Đầu tư phát triển cảng biển việt nam giai đoạn 2005 2020

i
B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

Ngun ThÞ Thu H

ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N VI T NAM
GIAI ðO N 2005 & 2020
Chuyªn ng nh

: Kinh tế Phát triển (Kinh tế đầu t)

M số

: 63.31.05.01

M số NCS

: 28.04§T

LU(N ÁN TI N S* KINH T

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS. TS Tõ Quang Ph−¬ng
2. TS. Tèng Quèc §¹t

Hà N.i – 2013

ii

L I CAM ðOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên c u riêng c a tôi.
Các s li u, k t qu" nêu trong lu#n án là trung th$c, có ngu&n
g c rõ ràng và chưa t*ng đư+c ai cơng b - b.t kỳ cơng trình nào
khác.
Tác gi" lu#n án

Nguy1n Th2 Thu Hà


iii

L I CÁM ƠN
Trong quá trình h4c t#p và th$c hi n lu#n án này, tơi đã nh#n đư+c s$ giúp
đ8 t#n tình c a nhi9u t: ch c và cá nhân. Tôi xin chân thành c"m ơn các t: ch c và
cá nhân đó.
Trư=c h t tơi xin bày t> lịng bi t ơn sâu s@c đ n PGS.TS. T* Quang
Phương, TS. T ng Qu c ðFt ñã tr$c ti p hư=ng dHn và giúp đ8 tơi trong su t q
trình h4c t#p, nghiên c u và hồn thành lu#n án này.
Tôi xin chân thành cám ơn các nhà khoa h4c thuIc BI môn C"ng K ðưLng
th y K TrưLng ðFi h4c Xây d$ng; VP K t c.u hF tRng và đơ th2 K BI K hoFch ðRu
tư; CPc Hàng h"i Vi t Nam, VP K t c.u hF tRng giao thông và Vi n Khoa h4c Công
ngh K BI Giao thơng V#n t"i đã giúp đ8 tơi v9 m4i mSt trong quá trình h4c t#p,
nghiên c u và hồn thành lu#n án này.
Tơi xin chân thành cám ơn lãnh ñFo và các cán bI Vi n Sau ñFi h4c, Ban
Ch nhi m Khoa ðRu tư K TrưLng ðFi h4c Kinh t Qu c dân ñã hư=ng dHn, tFo đi9u
ki n cho tơi hồn thành lu#n án này.

Tơi xin chân thành cám ơn gia đình, nhTng ngưLi thân, bFn bè và đ&ng
nghi p đã chia sV cùng tơi nhTng khó khăn, đIng viên và tFo m4i đi9u ki n cho tơi
h4c t#p, nghiên c u và hồn thành lu#n án này.
Tác gi" lu#n án
Nguy1n Th2 Thu Hà


iv

M CL C
L I CAM ðOAN..................................................................................................................i
L I CÁM ƠN......................................................................................................................iii
M C L C ...........................................................................................................................iv
DANH M C CÁC CH4 VI T T5T .................................................................................v
DANH M C B NG, BI U ð7, SƠ ð7 ..........................................................................vi
L I M8 ð U.......................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ S8 LÝ LU(N V: ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N ................8
1.1. CZNG BI\N VÀ ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N ........................................8
1.2. NGUeN VfN ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N...........................................19
1.3. NiI DUNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N ...............................................22
1.4. QUZN LÝ HOoT ðiNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N ........................24
1.5. CÁC CHq TIÊU ðÁNH GIÁ KsT QUZ VÀ HItU QUZ ð^U TƯ PHÁT
TRI\N CZNG BI\N ......................................................................................................26
1.6. CÁC NHÂN Tf ZNH HƯwNG ðsN HOoT ðiNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N
CZNG BI\N ...................................................................................................................37
1.7. BÀI HyC KINH NGHItM ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N THs GI{I
VÀ KHZ NĂNG ÁP D}NG w VItT NAM..................................................................41
KCHƯƠNG 2. THIC TR NG ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N VI T NAM
GIAI ðO N 2005 & 2011 ...................................................................................................49

2.1. KHÁI QUÁT V• Ht THfNG CZNG BI\N VItT NAM .....................................49
2.2. VfN VÀ NGUeN VfN ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N VItT NAM......53
2.3. TH€C TRoNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N VItT NAM ....................60
2.4. TH€C TRoNG QUZN LÝ HOoT ðiNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG
BI\N ...............................................................................................................................91
2.5. ðÁNH GIÁ HOoT ðiNG ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N VItT NAM
GIAI ðOoN 2005 K 2011 .............................................................................................102
KCHƯƠNG 3. GI I PHÁP TĂNG CƯ NG ð U TƯ VÀ NÂNG CAO HI U QU
ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N VI T NAM .....................................................146
3.1. PHƯƠNG HƯ{NG VÀ QUAN ðI\M ð^U TƯ PHÁT TRI\N CZNG BI\N
VItT NAM ðsN NĂM 2020.......................................................................................146
3.2. GIZI PHÁP TĂNG CƯƒNG ð^U TƯ VÀ NÂNG CAO HItU QUZ ð^U
TƯ PHÁT TRI\N Ht THfNG CZNG BI\N VItT NAM.........................................152
KK T LU(N.......................................................................................................................215
DANH M C CÁC CƠNG TRÌNH CƠNG B COA TÁC GI .................................217
DANH M C TÀI LI U THAM KH O........................................................................218
PH L C..........................................................................................................................226


v

DANH M C CÁC CH4 VI T T5T
ADB
BOT
BT
BTO
CPH
CQQL

DCT
DN
ðTPT
FDI
GDP
GPMB
GTVT
HTX
ICD
KCHT
KCTT
MUT
NN và PTNT
NSNN
ODA
PMB
SNP
TCQT
TCT
TEU
TNHH
TSCð
TTQ
UBND
VICT
Vinalines
XNK

: Ngân hàng phát tri…n Châu Á
: Xây d$ng K khai thác K chuy…n giao

: Xây d$ng K chuy…n giao
: Xây d$ng K chuy…n giao K khai thác
: C: phRn hoá
: Cơ quan qu"n lý
: B n container riêng
: Doanh nghi p
: ðRu tư phát tri…n
: ðRu tư tr$c ti p nư=c ngồi
: T:ng s"n ph‰m trong nư=c
: Gi"i phóng mSt bŠng
: Giao thông v#n t"i
: H+p tác xã
: C"ng thông quan nIi ñ2a (c"ng cFn)
: K t c.u hF tRng
: K t c.u thư+ng tRng
: B n container chung
: Nông nghi p và phát tri…n nông thôn
: Ngân sách nhà nư=c
: H• tr+ phát tri…n chính th c
: Port Management Body
: T:ng Cơng ty Tân C"ng K Sài Gịn
: Trung chuy…n qu c t
: T:ng công ty
: ðơn v2 chuy…n ñ:i bŠng container 20 feet
: Trách nhi m hTu hFn
: Tài s"n c đ2nh
: T.n thơng qua
: U‘ ban nhân dân
: C"ng container qu c t tFi Vi t Nam
(Vietnam International container terminals)

: T:ng công ty Hàng h"i Vi t Nam
: Xu.t nh#p kh‰u


vi

DANH M C B NG, BI U ð7, SƠ ð7
BPng
B"ng 1.1: T:ng h+p mơ hình và các ch c năng qu"n lý c"ng ..................................41
B"ng 2.1: V n ñRu tư phát tri…n h th ng c"ng bi…n Vi t Nam giai ñoFn 2005 K 2011
(giá hi n hành) .......................................................................................53
B"ng 2.2: Ngu&n v n ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t Nam giai ñoFn 2001 K 2011
(giá hi n hành) .......................................................................................54
B"ng 2.3: So sánh t:ng m c ñRu tư và k t qu" ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n c a 3
mi9n B@c – Trung – Nam, giai ñoFn 2005 K 2011 .................................61
B"ng 2.4. So sánh t:ng m c ñRu tư và k t qu" ñRu tư c a 2 loFi c"ng t:ng h+p K
container và c"ng chuyên dPng, giai ñoFn 2005 K 2011 ........................67
B"ng 2.5: T‘ tr4ng các c"ng chuyên dPng có kh" năng ti p nh#n các c8 tàu khác
nhau (năm 2011)....................................................................................68
B"ng 2.6: ðRu tư nâng c.p mIt s c"ng chuyên dPng tiêu bi…u K D$ án ñang tri…n
khai/ ñã cam k t tính ñ n h t năm 2011 ................................................69
B"ng 2.7: T‘ tr4ng c"ng t:ng h+p, container có kh" năng ti p nh#n các c8 tàu khác
nhau (năm 2011)....................................................................................71
B"ng 2.8: ðRu tư xây d$ng mIt s c"ng container tiêu bi…u K D$ án ñang tri…n khai/
ñã cam k t tính đ n h t năm 2011 .........................................................72
B"ng 2.9: Các d$ án ðTPT lu&ng hàng h"i ñã cam k t/ đang tri…n khai (tính đ n
năm 2011) ..............................................................................................78
B"ng 2.10: Các tuy n ñưLng bI cRn nâng c.p hoSc tri…n khai ch#m .......................80
B"ng 2.11: So sánh m c ñRu tư thi t b2 tFi c"ng bi…n c a T:ng công ty Hàng h"i
Vi t Nam và c"ng Thâm Quy n (Trung Qu c).....................................83

