Tăng cường công tác quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện công lập tại thành phố thanh hóa
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (618.84 KB, 100 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
---------------------------LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP
LÊ XN CHÍNH
TĂNG CƢỜNG CƠNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ
CUNG ỨNG THUỐC CHỮA BỆNH CHO CÁC BỆNH VIỆN
CÔNG LẬP TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8310110
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN VĂN HỢP
Hà Nội, 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Những kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn là hồn tồn
trung thực, của tơi, khơng vi phạm bất cứ điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và
pháp luật Việt Nam. Nếu sai, tơi hồn tồn chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật.
Hà Nội , ngày tháng năm 2018
Tác giả
Lê Xuân Chính
ii
LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian học tập, nghiên cứu. Để hồn thành luận văn này tơi xin
bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới:
Thầy giáo hƣớng dẫn: TS. Nguyễn Văn Hợp - Trƣờng Đại học Lâm
nghiệp Việt Nam.
Các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam đã chỉ
bảo, hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình trong q trình tơi thực hiện luận văn này.
Sự giúp đỡ của Lãnh đạo Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa, lãnh đạo và gia đình,
bạn bè đã ln quan tâm, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình
thực hiện.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội , ngày tháng năm 2018
Tác giả
Lê Xuân Chính
iii
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ............................................................... viii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu ............................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
2.1. Mục tiêu tổng quát ..................................................................................... 3
2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài ................................................................ 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................................... 3
4. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................... 4
5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CUNG ỨNG
THUỐC CHỮA BỆNH..................................................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh ............ 5
1.1.1. Một số vấn đề chung về thuốc chữa bệnh ............................................... 5
1.1.2. Quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh .................................... 7
1.1.3. Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
cho các bệnh viện ............................................................................................ 22
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý cung ứng thuốc chữa bệnh ............................ 24
iv
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh của một
số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm cho thành phố Thanh Hóa ................. 24
1.2.2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .......................................................... 38
Chƣơng 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 40
2.1. Đặc điểm cơ bản của thành phố Thanh Hóa ............................................ 40
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 40
2.1.2. Đặc điểm kinh tế-xã hội ........................................................................ 41
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 45
2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ..................................................... 45
2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu ................................................................ 46
2.2.3. Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu ................................................ 47
2.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn ...................................... 47
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 49
3.1. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh
viện công lập tại Thành phố Thanh Hóa ......................................................... 49
3.1.1. Thực trạng cung ứng thuốc chữa bệnh của các bệnh viện công lập trên
địa bàn thành phố Thanh Hóa ......................................................................... 49
3.1.2. Thực trạng cơng tác quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
cho các bệnh viện cơng lập tại Thành phố Thanh Hóa ................................... 50
3.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa
bệnh cho các bệnh viện công lập tại Thành phố Thanh Hóa .......................... 69
3.2.1. Các yếu tố thuộc cơ quan quản lý ......................................................... 69
3.2.2. Các yếu tố thuộc cơ sở y tế ................................................................... 71
3.3. Các giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
cho các bệnh viện công lập tại Thành phố Thanh Hóa ................................... 74
3.3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ....................................................................... 74
v
3.3.2. Một số giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa
bệnh cho các bệnh viện cơng lập tại Thành phố Thanh Hóa .......................... 76
3.4. Kiến nghị .................................................................................................. 79
3.4.1. Với UBND thành phố Thanh Hóa ........................................................ 79
3.4.2. Với Sở Y tế............................................................................................ 80
