Tấm bản đồ khổ dọc tháng 3-2013 của Trung Quốc nằm trong chính sách biên giới - Lãnh thổ xuyên suốt của các thế hệ lãnh đạo Cộng hòa nhân dân Trung Hoa

TAM BANBOKHODOClYikm 3-2013 CUA TRUNG QUOC NAM
TRONG CHINH SACH BIEN GlfiTl - LANH THO XUYEN SUOT CUA
CAC THE HE LANH DAO CONG HOA NHAN DAN TRUNG HOA

L £ TRUNG DUNG'

T

rong nhflng ngay vfla qua, cac
phfldng tien thdng tin dai chung
Viet Nam cung nhfl qud'e te' deu dUa nhilu
tin va phan dd'i trflde viee Cue Thdng tin
dia ly do lfldng qud'c gia Trung Qud'c chinh
thflc phd chuin va phat hanh Bdn do nUdc
Cgng hoa Nhdn dan Trang Hoa khd doc,
"dUa gdn nhu todn bg cdc viing bien ddo d
Bi§n Dong vdo trong phgm vi cdi ggi Id
"chu quyin" md Bdc Kinh yeu sdch, xdm
phgm nghiem trgng chii quyen, quyen chu
quyin, quyin tdi phdn cua cdc quo'c gia ven
bien Bien Ddng, trong do co Viet Nam" (1).
Nhieu ngudn tin cho ring, day la lan d i u
tien Trung Qud'c phat hanh mot ban do nhfl
vay, va nd phan anh rd y do eua Trung
Quo'c ddc chiem Bien Ddng mot each phi
phap va vo ly.
That ra, ta'm Bdn do nUdc Cgng hoa
Nhdn ddn Trung Hoa kho doc vira ndi
khdng phai la ban do dau tien Cdng hda
Nhan dan Trung Hoa phat hanh, t h i hidn
nhflng tham vong, yeu sach phi phap, vd ly

vl lanh thd, lanh hai cua nhflng ngfldi dflng
diu Trung Nam Hai dd'i vdi cac nflde lang
gieng. Ban dd khd dpc, phat hanh thang 32013, cua Trung Qud'c (2) ehi la phan tie'p
noi cua mdt ehii trfldng xuyen sudt trong
• PGS.TS. Vien S^ hoe

chinh saeh bien gidi - lanh thd eua cac the
he lanh dao Cpng hda Nhan dan Trung Hoa
ngay tfl sau khi nflde nay thanh lap (1949)
va kdo dai cho tdi nay. Ndi dung cd ban va
xuyen sudt eua chinh saeh nay la hien thflc
hda nhflng yeu saeh bien gidi - lanh thd ciia
Trung Qud'e ed hai eho cae nfldc lang giing.
Ve nhflng tham vpng banh trfldng lanh
thd, lanh hai eua Cong hda Nhan dan
Trung Hoa da dfldc nhflng nha nghien cflu
Lidn Xd cu tap trung quan tam va nghien
cflu ky lfldng. Trong sd' nhflng trung tam
khoa hpc Lien Xd ed uy tin cao, nghien cflu
ve va'n d l nay, phai k l de'n Vien Vidn Ddng
thupc Vidn Han lam khoa hpe Lien Xo
(tlHCTHxyT JXajibHcro BocTOKa AH CCCP) nay la Vien Vien Ddng, Vien Han ISm khoa
hpc Nga.
Tren cd sd phan tich, khai quat nhflng
ngudn tai lieu phong phu, da dang va rit
dang tin eay, lien quan tdi ehinh sach bi&n
gidi eiia Trung Quo'c dd'i vdi cae nUdc lang
giing, trong cuo'n chuyen khao Chinh sdch
bien gidi cua Cgng hoa Nhdn ddn Trung
Hoa: Nhitng miic tieu chie'n lUdc vd thu

dogn chie'n thudt (1949 • 1984), xua't ban
tai Moskva nam 1986, Giao sfl E. D.
Stepanov cua Vien Viln Ddng da chi ro


Tdm .BAJ dd hhd doc thang ^2013...
chil trUdng banh trudng, xuydn sudt
sach bien gidi - lanh thd cua Trung
tfl sau 1949, ciing nhflng muc tieu
Ifldc va nhflng thu doan thflc hien
sach nay.