B"ng 2.12: Danh mPc các d$ án công ngh thông tin do CPc Hàng h"i Vi t Nam
làm ch ñRu tư .......................................................................................85
B"ng 2.13: ðRu tư phát tri…n ngu&n nhân l$c tFi Cơng ty TNHH MTV C"ng H"i
Phịng, giai ñoFn 2006 K 2011................................................................87
B"ng 2.14: T‘ tr4ng v n ñRu tư phát tri…n ngu&n nhân l$c trong t:ng v n ñRu tư
phát tri…n c"ng và v#n t"i bi…n...............................................................89
B"ng 2.15: Các cơ quan qu"n lý và khai thác c"ng bi…n Vi t Nam..........................92


vii
B"ng 2.16: Quy mơ và t c đI tăng v n ñRu tư phát tri…n h th ng c"ng bi…n Vi t
Nam, giai ñoFn 2005 K 2011 (giá c ñ2nh năm 1994)..........................103
B"ng 2.17: T c đI tăng liên hồn c a các ngu&n v n ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n
(giá c ñ2nh năm 1994)........................................................................103
B"ng 2.18: K t qu" ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t Nam, giai ñoFn 2005 K 2011 104
B"ng 2.19: S$ phát tri…n k t c.u hF tRng c"ng bi…n Vi t Nam và k t qu" ñRu tư vào
hF tRng c"ng bi…n K giai ñoFn 2005 K 2011 ..........................................104
B"ng 2.20: Năng l$c tăng thêm qua các năm c a h th ng c"ng bi…n Vi t Nam, giai
ñoFn 2005 K 2011 .................................................................................105
B"ng 2.21: T‘ tr4ng các c"ng có kh" năng ti p nh#n các c8 tàu khác nhau...........106
B"ng 2.22: So sánh giTa mPc tiêu và th$c t ñFt ñư+c c a hoFt ñIng ñRu tư phát
tri…n c"ng bi…n Vi t Nam, tính đ n cu i năm 2011.............................107
B"ng 2.23: Su.t ñRu tư cho 1km dài b n c"ng c a h th ng c"ng bi…n Vi t Nam,
giai ñoFn 1999 K 2011 ..........................................................................108
B"ng 2.24: Su.t ñRu tư ñ… tFo ra năng l$c ti p nh#n thêm 1 tri u t.n hàng hoá c a h
th ng c"ng bi…n Vi t Nam, giai ñoFn 2006 K 2011..............................109
B"ng 2.25: Kh" năng ti p nh#n hàng hoá trong 1 năm c a 1km b n c"ng thuIc h
th ng c"ng bi…n Vi t Nam...................................................................109
B"ng 2.26: T‘ l v n ñRu tư th$c hi n tr- thành tài s"n c a mIt s d$ án c"ng bi…n,
giai ñoFn 2005 K 2012 ..........................................................................110

B"ng 2.27: Chi phí đRu tư c a mIt s d$ án c"ng bi…n ..........................................112
B"ng 2.28: H s khai thác c"ng c a h th ng c"ng bi…n Vi t Nam giai ñoFn 2005 K 2011 ....114
B"ng 2.29: H s khai thác c"ng bi…n tính cho t*ng nhóm c"ng bi…n Vi t Nam ...115
B"ng 2.30: Kh i lư+ng hàng hố th$c t qua c"ng tăng thêm tính trung bình trên 1
nghìn t‘ đ&ng v n đRu tư (giá c ñ2nh 1994), giai ñoFn 2005 K 2011 .119
B"ng 2.31: ðóng góp c a ðTPT c"ng bi…n vào gia tăng ñI m- c a n9n kinh t , giai
ñoFn 2005 K 2011 .................................................................................121
B"ng 2.32: So sánh chi phí v#n t"i nIi ñ2a..............................................................122
B"ng 2.33: S lao ñIng tăng thêm hàng năm nhL hoFt ñIng ñRu tư phát tri…n tFi
c"ng H"i Phịng, giai đoFn 2006 K 2011 ..............................................125
B"ng 2.34: T c ñI tăng năng su.t lao ñIng tFi c"ng H"i Phòng, giai ñoFn 2006 K 2011....126


viii
B"ng 2.35: So sánh ch” tiêu "V n ñRu tư bình qn 1 lao đIng" và "Năng su.t lao đIng"
c a các doanh nghi p c"ng so v=i c" n9n kinh t , giai ñoFn 2005 K 2011 ...126
B"ng 2.36: M c đóng góp ngân sách nhà nư=c tăng thêm c a kh i c"ng bi…n thuIc
T:ng Công ty Hàng h"i Vi t Nam, giai ñoFn 2006 K 2011 .................128
B"ng 2.37: Thu xu.t nh#p kh‰u tăng thêm nhL ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n.........129
B"ng 2.38: ðóng góp c a ðTPT c"ng bi…n vào tăng trư-ng kinh t Vi t Nam, giai
ñoFn 2005 K 2011 .................................................................................131
B"ng 2.39: Hi u su.t s– dPng v n đRu tư c a c"ng H"i Phịng và c"ng Cát Lái, giai
ñoFn 2005 K 2011 .................................................................................133
B"ng 3.1: D$ báo lư+ng hàng hoá xu.t nh#p kh‰u v#n chuy…n bŠng ñưLng bi…n c a
Vi t Nam năm 2020.............................................................................147
B"ng 3.2: Phân tích SWOT đRu tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t Nam ........................148
B"ng 3.3: Ma tr#n chi n lư+c..................................................................................149
B"ng 3.4: ðSc đi…m c a các hình th c thu hút v n tư nhân trong lĩnh v$c c"ng bi…n
.............................................................................................................158
B"ng 3.5: Các hình th c qu"n lý đRu tư và khai thác c"ng.....................................186

B"ng 3.6: Các tiêu chí và tRm quan tr4ng c a các tiêu chí trong phương pháp cho
đi…m đ… xác ñ2nh th t$ t i ưu cho d$ án ............................................191
BiQu ñS
Bi9u ñ& 2.1: V n ñRu tư cho c"ng bi…n theo hFng mPc ñRu tư, giai ñoFn 2005 K 2011.74
Bi…u đ& 2.2: Cơng su.t th$c t và quy hoFch theo nhóm c"ng bi…n .......................115
Bi…u đ& 2.3: Kh i lư+ng hàng hóa qua h th ng c"ng bi…n Vi t Nam giai ñoFn 1995 K 2012 ....120
Bi…u ñ& 2.4. S"n lư+ng container và s chuy n tàu qua h th ng c"ng bi…n Vi t
Nam giai ñoFn 2006 K 2011.............................................................120
Sơ ñS
Sơ ñ& 1.1: Các y u t thành phRn c a KCHT c"ng bi…n.............................................9
Sơ đ& 3.1: Mơ hình v#n t"i ña phương th c trong dây chuy9n logistics ................170
Sơ ñ& 3.2: V2 trí c a Cơ quan qu"n lý c"ng bi…n qu c gia......................................179
Sơ ñ& 3.3: Cơ c.u t: ch c c a Chính quy9n c"ng ..................................................183


1

L I M8 ð U
1. Tính cUp thiC"ng bi…n là ngu&n tài s"n l=n c a qu c gia có bi…n như Vi t Nam. MIt h
th ng c"ng bi…n hi n đFi, thơng su t là ñIng l$c to l=n thúc ñ‰y kinh t xã hIi phát
tri…n, b-i vì c"ng bi…n là đRu m i chuy…n t"i hàng hoá, là trung tâm d2ch vP h#u cRn
và là nơi t#p trung r.t nhi9u hoFt ñIng kinh doanh liên quan đ n giao thơng v#n t"i,
thương mFi, đRu tư và du l2ch. Mu n c"ng bi…n phát tri…n khơng th… khơng đRu tư.
Tuy nhiên lý thuy t đRu tư phát tri…n c"ng bi…n đ n nay cịn chưa hồn thi n. Th$c
ti1n đRu tư phát tri…n c"ng bi…n cịn bIc lI nhi9u y u kém như đRu tư vào lĩnh v$c
c"ng bi…n vHn ch y u trông chL vào ngân sách nhà nư=c và ngu&n v n ODA mà
chưa xác đ2nh rõ ngu&n tài chính cho đRu tư. Vi c s– dPng v n đRu tư cịn chưa hi u
qu" vì nhi9u ngun nhân: quy hoFch cịn mang tính ch quan, thi u cơ s- kinh t ;
đRu tư c"ng bi…n khơng đ&ng bI giTa năng l$c cRu b n v=i lu&ng vào c"ng, giao