3.4.3. Kiến nghị Bộ Y tế.................................................................................. 81
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt
Viết đầy đủ
GDP
Thực hành tốt phân phối thuốc
GSP
Thực hành tốt bảo quản thuốc
GPP
Thực hành tốt nhà thuốc
GMP
Thực hành tốt sản xuất thuốc
QLNN
Quản lý nhà nƣớc
UBND
Ủy ban nhân dân
XPVPHC
Xử phạt vi phạm hành chính
BHYT
Bảo hiểm y tế
ASXH
An sinh xã hội
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Các nhà thuốc các bệnh viện trên địa bàn thành phố Thanh Hóa năm
2017 ................................................................................................................. 49
Bảng 3.2. Số lƣợng các công ty cung ứng thuốc trên địa bàn thành phố Thanh
Hóa .................................................................................................................. 50
Bảng 3.3. Doanh thu cung ứng thuốc cho các bệnh viện công lập trên địa bàn
thành phố Thanh Hóa ...................................................................................... 58
Bảng 3.4. Kết quả các vụ vi phạm về cung ứng thuốc .................................... 65
Bảng 3.5. Đánh giá công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động cung ứng
thuốc trên địa bàn thành phố Thanh Hóa ........................................................ 66
Bảng 3.6. Đánh giá về sự phối hợp của các cơ quan QLNN đối với cung ứng
thuốc chữa bệnh trên địa bàn thành phố Thanh Hóa ...................................... 67
Bảng 3.7. Ảnh hƣởng của công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động cung
ứng thuốc ......................................................................................................... 67
Bảng 3.8. Đánh giá về việc ban hành văn bản pháp luật, cơ chế chính sách trong
QLNN đối với hoạt động cung ứng thuốc chữa bệnh trên địa bàn thành phố
Thanh Hóa........................................................................................................ 70
Bảng 3.9. Đánh giá trình độ, năng lực cán bộ QLNN về cung ứng thuốc chữa
bệnh trên địa bàn thành phố Thanh Hóa ......................................................... 71
Bảng 3.10. Đánh giá về nắm rõ các văn bản quy định về kinh doanh thuốc
chữa bệnh của cán bộ quản lý bệnh viện và cán bộ quản lý công ty dƣợc ..... 72
Bảng 3.11. Kênh thông tin tiếp cận các văn bản pháp luật về cung ............... 73
ứng thuốc ......................................................................................................... 73
Bảng 3.12. Đánh giá về tính tuân thủ pháp luật của các cơ sở y tế và công ty
dƣợc ................................................................................................................. 73
viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ
Biểu đồ 3.1. Lƣợng thuốc cung ứng cho các bệnh viện công lập tại thành phố
Thanh Hóa ....................................................................................................... 59
Biểu đồ 3.2. Cơ cấu thuốc đơng dƣợc, thuốc tân dƣợc đƣợc cung ứng cho các
bệnh viện ......................................................................................................... 60
1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Cung ứng thuốc nói chung và cung ứng thuốc trong bệnh viện nói riêng
giữ vai trị vơ cùng quan trọng, mang tính quyết định đến chất lƣợng cơng tác
chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của ngƣời dân. Thực trạng cung ứng thuốc kém
hiệu quả và bất hợp lý trong các bệnh viện đang là một vấn đề bất cập có ảnh
hƣởng rất lớn đến chất lƣợng điều trị và chăm sóc ngƣời bệnh, nó diễn ra
khơng chỉ với các nƣớc nghèo, nƣớc đang phát triển mà ngay cả với các nƣớc
phát triển.
Ở Việt Nam, vấn đề cung ứng thuốc trong bệnh viện cũng đang tồn tại
nhiều bất cập và đƣợc dƣ luận xã hội hết sức quan tâm. Sự yếu kém này có
thể xảy ra ở tất cả giai đoạn của chu trình cung ứng thuốc: trong lựa chọn
thuốc là việc xây dựng danh mục thuốc không phù hợp với yêu cầu điều trị;
trong cấp phát/tồn trữ là việc quản lý kho kém hiệu quả; trong giám sát sử
dụng thuốc là kê đơn sai, không đảm bảo hợp lý an toàn...
Việc lựa chọn đƣợc một danh mục thuốc hợp lý là một trong các yếu tố
mang tính quyết định trong việc sử dụng thuốc hợp lý an toàn trong bệnh viện.
Tuy nhiên, các nghiên cứu chỉ ra rằng danh mục thuốc tại các bệnh viện
thƣờng không đƣợc quan tâm, đánh giá. Hơn thế nữa, danh mục thuốc khơng
hợp lý có thể ảnh hƣởng nghiêm trọng đến ngân sách thuốc. Vì vậy, trên thế
giới q trình lựa chọn thuốc ln đƣợc các bệnh viện quan tâm. Trong sử
dụng thuốc, kê đơn là một thành phần có khối lƣợng cơng việc lớn và kinh phí
cao của hệ thống chăm sóc sức khỏe, là nơi cần phải xem xét để thay đổi
trong mô hình thực hành. Kê đơn sử dụng một lƣợng lớn thơng tin bởi vì sự
gia tăng của số lƣợng thuốc, sự phức tạp của phác đồ điều trị, sự thay đổi các
chỉ định và phản ứng có hại nên trí nhớ của ngƣời thầy thuốc không đủ sức để
2
đảm nhận tất cả các cơng việc trên. Vì thế, các sai sót kê đơn là điều khơng
thể tránh khỏi.Để cải thiện những bất cập trên, đã có rất nhiều giải pháp can
thiệp đã đƣợc áp dụng trên thế giới nhƣ: can thiệp giáo dục các đối tƣợng có
liên quan đến hoạt động cung ứng thuốc bệnh viện, áp dụng các biện pháp
mang tính chất quản lý... đã mang lại những cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, các
nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc kết hợp nhiều giải pháp can thiệp tỏ ra hiệu quả
hơn việc chỉ sử dụng đơn thuần một giải pháp.
Trong bối cảnh thực trạng cung ứng thuốc còn nhiều bất cập nhƣng
việc áp dụng các giải pháp can thiệp còn hạn chế, những vấn đề trên đã đặt ra
yêu cầu cho những nhà quản lý Việt Nam là phải áp dụng các giải pháp can
thiệp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cung ứng thuốc trong bệnh viện, đặc
biệt là các bệnh viện công lập.
