Những vấn đề chủ yếu trong nghiên cứu gia đình ở Liên Xô

Xã h i h c s 4 - 1983

NH NG V N

CH Y U TRONG

NGHIÊN C U GIA ÌNH

LIÊN XƠ

M.I MASCOVSKI

T nh ng n m Sáu m

c, v n đ hơn nhân và gia đình ít đ

i v tr

Hi n nay v n đ này đang th

ng xuyên đ

c đ t ra.

c nh c t i. B n nguyên nhân ch y u

sau đây đã t o nên s quan tâm này:
Liên Xô, hi n t

1. Ly hôn t ng lên:

ng ly hơn đang ngày càng t ng. Tính

trung bình tồn liên ban t l ly hơn là 35% trên toàn b dân s . T l này đ ng th
hai trên th gi i sau n

cM .

2. T l sinh đ gi m:

các thành ph l n và các n

c thu c ph n Châu Âu,

t l sinh đ trong nh ng n m g n đây gi m đi rõ r t. Tính trung bình trên tồn liên
bang t l sinh đ hi n nay là 1,83%. Tuy nhiên, t l này còn cao h n các n
châu Âu và

c

M ∗.

Hi n nay trong các thành ph

Liên Xô, ph n l n các c p v ch ng ch mu n

có 1 con. Cu c nghiên c u n m 1970 cho th y: 40% ph n Matc va ch mu n có
1 con. Trong khi đó t i m t s vùng Trung Á, nhi u gia đình v n có 9 con.
N u m i gia đình ch có 1 con, thì s t o nên s khan hi m s c lao đ ng xã h i,
và b n thân đ a tr c ng khó thích nghi v i m t gia đình đơng h n, đ a tr không
hi u th nào là anh, ch , em. i u này, làm cho tâm lý c a đ a tr phát tri n khơng

hồn thi n.

∗

L c ghi theo Báo cáo khoa h c c a đ ng chí M.I.Mascovaki - Tr
Liên Xơ t i Vi n Xã h i h c ngày 9 tháng 4 n m 1982.

ng Ban Dân s và gia đình - Vi n Xã h i h c

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 4 - 1983

Nghiên c u gia đình

Liên Xơ

101

V i nh ng gia đình có t 8 đ n 10 con thì v n đ l i ch khác. Thanh niên
vùng Trung Á ch thích s ng t i n i h đã sinh ra, nên d n đ n hi n t ng th a
nhân l c. Nh ng gia đình có t 8 đ n 10 con gây cho ng i ph n nh ng tr ng i
v th i gian và đi u ki n đ h h c t p nâng cao trình đ . S l ng cán b n có
trình đ đ i h c tr lên cho th y rõ đi u này. Ví d : s n t t nghi p đ i h c tr lên
Taznikistan là Uzbekistan là 36%, Nga là 51%. Nh v y, Nga, s ph n
t t nghi p đ i h c tr lên còn nhi u h n c nam gi i. ây c ng là m t nguyên
nhân h th p t l sinh c a ng i ph n .

3. S ng đ c thân: Liên Xơ, tình tr ng s ng đ c thân đang tr nên m t v n đ
gay g t. Nguyên nhân d n đ n tình tr ng trên là do m t ph n vì b n thân s ph n
đã nhi u h n s nam gi i; do đó, nhìn chung, nam gi i d l y v h n phía n l y
ch ng. Thơng th ng tiêu chu n ch n v c a ng i đàn ông cao h n tiêu chu n
ch n ch ng c a ng i ph n . Ngh a là, ph n có lúc l y ng i ch ng mà so v i
tiêu chu n c a ng i ch ng t ng lai thì ch a đ t.
T i m t s vùng công nghi p, t l gi a nam và n có s chênh l ch đáng k đã
d n đ n tình tr ng s ng i s ng đ c thân t ng lên đi u này đ t ra yêu c u là khi
xây d ng m t khu công nghi p, hay m t thành ph , ngoài các ch tiêu kinh t , y
ban k ho ch Nhà n c ph i chú ý đ n ch tiêu v s cân b ng dân s gi a nam và
n .
T i các thành ph l n đã có tình hình là sau khi ly hơn, nh ng ng i ph n
khó l y ch ng h n nh ng ng i đàn ông l y v . Các s li u cho bi t: 98% các c p
v ch ng đã có con, khi ly hơn thì con theo m . i u này nh h ng đ n vi c l y
ch ng l i c a ng i ph n . Nh ng ng i ch ng t ng lai khơng mu n v mình
đã có con v i ng i khác mà mình ph i nh n trách nhi m ni n ng.
góp ph n gi i quy t v n đ s ng đ c thân, c n t o nên nh ng đi u ki n
thu n l i cho nam gi i và ph n làm quen v i nhau. Th c t cho th y, các đôi
nam n th ng g p nhau nhà tr ng, khi cùng đi h c. n lúc ra tr ng, v c
quan làm vi c, n u ai ch a có ng i u thì r t khó có đi u ki n g p g , vì t i n i
làm vi c, h u h t m i ng i đ u đã có gia đình. Do đó, vi c xây d ng các n i gi i
trí, các câu l c b đ nh ng ng i s ng đ c
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 4 - 1983