thông n i c"ng; cơ ch qu"n lý và s– dPng v n ñRu tư cịn nhi9u b.t c#p dHn đ n
v n đRu tư do nhà nư=c b> ra khơng thu h&i đư+c... Th$c trFng ñRu tư này ñã tFo
nên mIt h th ng c"ng bi…n cịn lFc h#u so v=i địi h>i c a n9n kinh t , so v=i các
nư=c có ngành hàng h"i phát tri…n và chưa tương x ng v=i ti9m năng.
Trong xu hư=ng tồn cRu hố n9n kinh t hi n nay, h th ng c"ng bi…n ph"i
ñư+c m- rIng và phát tri…n mFnh mš nhŠm ñáp ng nhu cRu tăng nhanh chóng c a
lư+ng hàng hố xu.t nh#p kh‰u thơng qua c"ng, nhŠm hồn thành s m nh là đIng
l$c phát tri…n các vùng và đơ th2 ven bi…n, ñIng l$c phát tri…n các ngành kinh t
qu c dân. Chính vì v#y, vi c đưa ra đ2nh hư=ng và các gi"i pháp cP th… nhŠm tăng
cưLng ñRu tư và s– dPng có hi u qu" v n ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t Nam là
mIt yêu cRu cRn thi t, v=i mPc tiêu nhanh chóng cRn ñFt t=i là ñưa h th ng c"ng
bi…n Vi t Nam l=n mFnh, ñáp ng ñư+c nhu cRu phát tri…n kinh t xã hIi c a ñ.t
nư=c và ngang tRm v=i khu v$c.
Xu.t phát t* u cRu đó, tác gi" quy t ñ2nh l$a ch4n v.n ñ9: "ð u tư phát tri n
c ng bi n Vi t Nam giai ño n 2005 2020" làm ñ9 tài lu#n án ti n s› c a mình.
2. TZng quan vY tình hình nghiên c^u đY tài
* Các nghiên c u trong nư c
Trong thLi gian gRn ñây, - Vi t Nam đã có mIt s cơng trình nghiên c u v9


2
s$ phát tri…n c a c"ng bi…n. Trong đó, bao g&m c" cơng trình do các cơ quan qu"n
lý nhà nư=c và cơng trình do cá nhân các nhà khoa h4c nghiên c u và cơng b .
Nhìn chung, các nghiên c u ñ9u ñánh giá h th ng c"ng bi…n Vi t Nam hi n nay
vHn còn lFc h#u, chưa tương x ng v=i ti9m năng và chưa ñáp ng ñư+c yêu cRu c a
n9n kinh t . Các cơng trình nghiên c u tiêu bi…u là:
K Lu#n án Ti n s› c a tác gi" Nguy1n Th2 Ng4c Thanh (TrưLng ðFi h4c
Kinh t thành ph H& Chí Minh) năm 2002 v=i ñ9 tài "Các gi"i pháp chi n lư+c
phát tri…n c"ng bi…n khu v$c TP. H& Chí Minh ñ n năm 2010" [88]. Lu#n án nghiên
c u các c"ng bi…n thuIc khu v$c thành ph H& Chí Minh t* các năm 1995 K 2000

trên các lĩnh v$c hoFt đIng s"n xu.t kinh doanh, mơ hình t& ch c qu"n lý, hi n đFi
hố c"ng... Trên cơ s- đó ñ9 ra các gi"i pháp chi n lư+c phát tri…n c"ng bi…n cho
riêng khu v$c thành ph H& Chí Minh ñ n năm 2010.
K Lu#n án ti n s› c a tác gi" ðSng Công Xư-ng (ðFi h4c Hàng h"i) năm
2007 v=i đ9 tài "Hồn thi n mơ hình qu"n lý nhà nư=c v9 k t c.u hF tRng c"ng bi…n
Vi t Nam" [106]. Lu#n án phân tích, đánh giá hi n trFng và làm rõ nhTng b.t c#p,
t&n tFi trong mơ hình qu"n lý k t c.u hF tRng c"ng bi…n Vi t Nam giai ñoFn trư=c
năm 2007 và đưa ra các gi"i pháp hồn thi n mơ hình t:ng th… qu"n lý k t c.u hF
tRng c"ng bi…n Vi t Nam. Lu#n án ch” ñ9 c#p ñ n v.n đ9 qu"n lý nhà nư=c v9
KCHT c"ng bi…n, khơng ñ9 c#p ñ n v.n ñ9 ñRu tư.
K ð9 tài c.p BI "Gi"i pháp nâng cao hi u qu" ñRu tư c"ng bi…n" [98] do VP
K t c.u HF tRng K BI K hoFch ðRu tư th$c hi n năm 2009. Trong ñ9 tài nghiên
c u v.n ñ9 huy ñIng v n ñRu tư cho phát tri…n c"ng bi…n, các d$ án ñRu tư c"ng
bi…n tri…n khai trư=c năm 2009 và đ9 xu.t mIt s gi"i pháp nhŠm hồn thi n quy
hoFch h th ng c"ng bi…n Vi t Nam, tăng cưLng huy ñIng v n ðTPT c"ng bi…n và
nâng cao năng l$c qu"n lý c"ng bi…n. Tuy nhiên, ñ9 tài phân tích th$c trFng ðTPT
c"ng bi…n chưa chi ti t và chưa ñ9 c#p ñ n các ch” tiêu ñánh giá hi u qu" ðTPT
c"ng bi…n. Các gi"i pháp ñ9 xu.t m=i chú tr4ng nhi9u ñ n gi"i pháp huy ñIng v n
ñRu tư.
K Báo cáo chuyên ngành "Nghiên c u toàn di n v9 phát tri…n b9n vTng h
th ng giao thông v#n t"i - Vi t Nam K Báo cáo chuyên ngành s 03 v9 c"ng và v#n
t"i bi…n" [20] do BI Giao thông V#n t"i Vi t Nam và cơ quan h+p tác qu c t Nh#t
B"n (JICA) nghiên c u tháng 5/2010. Báo cáo này ñã ñánh giá hi n trFng ngành


3
hàng h"i Vi t Nam v=i c" 2 chuyên ngành c"ng và v#n t"i bi…n. Trong đó hi n trFng
h th ng c"ng bi…n Vi t Nam có đư+c đ9 c#p t=i nhưng chưa sâu vì mIt phRn l=n
dung lư+ng c a báo cáo là v#n t"i bi…n.
K Các quy hoFch: Quy hoFch t:ng th… phát tri…n h th ng c"ng bi…n Vi t Nam

ñ n năm 2020, ñ2nh hư=ng ñ n năm 2030 [16] và các quy hoFch chi ti t 6 nhóm
c"ng bi…n mi9n B@c, B@c Trung BI, Trung Trung BI, Nam Trung BI, ðông Nam
BI và ð&ng bŠng sông C–u Long [13] [14] [15] [16] [17] [18] do CPc Hàng h"i
Vi t Nam (BI Giao thông V#n t"i) ch trì nghiên c u v=i s$ h+p tác c a các công ty
tư v.n chuyên ngành c"ng bi…n, các chuyên gia ñ9 xu.t phương hư=ng phát tri…n
c"ng bi…n Vi t Nam trong tương lai.
K Các cu n sách: "Cơng trình b n c"ng" K NXB Xây d$ng 1998, "Bi…n và
c"ng bi…n th gi=i" K NXB Xây d$ng 2002 [37], "Quy hoFch c"ng" K NXB Xây
d$ng 2010 [40] do PGS.TS PhFm Văn Giáp ch biên ñã ñ9 c#p nhi9u ñ n v.n ñ9
phát tri…n c"ng nhưng ch y u là k› thu#t xây d$ng c"ng.
K Cu n sách: "ðRu tư phát tri…n" K NXB Chính tr2 Qu c gia 2011 [100] c a
PGS.TS. Ngơ Dỗn V2nh đã nghiên c u ðTPT - tRm vĩ mơ trên c" bình di n lý
thuy t và th$c t . NhTng phân tích, dHn ch ng v=i s li u cP th… ñã gi"i đáp phRn
nào câu h>i "làm th nào đ… có ñư+c nhi9u v n ñRu tư và s– dPng có hi u qu"
ngu&n v n huy ñIng ñư+c". Tuy nhiên cu n sách này ch” nghiên c u ðTPT c a c"
n9n kinh t , khơng đ9 c#p đ n ðTPT c a riêng ngành c"ng bi…n.
Ngoài ra, trên các tFp chí chun ngành như TFp chí Giao thơng V#n t"i, TFp
chí Hàng h"i Vi t Nam... có r.t nhi9u bài vi t v9 c"ng bi…n. Các bài báo c a
PGS.TSKH Nguy1n Ng4c Hu nghiên c u v9 qu"n lý nhà nư=c ñ i v=i c"ng bi…n.
Các bài vi t c a PGS.TS. PhFm Văn Giáp nghiên c u nhi9u v9 k› thu#t xây d$ng
c"ng. Các bài vi t c a K› sư Doãn MFnh Dũng vi t v9 s$ cRn thi t phát tri…n C"ng
TCQT Vân Phong. Các bài vi t c a nhi9u tác gi" khác ñ9 c#p ñ n hoFt ñIng khai
thác c a các c"ng bi…n Vi t Nam.
* Các nghiên c u ngoài nư c:
Trên th gi=i, đSc bi t là - các nư=c có ngành hàng h"i phát tri…n như Nh#t,
Úc, Hà Lan... ñã có nhi9u cơng trình nghiên c u v9 c"ng bi…n. Tuy nhiên các cơng
trình ch y u v9 qu"n lý và v#n hành khai thác c"ng, cịn các cơng trình nghiên c u
v9 ðTPT c"ng bi…n không nhi9u.