ehinh
Qudc
chien
chinh

Ve nhflng thu doan cd ban eua Trung
Qude n h i m thUc thi chinh sach banh
trfldng cua minh trong quan he bien gidi lanh thd vdi cac nUde lang gieng, chuyen
khao ndu tren eua Giao sU Stepanov da
vach ra mdt sd loai hinh sau:
- Gdi lai cai gpi la "nhiJtng Idnh thd
Trung Qudc bi cdc nUdc thUc ddn - dequdc
cUdp doat trong thdi can dgi".
Cho dan thudng Trung Qud'c xam
pham bien gidi vdi lang gieng; nguy tao
nhflng sfl cd' bien gidi; vu cao lang giing
xkm pham bien gidi Trung Qudc.
- Gay xung dot vu trang, tham ehi ehien

tranh bien gidi vdi cac nude lang giing.
Phat hanh ban dd t h i hien nhflng
tham vpng, yeu saeh bien gidi - lanh thd phi
phap, vd ly eOia minh.
6 day, chflng tdi di sau hdn vad thu
doan phat hanh ban do ciia Trung Qud'c,
the hidn nhflng tham vpng, yeu sach bidn
gidi - lanh thd ciia nude nay dd'i vdi cac nude
lang giing va trong khu vUe. Nhflng thii
doan cdn lai se dflpe chung tdi d l cap den
trong nhflng dip khac.
Nhfl da neu b tren, Bdn do nUdc Cong
hba Nhdn ddn Trung Hoa khd dpe thang
3-2013 khdng phai la ban dd d i u tien do
Cong hda nhan dan Trung Hoa phat hanh,
the hien nhflng tham vpng, yeu sach phi
phap, vd 1^ ve lanh tho. lanh hai cua minh.
Cho tdi nay, chung tdi da tiep can dfldc
thdng tin ve It nha't 5 ban dd do Cong hda
Nhan dan Trung Hoa xua't ban, d l cap tdi
nhflng yeu sach lanh tho, lanh hai vd can
cfl, ed hai eho eac nU6c lang gieng.

ChUa diy 4 nam sau khi Cdng hda Nhan
dkn Trung Hoa ra ddi, nam 1953, Bd Giao
due Trung Quoc cdng nhan cudn sach ''Lupc
sit Trung Qudc thdi can dgC cua tac gia Liu
Peihoa la giao trinh cho sinh vien cac
trudng dai hpe eiia Trung Qudc. Tren ta'm
ban dd ed ten "Thdi ky cdch mang ddn chu

kiiu cu (1840 • 1919) - Lanh thd Trung
Qudc bi bgn de quoc tudc tiogt" (3), dinh
kdm theo cudn sach nay, Liu Peihoa eu t h i
hda - bing hinh ve - quan dilm eua Mao
Trach Ddng ve cai gpi la nhitng Idnh thd
Trung Qudc bi dequdc tUdc doat, dUde ong
phat bieu trong nhflng thdi diem khac
nhau, ke ca tfl trudc khi each mang Trung
Qud'c thanh cdng. Ban dd cua Liu Peihoa
phae hpa mdt dUdng bien gidi dUdc cho la
eiia Trung Qudc tfl trflde cudc Chien tranh
thudc phi^n nam 1840, theo do lanh tho
Trung Quo'c trfldc nam 1840 bao gdm ca
nhflng viing rdng ldn thudc lanh thd t&'t ca
cae nfldc lang giing ngay nay nhU: lanh thd
phia Ddng
Nam nUde Nga ngay nay;
nhflng vflng da't dpc theo bien gidi cac nudc
Kazakhstan, Kirgistan; gin nhu toan bd
vflng Tay Tang - ngay nay dfldc phan chia
cho cac nude An Dd, Pakistan, Butan; toan
bd ban dao Ddng Nam A, tinh ca Viet Nam,
Lao, Campuchia, Thai Lan, Myanma ngay
nay. Dfldng bien gidi ciia Liu Peihoa cung
thau tdm vao Trung Qud'c toan bd dao
SakhaUn, toan bd dao Trieu Tien (Cdng hda
Dan ehii Nhan dan Trilu Tidn va Han
Qud'e), dao Dai Loan va toan bd quin dao
Okinawa eiia Nhat Ban ngay nay. Nhfl vay,
lanh thd hoac nhieu vflng lanh tho cua ta't

ca eac nflde lang gieng hien nay vdi Trung
Qud'e deu bi Trung Qudc coi "vdn la lanh
thd Trung Qud'c" (Xem bdn dd 1).
Ban dd cua Liu Peihoa cho tha'y rd
nhflng cudng vpng ve bien gidi - ianh thd
ciia nhflng ngUdi dflng d i u Cdng hda Nhdn
dan Trung Hoa ngay tfl nhflng ngay d i u