Trong thời gian qua công tác quản lý cung ứng thuốc chữa bệnh cho
các bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố Thanh Hóa đã đạt đƣợc nhiều
kết quả tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt đƣợc trong công tác
quản lý nhà nƣớc đối với cung ứng thuốc chữa bệnh vẫn còn nhiều bất cập
dẫn đến một số vấn đề sau: Giá thuốc chữa bệnh bán trên thị trƣờng ngày
càng tăng cao, bất chấp những biện pháp quản lý Nhà nƣớc về giá đã bán
hành; Quản lý về chất lƣợng thuốc trên thị trƣờng cũng đƣợc tăng cƣờng
nhƣng nạn hàng kém chất lƣợng vẫn còn tồn tại; Hiện tƣợng ngƣời tiêu dùng
phản ánh về vấn đề cung cấp thuốc chữa bệnh không đảm bảo chất lƣợng theo
quy định, nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng, thuốc nhái và thuốc giả tràn lan
trên thị trƣờng gây tâm lý hoang mang cho ngƣời tiêu dùng;... Xuất phát từ lý
do đó, tôi đã chọn đề tài "Tăng cường công tác quản lý nhà nước về cung ứng
thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện cơng lập tại thành phố Thanh Hóa" để
nghiên cứu.
3
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc
chữa bệnh cho các bệnh viện công lập tại thành phố Thanh Hóa, nghiên cứu
đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản lý nhà nƣớc về cung
ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện cơng lập tại thành phố Thanh Hóa
trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc
về cung ứng thuốc chữa bệnh
- Đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
cho các bệnh viện cơng lập tại thành phố Thanh Hóa
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về
cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện công lập tại thành phố Thanh Hóa
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài
Công tác quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh
viện công lập tại thành phố Thanh Hóa
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Phạm vi về nội dung:
Đề tài nghiên cứu những vấn đề liên quan đến công tác quản lý nhà
nƣớc đối với cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện công lập trên địa
bàn thành phố Thanh Hóa.
* Phạm vi về khơng gian: Nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thanh Hóa
* Phạm vi về thời gian:
Đề tài nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa
bệnh cho các bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố Thanh Hóa từ năm
4
2015 đến năm 2017. Số liệu sơ cấp đƣợc thu thập trong khoảng thời gian từ
11/2017 đến 4/2018.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc
chữa bệnh
- Thực trạng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh cho các
bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố Thanh Hóa
- Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý nhà nƣớc về
cung ứng thuốc chữa bệnh cho các bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố
Thanh Hóa
- Giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
cho các bệnh viện cơng lập trên địa bàn thành phố Thanh Hóa
5. Kết cấu của luận văn
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc về cung ứng
thuốc chữa bệnh
Chƣơng 2: Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 3: Kết quả nghiên cứu
5
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CUNG ỨNG
THUỐC CHỮA BỆNH
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc về cung ứng thuốc chữa bệnh
1.1.1. Một số vấn đề chung về thuốc chữa bệnh
* Khái niệm
Thuốc là những chế phẩm đƣợc sản xuất từ các nguyên liệu có nguồn
gốc thiên nhiên, bán tổng hợp hoặc tổng hợp tồn phần thành những dạng
thích hợp để phục vụ cho việc phịng bệnh, chữa bệnh hoặc chẩn đốn bệnh
cho con ngƣời.
Theo điều 2, Luật dƣợc 2016: Thuốc là chế phẩm có chứa dƣợc chất
hoặc dƣợc liệu dùng cho ngƣời nhằm mục đích phịng bệnh, chẩn đốn bệnh,
chữa bệnh, điều trị bệnh, giảm nhẹ bệnh, điều chỉnh chức năng sinh lý cơ thể
ngƣời bao gồm thuốc hóa dƣợc, thuốc dƣợc liệu, thuốc cổ truyền, vắc xin và
sinh phẩm.
* Phân loại thuốc chữa bệnh
- Thuốc tân dƣợc
+ Theo cách thức sử dụng, thuốc tân dƣợc chia thành hai loại: thuốc
OTC (hàng không kê toa, chủ yếu bán ở các nhà thuốc bán lẻ) và thuốc ETC
điều trị (thuốc có kê toa, sử dụng trong bệnh viện và các trung tâm y tế, các
phòng khám chữa bệnh).
Tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay, thống kê thuốc kê toa và thuốc không
kê toa chỉ mang ý nghĩa tƣơng đối do các loại thuốc điều trị vẫn đƣợc bán tự
do trên thị trƣờng. Do đó với cách phân loại này có thể tạm thống kê theo
thuốc phân phối vào hệ thống bệnh viện và thuốc phân phối ra thị trƣờng.
+ Theo bản quyền chế tác thuốc đƣợc chia thành: Thuốc generic (hết
bản quyền sở hữu thuốc gốc) và hàng patent (có bản quyền).
6
Hiện nay, ngành dƣợc trong nƣớc đang chủ yếu sản xuất thuốc generic
có giá trị khơng cao và chiếm tới 69% tổng thị trƣờng thuốc với các chủng
loại liên quan nhiều đến thuốc kháng sinh, thuốc thông thƣờng (vitamin, giảm
đau, hạ sốt).