4
K Cu n sách: "Kinh t h4c c"ng bi…n" c a các tác gi" L.Kuzma K K.Misztal K
A.Grzelakowski K A.Surowiec [63] nghiên c u v9 v2 trí c a các c"ng bi…n trong h
th ng v#n t"i qu c gia, các ñSc ñi…m c a s"n xu.t tFi c"ng, th2 trưLng phPc vP c"ng
và các tài s"n c ñ2nh trong quá trình s"n xu.t c"ng. Nhìn chung cu n sách cho
ngưLi đ4c hình dung v9 hoFt đIng c a c"ng bi…n và các tài s"n cRn thi t cho quá
trình v#n hành khai thác c"ng, t: ch c s"n xu.t tFi c"ng mà không nghiên c u v9
ðTPT c"ng bi…n.
K Cu n sách: "Port Management and Operations" c a tác gi" Patrick Alderton
(1999), NXB LLP Reference London Hongkong. Cu n sách này nghiên c u ch
y u v9 qu"n lý và v#n hành khai thác c"ng mà khơng đ9 c#p ñ n ðTPT c"ng bi…n.
K Bài báo: "Risk Management in Large Physical Infrastructure Investments:
The Context of Seaport Infrastructure Development and Investment" (Qu"n lý r i ro
trong vi c ñRu tư phát tri…n cơ s- hF tRng c"ng bi…n: Xét trong b i c"nh ñRu tư và
phát tri…n c"ng bi…n) c a các tác gi" Mun Wai Ho và Kim Hin Ho (trưLng ñFi h4c
qu c gia Singapore) [112]. Bài báo này ñánh giá giá tr2 c a hoFt ñIng ñRu tư cơ shF tRng c"ng bi…n tFi c"ng Jurong K Singapore, qua đó, các tác gi" nh.n mFnh rŠng
kh" năng t&n tFi lâu dài c a c"ng Jurong trong năm 2004 là do chi n lư+c qu"n lý
r i ro, cP th… là tri…n khai mô ph>ng r i ro cho vi c l#p k hoFch k2ch b"n k t h+p
v=i t i ưu hóa hFn ch .
K Bài báo: "The impact of seaport investments on regional economics and
developments" (Znh hư-ng c a ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n v=i s$ phát tri…n và n9n
kinh t vùng) c a các tác gi" Sibel Bayar, Aydin, AlkanK khoa V#n t"i bi…n trưLng
đFi h4c IstanbulK Th: Nhĩ Kì [114]. ðây là nghiên c u nhŠm ñánh giá "nh hư-ng
c a ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n trên c" khía cFnh tr$c ti p và gián ti p ñ n s$ phát
tri…n kinh t vùng, l.y ví dP cP th… v=i c"ng Cadarli c a Th: Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên bài
vi t ch” t#p trung phân tích "nh hư-ng t* nhTng k t qu" đFt đư+c c a cơng tác đRu
tư c"ng bi…n, khơng ch” rõ đư+c l+i th cFnh tranh, u cRu cRn thi t trư=c khi c"i
tFo c a c"ng nghiên c u.
K Bài báo: "A quality management Framework for Seaports in their Supply
chains in the 21st Century" (Khung qu"n lý ch.t lư+ng cho chu•i cung c.p các

c"ng bi…n trong trong th k‘ 21) c a các tác gi" Hai Tran, Stephen Cahoon, ShuK
Ling Chen: ðFi h4c Hàng h"i Australia [115]. ð… đánh giá ch.t lư+ng c a chu•i


5
cung c.p c a các c"ng bi…n, ñi9u cRn thi t là ñánh giá ñư+c ch.t lư+ng c a vi c phát
tri…n và qu"n lý c"ng bi…n, trong đó đRu tư phát tri…n c"ng bi…n là nhân t ch ñFo.
Bài báo đ9 xu.t 12 khía cFnh đ… phát tri…n h th ng cung c.p chu•i c a c"ng. Tuy
nhiên, t.t c" đ9u mang tính d$ báo c a tác gi", khơng có phRn đánh giá bŠng các s
li u th$c t .
K Bài báo: "Factors affecting seaport capacity" (Các nhân t "nh hư-ng ñ n
năng l$c c"ng bi…n) c a các tác gi" S.Islam và T.L.Olsen – ðFi h4c Auckland, New
Zealand [116]. Bài báo ñ9 c#p ñ n các nhân t "nh hư-ng ñ n năng l$c c"ng bi…n,
cP th… là kho bãi cơngKteKnơ, s lư+ng cRn c‰u, lao đIng, lu&ng vào c"ng. Thơng
qua vi c đánh giá tác đIng c a t*ng nhân t , các tác gi" ch” ra s$ cRn thi t ph"i có
s$ đRu tư phát tri…n mIt cách phù h+p và có k hoFch c a cơ quan qu"n lý c"ng.
Tóm l i, các cơng trình nghiên c u c" trong nư=c và nư=c ngồi ñã nghiên
c u nhi9u ñ n k› thu#t xây d$ng c"ng bi…n, ñ n hoFt ñIng qu"n lý và khai thác
c"ng bi…n, ñánh giá hi n trFng h th ng c"ng bi…n Vi t Nam và quy hoFch t:ng th…
phát tri…n h th ng c"ng bi…n Vi t Nam ñ n năm 2020. R.t ít cơng trình đ9 c#p đ n
hoFt ñIng ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n và n u có thì chưa làm rõ b c tranh ðTPT
c"ng bi…n trên c" nư=c mIt cách ñRy ñ . Chưa có cơng trình nào nghiên c u v9 các
ch” tiêu ñánh giá hi u qu" ðTPT c"ng bi…n c" v9 lý thuy t và th$c t , đ… t* đó ñ9
xu.t các gi"i pháp cho ðTPT c"ng bi…n mIt cách h th ng. Chính vì th , tác gi"
th.y rŠng r.t cRn có mIt cơng trình nghiên c u v9 ñRu tư phát tri…n h th ng c"ng
bi…n Vi t Nam, ñánh giá hi u qu" và ñ9 xu.t gi"i pháp tăng cưLng đRu tư mIt cách
tồn di n, góp phRn phát tri…n h th ng c"ng bi…n Vi t Nam ngang tRm v=i các nư=c
trong khu v$c và th gi=i.
3. M_c đích nghiên c^u cWa lu@n án
Trên cơ s- nghiên c u, h th ng hoá lý lu#n v9 ðTPT c"ng bi…n, ti n hành

phân tích đánh giá th$c trFng ðTPT c"ng bi…n c a Vi t Nam trong thLi gian qua, t*
đó đưa ra mIt s gi"i pháp nhŠm nâng cao hi u qu" ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t
Nam trong thLi gian t=i.
4. Nhiam v_ nghiên c^u
K Làm rõ lý lu#n v9 ðTPT c"ng bi…n và cách ñánh giá hi u qu" ðTPT c"ng
bi…n. Nghiên c u kinh nghi m ðTPT c"ng bi…n c a mIt s nư=c trên th gi=i ñ… rút
ra bài h4c kinh nghi m cho ðTPT c"ng bi…n Vi t Nam.


