Lý Thường Kiệt - Dấu chân trên đất Tống phần 3

Lý Thường Kiệt - Dấu chân trên đất Tống
III. Địa thế biên giới Tống - Việt.

Nhìn trên bản đồ ngày nay, nước ta tiếp giáp Trung
Hoa từ Đông sang Tây ở các tỉnh : Quảng Ninh, Lạng
Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai và Lai Châu. Đất
Cao Bằng bây giờ ứng với Quảng Nguyên khi xưa,
mà Quảng Nguyên khi xưa lại do các tù trưởng khê
động nắm giữ, trước là Nùng Trí Cao, sau là Lưu Kỷ.
Các vùng khác về phía Tây Bắc thì biên giới cũng
chưa định rõ, các tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu
ngày nay cũng không phải đất của nhà Lý, cũng
không thuộc Tống. Như vậy có thể thấy vùng biên
giới mà Tống và Lý trực tiếp giao nhau thời đó là
Ung Châu gồm các trại Thiên Long, Cổ Vạn tiếp giáp
Vĩnh An, Tô Mậu (Quảng Ninh); trại Vĩnh Bình tiếp
một phần Quang Lang (Lạng Sơn, Lạng Châu) và
một phần Quảng Nguyên (Cao Bằng); các trại Thái


Bình và Hồnh Sơn tiếp Quảng Ngun. Khâm Châu
sát trại Thiên Long và tiếp Vĩnh An của ta ở cửa Để
Trạo. Đại khái nhìn trên bản đồ bây giờ, ta có thể
thấy biên giới nước ta thời đó ơm Ung Châu và Khâm
Châu của Tống bằng một phần tư đường tròn ở hai
tỉnh Lạng Sơn và Quảng Ninh ngày nay, mà tâm
đường tròn là thành Ung Châu của Tống.

Đường từ ta sang Tống, thuỷ bộ đều được. Thuỷ thì
từ sơng Lục Đầu ra tới Bạch Đằng rồi men biển tới
cửa Đồn Sơn (Hạ Long) ở Vĩnh An theo hướng Đông

Bắc đi độ 1 đến 2 ngày là đến vịnh Khánh Châu
thuộc châu Khâm của Tống. Đường bộ thì đường
chính vẫn là đường ngày nay dùng, tức là từ Thăng
Long qua sông Hồng tới Hà Bắc, rồi Quang Lang
(Lạng Châu) vào trại Vĩnh Bình, mất khoảng 4 ngày.
Nếu đi từ Quang Lang qua Quảng Nguyên vào Thái
Bình thì mất 6 ngày. Còn một đường nữa là đi qua
Thái Nguyên, Bắc Cạn đến Quảng Nguyên rồi vào,


đường này hiểm trở, mất độ 12 ngày. Ngoài ra ta cịn
có đường đi từ Tơ Mậu (Quảng Ninh) qua Tư Lăng
và vào trại Cổ Vạn, Thiên Long. Đó là những đường
chính đi lại giữa ta và Tống.

Khi tấn cơng Tống, nếu ta lấy được Khâm Châu thì
theo đường Khâm Châu đến Ung Châu là gần hơn cả.
Trong chiến lược tấn công Tống, Lý Thường Kiệt sử
dụng cả thuỷ bộ binh, lợi dụng triệt để các quân khê
động một cách cực hiệu quả.

Tóm lại các hướng mà từ đó ta có thể đánh vào đất
Tống cụ thể là : đường thuỷ đi từ Vĩnh An đến thẳng
Khâm Châu, đường bộ có nhiều hướng : từ Quảng
Ngun vào trại Thái Bình, Vĩnh Bình, Hồnh Sơn;
từ Tơ Mậu vào Cổ Vạn, Thiên Long; từ Quang Lang
(Lạng Châu) vào Vĩnh Bình. Vậy là có thể tấn cơng
cả 5 trại của Ung Châu, uy hiếp từ nhiều phía.

IV. Lực lượng và chiến lược tấn cơng của Lý.

Chính sách phủ dụ và thu phục nhân tâm các vùng
khê động của nhà Lý đã có từ lâu, xuất quân lần này
ngồi qn chính qui tinh nhuệ, cịn có rất nhiều các
tù trưởng đem quân đi theo.

1. Quân đội triều đình.

Thời Lý dùng dân qn là chính, ngụ binh ư nơng,
qn khi vơ sự thì về nhà cày cấy trồng trọt để tự cấp,
khi hữu sự lại gọi ra lính. Qn số thời Lý khơng
nhiều, Đại Việt sử ký tồn thư ước độ 7 vạn, chủ yếu
tập trung ở hạ du. Ngồi ra cịn có cấm binh bảo vệ
cấm thành và nhà vua (thiên tử binh), khoảng vài
ngàn, đợt tấn cơng này chắc khơng có cấm binh vì
nhà vua cịn nhỏ. Tổ chức quân đội thời đó khá qui củ
và tài tình, Tống sử ghi : " ...Thái Duyên Khánh là tri
châu ở An Nam, bắt chước qui chế chia ra làm từng


bộ phận, chia chính binh, cung tiễn phủ nhận mã
đồn làm chín phủ. Hợp trăm đội chia làm tả, hữu,
tiền, hậu 4 bộ. Mã đội có trú chiến, thác chiến khác
nhau. Tướng nào cũng có lịch bộ, qn kị, khí
giới.Vua Thần Tông ( Tống ) khen phải ".