- Thuốc đông dƣợc
+ Theo âm dƣơng ngũ hành (Yin-yang and Five phase): chia làm âm
dƣợc (Yin herbs) và dƣơng dƣợc (Yang herbs). Các vị âm dƣợc thƣờng có vị
mặn, đắng, chua, có tính lƣơng hoặc hàn, có cơng năng giải biểu nhiệt
(exterior-releasing), thanh nhiệt (heat-clearing), bổ âm (yin-tonifying), phần
lớn mang tính ức chế.Các vị dƣơng dƣợc ngƣợc lại thƣờng có vị cay, ngọt, có
tính ơn nhiệt, thƣờng dùng để điều trị bệnh thuộc chứng hàn.
+ Theo bát pháp (eight methods): chia theo tác dụng thuốc, gồm 8 loại:
hãn, thanh, ơn, tiêu, thổ, hạ, hịa, bổ.
+ Theo dƣợc lý (tác dụng và độc tính): chia làm 3 loại thƣợng phẩm,
trung phẩm và hạ phẩm.
+ Theo tác dụng điều trị: Là cách phân loại phổ biến nhất hiện nay.
Danh mục thuốc thiết yếu Đông y và thuốc từ dƣợc liệu của Bộ y tế của
Việt Nam cũng phân chia theo nhóm điều trị, trong các nhóm lại liệt kê một
số chế phẩm điển hình, nhƣ chế phẩm Kim tiền thảo, Diệp hạ châu (Nhóm
thuốc thanh nhiệt, giải độc, tiêu ban, lợi thuỷ), Linh chi, Tam thất (Nhóm
thuốc chữa các bệnh về Âm, về Huyết), Ích mẫu (Nhóm thuốc điều kinh, an
thai), Trinh nữ hồng cung, Tơ mộc, Tỏi – Nghệ (Nhóm thuốc nhuận tràng,
tả hạ, thu liễm, tiêu thực, bình vị, kiện tì), Cao sao vàng, Cồn xoa bóp, Dầu
gió (Nhóm thuốc dùng ngồi)…
+ Theo nhóm hoạt chất: Phân loại cây thuốc ngày nay của bộ môn
Dƣợc liệu học (pharmacognosy) dựa vào các thiết bị phân tích thành phần hóa
học hiện đại, nên có thể phân chia cây thuốc theo các nhóm hoạt chất chính
7
(các hoạt chất có cấu trúc hóa học tƣơng tự nhau xếp vào một nhóm). Ví dụ
cấu trúc các alkaloid đa số có ngun tử Nitơ có tính bazơ, cịn cấu trúc các
glycoside thì bao gồm 2 phần là phần đƣờng và phần aglycone…
+ Theo nguồn gốc địa lý
Theo thông tƣ 40/2013/TT-BYT thì thuốc Y học cổ truyền có 2 nguồn gốc:
Bắc và Nam. Thông thƣờng thuốc Nam đƣợc hiểu là vị thuốc đƣợc trồng trong
nƣớc và Thuốc Bắc là những thuốc có nguồn gốc từ phía Bắc nhƣ Trung Quốc.
1.1.2. Quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
1.1.2.1. Khái niệm
* Quản lý nhà nước
- Quản lý nhà nƣớc là quản lý xã hội mang tính quyền lực nhà nƣớc, sử
dụng quyền lực nhà nƣớc để điều chỉnh các quan hệ xã hội chủ yếu và quan
trọng của con ngƣời. Điểm khác nhau cơ bản giữa QLNN và các hình thức
quản lý khác là tính quyền lực của nhà nƣớc gắn liền với cƣỡng chế nhà nƣớc khi
cần. QLNN đƣợc thực hiện bởi toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong bộ máy
nhà nƣớc nhằm thực hiện chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nƣớc.
- Quản lý nhà nƣớc về kinh tế là sự quản lý của nhà nƣớc đối với toàn
bộ nền kinh tế quốc dân bằng quyền lực nhà nƣớc thông qua hệ thống pháp
luật, chính sách, cơng cụ, mơi trƣờng, lực lƣợng vật chất và tài chính trên tất
cả các lĩnh vực nhằm đạt mục tiêu trong từng thời kỳ.
- Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại là bộ một bộ phận hợp thành của
QLNN về kinh tế, là sự quản lý của nhà nƣớc về thƣơng mại bằng quyền lực
nhà nƣớc thơng qua hệ thống pháp luật, chính sách, cơng cụ, mơi trƣờng, lực
lƣợng vật chất và tài chính nhằm đạt đƣợc mục tiêu đặt ra.
QLNN về thƣơng mại bao gồm quản lý các chủ thể thƣơng mại, các
thƣơng nhân, các nhà sản xuất và ngƣời tiêu dùng trong và ngoài nƣớc cũng
nhƣ các hoạt động trao đổi của họ, cùng hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật, các
nguồn lực thƣơng mại khác.
8
* Quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
- Cơ quan quản lý nhà nƣớc về dƣợc
+ Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về dƣợc.
+ Bộ Y tế chịu trách nhiệm trƣớc Chính phủ thực hiện quản lý nhà
nƣớc về dƣợc.
+ Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình
thực hiện quản lý nhà nƣớc về dƣợc và phối hợp với Bộ Y tế trong việc thực
hiện quản lý nhà nƣớc về dƣợc theo phân cơng của Chính phủ.
+ Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của
mình thực hiện quản lý nhà nƣớc về dƣợc tại địa phƣơng.
- Hệ thống phân phối thuốc
Hệ thống phân phối thuốc đƣợc quy hoạch và quản lý trên cơ sở tuân
thủ những tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và theo hƣớng cung ứng thuốc khoa
học và hợp lý, đảm bảo cho ngƣời dân tiếp cận với thuốc một cách thuận lợi,
dễ dàng trong mọi tình huống.
Về phân phối, bán bn thuốc: các chính sách cần hƣớng tới việc thúc
đẩy q trình sáp nhập, tập trung các cơng ty bán buôn; loại bớt đầu mối trung
gian để rút ngắn đƣờng đi của thuốc, hạ giá thành sản phẩm. Triển khai áp
dụng công nghệ phân phối thuốc tiên tiến, trên cơ sở thực hiện các quy định
về thực hành tốt phân phối thuốc (GDP) và thực hành tốt bảo quản thuốc
(GSP). Cần thiết phải thành lập đơn vị làm nhiệm vụ cơng ích hoạt động phi
lợi nhuận, có trách nhiệm tổ chức đấu thầu thuốc quốc gia, bảo quản và cung
ứng thuốc cho các chƣơng trình, mục tiêu y tế quốc gia và các bệnh viện tham
gia khám chữa bệnh cho đối tƣợng có thẻ bảo hiểm y tế. Dự trữ quốc gia về
thuốc phải đƣợc quan tâm đúng mức. Phải ln có một lƣợng thuốc dự trữ để
sử dụng trong các trƣờng hợp khẩn cấp nhƣ thiên tai, dịch bệnh, thảm họa và
góp phần bình ổn giá thuốc.
9
Về cung ứng, bán lẻ thuốc: các quy định chuyên ngành cần hƣớng tới
mục tiêu bố trí đủ các cơ sở bán lẻ, các điểm cấp phát thuốc, đặc biệt là ở
những vùng khó khăn, miền núi, vùng sâu, vùng xa để bất kỳ ngƣời dân nào
cũng có thuốc để sử dụng khi ốm đau. Các cơ sở bán lẻ thuốc cần thực hiện
theo lộ trình nguyên tắc thực hành tốt nhà thuốc (GPP); đảm bảo tƣ vấn,
hƣớng dẫn nhân dân sử dụng thuốc hợp lý, an toàn, hiệu quả. Ngành Dƣợc
Việt Nam phải khẩn trƣơng tổ chức lại, xây dựng và làm chủ hệ thống bán lẻ
trên phạm vi tồn quốc, tạo điều kiện để hình thành các chuỗi nhà thuốc lớn
có sức cạnh tranh trên thị trƣờng, nhằm đạt đƣợc mục đích chủ động định
hƣớng cung ứng, sử dụng các loại thuốc hợp lý để không bị lệ thuộc vào các
hãng phân phối dƣợc phẩm đa quốc gia, khơng bị lệ thuộc vào đầu tƣ từ nƣớc
ngồi, vì an ninh quốc gia trong lĩnh vực dƣợc.
1.1.2.2. Sự cần thiết quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
- Định hƣớng hành vi của các chủ thể tham gia thị trƣờng trong các lĩnh
vực phân phối, bán buôn, bán lẻ thuốc chữa bệnh theo những mục đích, mục
tiêu đã định trƣớc của Nhà nƣớc. Đối với từng giai đoạn cụ thể Nhà nƣớc sẽ
định hƣớng khác nhau đối với từng chủ thể khác nhau sao cho các định hƣớng
này phải theo kịp thời đại, sát với thực tế.
- Điều tiết các hành vi không phù hợp các vấn đề bức xúc phát sinh,
điều tiết những mất cân đối của thị trƣờng nhằm tạo ra một hành lang pháp lý
cho các hoạt động kinh doanh thuốc chữa bệnh theo các mục tiêu đề ra.
- Kích thích sự phát triển của thị trƣờng thuốc chữa bệnh theo các mục
tiêu đã xác định. Khác với các công cụ quản lý vĩ mơ khác, phần lớn chính
sách của Nhà nƣớc có vai trị kích thích, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát
triển của thị trƣờng thuốc chữa bệnh. Bản thân mỗi chính sách khi hƣớng vào
việc giải quyết một vấn đề bức xúc đã làm cho sự vật phát triển thêm một
bƣớc. Đồng thời, khi giải quyết một vấn đề thì chính sách đó lại tác động lên
các vấn đề khác, làm nảy sinh những nhu cầu phát triển mới.
10
- Hạn chế những bất cập của thị trƣờng thuốc chữa bệnh, giảm thiểu
những rủi ro đối với các chủ thể tham gia thị trƣờng thuốc chữa bệnh.
1.1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
a. Bộ máy quản lý và chính sách
* Bộ máy quản lý
- Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về dƣợc.