6
K Phân tích, đánh giá th$c trFng ðTPT c"ng bi…n trên các góc đI đ… có đư+c
cái nhìn t:ng th… v9 ðTPT c"ng bi…n Vi t Nam và ñánh giá khách quan, toàn di n
hi u qu" ðTPT c"ng bi…n trên c" góc đI nhà nư=c và doanh nghi p c"ng. T* đó rút
ra nhTng k t qu" tích c$c cRn phát huy và nhTng hFn ch cRn kh@c phPc.
K ð9 xu.t mIt s gi"i pháp nhŠm ñRu tư ñúng hư=ng và đRu tư có hi u qu" h
th ng c"ng bi…n Vi t Nam.
5. ðci tưdng và phem vi nghiên c^u
K ð i tư+ng nghiên c u c a lu#n án là các hoFt ñIng ñRu tư phát tri…n c"ng
bi…n Vi t Nam K nhưng ch” trong phFm vi các c"ng thương mFi, lu#n án khơng đ9
c#p đ n c"ng cá, c"ng khách...
K PhFm vi nghiên c u c a lu#n án là nghiên c u th$c trFng hoFt ñIng ñRu tư
c"ng bi…n giai ñoFn v*a qua (2005 K 2011) và nghiên c u tri…n v4ng ñ n năm 2020.
6. Phương pháp nghiên c^u
Lu#n án s– dPng t:ng h+p các phương pháp sau:
K Phân tích h th ng: Tác gi" s– dPng phương pháp phân tích h th ng ñ…
nh#n bi t rõ ðTPT c"ng bi…n trong m i quan h hTu cơ v=i s$ phát tri…n c a n9n
kinh t ; v=i s$ phát tri…n c a các loFi hình giao thơng khác (đưLng s@t, đưLng bI,
đưLng th y, đưLng hàng khơng...), s$ phát tri…n c a quan h ngoFi thương giTa Vi t
Nam v=i các nư=c trên th gi=i.
K Phương pháp phân tích th ng kê: là phương pháp tác gi" s– dPng ñ… thu

th#p s li u th ng kê, x– lý s li u ñRu vào phPc vP cho vi c phân tích, đánh giá
hi u qu" ðTPT c"ng bi…n.
K Phương pháp so sánh: Tác gi" s– dPng phương pháp này ñ… so sánh hi u
qu" ðTPT c"ng bi…n c a 6 nhóm c"ng bi…n trong h th ng c"ng bi…n Vi t Nam, so
sánh s$ phát tri…n c a c"ng bi…n Vi t Nam v=i các nư=c khác trên th gi=i.
K Phương pháp phân tích các ch” s : Tác gi" s– dPng các ch” s ñ… ñánh giá
hi u qu" ðTPT c a ngành c"ng bi…n và c a các doanh nghi p c"ng.
K Phương pháp phân tích ma tr#n SWOT: tác gi" s– dPng phương pháp phân
tích ma tr#n SWOT đ… đánh giá ti9m năng, cơ hIi và thách th c trong q trình đRu
tư phát tri…n c"ng bi…n Vi t Nam.
K Phương pháp d$ báo: Tác gi" s– dPng phương pháp d$ báo đ… t* đó đ9 xu.t
các phương án huy đơng v n, phương án s– dPng v n có hi u qu" và hồn thi n mơ


7
hình qu"n lý hoFt đIng đRu tư tFi các c"ng bi…n Vi t Nam trong tương lai.
7. ðóng góp cWa lu@n án
K V9 mSt lý lu#n: Lu#n án đã góp phRn phát tri…n cơ s- lý lu#n v9 ðTPT c"ng
bi…n, v=i vi c ñưa ra ñ2nh nghĩa v9 ñRu tư phát tri…n c"ng bi…n, ñSc ñi…m ñRu tư phát
tri…n c"ng bi…n, các nhân t "nh hư-ng ñ n hoFt ñIng ðTPT c"ng bi…n, các ch” tiêu
ñánh giá hoFt ñIng ðTPT c"ng bi…n...
K V9 mSt th$c ti1n:
+ Lu#n án ñã nghiên c u s$ phát tri…n c"ng bi…n c a các nư=c trên th gi=i
ñ… rút ra bài h4c kinh nghi m cho Vi t Nam.
+ Phân tích và đánh giá hi n trFng huy ñIng v n ðTPT c"ng bi…n; hi n trFng
ðTPT c"ng bi…n trên nhi9u góc đI: đ2a phương ñư+c ñRu tư, ñ i tư+ng ñRu tư, nIi
dung ñRu tư; th$c trFng công tác qu"n lý hoFt ñIng đRu tư c"ng bi…n. Lu#n án tính
tốn các ch” tiêu ph"n ánh hi u qu" ðTPT c"ng bi…n thLi gian qua. T* đó kh¥ng
đ2nh nhTng mSt đFt đư+c, phát hi n nhTng y u kém, nhTng b.t c#p trong công tác
huy đIng v n, trong cơng tác tri…n khai th$c hi n ñRu tư và qu"n lý hoFt ñIng ñRu

tư c"ng bi…n.
+ Lu#n án ñ9 xu.t quan ñi…m phát tri…n, các gi"i pháp góp phRn tăng cưLng
đRu tư và s– dPng có hi u qu" v n ðTPT c"ng bi…n.
8. KNgồi phRn m- đRu, k t lu#n và các phP lPc, lu#n án chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s- lý lu#n v9 ðTPT c"ng bi…n
Chương 2: Th$c trFng ðTPT c"ng bi…n Vi t Nam K giai ñoFn 2005 K 2011
Chương 3: Gi"i pháp tăng cưLng ñRu tư và nâng cao hi u qu" ñRu tư phát
tri…n c"ng bi…n Vi t Nam
Dư=i đây là tồn bI nIi dung lu#n án.


8

CHƯƠNG 1
CƠ S8 LÝ LU(N V: ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N
1.1. C NG BI N VÀ ð U TƯ PHÁT TRI N C NG BI N
1.1.1. CPng biQn
a. Khái ni m c ng bi n
Các ñ$nh nghĩa khác nhau v( c ng bi n
Theo ñi u 59 chương V B lu t Hàng h!i Vi"t Nam: C"ng bi…n là khu v$c
bao g&m vùng ñ.t c"ng và vùng nư=c c"ng, ñư+c xây d$ng k t c.u hF tRng và l@p
ñSt trang thi t b2 cho tàu bi…n ra, vào hoFt ñIng ñ… b c d8 hàng hố, đón tr" hành
khách và th$c hi n các d2ch vP khác.
Theo T& ñi'n Bách khoa 1995: C"ng bi…n là khu v$c đ.t và nư=c - bi…n có
nhTng cơng trình xây d$ng và trang thi t b2 phPc vP cho tàu thuy9n c#p b n, b c d8
hàng hoá, khách hàng lên xu ng, s–a chTa phương ti n v#n t"i bi…n, b"o qu"n hàng
hoá và th$c hi n các cơng vi c khác phPc vP q trình v#n t"i ñưLng bi…n. C"ng có
cRu c"ng, ñưLng v#n chuy…n có th… là ñưLng s@t, ñưLng bI, kho hàng, xư-ng s–a
chTa.

Theo quan ñi'm hi"n ñ+i, c"ng bi…n không ph"i là ñi…m cu i hoSc k t thúc c a
quá trình v#n t"i mà là đi…m ln chuy…n hàng hố và hành khách. Nói cách khác,
c"ng như mIt m@t xích trong dây truy9n v#n t"i.
Theo sách "Quy ho+ch c!ng" [40]: C"ng là mIt t#p h+p các hFng mPc cơng trình và
thi t b2 ñ… ñ"m b"o cho tàu neo ñ#u và x p d8 hàng hố giTa các phương th c v#n
t"i đưLng th y và s@t, bI.

Như v#y có th… k t lu#n: C"ng bi…n là khu v$c bao g&m vùng ñ.t c"ng và
vùng nư=c c"ng, nơi xây d$ng các cơng trình như lu&ng tàu, đê ch@n sóng, cRu
c"ng, kho bãi, nhà xư-ng... và l@p ñSt thi t b2 phPc vP cho tàu bi…n ra vào hoFt ñIng
ñ… b c d8 hàng hố, đón tr" hành khách và th$c hi n các d2ch vP khác phPc vP q
trình v#n t"i đưLng bi…n.


9
Thu#t ngT "c"ng bi…n" khơng ph"i lúc nào cũng đ&ng nghĩa v=i vi c v2 trí
c a c"ng ph"i đSt - v2 trí c–a bi…n hay ven bi…n mà có th… nŠm sâu trong các c–a
sơng, nhưng ph"i có lu&ng vào c"ng ti p nh#n đư+c tàu bi…n.
C"ng bi…n có mIt hoSc nhi9u b n c"ng. B n c"ng có mIt hoSc nhi9u cRu
c"ng. MIt c"ng bi…n sš bao g&m hai khu v$c: vùng ñ.t c"ng và vùng nư=c c"ng
(xem phP lPc 1.1):
Các h ng m)c cơng trình c,a c ng bi n
T* nhTng khái ni m nêu trên, các hFng mPc cơng trình c a c"ng bi…n có th…
phân loFi thành k t c.u hF tRng c"ng bi…n và k t c.u thư+ng tRng c"ng bi…n.
K1t c2u h+ t3ng c!ng bi'n: bao g&m KCHT b n c"ng và KCHT công cIng
c"ng bi…n. KCHT b n c"ng bao g&m cRu c"ng, vùng nư=c trư=c cRu c"ng, kho bãi,
nhà xư-ng, trP s-, cơ s- d2ch vP, h th ng giao thông nIi bI c"ng, thơng tin liên lFc,
đi n, nư=c, lu&ng nhánh c"ng bi…n và các cơng trình phP tr+ khác ñư+c xây d$ng,
l@p ñSt c ñ2nh tFi vùng ñ.t c"ng và vùng nư=c trư=c cRu c"ng [79]. KCHT công
cIng c"ng bi…n bao g&m lu&ng c"ng bi…n, h th ng báo hi u hàng h"i và các cơng

trình phP tr+ khác.
KsT C¦U Ho T^NG CZNG BI\N

K t c.u hF tRng cơng cIng c"ng

K t c.u hF tRng b n c"ng

bi…n

CRu tàu

Kho
bãi, nhà
xư-ng,
trP s-

Thơng
tin liên
lFc,
ði n
nư=c,
PhP tr+

ðưLng

Lu&ng

giao
thơng

vào

nIi bI
c"ng

c"ng

ðèn
bi…n,
phao
tiêu báo
hi u

Sơ đS 1.1: Các yNgu5n: Tác gi! t6ng h7p theo [107]

