Bài giảng * CÂU TRUYỆN VỀ '''''''' TRÒ GIỎI'''''''', ''''''''TRÒ KÉM''''''''

Câu chuyện “trò giỏi” và “trò kém”?
(Dân trí) - Nhiều khi thầy nhận xét “trò giỏi, trò kém” chỉ là vô tình nhưng có
tác dụng lớn với trò. Học trò nào được khen thì cố gắng để xứng đáng với sự
chờ đợi của thầy; ngược lại trò nào bị chê thì nản chí và dẫn đến thất bại trong
học hành.
Thật vậy, định kiến “giỏi” hay “kém” không dừng ở đấy. Theo các nghiên cứu
đã thực hiện, trò được xem là “giỏi” sẽ thành hăng hái, sáng tạo, can đảm,
chuyên cần, ... trong khi trò bị xem là “kém”, sau đó mất hăng hái, không sáng
tạo, lười biếng, ...
Rốt cuộc, cuối năm, phần đông “trò giỏi” có kết quả tốt, thi đậu hay lên lớp còn
“trò kém” thì thi rớt. Các nhà giáo dục gọi đó là hiệu ứng Pygmalion hay hiệu
ứng Rosenthal (kết quả học hành của học sinh tùy thuộc cách đối xử của giáo
viên với các em).
Trường học có rất nhiều vai trò. Truyền kiến thức cho các em, tập cho các em
sống với xã hội, giúp các em suy nghĩ về nhân nghĩa hay đạo làm người, hướng
nghiệp cho tương lai,... Nhất là giúp các em có một
môi trường để lớn lên phát triển và sống hạnh phúc.
Đi học 6 hay 7 tiếng đồng hồ mỗi ngày, tức là một
khoảng thời gian rất lớn, nếu không hạnh phúc thì
quả là một cực hình cho các em.
Dạy cho các em sống với xã hội. Mà trong xã hội thì có ngôi thứ, người già
người trẻ, người lớn người nhỏ, người giàu người nghèo. Nhưng không phải vì
thế mà trong lớp học cũng phải xếp “thứ bậc” theo giỏi hay kém. Lúc các em
học xong, được trường chuẩn bị “hành trang” rồi, lúc đó các em sẽ đủ “bản lĩnh”
để đối diện với những thứ bậc, những sàng lọc của xã hội. Tuy không phải là
“tháp ngà”, nhưng ít nhất trường học, cũng như gia đình, phải là nơi mà các em
cảm thấy được bảo vệ, được yên ổn.
Qua kinh nghiệm, chúng ta ít nhất đã một lần gặp trường hợp giáo viên “phân
hạng” học trò trong lúc lên lớp mỗi ngày, qua những cách đối xữ nhiều khi rất là
vô tình:
. cho phép “trò giỏi” trả lời thường hơn, quên khuyến khích các trò thụ

động,
. những nhận xét, rất dễ hiểu thật đấy nhưng cũng rất nguy hiểm, chẳng
hạn như :
trò A là đèn đỏ của lớp, trò B thông minh như ...
. ghi điểm xếp hạng của các em trong học trình trước và liên tục so sánh
với kết quả hiện tại,
. khi “trò kém” thành công thì nghĩ “em ấy gặp may mắn kỳ này”. Còn
khi “trò giỏi” có điểm xấu thì đổ tội cho “chắc rủi ro tai nạn ấy thôi”
Ý kiến của bạn về vấn đề này xin gửi
đến Diễn đàn Dân trí qua địa chỉ e-
mail:
. vài giáo viên còn nghĩ : “vịt đẹt thì suốt đời sẽ đẹt”.
Về tâm lý mà nói, trò giỏi, hấp thụ mau, ... làm người đứng trên bục giảng vui vì
thấy kết quả tốt đẹp của lao động của chính bản thân mình. Trò giỏi “vinh danh
thầy”. Thế nên trò giỏi dễ được thầy “thương”. Công việc dạy học cần sự tiếp
tay của yếu tố tâm lý nhưng nhiều khi tiếng nói thuần của trái tim là tiếng nói
“không có lý” (irrationnel) mà chúng ta phải loại bỏ.
Những trò kém, xét kỹ xem, nhiều khi không phải tự chúng nó kém mà có thể vì
hoàn cảnh xã hội của các em khó khăn hơn, vì các em bị bệnh hay suy dinh
dưỡng, vì các em có khó khăn về tâm lý, ... Hay có thể vì cách dạy của chính
chúng ta không thích hợp với các em. Nhiều nhà giáo dục quan niệm rằng thất
bại của học trò, một phần trách nhiệm là ớ thầy.
Nếu dựa theo đa số, ta phải nhìn nhận rằng khả năng trí tụê các em, giỏi hay
kém, đều có.
Cái cần là môi trường phải khuyến khích nâng đở giúp cho khả năng ấy phát
triển. Tốc độ và thời điểm của sự mở mang trí tuệ khác nhau tùy mỗi em. Có
những “hoa nở muộn” nhưng chúng vẫn nở và vẫn đẹp, không thua em kém chị.
Có những “con vịt biến thành thiên nga” mà !
Hơn nữa, những em bị xem như kém sẽ tự định nghĩa tiêu cực về giá trị cá nhân,
sẽ thành nhút nhát, lùi vào bóng tối, co trong “vỏ sò”, không thích sinh hoạt