- Bộ Y tế chịu trách nhiệm trƣớc Chính phủ thực hiện quản lý nhà nƣớc
về dƣợc trên phạm vi cả nƣớc, bao gồm:
Chủ trì xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành
theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về dƣợc; các chính
sách,chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển về dƣợc và hƣớng dẫn triển
khai thực hiện sau khi đƣợc ban hành;
Xây dựng và trình Chính phủ, Thủ tƣớng Chính phủ các dự án cụ thể
để xét ƣu tiên, ƣu đãi đầu tƣ phát triển ngành dƣợc hàng năm; chỉ đạo tổ chức
thực hiện các dự án sau khi đƣợc phê duyệt;
Chủ trì, phối hợp với Bộ, ngành liên quan ban hành theo thẩm quyền và
tổ chức triển khai thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về dƣợc; điều
kiện kinh doanh thuốc, quản lý giá thuốc, lộ trình áp dụng các tiêu chuẩn thực
hành tốt;
Chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ và Bộ Tài chính hƣớng
dẫn cụ thể việc đấu thầu các loại thuốc quy định tại Điều 49 của Luật Dƣợc
Chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các Bộ ngành có liên quan quản
lý nhà nƣớc về giá thuốc;
Chủ trì, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch đào
tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực dƣợc trình Thủ tƣớng Chính phủ quyết định;
Chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ, Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội
hƣớng dẫn thực hiện chế độ, chính sách về nhân lực dƣợc tại tuyến y tế cơ sở;
11
ƣu tiên đối với các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và các
vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn;
Thực hiện các hoạt động hợp tác và hoà hợp quốc tế về dƣợc theo quy
định của pháp luật;
Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về dƣợc; giải quyết khiếu
nại, tố cáo và xử lý các vi phạm pháp luật về dƣợc theo quy định của pháp luật.
- Bộ, cơ quan ngang bộ có trách nhiệm phối hợp với Bộ Y tế trong việc
thực hiện quản lý nhà nƣớc về dƣợc theo sự phân cơng của Chính phủ.
Bộ Tài chính, Bộ Cơng thƣơng phối hợp với Bộ Y tế xây dựng và công
bố giá tối đa các loại thuốc quy định tại Điều 49 của Luật Dƣợc.
Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Y tế xây dựng, trình cơ quan có thẩm
quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các chính sách, biện pháp,
các văn bản quy phạm pháp luật hƣớng dẫn thực hiện quản lý về giá thuốc,
thuế suất của thuốc, thống kê thuốc thực tế xuất khẩu, nhập khẩu qua cửa
khẩu và các giải pháp bình ổn giá thuốc, dự trữ lƣu thông thuốc theo quy định
của pháp luật.
Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ:
+ Phối hợp với Bộ Y tế xây dựng, trình Thủ tƣớng Chính phủ ban hành
quy hoạch phát triển ngành dƣợc; phân bổ các dự án đầu tƣ cho ngành dƣợc,
duyệt kế hoạch cho quỹ thuốc dự trữ quốc gia;
+ Phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Y tế trong việc xây dựng, trình cấp có
thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các chính sách, biện
pháp, các văn bản quy phạm pháp luật hƣớng dẫn thực hiện quản lý về giá
thuốc, các giải pháp bình ổn giá thuốc, dự trữ lƣu thông thuốc theo quy định
của pháp luật.
Bộ Công thƣơng:
+ Chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế theo dõi tình hình biến động của thị
trƣờng dƣợc phẩm trong nƣớc và thế giới, phục vụ việc xây dựng và đề xuất
12
các chính sách quản lý giá thuốc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc
ban hành theo thẩm quyền;
+ Phối hợp với Bộ Y tế xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban
hành hoặc ban hành theo thẩm quyền quy hoạch mạng lƣới lƣu thông phân
phối thuốc trong cả nƣớc; xúc tiến xuất khẩu, nhập khẩu thuốc; phòng, chống
thuốc giả, thuốc nhập lậu, thuốc không rõ nguồn gốc lƣu hành trên thị trƣờng;
+ Phối hợp với Bộ Y tế xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban
hành hoặc ban hành theo thẩm quyền và triển khai thực hiện các quy định
pháp luật về thƣơng mại điện tử trong lĩnh vực kinh doanh thuốc theo quy
định của pháp luật.
Bộ Khoa học và Công nghệ môi trƣờng phối hợp với Bộ Y tế xây dựng,
ban hành danh mục và hƣớng dẫn cụ thể điều kiện kinh doanh, sử dụng thuốc
phóng xạ.
Bộ Nội vụ phối hợp với Bộ Y tế quy định chức năng, nhiệm vụ và hoạt
động cụ thể đối với cơ sở kiểm nghiệm của Nhà nƣớc về thuốc.
Bộ Văn hố – Truyền thơng phối hợp với Bộ Y tế ban hành văn bản
hƣớng dẫn các hoạt động thông tin, quảng cáo thuốc trên các phƣơng tiện
thông tin đại chúng và trên mạng Internet.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Y tế trong
việc xây dựng, tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch nuôi trồng và phát triển
nguồn dƣợc liệu.