ðê kè
ch@n
sóng


10
K1t c2u thư7ng t3ng c!ng bi'n: bao g&m toàn bI tài s"n, thi t b2 phPc vP
mPc đích kinh doanh c"ng: h th ng tàu lai d@t, thi t b2 x p d8, phương ti n v#n
chuy…n nIi bI, các loFi cơng cP mang hàng, trP s- văn phịng làm vi c... ðây là
nhTng tài s"n, thi t b2 ch y u nhŠm phPc vP cho các loFi hình d2ch vP tFi c"ng.
b. Phân lo i c ng bi n
Có r.t nhi9u cách phân loFi c"ng bi…n
Phân lo i theo quy mô và t m quan tr3ng:
Theo Lu#t Hàng h"i Vi t Nam, c"ng bi…n ñư+c phân thành các loFi sau ñây

(xem phP lPc 1.2):
K C"ng bi…n loFi I là c"ng bi…n đSc bi t quan tr4ng, có qui mơ l=n, phPc vP
cho vi c phát tri…n kinh t – xã hIi c a c" nư=c hoSc liên vùng.
K C"ng bi…n loFi II là c"ng bi…n quan tr4ng, có qui mô v*a, phPc vP cho vi c
phát tri…n kinh t – xã hIi c a vùng và ñ2a phương.
K C"ng bi…n loFi III là c"ng bi…n có qui mơ nh>, phPc vP cho hoFt ñIng c a
doanh nghi p.
Phân lo i theo vai trị và v$ trí c,a c ng
K C"ng t:ng h+p (cho ñ2a phương và qu c gia): là các c"ng thương mFi giao
nh#n nhi9u loFi hàng hoá. C"ng hàng hố đư+c chia làm 3 loFi: c"ng loFi A (hay
còn g4i là các c"ng nư=c sâu), c"ng loFi B, c"ng loFi C.
K C"ng container là c"ng chuyên x p d8 hàng container, hàng hố đư+c b"o
qu"n trong các container tiêu chu‰n 20 feet và 40 feet. Trên th$c t , c"ng container
có th… đư+c xây d$ng riêng rš hoSc ch” là b n container trong c"ng t:ng h+p.
K C"ng chuyên dPng: là các c"ng giao nh#n ch y u mIt loFi hàng hoá (xi
măng, than , xăng dRu…) phPc vP cho các ñ i tư+ng riêng bi t (cung c.p nguyên
li u, phân ph i s"n ph‰m c a nhà máy hoSc các khu công nghi p d2ch vP…), bao
g&m c"ng chuyên dPng hàng rLi, c"ng chuyên dPng dRu, c"ng chuyên dPng công
nghi p.
K C"ng trung chuy…n và c"ng trung chuy…n qu c t :
+ C"ng trung chuy…n: là c"ng cung c.p b n và các d2ch vP hàng h"i đ… x p
d8 và các ti n ích cho s$ chuy…n giao và chuy…n t"i hàng hoá giTa tu mă v tu con
trong thLi gian ng@n nh.t. Sc ñi…m c a c"ng trung chuy…n: Th nh2t, là c"ng trung


11
tâm quan tr4ng cho vi c chuy…n t"i hàng hoá c a mIt khu v$c hay vùng kinh t .
Th hai, v2 trí c a c"ng trung chuy…n thưLng là trung tâm c a mIt khu v$c hay
vùng nào đó. Cơ s- v#t ch.t k› thu#t c"ng hi n ñFi, có cơng su.t l=n đ đi9u ki n
đáp ng năng l$c v#n chuy…n hàng hoá giTa các tuy n trong vùng hay khu v$c đó.

+ C"ng trung chuy…n qu c t : là c"ng trung chuy…n, có ch c năng hút
container và hàng hố t* nư=c khác đ n đ… chuy…n ñ n nư=c th ba.
K C"ng nIi ñ2a (ICD): là loFi c"ng nŠm sâu trong nIi ñ2a (mi9n h#u phương
c a c"ng), ñư+c g4i là c"ng cFn hay ñi…m thơng quan nIi đ2a và đư+c quy hoFch v=i
mPc đích sau:
+ Thu gom hàng lV đ… đóng vào container trư=c khi xu.t kh‰u
+ Phân chia hàng nh#p t* container ñ… giao tr" cho các ch hàng lV
+ Th$c hi n các th tPc thơng quan đ i v=i hàng hố xu.t nh#p kh‰u
Trong nhi9u trưLng h+p, do s$ quá t"i v9 bãi ch a c a các c"ng container,
ICD ñư+c xem là mIt gi"i pháp quan tr4ng nhŠm tháo g8 tình trFng trên, tránh s$
ùn t@c, làm gián đoFn các quy trình phPc vP container trong c"ng. Trong trưLng h+p
này, sau khi ñư+c d8 kh>i tàu, container sš ñư+c v#n chuy…n th¥ng đ n ICD và sš
lưu bãi, rút hàng, hoàn t.t th tPc trư=c khi chuy…n sang phương th c v#n t"i khác.
Phân lo i theo mơ hình qu n lý c ng bi n:
+ C!ng d?ch vA (c!ng nhà nư c): Là mơ hình qu"n lý mà trong ñó nhà nư=c
ñRu tư xây d$ng cơ s- hF tRng ñ&ng thLi cũng s- hTu, qu"n lý và khai thác t.t c"
các ch c năng c a c"ng. Theo mô hình này thì s$ phát tri…n c a t*ng c"ng sš nŠm
trong t:ng th… quy hoFch chung c a nhà nư=c, do đó hoFt đIng ðTPT h th ng
c"ng bi…n sš đư+c ti n hành đ&ng bI, khơng b2 ch&ng chéo, dàn tr"i do ñ9u ñư+c
xây d$ng b-i cơ quan quy hoFch c"ng bi…n qu c gia. Tuy nhiên mô hình này mang
nSng tính bao c.p do đó thi u tính cFnh tranh, hi u qu" khai thác khơng cao, gây ra
lãng phí s– dPng các ngu&n l$c. ð&ng thLi do kinh phí đRu tư c a nhà nư=c eo hăp
nờn khú cú kh" nng hi n ủFi húa v phát tri…n, ch.t lư+ng d2ch vP th.p do không
hư=ng t=i yêu cRu c a khách hàng.
+ C!ng công cA: ðây là mơ hình mà nhà nư=c tham gia đRu tư xây d$ng và
s- hTu t.t c" các cơ s- v#t ch.t k› thu#t c a c"ng nhưng nhà nư=c có th… khơng
tham gia hoFt đIng khai thác các cơ s- v#t ch.t này mà giao lFi cho t: ch c khác.


12

Ưu đi…m c a mơ hình này là do nhà nư=c đã đRu tư xây d$ng tồn bI cơ s- hF tRng
c"ng bi…n nên các nhà khai thác không ph"i đRu tư gì, do đó tránh đư+c hi n tư+ng
đRu tư trùng lSp dHn đ n dư th*a cơng su.t trang thi t b2. Tuy nhiên, ñi9u này cũng
vHn sš dHn ñ n s$ hFn ch ñRu tư m- rIng phát tri…n h th ng c"ng do ngu&n v n
ñRu tư b2 hFn ch , vHn ch y u t* ngân sách nhà nư=c.
+ C!ng cho thuê (chE c!ng): ðây là mơ hình mà nhà nư=c đRu tư xây d$ng
k t c.u hF tRng nhưng không tham gia vào hoFt ñIng khai thác c"ng mà giao cho t:
ch c khác khai thác trên cơ s- thuê s– dPng k t c.u hF tRng đó và có tr" phí. Nhà
khai thác tư nhân sš ñRu tư và s- hTu các phương ti n và trang thi t b2 x p d8, v#n
chuy…n, h th ng nhà kho b n bãi, ñ&ng thLi ñư+c phép như+ng quy9n cung c.p các
d2ch vP trong c"ng hoSc t$ ti n hành khai thác các trang thi t b2 đã đRu tư. Mơ hình
này tFo ra s$ cFnh tranh giTa các nhà khai thác nên thúc ñ‰y c"ng phát tri…n và nâng
cao ch.t lư+ng d2ch vP cho khách hàng. Tuy nhiên như+c đi…m c a nó là d1 dHn đ n
tình trFng đRu tư dư th*a do tính cFnh tranh giTa các nhà khai thác.
+ C!ng thương m+i (c!ng cEa doanh nghi"p hoFc tư nhân):Là mô hình mà
tồn bI đ.t đai, cơ s- hF tRng c a c"ng ñ9u thuIc quy9n s- hTu, qu"n lý và khai
thác c a tư nhân, m4i chính sách c a c"ng do tư nhân quy t ñ2nh và mPc tiêu hư=ng
t=i s$ t i đa hóa l+i ích c a h4. Tuy nhiên mơ hình này khơng ph: bi n, thưLng xu.t
hi n dư=i dFng d2ch vP h• tr+ hoFt ñIng khai thác các m> công nghi p hoSc các
ngành ch bi n nên quy mơ tương đ i nh> và mang tính chun dPng cao.
Ngồi ra, cịn có nhi9u cách phân loFi c"ng bi…n khác như:
* Phân lo+i theo ñIi tư7ng qu!n lý: c"ng qu c gia (là các c"ng chính trong
h th ng c"ng bi…n c a mIt qu c gia), c"ng đ2a phương (là c"ng có quy mô, phFm
vi h.p dHn hFn ch , ch c năng ch y u phPc vP phát tri…n kinh t xã hIi ñ2a
phương), c"ng tư nhân (c"ng phPc vP tr$c ti p cho mIt doanh nghi p).
* Phân lo+i theo ch c năng cơ b!n cEa c!ng bi'n, thì có th… phân ra thành
c"ng thương mFi, c"ng khách, c"ng công nghi p, c"ng cá, c"ng th… thao và quân
c"ng.
* Phân theo lo+i đi u ki"n tL nhiên, có th… chia c"ng bi…n thành c"ng t$
nhiên và c"ng nhân tFo.

