Han Yong-Un và Hàn Mặc Tử 1

Han Yong-Un và Hàn Mặc Tử: "Thơ ca của niềm im lặng"
1
Nhà nghiên cứu Nhật Triêu
Khoa Văn học và Ngôn ngữ - Đại học KHXH&NV TP.Hồ Chí Minh.

Ánh sáng lạ nhất trong thơ ca tiền bán thế kỷ hai mươi ở bán đảo Triều Tiên là
HAN YONG-UN (1879-1944) và ở bán đảo Đông Dương là HÀN MẶC TỬ (19121940).
Thơ ca của họ vừa sâu thẳm những tố chất truyền thống Đơng Á vừa dậy lên những
làn sóng mới bất ngờ đến kinh ngạc.
Thoạt nhìn, Han Yong-Un (Hàn Long Vân) và Hàn Mặc Tử là hai nhà thơ rất khác
biệt ngoài yếu tố vừa kể trên.
Song, khi đặt thơ họ bên nhau thì trong ánh sáng tương chiếu, ta sẽ khám phá ra
những điệu thơ đồng dạng.
Sự đồng điệu lớn nhất của họ thể hiện ở “niềm im lặng” trong thơ.
Thơ của họ là một thứ ngơn ngữ đang tìm kiếm niềm im lặng.


Phong trào Thơ Mới của hai xứ (Hàn và Việt) có nhiều tài năng. Đương thời họ nổi
bật hơn hai nhà thơ họ Hàn mà ta đang đối chiếu.
Nhưng rồi ta biết, bây giờ và tương lai, hai cái bóng của Hàn Long Vân và Hàn Mặc
Tử ngày càng lớn dậy trong nền thơ ca Đông Á.
Niềm im lặng trong thơ họ tỏa sáng. Đó là niềm im lặng tạo nên ý nghĩa (a kind of
silence of signification) nói theo Roland Barthes.
*
Han Yong-Un là một thiền sư, một chiến sĩ, học giả, nhà văn, nhà tiên tri, nhưng
trước tiên và trên hết, ơng là một nhà thơ.
Ơng qui y năm 1905 với pháp hiệu là Manhae (Vạn Hải).
Hàn là một trong 33 chí sĩ lãnh đạo phong trào độc lập của Hàn Quốc năm 1919
chống ách đơ hộ của Nhật.
Ơng viết nhiều tiểu luận về Phật giáo và sáng tác với nhiều thể văn khác nhau.
Kiệt tác của Hàn Long Vân là tập thơ Niềm im lặng của Tình yêu (Nim ui chimmuk,

1926), niềm tự hào của thơ mới Hàn Quốc, gồm 90 bài thơ xuôi (thơ tự do).
Khác hẳn Hàn Long Vân, nhà thơ Hàn Mặc Tử có một cuộc đời ngắn ngủi và bệnh


tật. Hoạt động chủ yếu của Tử là viết báo và làm thơ, ngoại trừ thời gian ngắn có
quan hệ với chí sĩ Phan Bội Châu ở Bến Ngự (vì thế mà bị Pháp xóa tên khỏi danh
sách du học). Tử vướng phải bệnh phong từ năm 24 tuổi. Bốn năm sau, ơng vào nhà
thương phong Quy Hịa. Dù vậy, Tử có cuộc đời tình ái thuộc vào loại nổi tiếng
nhất trong thơ ca Việt Nam. Nhưng đối với đời, Tử là Người Thơ, chỉ thế mà thôi.
Tài thơ ấy bộc lộ qua các thi phẩm nổi tiếng Gái quê, Chơi giữa mùa trăng, Đau
thương, Xuân như ý.

Tại sao Hàn Long Vân gọi tập thơ của mình là Niềm im lặng của Tình yêu (Nim ui
chimmuk)? Chữ NIM (Tình yêu) mà nhà thơ dùng ở đây là một đại từ đa nghĩa,
nhiều chiều, ta sẽ bàn sau.
Trước tiên, là “niềm im lặng” (chimmuk: trầm mặc).
Trước mọi tiếng ồn, âm thanh tất nhiên là im lặng. Phật được gọi là MUNI, người
im lặng.
Theo dịch giả Francisca Cho, niềm im lặng ở đây có thể được diễn giải như sau:
“Niềm im lặng tìm kiếm một bờ cõi nghệ thuật xuyên lịch sử để nói với tất cả những
ai đang ước vọng. Manhae từng dùng tất cả thể loại văn chương có sẵn, kể cả chính


luận và tiểu thuyết từng kỳ. Tuy nhiên, chính là thơ ca của niềm im lặng khởi từ
nguồn triết lý Phật giáo dung hợp với tình thế lịch sử riêng biệt của mình mà nâng
lên thành cuộc trầm mặc trong động lực phổ quát của ước ao. Niềm im lặng vận
hành xuyên qua lịch sử cá nhân để tự vượt mình mà đến với sự thấu thị tơn giáo và
thẩm mỹ”(1).
Hàn Mặc Tử cũng thường nói về người thơ như một “người nín lặng”. Trong bài tựa
Thơ Điên năm 1938, ông viết:

“Người thơ chính là khách lạ đi giữa nguồn trong trẻo.
Trên đầu người là biển cả vô biên và vơ lượng… Người nín lặng để mà nghe tiếng
trăng reo vang vang như tiếng châu báu vỡ lở”.
Người thơ im lặng đến mức Tử phải tự hỏi:
“Người thơ chưa thấy ra đời nhỉ?”
(Cuối thu)
Và nếu như Hàn Long Vân khởi đi từ nguồn triết lý Phật giáo dung hợp với tình
thế lịch sử của mình thì điều đó cũng khơng xa trường hợp Hàn Mặc Tử.
Trong bài tản văn Chiêm bao với sự thực, Tử viết: “Và tôi sẽ ký thuyết minh một
cách rất nhà Phật là sắc cũng như không, chết cũng như sống, gần cũng như xa và


hư cũng như thực…”.
Tất nhiên, tư tưởng Thiền của Hàn Long Vân và tư tưởng tôn giáo của Hàn Mặc Tử
có nhiều điều khác biệt.
Thiền của Long Vân kết hợp với tinh thần dân chủ và tự do hiện đại.
Tư tưởng tôn giáo của Tử là phối sắc của Phật, Đạo và Chúa.
Tất cả điều đó lọc qua thần trí cá nhân của hai nhà thơ, tạo nên thơ ca của niềm im
lặng.
Niềm im lặng ấy trong văn chương là một cái gì rất cũ mà cũng rất mới. Thơ Vương
Duy đời Đường, thơ văn Lý Trần ở Việt Nam…
Văn chương đương đại cũng đi đến niềm im lặng ấy theo cách thế của mình. Chẳng
thế mà Gerard Genette khi nói về Những niềm im lặng của Flaubert đã quả quyết
rằng:
“Ngơn ngữ chỉ tự mình trở nên văn chương phải trả giá bằng cách tự mình chết đi, vì
nó phải đánh mất ý nghĩa của nó để đạt tới niềm im lặng của tác phẩm nghệ thuật. Hơn
nữa, cuộc đảo hốn này, cuộc xoay chuyển ngơn ngữ thành niềm im lặng này đối với
chúng ta hơm nay, là yếu tính của văn chương”(2).