Hghien e ^ i idch sit, ao 8.2014
Ban do 1: Thiri ky each mgng dan chu kieu cu (1840-1919) Lanh th^ Trung Quoc bi hon de quoc tiffic doat

Nguiin; LiLi Peihoa, L/wi ,ii? 7") HHJ,'Gi»!( iliiy, ciin dai. Bic Kmh. 1953
(cjan lai la B H Kuzik V.'L M . L . Tilarcnko, 7"j mix Q"Clueh lUM ((ills plial irieii. Mo,fkva, 2006)
Chii Ihich, — , bicn jiic'ri Trung Qurfc Lh6i k j ehicn iranh ihuoc phicn
(1840).
- . - . - . • bi^n gi6i Tmng Quoc sau nam 1919

lap uflde. Theo Stepanov, sau do mdt thdi
gian, dfldng nhfl nhflng eudng vpng nay
eflng khien Bie Kinh phai xa'u hd. Td Nhan
dan nhgt bdo ciia Dang Cong san Trung
Qud'c, so' ra ngay 31-10-1978, cdng bd' mdt
bai viet phan t r i n ve viec nay (4). Tuy
nhien, dieu nay hoan toan khong ed nghia
la Trung Qud'c chiu tfl bd nhflng yeu sach
cudng vpng ve bien gidi - lanh tho vdi eae
nUdc lang gieng Chi 2 nam sau, nam 1980,
Thanh phd' Thupng Hai phat hanh mpt ta'm

ban do eo ten "Viing bien gidi Trung Qudc
thdi nhd Thanh". Ten gpi ciia ban do nay ve
ban cha't khdng cd gi khae biet vdi eai gpi la
nhdng viing ddt hi bon de qudc cUdp doat.
"Rat tide r i n g chung tdi chfla tie'p can dupe
vdi ta'm ban do nay. Tuy nhien, v i n theo
Stepanov, nhflng ddi hoi lan nay eiia Trung
Qud'c to ra "khiem td'n" hdn nhilu so vdi
nam 1953. Bien gidi Trung Qudc thdi nha
Thanh theo ban dd nam 1980 "chi" thau

tdm vao lanh thd Trung Qud'e mpt sd vung
thude Mong Co, Trilu Tien, Nga b phia
Ddng - Bie va phia Bac; vung Pamir (Ddng
Tadjikistan Afghanistan, va Kirghizistan)
b phia Tay; nhflng vung lanh thd eua
Nepal, Butan, An Dp va dpc theo bien gidi
ngay nay vdi Lao va Viet Nam b phia Nam
(5). Stepanov khdng n h i c tdi vung biln
Hoa Ddng. Mac dfl vay, chung tdi khdng
loai trfl kha nang quan dao Senkaku dfldc
dfla vao ban do nay, bdi tranh cha'p giiia
Trung Qud'e va Nhat Ban xung quanh quan
dao nay dflde bat d i u tfl nam 1971.
Rieng ve dUdng bien gidi tren Bien
Ddng, ngoai ta'm ban do vfla phat hanh
thang 3-2013, chung toi tiep can dfldc
thong tin ve 2 ta'm ban dd khac ma Trung
Qud'e tu ve bien gidi ciia minh tren Bien
Ddng:

- Nam 1973, Trung Qud'e eho xuat ban
bd Bdn do nUdc Cong hba Nhdn dan Trung
hoa, trong do cd 1 ban dd mo ta dudng bi&n
gidi do Trung Qud'c tfl ve tren Bien Ddng.
Ta'm ban dd nay da dupc Nha xua't ban Sii
that. Ha Ndi an hanh kem theo cudn sach
Su that vi quan he Viet Nam - Trung Qudc
trong 30 ndm qua, xua't ban nam 1979. Ban
do nay md ta dfldng bien gidi trdn Bien
Ddng do Trung Qud'c tfl ve va khdng cd cd
sb, theo do, bien gidi cua Trung Quo'c tren
Bien Ddng di dpc theo bd biln ciia Viet
Nam, Phihppines, vflng Bie Calimantan
ciia Malaysia va g i n nhu chie'm trpn Bien
Ddng (Xem bdn do 2).
Nhfl ta tha'y tren ban dd, dfldng bidn gidi
tren Bien Ddng do Trung Qudc tu ve nay
dfldc the hien b i n g 9 dfldng dflt doan v&
mang hinh Ifldi bd. Chflng tdi chfla khSng
dinh ban do nay la ban do d i u tien cua
Cdng hda Nhan dan Trung Hoa ve dUdng
ludi bd tren Bien Ddng. Dilu ehiing toi
mud'n lflu y la, dfldng bien gidi Ifldi bd nay,


