiểu mới của
V.I.Lênin, nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ
bản trong xây dựng tổ chức và hoạt động của Đảng. Việc xác lập
được nguyên tắc tập trung dân chủ là thắng lợi lớn nhất của
V.I.Lênin và những người Bơn sê vích trong cuộc đấu tranh với
MácTốp và những người Men sê vích chủ trương khơng cần phải
có một hệ thống những ban, những cấp bậc trong Đảng; khơng cần
phải có ngun tắc nào về bộ phận phải phục tùng tồn thể; khơng
cần có một quy định nào có tính chất ''quan liêu và hình thức''. Họ
bênh vực chế độ tự trị, chống lại chế độ tập trung, họ từ chối
không chịu phục tùng sự lãnh đạo của Trung ương Đảng.
V.I.Lênin và những người Bơn sê vích, đã lên án mạnh mẽ
tư tưởng tự trị của những người Men sê vích và chỉ rõ: ''Từ chối

18


không chịu sự lãnh đạo của các cơ quan trung ương tức là từ chối
không muốn làm người đảng viên tức là phá hoại Đảng''1.
V.I.Lênin khẳng định: ''Trước kia, Đảng ta chưa phải là một khối
chính thức có tổ chức, mà chỉ là tổng số những nhóm riêng biệt và
do đó giữa các nhóm ấy khơng thể có những quan hệ nào khác,
ngoài sự tác động về tư tưởng. Hiện nay, chúng ta đã trở thành
một Đảng có tổ chức, điều đó có nghĩa là chúng ta đã tạo ra một
quyền lực, biến uy tín về tư tưởng thành uy tín về quyền lực,
khiến cấp dưới phải phục tùng cấp trên của Đảng'' 1. Năm 1919,
khi Quốc tế III được thành lập, V.I.Lênin khẳng định: ''Các Đảng
gia nhập Quốc tế cộng sản phải được tổ chức theo nguyên tắc tập
trung dân chủ''2 và phải lấy tên là Đảng cộng sản của nước đó. Tên
gọi là Đảng cộng sản cùng với nguyên tắc tập trung dân chủ chính
là sự ''phân biệt rõ ràng sự khác nhau giữa các Đảng cộng sản với
những Đảng Dân chủ - xã hội cũ và những Đảng xã hội chủ nghĩa
đã phản bội lá cờ của giai cấp cơng nhân'' 4Trong tác phẩm ''Làm
gì?''; ''Một bước tiến, hai bước lùi''... V.I.Lênin đã diễn giải một
cách rõ ràng về nguyên tắc tập trung dân chủ. Bản chất của
nguyên tắc này là sự thống nhất hữu cơ giữa dân chủ và tập trung
vốn có trong bản chất của giai cấp cơng nhân, bắt nguồn từ nền
1

, V.I.Lênin, Tồn tập, tập 8, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr 424, 429.

1
2

V.I.Lênin, Toàn tập, tập 8, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr 424, 429.
V.I.Lênin, Toàn tập, Tập 36, Nxb Tiến bộ, M.!978, tr 185

4

19


sản xuất đại công nghiệp. Tháng 7 năm 1905, trong lời tựa cuốn
''Cơng nhân nói về sự chia rẽ trong Đảng'', Người cho rằng,
nguyên tắc tập trung dân chủ trước hết là: Thiểu số phục tùng đa
số, cấp dưới phục tùng cấp trên. Cơ quan tối cao của Đảng là Đại
hội đại biểu toàn quốc của Đảng. Nghị quyết của Đảng có tính
chất quyết định cuối cùng và mọi đảng viên phải có trách nhiệm
nghiêm chỉnh thực hiện.
V.I.Lênin chỉ rõ, nguyên tắc tập trung dân chủ bảo đảm cho
Đảng thống nhất về quan điểm, mục tiêu lý tưởng, đường lối
chính sách, ý chí hành động; bảo đảm đảng lãnh đạo thông suốt từ
trên xuống dưới, phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức Đảng và đảng
viên trên cơ sở đường lối đã được tồn Đảng nhất trí thơng qua.
Tập trung dân chủ dẫn tới tập trung thống nhất, nhưng tập trung
trên cơ sở dân chủ, mọi quyết định đều phải được thảo luận trên
cơ sở dân chủ. Tập trung dân chủ hồn tồn khác với tập trung
quan liêu, độc đốn. V.I.Lênin cho rằng, khơng có gì sai lầm bằng
việc lẫn lộn chế độ tập trung dân chủ với chủ nghĩa quan liêu và
với lối dập khn máy móc. Trong ngun tắc tập trung dân chủ,
tập trung và dân chủ tác động biện chứng qua lại là nhân quả của
nhau. Khi tập trung trên cơ sở mở rộng dân chủ thì trở thành nhu
cầu của dân chủ, thúc đẩy dân chủ phát triển cả bề rộng và chiều