Bộ Công an phối hợp với Bộ Y tế đấu tranh phòng, chống tội phạm
trong hoạt động sản xuất và lƣu hành thuốc giả, thuốc kém chất lƣợng, thuốc
nhập lậu, thuốc không rõ nguồn gốc trên thị trƣờng.
- Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nƣớc về dƣợc trong
phạm vi địa phƣơng theo sự phân cấp của Chính phủ:
Ban hành theo thẩm quyền các văn bản hƣớng dẫn về dƣợc trên địa bàn.
13
Tổ chức chỉ đạo việc thực hiện các chính sách, biện pháp về quản lý giá
thuốc trên địa bàn theo quy định của pháp luật.
Kiểm tra, thanh tra các tổ chức, cá nhân hoạt động trên địa bàn chấp
hành các quy định của pháp luật về dƣợc tại địa phƣơng; xử lý vi phạm pháp
luật về dƣợc theo thẩm quyền.
Chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tại địa phƣơng phối hợp với Sở Y tế
thực hiện chính sách quốc gia về thuốc và hỗ trợ các doanh nghiệp dƣợc địa
phƣơng phát triển sản xuất thuốc.
* Chính sách
- Các văn bản luật
Để quản lý ngành dƣợc nói chung và cung ứng thuốc chữa bệnh nói
riêng, Nhà nƣớc đã ban hành các luật: Luật dƣợc, Luật thƣơng mại, Luật
Doanh nghiệp,..Trong đó Luật dƣợc ban hành năm 2016 là văn bản có tính
chất quản lý trực tiếp đến hoạt động cung ứng thuốc chữa bệnh trên thị trƣờng
hiện nay.
- Các văn bản dƣới luật
Trong thời gian vừa qua, triển khai các quy định của Luật Dƣợc, Liên
Bộ Y tế – Bộ Tài chính- Bộ Cơng thƣơng đã tích cực triển khai việc quản lý
chặt chẽ thị trƣờng thuốc chữa bệnh cho ngƣời, đặc biệt đối với các thuốc
nhập khẩu và tập trung quản lý thuốc trong khu vực bệnh viện công lập.
b. Quản lý quy trình xuất nhập
Quy trình xuất kho (ở các cơ sở cung ứng thuốc) đến nhập kho (ở các
bệnh viện) nhƣ sau: Sau khi có lệnh xuất của thủ trƣởng cơ sở cung ứng
thuốc, bộ phận kế toán và thủ kho hoàn tất các thủ tục giấy tờ cần thiết thuốc
đƣợc vận chuyển bằng các xe chuyên dụng tới bệnh viện và nhập kho tại bệnh
viện. Quá trình xuất nhập là một quy trình khép kín liên tục và đƣợc giám sát
nghiêm ngặt về quy trình và điều kiện bảo quản thuốc bởi cơ quan quản lý
14
nhà nƣớc và của các cơ sở cung ứng thuốc. Tại bệnh viện sau khi tiến hành
các thủ tục kiểm tra và ký nhận, thuốc đƣợc nhập vào kho của bệnh viện.
c. Quản lý về chất lượng thuốc cung ứng
Căn cứ quy định của Luật dƣợc 2016, thuốc lƣu hành trên thị trƣờng
phải bảo đảm các điều kiện sau đây:
- Đạt tiêu chuẩn chất lƣợng đã đăng ký.
- Đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về ghi nhãn hàng hóa của thuốc.
+ Nhãn thuốc lƣu hành trên thị trƣờng phải có đầy đủ các nội dung sau
đây: tên thuốc; dạng bào chế; thành phần cấu tạo của thuốc; quy cách đóng
gói; tên, địa chỉ của cơ sở sản xuất; số đăng ký, số lô sản xuất, ngày sản xuất,
hạn dùng; điều kiện bảo quản thuốc và các thông tin cần thiết khác. Trong
trƣờng hợp biệt dƣợc là đơn chất thì phải ghi tên gốc hoặc tên chung quốc tế
dƣới tên biệt dƣợc.
+ Thuốc phải có hƣớng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt.
- Vật liệu bao bì và dạng đóng gói phải đáp ứng yêu cầu bảo đảm chất
lƣợng thuốc.
Ngoài ra, thuốc đƣợc bảo quản tại các kho đạt chuẩn GDP của các
doanh nghiệp cung ứng thuốc cho đến khi vận chuyển đến các kho GPP bệnh
viện. Chất lƣợng thuốc đƣợc giám sát thƣờng xuyên và đƣợc Trung tâm kiểm
nghiệm thuốc lấy mẫu để kiểm tra giám sát định kỳ và đột xuất. Nên việc
giám sát chất lƣợng thuốc đƣợc thƣờng xuyên và lien tục.
d. Công tác phối hợp quản lý
Việc quản lý nhà nƣớc đối với cung ứng thuốc chữa bệnh đƣợc phân
cấp và tổ chức một cách rõ ràng và đƣợc phối hợp một cách nhịp nhàng. Nhà
nƣớc tổ chức bộ phận quản lý đối với cung ứng thuốc chữa bệnh nằm trong
bộ máy quản lý nhà nƣớc cả cấp trung ƣơng và địa phƣơng.