T&n Sin d6 hhd doc thang 3-2013...
Ban do 2: Bien gi6i trSn Bien Dong do
Trung Quoc tU ve nam 1973

Ngu6n, B6 Bdn dd iiu&i Cong Iwa Nhan ddu Tnmg hou.

xuSl ban nam 1973
(Dinl^i lit Sif lljdi v^ ifiian he Vi('i Nam - Trung Qud'c limg 30
ndmqua.Nub
Sir thai. Ha Nfli. 1979)

- 2 nam sau ban do ndi tren, trong bd
Allots cdc tinh Trung Qudc, xua't ban nam
1975, chung ta lai thay xua't hien mdt ta'm
ban dd mang ten Cdc khu vUc hdnh chinh
Trung Qudc. Tren ban dd nay, mdt lin nfla
Trung Qud'c tie'p tue ve dfldng bien gidi dflt
doan hinh lUdi bd tren Bien Ddng thku tdm
hau nhu toan bd Bien Ddng, trong dd gdm
ca eac quin dao Hoang Sa, Trfldng Sa ciia
Viet Nam. Dilu dang lflu y la, trdn ban do
nay, dfldng IflSi bd 9 doan da dfldc ve thanh
10 doan. Doan thfl 10, mdi dfldc bd sung,
thau tdm dao Dai Loan vao lanh tho Trung
Qud'c. Cac doan cdn lai dfldng nhfl khdng cd
gi thay ddi so vdi dfldng 9 doan nam 1973.
Cung xin lflu y them la, mac du tren ban dd
nay khdng ve dfldng bien gidi tren bien Hoa
Ddng, nhflng van eoi quin dao Senkaku
(trd thanh khu vfle tranh cha'p gifla Trung
Qud'c va Nhat Ban tfl nam 1971) lk eiia
Trung Qud'e (Xem bdn do 3).

bao trpn ca hai q u i n dao TrUdng Sa, Hoang
Sa cua Vidt Nam, dflde ve vao nam 1973 - 1
nam trfldc khi Trung Qud'c cfldng chid'm ba't

hdp phap q u i n dad Hoang Sa tfl tay ehinh
quyin Sai Gdn nam 1974. Dilu nay cd
nghia la, sau ban dd bien gidi trUde 1840,
ve nam 1953 va bao trum toan bd Dong
Nam A, mudn nha't la vao nam 1973, Trung
Qudc tilp tuc dung thii doan tfl ve (mdt
each khdng cd cd sd) dfldng bidn gidi eiia
minh cu t h i tren Bien Dong. Theo ehung
tdi, day la mdt bflde di day tinh toan, n h i m
cd tao ra a'n tfldng trong nUdc va qud'c td vl
m$t "cd sd lieh sii" cho nhflng dfldng bien
gidi nguy tao nay. Thdi gian cdng bd' ban do
nay cho tha'y Trung Qudc khdng the khdng
coi dfldng ludi bd 9 doan nay la mot trong
nhflng bfldc d i u tien chuin bi cho viec ta'n
cong bing vu lflc chie'm q u i n dao Hoang Sa
eua Vidt Nam nam 1974.

Nhfl vay, dfldng IflSi bd 10 doan tren
Bien Ddng do Trung Qud'e tfl ve va da xua't
hidn tfl nam 1975 (chfl khdng phai vao nam
2013 hoae 2014, nhfl mpt sd bao mang dfla
tin), cac dfldng 9 ddan va 10 doan neu tren
eiia Trung Qud'c chfla bao gid dfldc Trung
Qud'c giai thich mdt each rd rang va eu the.
Nhflng dudng nay da bi gidi hpc gia ca
trong nUdc (Ly Lenh Hoa) va ngoai nude
danh gia la khdng cd cd sd ca lich sfl va
phap ly; la sU ba't cha'p - tfl phia Trung
Qud'c - luat phap qud'c te va nhflng cam ke't

ciia hp vdi lanh dao ca'p cao ciia cac nfldc
lien quan. Xung quanh va'n de nay chung
tdi khong co y kie'n gi them, ma chi xin ehia
se sfl ddng tinh eiia minh do'i vdi nhflng
danh gia nay, va nhan manh them y kiln
chung ciia gidi nghien cflu Viet Nam cho
ring, Viet Nam co du bing chflng lich sii va
phap ly vl ehii quyin eua minh tren cac
quan dao Hoang Sa va TrUdng Sa.