20


sâu. Dân chủ hướng tới tập trung, phát huy được trí tuệ, sức mạnh
sáng tạo của mỗi người trở thành ý chí chung, tạo nên sức mạnh
của tập thể. Nếu tập trung khơng trên cơ sở dân chủ thì trở thành
độc đốn, quan liêu bóp nghẹt dân chủ. Dân chủ mà kém tập trung
sẽ trở thành vơ chính phủ, vơ tổ chức kỷ luật, bè cánh mất đoàn
kết. Người nhấn mạnh: ''Cần phải hiểu rõ rằng chế độ tập trung
dân chủ, một mặt thật khác xa chế độ tập trung quan liêu chủ
nghĩa và mặt khác, thật khác xa chủ nghĩa vơ chính phủ'' 1. Cả hai
thái cực tập trung quan liêu và dân chủ vô tổ chức đều dẫn tới sự
tan rã của Đảng. Do đó, tập trung phải trên nền dân chủ và dân
chủ phải được sự chỉ đạo tập trung.
Những người cộng sản Liên Xô trước đây đã không thực
hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong xây dựng tổ chức sinh
hoạt và hoạt động của Đảng để cho bệnh quan liêu ngày càng trầm
trọng. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc Đảng
Cộng sản Liên Xô mất quyền lãnh đạo đất nước vào năm 1991.
Nắm vững nguyên tắc tập trung dân chủ không bao giờ
được tách rời hai thành tố tập trung và dân chủ vì nó là một thể
thống nhất. Phủ nhận xa rời nguyên tắc là phản bội Đảng. Nguyên
tắc này phải được thực hiện cả ở trong Nhà nước và các đoàn thể
1

.V.I.Lênin, Toàn tập, tập 36, Nxb Tiến bộ, M. 1978, tr 207

21

xã hội. Các đảng viên và tổ chức Đảng thực hiện nguyên tắc phải
chú ý đến mặt phục phục tùng kỷ luật, chống mọi biểu hiện tập
trung quan liêu, chuyên quyền độc đốn, dân chủ hình thức, dân
chủ q trớn, phân tán, cục bộ địa phương. Những người lãnh đạo
phải chú ý đến phát huy dân chủ, trí tuệ của cán bộ đảng viên và
quần chúng.
V-Đảng gắn bó chặt chẽ với quần chúng, kiên quyết đấu
tranh để ngăn ngừa và khắc phục bệnh quan liêu xa rời quần
chúng.
Đây là bản chất và quy luật tồn tại và phát triển của Đảng,
điều kiện bảo đảm cho cách mạng đi đến thắng lợi. Quần chúng
nhân dân là lực lượng quyết định, lực lượng sáng tạo ra lịch sử,
sáng tạo ra những giá trị vật chất và tinh thần của xã hội.V.I.Lênin
yêu cầu, Đảng phải ln gắn bó chặt chẽ với quần chúng, vừa lãnh
đạo quần chúng vừa học hỏi quần chúng, bởi vì cách mạng là sự
nghiệp của quần chúng được lãnh đạo, tổ chức và giáo dục. Đảng
là một tổ chức tự nguyện đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng quần
chúng khỏi ách áp bức bóc lột. Quần chúng cần có Đảng với tư
cách là người lãnh đạo trong cuộc đấu tranh ấy. Đồng thời, nếu
khơng có sự đồng tình và ủng hộ của quần chúng thì mọi chủ
trương đường lối của Đảng không trở thành hiện thực. ''Chỉ khi
22


nào giai cấp vô sản và những người nông dân nghèo tỏ ra có đầy
đủ tinh thần tự giác, trình độ tư tưởng, tinh thần hy sinh và tinh
thần bền bỉ, thì khi đó thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa
1