trong lớp, ngại đến trường (đến trường để bị xem rẻ, y như con chó của Pavlov
bị điện giật, nó “biết khôn” , sẽ tránh cái bẩy có gắn điện !). Từ từ các em sẽ
không còn nghị lực để theo đuổi các bạn, để cố gắng học.
Ám ảnh của cái nhận xét “trò kém” đeo đuổi cá nhân suốt cuộc đời. Nhiều khi
cái ám ảnh đó chỉ được phát hiện, 30 năm sau, trên chiếc ghế dài của nhà phân
tâm học !
Giúp một em mà số phận bạc đải, hổ trợ cho một em vốn có nhiều khó khăn, ...
công lao ấy của người đi dạy rất lớn. Thành công đó có giá trị hơn là thành công
giúp cho một trò vốn đã “giỏi”.
Chữ “giỏi” và “kém” được để trong dấu ngoặc vì thế nào là “giỏi” ? Học khác
với khôn. Điểm cao không hẳn là giỏi vì còn tùy theo cách chấm điểm, những
chỉ tiêu mà thầy dùng, tùy hoàn cảnh, ...
Tựu trung, vai trò chính của trường học là giúp các em phát triển để sống tự do.
Không mù chử là có cái vé để đi vào xã hội thông tin, có kiến thức là một chiến
thắng so với dốt nát. Như thế, vai trò của người đi dạy không là sắp hạng các em
theo giỏi hay kém mà là giúp mỗi một các em thành người có tri thức.
Không xếp hạng học trò là một vấn đề thuộc phương pháp giáo dục. Không
thành kiến, xem tất cả các em như những nụ hoa hàm tiếu, làm cách nào để các
em tươi nở dưới ánh sáng của khoa học. Cách nhìn không định kiến đã là một
khởi đầu tốt, khuyến khích tất cả các em nỗ lực cố gắng. Tất cả các em như đồng
hành trên một chiếc thuyền, nếu cần chèo thì tất cả cùng chèo: động cơ ấy có thể
giúp các em vốn “yếu” ra sức cùng với bạn bè. Nếu như thế chưa đủ nữa thì ta
phải sáng tạo thêm những cách khác, dùng phương pháp giáo dục tùy theo đối
tượng, tùy theo nhu cầu của học trò – pédagogie différenciée – chẳng hạn...
Đó cũng là một vấn đề đạo đức giáo dục. Người thầy, trên cương vị này, nhiều
khi phải tự vượt qua những “hỉ nộ ái ố”, tình cảm riêng của bản thân để xem các
em học trò của mình ngang hàng trước sự hiểu biết. Em nào cũng có quyền biết
chữ và có kiến thức. Vai trò của người đi dạy là đưa phương tiện giúp các em
vượt khó khăn, nếu có em gặp khó khăn. Người đi dạy cũng là một dũng sĩ
chống bất bình đẳng xã hội.

Hải Phòng, Ngày 10 tháng 02 năm 2011
Sưu tầm
Nguyễn Đức Toản