Rghien ciJru Ljch sir, so 8.2014
Ban do 3: Ban dd Cac khu vflc
hanh chinh Trung Quoc

Nguon: AlltiH tdc linit Tnmg Quilc. B k Kinh. [97.'i
(dan lai l(r B. H Kuzik va M L. Tiiarenko, Tnmg Qud'i - Nga
2050. Cliidh Uii/c ahig plidi irien. Moskva. 2006)
Chii thich I; ituiin ilao Senkaku: 2' quan d3:OuandSoTrit6ngSa

Nhin chung, nhflng ban dd cua Trung
Qud'c nguy tae dfldng bidn gidi, bao trum
cai gpi la "nhflng vung da't bi bpn de' qud'e
tudc doat", cflng nhflng dfldng ludi bd 9
doan - 10 doan tao thanh mot chii trfldng
xuyen sudt, sii dung nhu mdt trong nhflng
cdng cu dd cac the' he lanh dao Trung Nam
Hai thflc hien ehinh sach banh trfldng lanh
thd ke tfl ngay sau khi Cdng hda Nhan dan

Trung Hoa ra ddi. Ta'm ban dd ve dUdng
ludi bb 10 dogn khd dge vfla phat hanh nam
2013-2014 chi la p h i n tie'p ndi cua chu
trUdng nguy tao dfldng bien gidi tren ban
dd eiia Trung Quo'c, b i t dau tfl nam 1953.
Va nhfl da tha'y, viee ve nhflng ban do nguy
tao nay da trd thanh mdt bd phan khdng
tach rdi khdi chinh saeh banh trfldng bien
gidi ciia Trung Qud'e. Chiing trd thanh cd
sd, eho dfla de Trung Qud'c tie'n tdi thflc
hien nhflng budc di phieu lflu hdn, t r i n g
trdn hdn nham banh trfldng bien gidi, lanh
thd, lanh hai ciia minh, ba't eha'p luat phap

qudc te cung nhU nhflng cam ket vd'n ed vdi
cac nUdc hi hai. Chiing eiing trb thanh cd
sd, ehd dfla de Trung Qud'c tien hanh eac
cudc dam phan, hoach dinh lai dudng bidn
gidi vdi eac nfldc lang giing mdt each co ldi
eho Trung Qud'e va cd hai eho lang giing,
Nhflng tfl lidu ehung tdi thu thap dfldc cho
thiy, trong qua trinh phan dinh lai bidn
gidi vdi Trung Qudc tfl nhflng nam 90 the
ky trfldc, cae nfldc vd'n la nhflng nfldc Cong
hda vflng Trung A ciia Lien Xo cii da phai
chuyen cho Trung Qud'c nhilu vung da't
rdng ldn b phia Ddng nUdc minh. Qua trinh
ehuyen giao nhflng lanh tho nay eho tdi nay
dudng nhu van cdn tid'p tuc.
Thflc te' cung eho tha'y, tie'p theo ban do

Cdc lanh thd bi mdt nam 1953 la cudc xam
chie'm ba't hdp phap mdt p h i n quin dao
Hoang Sa ciia Viet Nam trong cac nkm
1956 va 1959 (mac du tha't bai), la cuoc
xung dot va ehien tranh bidn gidi Trung An trong eac nam 1959 va 1962, la cac eupc
xung dot bien gidi vdi Lien Xd nkm 1969;
tid'p theo ban dd dudng lUdi bo 9 dogn nSm
1973 la viec Trung Qud'e t r i n g trdn dflng
vu Ifle ehiem quin dao Hoang Sa tfl tay
ehinh quyen Sai Gdn nam 1974; tilp theo
ban do dudng ludi bo 10 dogn nkm 1975 li
eude chien tranh bien gidi Viet - Trung nkm
1979 (cho du nd khdng dUpc tuyen bd la
xua't phat tfl nhflng tranh cha'p ianh tho),
la viee Trung Quoc diing vii lflc ba't hdp
phap chie'm dao Gae Ma thudc quin dao
Trfldng Sa ciia Viet Nam nam 1988, l i cac
hanh ddng e i t cap eac tau tham dd cua Viet
Nam trdn vung biln thudc ehu quyin Vidt
Nam va bat ngfl dan Viet Nam hanh nghi
tren vflng bien Hoang Sa truyen thd'ng cua
minh trong nhflng nam 2011-2012, la vi^c
Trung Qud'c ha dat trai phdp gian khoan
HD 981 trong vung biln Viet Nam tfl thing
5 den thang 7-2014. Ta't ea nhflng sfl kiln
nay khdng chi khien quan he gifla Trung