mới được bảo đảm'' . Trong điều kiện Đảng cầm quyền, V.I.Lênin

cho rằng, những người cộng sản chỉ như những giọt nước trong đại
dương mênh mông và chỉ riêng với bàn tay những người cộng sản thì
khơng thể xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Và Người nhấn
mạnh: ''Đối với những người cộng sản... thì một trong những nguy
2

hiểm lớn nhất và đáng sợ nhất là cắt đứt liên hệ với quần chúng'' . Do
đó, V.I.Lênin đã nhiều lần nhắc nhở: Đảng cầm quyền, đảng viên và
cán bộ càng cần giữ vững và tăng cường mối liên hệ gắn bó với quần
chúng để được quần chúng tin u. Thiếu điều đó thì khơng thể xây
dựng thành cơng chủ nghĩa xã hội mà cịn có thể dẫn đến mất chính
quyền.
VI-Đảng là một khối thống nhất về chính trị, tư tưởng
và tổ chức, tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của
Đảng.

1
2

1, V.I.Lênin, Toàn tập, tâp 44, Nxb Tiến bộ, M. !979, tr 426.

23


Đây là quy luật tồn tại, trưởng thành và phát triển của Đảng
và là nguồn sức mạnh của Đảng. Trải qua quá trình hoạt động
và phát triển của Đảng, V.I.Lênin đã chỉ ra rằng, đồn kết thống
nhất, tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng.
Trong nhiều Tác phẩm của mình, V. I. Lênin đã phân tích một
cách sâu sắc về tính tất yếu và tầm quan trọng của sự đoàn kết

thống nhất trong Đảng. Sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, bắt
nguồn từ bản chất của giai cấp vô sản, từ sự kết cấu chặt chẽ của
Đảng. Muốn đưa cách mạng đến thắng lợi, ''Đảng phải có một
sự thống nhất ý chí hết sức chặt chẽ'' 2. Đó là nguồn sức mạnh
chủ yếu, vơ tận và vô địch của Đảng cộng sản; là điều kiện để
đồn kết giai cấp và đồn kết tồn dân. Đó cũng là một nhiệm
vụ cơ bản của công tác xây dựng Đảng. Đảng cộng sản phải
tuyệt đối không dung thứ chia rẽ bè phái trong Đảng, vì chia rẽ
bè phái tất yếu sẽ dẫn tới làm tan rã Đảng. Người chỉ rõ, khi đã
có chính quyền nếu để xảy ra chia rẽ thì khơng những là nguy
hiểm mà cịn là cực kỳ nguy hiểm, nếu Đảng đó lại nắm chính
quyền ở một nước mà giai cấp công nhân chiếm một tỷ lệ nhỏ
bé trong dân cư. Phải giữ vững sự đoàn kết thống nhất trong
Đảng trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác, đường lối nnhiệm
vụ của Đảng. Đoàn kết thống nhất phải trên cơ sở các nguyên
2

. V.I.Lênin, Toàn tập, tập36, Nxb Tiến bộ, M.1978, tr 295.

24


tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, duy trì kỷ luật trong Đảng
và tiến hành thanh Đảng.
Theo V.I.Lênin, để xây dựng và tăng cường khối đoàn kết
thống nhất trong Đảng, phải thường xuyên và nghiêm chỉnh thực
hiện phê bình và tự phê bình. Một trong những nguồn gốc tạo ra
sức mạnh vô địch và vô tận của Đảng là ở chỗ đảng có biết thừa
nhận sự sai lầm và dũng cảm thừa nhận sai lầm, thất bại một cách
tỉnh táo để rút ra cho mình những bài học bổ ích. Người khẳng

định: ''Cơng khai thừa nhận sai lầm, tìm ra nguyên nhân sai lầm,
nghiên cứu cẩn thận những biện pháp để sửa chữa sai lầm ấy, đó
là dấu hiệu chứng tỏ một đảng nghiêm túc'' 2. Chỉ có thơng qua phê
bình và tự phê bình một cách nghiêm túc mới có thể nhận rõ sai
lầm và tìm ra ngun nhân sai lầm và những biện pháp sửa chữa sai
lầm. Do đó, tự phê bình và phê bình là một việc làm tuyệt đối cần
thiết và là một trong quy luật phát triển của Đảng cộng sản. Buông
lỏng tự phê bình và phê bình thì khơng một Đảng cộng sản nào có
thể đứng vững và phát triển được, thậm chí những người cộng sản
có thể đánh mất vai trị tiên phong của mình, có thể bị sa đoạ biến
chất.

2

25