* Phân theo ñi u ki"n hàng h!i, có c"ng có ch ñI th y tri9u, c"ng khơng có


13
ch đI thu‘ tri9u, c"ng b2 đóng băng và c"ng khơng b2 đóng băng.
* Phân lo+i theo quan đi'm kM thu t cEa vi"c xây dLng, có th… chia ra thành
c"ng m-, c"ng đóng, c"ng có cRu dHn và c"ng khơng có cRu dHn.
c. Vai trị, ch9c năng c,a c ng bi n
Vai trò c,a c ng bi n
K Vai trị thP đIng: C"ng đư+c xây d$ng đ… đáp ng nhu cRu xu.t nh#p kh‰u
hàng hoá cho vùng h.p dHn. Vì th trư=c đây ngưLi ta ti n hành nghiên c u quy
hoFch phát tri…n c"ng bi…n theo nhTng k2ch b"n phát tri…n kinh t đư+c xây d$ng
trư=c, có th… minh hoF theo sơ ñ& sau:
Các cơ s-, nhà máy s"n xu.t hàng hoá
vùng h#u phương

Nhu cRu xu.t kh‰u, nh#p kh‰u hàng hố
bŠng đưLng bi…n

Nhu cRu và quy mơ phát tri…n c"ng bi…n
K Vai trị đIng l$c: Trong l2ch s– khơng ít thành ph , khu cơng nghi p đư+c
hình thành và phát tri…n là nhL có c"ng. Vai trị ñIng l$c là c"ng có trư=c ñã thúc
ñ‰y s$ ra ñLi và phát tri…n c a thành ph và kinh t vùng h.p dHn. Và sau khi có
thành ph , s$ phát tri…n kinh t c a thành ph và vùng h.p dHn lFi địi h>i s$ phát
tri…n ti p theo c a c"ng. Q trình phát tri…n này có th… minh hoF thành sơ ñ& quan
h dư=i ñây:
Xây d$ng c"ng bi…n

Phát tri…n kinh t vùng h.p dHn (hình thành khu
kinh t , công nghi p t#p trung - h#u phương)

Nhu cRu và quy mô phát tri…n c"ng bi…n theo
nhu cRu v#n t"i hàng hoá


14
Ch9c năng c,a c ng bi n
O Ch c năng ñ3u tàu phát tri'n kinh t1 bi'n
Kinh t bi…n bao g&m 6 ngành chính: kinh t c"ng, đánh b@t và ni tr&ng h"i
s"n, kinh t đóng tàu, kinh t khai thác dRu khí và quSng dư=i bi…n, kinh t du l2ch
bi…n và kinh t l.n bi…n. Trong đó, đ… phát tri…n nhanh b9n vTng kinh t bi…n ñ i v=i
mIt qu c gia như Vi t Nam, h th ng c"ng bi…n ph"i xây d$ng trư=c mIt bư=c.
C"ng bi…n là đIng l$c lơi kéo các ngành đóng tàu, đánh b@t h"i s"n, l.n bi…n... phát
tri…n theo.
O Ch c năng v n chuy'n và bIc x1p hàng hoá
ðây là ch c năng nguyên thu‘ c a c"ng bi…n. Trong h th ng v#n t"i qu c
gia, c"ng bi…n là ñi…m hIi tP c a các tuy n v#n t"i khác nhau (đưLng bI, đưLng
sơng, đưLng s@t, đưLng hàng khơng), t#p trung cho m4i phương th c v#n t"i ñ… th$c
hi n ch c năng v#n chuy…n hàng hoá.
O Ch c năng thương m+i và bn bán quIc t1
V=i v2 trí là ñRu m i c a các tuy n ñưLng v#n t"i: đưLng sơng, đưLng s@t,
đưLng bI…, ngay t* đRu m=i thành l#p, các c"ng bi…n ñã là nhTng ñ2a ñi…m t#p trung
trao đ:i bn bán c a các thương gia t* kh@p m4i mi9n. TFi các vùng c"ng có v2 trí
đ2a lý t$ nhiên thu#n l+i như nŠm trên các trPc ñưLng hàng h"i qu c t n i li9n các
Châu lPc, các khu v$c phát tri…n kinh t năng ñIng… thì hoFt ñIng trao ñ:i kinh
doanh, thương mFi lFi càng di1n ra sơi đIng hơn. Các vùng c"ng này nhanh chóng trthành trung tâm thương mFi khơng ch” c a khu v$c mà còn c a c" th gi=i.
O Ch c năng công nghi"p và cung ng nhiên li"u
Các vùng c"ng bi…n là nhTng ñ2a ñi…m thu#n l+i cho vi c xây d$ng nhTng
nhà máy xí nghi p thuIc nhTng ngành cơng nghi p khác nhau vì nó cho phép ti t
ki m đư+c chi phí v#n t"i r.t nhi9u, nh.t là nhTng nhà máy s"n xu.t bŠng nguyên

li u nh#p kh‰u, ñ&ng thLi xu.t kh‰u s"n ph‰m c a nó bŠng v#n t"i đưLng bi…n thì sš
đFt đư+c s$ ti t ki m r.t l=n, hF giá thành s"n ph‰m, giúp cho doanh nghi p có th…
cFnh tranh ñư+c trên th2 trưLng qu c t . Ngoài ra, các xí nghi p cơng nghi p này
cịn có th… liên k t v=i nhau tFo thành mIt chu trình s"n xu.t ñ&ng bI và hi u qu".
O Ch c năng phát tri'n thành phI và đơ th?
M i quan h tương quan giTa các c"ng bi…n và thành ph là m i liên h tác


15
ñIng lHn nhau. C"ng bi…n "nh hư-ng ñ n s$ hình thành và phát tri…n c a thành ph
c"ng theo các phương di n khác nhau: thành ph sš phát tri…n đ… đ"m nh#n vai trị
t#p trung hàng hố cho xu.t kh‰u và vai trò phân ph i hàng nh#p kh‰u, các ngành
công nghi p hư=ng v9 xu.t kh‰u cũng sš ñư+c phát tri…n - thành ph c"ng. Thành
ph c"ng sš tr- thành căn c c a các ñFi lý c a hãng tàu bi…n, các hãng b"o hi…m
tàu thuy9n, trung tâm thương mFi thu hút các hãng buôn trong và ngồi nư=c, là nơi
t#p trung lao đIng t* các nơi khác ñ: v9...
O Ch c năng trung tâm văn hố, nghQ ngơi, du l?ch và gi!i trí
HoFt đIng c a c"ng bi…n còn tFo ra s$ giao lưu văn hoá giTa các vùng, mi9n
trong c" nư=c cũng như giTa các qu c gia v=i nhau b-i ñi kèm v=i hoFt ñIng giao
lưu kinh t là s$ giao lưu v9 văn hố. Các thương nhân nư=c ngồi (Trung Qu c,
Nh#t B"n, ¦n ðI…) mang đ n đây nhTng s"n ph‰m truy9n th ng cùng b"n s@c văn
hố đSc s@c c a dân tIc mình. Ngư+c lFi, n9n văn hố c a Vi t Nam cũng sš giao
lưu và truy9n bá sang các nư=c khác thông qua vi c buôn bán trao ñ:i các s"n ph‰m
truy9n th ng c a dân tIc.
Như v#y, c"ng bi…n có r.t nhi9u ch c năng và các ch c năng này ñ9u r.t
quan tr4ng ñ i v=i n9n kinh t .
1.1.2. ðju tư phát triQn cPng biQn
a. Khái ni m ñ u tư phát tri n c ng bi n
ðRu tư phát tri…n c"ng bi…n là hoFt ñIng s– dPng v n cùng các ngu&n l$c
khác ñ… xây d$ng c"ng bi…n, tFo ra tài s"n là nhTng cơng trình và thi t b2 cRn thi t

cho s$ hoFt ñIng c a c"ng bi…n, nhŠm ñáp ng yêu cRu v#n t"i qua c"ng.
b. ð;c ñi m c,a ñ u tư phát tri n c ng bi n
ðRu tư phát tri…n (ðTPT) c"ng bi…n có đSc thù là cRn mIt lư+ng v n l=n,
thLi gian thu h&i v n dài và m c ñI r i ro cao, đSc bi t là cRn ph"i có trình đI qu"n
lý và công ngh cao. CP th… như sau:
Th nh2t: ðTPT c!ng bi'n ch?u tác ñ ng l n cEa mơi trưTng bi'n khUc
nghi"t. V2 trí c a c"ng bao g&m c" phRn ti p xúc v=i nư=c và ñ.t li9n, do đó dù trong
q trình đRu tư hay v#n hành các k t qu" đRu tư thì mơi trưLng t$ nhiên cũng có
nhTng "nh hư-ng r.t l=n. Vì v#y khi đRu tư xây d$ng c"ng địi h>i ph"i có s$ kh"o
sát k› đSc đi…m t$ nhiên như khí tư+ng, th y – h"i văn, đ2a ch.t, đ2a hình. Cơng tác