Quân đội như thế phải nói là tinh nhuệ, vả lại thời Lý,
chinh chiến liên miên, bình Chiêm dẹp loạn, đi đâu
cũng thắng, lần này đánh Tống lại tập trung quân cả

nước, lại thêm Lý Thường Kiệt là tướng tài bậc nhất
bấy giờ chỉ huy, thanh thế rất lớn.

2. Quân khê động (thổ binh).

Từ khi mới lập nước, các vua Lý luôn chú trọng đến
việc ước kết nhân tâm các tù trưởng miền núi, cả ràng
buộc hôn nhân (gả công chúa cho các tù trưởng, lấy
con gái của họ làm phi tần...) lẫn biện pháp trấn áp
quân sự đều được sử dụng một cách hài hoà. Mấy


chục năm trước, họ Nùng ở Quảng Nguyên nổi loạn,
Nùng Tồn Phúc bị dẹp, con là Trí Cao lại làm loạn,
vua Lý tha cho nhiều lần, rồi sau đánh cả sang Tống,
mãi mới bị đại tướng Tống là Địch Thanh phá. Đến
thời Lý Thường Kiệt, các tù trưởng đều thần phục
Lý, tiêu biểu có Lưu Kỷ ở Quảng Ngun, phị mã
Thân Cảnh Phúc ở Lạng Châu, Vi Thủ An ở Tô Mậu.

Cùng theo quân Lý tiến công vào Tống lần này, quân
số khê động không biết là bao nhiêu, chỉ biết rằng thổ
quân đi trận, mang cả vợ con đi theo. Có người nói
với Vương An Thạch : "...Khi Giao Chỉ vào cướp,
quân có sáu vạn, trong đó có nhiều đàn bà, trẻ con
.Man dân kéo hết cả nhà di theo, chỉ để một vài người
ốm yếu ở nhà..." đó là chỉ quân khê động.

Tổng số quân lần này sang Tống, mỗi sách chép một
khác, Tống thì bảo 6-8 vạn, sử ta chép 10 vạn, nhưng

vì số phu phen thường không cố định, nên ta ước


chừng 8-10 vạn người. Lương thảo thì ta đốn qn
khê động khơng cày cấy gì, đi tới đâu ăn cướp tới đó,
qn triều đình chắc cũng phải chuẩn bị gạo lương
đầy đủ. Binh khí thì có cung nỏ, tên tẩm thuốc độc,
máy bắn đá, đặc biệt có nhiều voi.

3. Chiến lược tấn công của Lý.

Lý Thường Kiệt đánh Tống chia làm hai đường, thuỷ
và bộ binh.

Bộ binh tức là quân khê động ở Quảng Nguyên và
dọc biên giới cho tới Tơ Mậu : gồm có Lưu Kỷ ở
Quảng Ngun, Thân Cảnh Phúc ở Lạng Châu, Vi
Thủ An ở Tô Mậu. Những đạo binh này ban đầu sẽ
lần lượt kéo vào trong đất Tống, và chỉ quấy rối gần
biên thuỳ mà thôi. Chủ ý đánh lạc hướng làm cho
Tống tưởng rằng quân ta sẽ do đường bộ kéo vào
dánh Ung. Sau đó thổ binh sẽ phá các trại Hồnh


Sơn, Thái Bình, Vĩnh Bình, Cổ Vạn là những đồn che
chắn cho Ung. Quân Tống khi đó sẽ dồn quân cả về
phía Tây và Tây Nam để cứu, và mặt Đơng Nam
(phía từ Khâm đến Ung) sẽ hở và thuỷ quân ta sẽ
đánh vào đó.

Thuỷ quân là đại quân do Lý Thường Kiệt chỉ huy, từ
châu Vĩnh An men biển đến Khâm châu, mục đích là
chiếm Khâm châu một cách chớp nhoáng, rồi đi
đường bộ đến đánh Ung Châu. Như thế hai mặt thuỷ
bộ phối hợp hài hoà, tạo thành gọng kìm vào Ung.
Nếu Tống bỏ thành Ung đem hết qn xuống cứu các
trại phía Tây và Tây Nam, thì Ung sẽ mất ngay. Còn
nếu họ để nhiều quân giữ thành Ung, thì thổ binh của
ta sẽ tiến dễ dàng. Trong chiến lược này, Ung châu
chắc chắn sẽ bị vây.

Điều quan trọng trong chiến dịch là phải đánh nhanh,
làm cho Tống không kịp trở tay để điều binh tiếp


viện, ta sẽ thấy Lý hoàn toàn đạt được mục đích này.

(cịn tiếp)