15
Tuy nhiên, ở mỗi cấp độ quản lý có những chức năng giống và khác
nhau. Ở cấp độ trung ƣơng, các công cụ quản lý ở tầm vĩ mô chủ yếu thơng
qua ban hành luật và những chính sách quản lý vĩ mơ nhƣ chính sách thuế,
tiền tệ,…Những cơng cụ này đang tạo ra khung khổ pháp lý chung cho hoạt
động thƣơng mại nói chung và hoạt động cung ứng thuốc chữa bệnh nói
riêng. Cịn ở cấp địa phƣơng, quản lý nhà nƣớc đối với các cơ sở bán lẻ này
chủ yếu là những chính sách có tác động ở phạm vi hẹp tại mỗi địa phƣơng
trên cơ sở thống nhất và tuân thủ những quy định chung của nhà nƣớc.
e. Kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm
Cơ quan chức năng của QLNN hƣớng dẫn các quy định về công tác thanh
tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp và thủ tục giải quyết các khiếu nại, tố cáo đối
với các doanh nghiệp khai thác, sản xuất và vận chuyển, tiêu thụ thuốc chữa
bệnh theo quy định của pháp luật (về thanh tra, khiếu nại tố cáo,...)
Nội dung chủ yếu cơng tác thanh tra, kiểm tra gồm việc chấp hành
chính sách, luật pháp về kinh tế, tài chính, về cơng nghệ kỹ thuật, vấn đề lao
động, trật tự xã hội, mơi trƣờng và an ninh.
Tuỳ mục đích, nhiệm vụ và yêu cầu của các đợt thanh tra, kiểm tra
trong kế hoạch mà hình thành bộ máy, tổ chức thanh tra chuyên ngành hay
liên ngành đối với các doanh nghiệp cung ứng thuốc chữa bệnh. Hoạt động
thanh tra phải có sự phối hợp giữa trung ƣơng và địa phƣơng trong những
trƣờng hợp cần thiết và phải quan tâm phối hợp liên ngành tại địa phƣơng.
Các cơ quan thanh tra, kiểm soát phải lập báo cáo kết quả thanh tra,
kiểm tra và đề xuất hƣớng xử lý, công bố thông tin về các trƣờng hợp doanh
nghiệp vi phạm pháp luật đối với cung ứng thuốc chữa bệnh.
1.1.2.4. Phương pháp và công cụ quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
a. Phương pháp quản lý nhà nước về cung ứng thuốc chữa bệnh
- Phƣơng pháp hành chính
16
Phƣơng pháp hành chính trong quản lý nhà nƣớc đối với cung ứng
thuốc chữa bệnh là việc tác động trực tiếp của nhà nƣớc thơng qua các quyết
định có tính bắt buộc lên các chủ thể cung ứng mặt hàng này.
Đặc điểm cơ bản của phƣơng pháp hành chính trong quản lý nhà nƣớc
đối với cung ứng thuốc chữa bệnh là tính bắt buộc, tính quyền lực. Tính bắt
buộc địi hỏi các chủ thể cung ứng thuốc chữa bệnh phải chấp hành nghiêm
chỉnh, nếu vi phạm sẽ bị xử lý thích đáng.
Phƣơng pháp hành chính tác động vào đối tƣợng quản lý theo hai
hƣớng: tác động về mặt tổ chức và tác động điều chỉnh hành động của đối
tƣợng quản lý.
Theo hƣớng tác động về mặt tổ chức, nhà nƣớc xây dựng và khơng
ngừng hồn thiện khung pháp luật tạo ra một hành lang pháp lý cho các chủ
thể cung ứng thuốc chữa bệnh yên tâm hoạt động trong an tồn và trật tự.
Những chủ trƣơng chính sách có tầm vóc lớn và dài hạn của nhà nƣớc đều
phải đƣợc thể chế hóa bằng đạo luật do quốc hội thơng qua nhằm bảo đảm
đƣợc chấp hành nhất quán.
Ban hành các văn bản quy định về quy mô, cơ cấu, điều lệ hoạt động,
tiêu chuẩn nhằm thiết lập tổ chức và xác định những mối quan hệ hoạt động
nội bộ theo hƣớng tác động điều chỉnh hành động của đối tƣọng quản lý, quy
định những thủ tục hành chính buộc tất cả các chủ thể cơ quan quản lý nhà
nƣớc, các doanh nghiệp đều phải tuân thủ. Những công cụ này nhằm giúp nhà
nƣớc cụ thể hóa khung luật pháp và các kế hoạch hƣớng dẫn thị trƣờng, tác
động trực tiếp vào các chủ thể kinh doanh nhƣ thủ tục xét duyệt cấp giấy phép
đầu tƣ thành lập doanh nghiệp, thủ tục đăng ký kinh doanh, đăng ký chất
lƣợng, nhãn hiệu hàng hóa.
- Phƣơng pháp giáo dục, tuyên truyền
Đây là cách thức nhà nƣớc tác động vào tƣ duy, suy nghĩ, nhận thức và