16
thi công xây d$ng c"ng, nFo vét khu nư=c và lu&ng lFch là mIt cơng tác khơng đơn
gi"n và trong nhi9u trưLng h+p ngưLi và phương ti n còn ph"i ch2u nhi9u r i ro do
phP thuIc vào ñi9u ki n thLi ti t như sóng, gió, mưa bão... V#t li u s– dPng trong quá
trình xây d$ng c"ng ph"i có tính năng đSc bi t như tính ch ng ăn mịn c a nư=c bi…n
mSn, ch2u l$c va đ#p c a sóng gió… Q trình khai thác c"ng bi…n, do khí h#u nhi t
đ=i c a Vi t Nam nóng ‰m, nhi9u sinh v#t bám có th… phá hoFi nhanh chóng các cơng
trình xây d$ng trên bL bi…n và trên bi…n nên hàng năm ph"i chi nhTng kho"n ti9n l=n
đ… nFo vét, s–a chTa, c"i tFo. Hàng năm, có trưLng h+p c"ng bi…n ph"i ng*ng hoFt
ñIng t* 1,5 – 2 tháng do nhTng đ+t gió mùa, sóng l=n.
Th hai: ðTPT c!ng bi'n c3n m t sI vIn ñ3u tư r2t l n. ðTPT c"ng bi…n
địi h>i ph"i đ&ng bI thì c"ng m=i đi vào v#n hành đư+c, đ&ng bI giTa c"ng bi…n
v=i lu&ng vào c"ng, giao thông n i c"ng... Vì th ðTPT c"ng bi…n địi h>i chi phí r.t
l=n. Hơn nTa vi c xây d$ng c"ng bi…n v=i h th ng cRu tàu, kho bãi... cRn di n tích
đ.t rIng nên chi phí gi"i phóng mSt bŠng r.t l=n.
Th ba: ThTi gian thLc hi"n ñ3u tư tương ñIi dài. ThLi gian ñ… ti n hành ñRu
tư, b@t ñRu t* khi kh"o sát thi t k r&i thi công mIt cơng trình c"ng đư+c th$c hi n t*
3 K 6 năm hoSc lâu hơn nTa tùy thuIc vào quy mơ, chưa k… nhTng khu v$c có đ2a ch.t

khơng :n ñ2nh, ñ2a hình ph c tFp thì thLi gian th$c hi n sš còn lâu hơn d$ ki n, sau
khi ñưa vào khai thác thưLng ph"i m.t 2 K 3 năm c"ng m=i đFt cơng su.t thi t k .
Th tư: Các dL án ðTPT c!ng bi'n thưTng có tính ch2t ph c t+p, th m chí
là ph c t+p nh2t trong XDCB. C"ng bi…n là lĩnh v$c xây d$ng ñSc bi t, ñòi h>i các
hFng mPc xây d$ng ph"i b9n vTng, ch2u m4i th– thách c a thiên nhiên... Bên cFnh
đó, xu hư=ng phát tri…n đIi tàu ngày càng l=n, nh.t là tàu container, địi h>i các cRu
c"ng ph"i ch2u ñư+c tác ñIng va ñ#p c a các tàu ngày mIt mFnh hơn. Chính vì th
mà q trình xây d$ng các cơng trình c"ng bi…n r.t ph c tFp v9 mSt k› thu#t địi h>i
l$c lư+ng thi cơng có năng l$c chuyên sâu, c" năng l$c tài chính và phương ti n
cũng như đIi ngũ thi cơng. TFi Vi t Nam khi tri…n khai d$ án c"ng bi…n l=n thưLng
ph"i thuê chuyên gia nư=c ngoài tư v.n và giám sát thi cơng đ… đ"m b"o ch.t lư+ng
cơng trình.
Th năm: ðTPT c!ng bi'n t+o nên nhZng cơng trình c!ng s\ dAng lâu dài
và có giá tr? to l n. Vì v y q trình đ3u tư ph!i r2t coi tr]ng công tác quy ho+ch


17
cũng như ph!i đ!m b!o ch2t lư7ng cơng trình. Ví dP như c"ng Rotterdam (Hà Lan)
ñã t&n tFi 150 năm và hi n nay vHn là c"ng quan tr4ng c a Châu Âu. C"ng Sài Gịn
đư+c đRu tư c"i tFo năm 1999, song có nhi9u v.n đ9 chưa phù h+p nên đ n nay đã
ph"i đSt bài tốn di dLi c"ng.
Th sáu: ðTPT c!ng bi'n làm thay đ6i mơi trưTng sinh thái và môi trưTng
xã h i. V9 môi trưLng sinh thái, c" quá trình xây d$ng và khai thác c"ng đ9u có th…
dHn t=i bi n đ:i dịng ch"y gây b&i l@ng, xói l- cPc bI, gia tăng xâm nh#p mSn... và
gây ô nhi1m môi trưLng. V9 môi trưLng xã hIi, ðTPT c"ng bi…n cũng có th… dHn
đ n s$ thay ñ:i cơ c.u dân s , cơ c.u lao ñIng và cơ c.u kinh t c a khu v$c c"ng
vì thưLng làm cho t‘ tr4ng ngành cơng nghi p và d2ch vP tăng lên.
Th b!y: ðTPT c!ng bi'n mang tính rEi ro khá cao. Th$c t cho th.y, nhi9u
c"ng đư+c xây d$ng t n kém song cơng su.t khai thác quá th.p, mIt phRn do ngu&n
hàng hoá qua c"ng có s$ sPt gi"m vì nhi9u lý do, mIt phRn do đ2a ch.t thu‘ văn tFi

khu v$c c"ng có s$ bi n ñIng b.t l+i cho hoFt ñIng c a c"ng. NhTng lý do trên dHn
ñ n c"ng hoFt đIng kém hi u qu", khơng có kh" năng hồn v n và th#m chí thua l•.
ð… đ"m b"o cho hoFt ñIng ðTPT c"ng bi…n ñem lFi hi u qu" cao địi h>i
ph"i làm t t cơng tác chu‰n b2, v.n ñ9 quy hoFch t:ng th… và chi ti t ph"i ñư+c xem
tr4ng và chu‰n b2 k› càng, h+p lý, các công tác kh"o sát thi t k cũng như tư v.n d$
án và th$c hi n xây d$ng ph"i ñư+c giám sát chSt chš.
c. S= c n thi>t ph i ti>n hành ñ u tư phát tri n c ng bi n
Vi c ti n hành ðTPT c"ng bi…n Vi t Nam trong thLi gian t=i là mIt ñi9u t.t
y u, b-i nhTng lý do sau:
Th nh2t, do vai trị cEa h" thIng c!ng bi'n đIi v i sL phát tri'n kinh t1 cEa
m t quIc gia có bi'n: h th ng giao thơng g&m đưLng bI, đưLng s@t, đưLng hàng
khơng, và đSc bi t là đưLng thu‘ đóng mIt vai trị đSc bi t quan tr4ng đ i v=i s$
phát tri…n c a b.t c mIt qu c gia nào. Chính s$ hình thành c"ng bi…n đã thúc ñ‰y
s$ giao lưu buôn bán giTa các vùng, mi9n, qua ñó thúc ñ‰y s"n xu.t và tiêu dùng.
C"ng bi…n cũng chính là đRu m i giao thơng n i li9n bi…n v=i lPc đ2a bŠng các huy t
mFch giao thơng phPc vP cho vi c giao lưu hàng hoá, hành khách giTa các khu v$c
trong nIi ñ2a cũng như giTa các qu c gia v=i nhau. MIt s qu c gia tuy không giàu
tài nguyên nhưng vHn phát tri…n là nhL h th ng c"ng bi…n t t như Singapore, H&ng