Tam Bin dd hhd doc thang 3-2013..
Qudc va cae nfldc lang gieng tUdng flng trd

nen c&ng thang, ma cdn gay ra nhflng chin
ddng, tham chi la eac cudc khiing hoang
qud'c t l 5 nhufng mflc do khac nhau. Khdng
phai ngau nhidn ma chu trfldng ciia Trung
Qudc eho cdng bd ban do nhflng dfldng bien
gidi nguy tao nay da dupe nhieu nha nghien
eflu dat eho ten gpi la "cupc chien tranh ban
do". Tfl gdc dp nay, cuoc chie'n tranh bdn do
ciia Trung Qudc, gay ra vdi ta't ca cac nflde
lang giing trong thdi gian dai vfla qua, dflpe
coi la mdt trong nhflng nguydn nhkn d i n tdi
nhiJng cha'n ddng va khiing hoang qudc tl.
Tilp tue logic ndu tren, ehung ta cd t h i
dat eau hdi: sau ban d6 dUdng lUdi bo 10
dogn ve nam 2013-2014, Trung Qudc se ed
nhflng ddng thai gi tren Biln Ddng trong
thdi gian tiep theo?
Khd ed t h i dU doan dUde ehinh xae tUdng
lai, cua lieh sii\. Mac dfl Trung Qud'e da rflt
gian khoan khdi vung bien Vidt Nam, tfl
gdc do sii hpe, ehung toi v i n cho ring, vdi

65
tfl tudng cd' hflu tfl hang nghin nam qua ve
vai trd "thien ttf' ciia mdt da't nfldc "d trung
tam thien ha", va dac bidt la vdi chinh sach
banh trudng bien gidi - lanh thd phUdng hai
cho cac nudc lang giing, xuyen sudt cac the
he nhflng ngfldi dflng dau Trung Nam Hai,
Trung Qudc hoan toan chfla ed y dinh tfl bo

nhflng cudng vpng ve vflng Bien Ddng, it
nha't la trong thdi gian tdi. Viec hp dat ra
nhflng ddn vi hanh chinh b Hoang Sa, tdn
tao nhflng dao da d Trfldng Sa de xay dflng
edng trinh thdi gian qua, cung nhfl nhflng
tuyen bd' cua ngfldi phat ngdn Bo Ngoai
giao Trung Qud'e khi gian khoan dfldc rut
khdi vung biln Viet Nam diu cho tha'y rd
dilu nay.
Thflc te nay bude Viet Nam, cung nhfl
ta't ea cac nflde khac, dang la nan nhan cua
chinh sach bien gidi - lanh tho ciia Trung
Qud'c, tiep tuc va eang eanh giae hdn, san
sang ddi phd bing ta't ca kha nang cua
minh, vdi mpi tinh hud'ng, k l ca nhSng tinh
hudng phfle tap nhit.

CHU THICH
(I). Trung Quae ngang nhien phdt hdnh bdn do 'nuoi
chu-ng' Bien

Dong,

http://vietnamnet vn/vn/chinh-

tri/182839/tq-ngang-nhien-phat-hanh-ban-do-nuotchung-l}ien-dong,html
(2). Trung Quoc ldm bdn do doc gom cd TrUcfng Sa,
Hodng Sa, />(3), Trong cuon Su thdt vi quan hq Yi^t Nam • Trung
Quoc irong 30 ndm qua cua Nxb. Sy th^t, Ha Noi. 1979,

cung cong btf tam bun do nay, nhUng sach chd thfch rfing
ban do dUoc xua't ban nam 1954.
(4). E. D. Stepanov, Chinh sdch bien gidi cda
Cdng hoa Nhdn ddn Trung Hoa: Nhufng muc tiiu
chien Ittac va thu doan chien thuat (1949 • 1984). M .
1986, tr. 25
(5), E. D. Stepanov, Chinh sdch bien gidi cua Cong
hba Nhan dan Trung Hoa: Nhitng muc tieu chien luoc vd
thd doi^n chie'n thudt (1949 -1984). M., 1986, tr. 26.