102

Nghiên c u gia đình

Liên Xơ

thân, nh ng đơi trai gái vào hoàn c nh này mu n xây d ng gia đình có đi u ki n
g p g ti p xúc là r t c n thi t.
Các
i h i l n th 2 và 26 c a
ng c ng s n Liên Xơ có đ c p đ n “Phát
tri n cá nhân trong s phát tri n chung c a xã h i là v n đ c b n c a xã h i
chúng ta”. S ng đ c thân làm cho con ng i không phát tri n hài hòa. Các nhà tâm
lý h c và xã h i h c đ u nh t trí v i nhau r ng: tình tr ng s ng đ c thân đã có nh
h ng đ n s c s n xu t do n n say r u và b nh tâm th n.
4. Giáo d c tr em trong gia đình: Gia đình có nh h
t o th h tr .

ng r t l n đ n vi c đào

Th nh t, gia đình là m t thành viên c a xã h i, các cá nhân l i là thành viên
c a gia đình. Các ho t đ ng, các đ nh h ng giá tr c a gia đình ít nhi u đ u ch u
s chi ph i c a xã h i. N u các đ nh h ng giá tr c a gia đình th ng nh t v i đ nh
h ng xã h i ch ngh a thì ch c ch n xã h i s phát tri n theo chi u h ng t t đ p.
Có khơng ít tình tr ng là, gia đình tuân theo nh ng chu n m c không phù h p v i
đ nh h ng c a xã h i.
kh c ph c các sai l ch này c n có s k t h p giáo d c
gi a gia đình và xã h i theo đ nh h ng xã h i ch ngh a, n u làm đ c nh v y,
xã h i m i có th tin vào các th h t ng lai.
Th hai: môi tr ng gia đình có nh h ng tr c ti p đ n vi c ch n ngh c a tr
em. Các cu c nghiên c u Liên Xô đã ch ra r ng nhi u ng i đi theo nh ng ngh

khơng ph i do h u thích mà vì tác đ ng c a gia đình, h u qu c a nó là n ng
su t lao đ ng gi m sút nhi t tình v i ngh nghi p b h n ch . Tình hình này mâu
thu n v i yêu c u c a xã h i là ph i phát huy toàn di n n ng l c và nhi t tình lao
đ ng c a m i cá nhân trong các ho t đ ng t ng gu ng máy, c a tồn b h th ng
xã h i.
Thơng th ng thì cha m mu n cho con cái c a mình tr thành nh ng nhà trí
th c. Song nhu c u xã h i và kh n ng c a đ a con l i không nh v y.
gi i
quy t mâu thu n này vai trò c a giáo d c h ng nghi p đ i v i tr em, t trong
mơi tr ng gia đình, theo đ nh h ng xã h i ch ngh a, là h t s c c n thi t.
Th ba: tr em là thành viên c a t p th , cho nên gia đình ph i giáo d c tr em
thích nghi v i mơi tr ng t p th . Gia đình có
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c s 4 - 1983

Nghiên c u gia đình

Liên Xơ

103

trách nhi m xã h i hóa các em b ng cách t o cho tr em s m có ý th c v xã h i.
C n giáo d c cho các em bi t coi tr ng s phù h p gi a cá nhân và t p th ngay t
nh ng b

c đ u khi các em tham gia vào nh ng ho t đ ng xã h i.

Th t : c n giáo d c cho thanh niên hi u th nào là gia đình. Làm sao đ có s
k t h p t t gi a nguy n v ng và s thích c a thanh niên trong m i quan h gia
đình là đi u r t c n thi t, vì nh ng đi u này nh tr
gia đình. Tr

ng tr c ti p đ n h nh phúc c a

c đây, kho ng nh ng n m 40; 2/3 gia đình là gia đình m r ng, t l

gia đình m r ng hi n nay ch cịn l i 1/3.

ng th i, s can thi p c a cha m vào

cu c s ng c a các gia đình tr đã gi m b t và có s xung đ t v v n hố, v tính
cách, v s thích gi a các th h .
Nh ng k t qu nghiên c u cho bi t r ng hi n nay, có đ n 38% các gia đình tr
không s ng v i nhau đ

c quá hai n m. Chính vì v y, vi c giáo d c cho thanh

niên nh n rõ vai trò c a h đ i v i cu c s ng t

ng lai t trong mơi tr

ng gia

đình rõ ràng là khơng th xem nh .
Hi n nay tr em đang là m i quan tâm ch y u c a các gia đình. Ch c n ng
giáo d c tr em c ng là m t ch c n ng ch y u đ i v i các gia đình. Nh ng đi u

này đã chi ph i vi c l a ch n s con c a các c p v ch ng.
Các v n đ trên đây là nh ng quan tâm ch n u đ
m t thi t v i nhau trong vi c nghiên c u gia đình
Nh ng k t lu n khoa h c đ

c đ t ra và có m i liên h

Liên Xơ.

c đ a k t t h n 200 cơng trình nghiên c u v hơn

nhân và gia đình Liên Xơ t khi Vi n Xã h i h c Liên Xô thành l p đ n nay là c
s đ Nhà n

c Xơ Vi t đ ra nh ng chính sách nh m xây d ng các quan h gia

đình ki u m i, phù h p v i b n ch t ch đ xã h i ch ngh a. Trong đó, m i thành
viên c a gia đình có đi u ki n, phát tri n toàn di n, đ m i gia đình tr thành m t
t bào m nh kh e trong h th ng xã h i, có kh n ng hồn thành t t các ch c n ng
c a gia đình trong cu c s ng lao đ ng và sáng t o d

i ch đ xã h i ch ngh a.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn