SÁCH HƯỚNG DẪN HỌC TẬP LỊCH SỬ CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ - BIÊN SOẠN CN. NGUYỄN QUANG HẠNH

H C VI N CƠNG NGH B U CHÍNH VI N THÔNG
-------

SÁCH H

-------

NG D N H C T P

L CH S
CÁC H C THUY T KINH T
Biên so n : CN. NGUY N QUANG H NH

L u hành n i b

HÀ N I - 2006


L I NĨI

U

Trong mơ hình kinh t th tr ng đ nh h ng xã h i ch ngh a c a n c ta hi n nay, có s
v n d ng t ng h p nhi u lý thuy t kinh t và mơ hình th c ti n v i n n t ng là ch ngh a MácLênin mà tr c h t là h c thuy t kinh t chính tr Mác - Lênin và t t ng H Chí Minh.
Vi c nghiên c u l ch s h c thuy t kinh t giúp chúng ta hi u sâu r ng có ngu n g c v các
h c thuy t kinh t trong đó có kinh t chính tr Mác- Lênin, m r ng và nâng cao ki n th c v
kinh t nh m trang b c s lí lu n, đ hi u, lý gi i v các hi n t ng kinh t và các đ ng l i
chính sách kinh t hi n nay, ph c v cho nghiên c u các khoa h c kinh t và ho t đ ng th c ti n.
M t khác, giúp chúng ta th y rõ h n tính khoa h c và cách m ng c a h c thuy t kinh t chính tr
Mác - Lênin.
V i m c đích nghiên c u s ra đ i, phát tri n, đ u tranh và thay th l n nhau c a các h c

thuy t kinh t nên đây ch nghiên c u nh ng t t ng kinh t đã tr thành h th ng lý lu n kinh
t hồn ch nh. Do đó, ch b t đ u nghiên c u t ch ngh a tr ng th ng (th k XVI) đ n nay
(nh ng n m cu i c a th k XX).
Trong quá trình nghiên c u có s k t h p l ch s và lơgíc. V i m i tr ng phái kinh t đ u
phân tích đi u ki n ra đ i, đ c đi m c b n c a tr ng phái, các lý thuy t và đ i bi u tiêu bi u
cho m i tr ng phái và đánh giá v vai trò l ch s c a m i tr ng phái kinh t trong h th ng t
t ng c a nhân lo i và trong th c ti n phát tri n kinh t xã h i.
Cu n sách này đ c biên so n theo ch ng trình mơn L ch s các h c thuy t kinh t dùng
cho sinh viên các ngành chuyên kinh t và qu n tr kinh doanh.
Chúng tôi t p trung h
th c c b n c a môn h c.

ng d n đ ng

i h c có th hi u và n m đ

c nh ng n i dung ki n

M c dù r t c g ng nh ng ch c ch n khơng tránh kh i có nh ng thi u sót và h n ch . R t
mong đ c s đóng góp ý ki n c a b n đ c đ nâng cao ch t l ng c a cu n sách.
Xin chân thành c m n.

Hà N i, tháng 05 n m 2006
Tác gi


Ch

CH

ng 1:

it

ng và ph

ng pháp c a môn l ch s các h c thuy t kinh t

NG I:
IT
NG VÀ PH
NG PHÁP C A
MÔN L CH S CÁC H C THUY T KINH T

GI I THI U
M c đích, yêu c u:
N m đ c đ i t ng nghiên c u c a môn h c, phân bi t v i mơn kinh t chính tr Mác –
Lênin và các môn h c kinh t khác. N m đ c các ph ng pháp ch y u v n d ng đ nghiên c u
c a môn h c.
Nh n th c đ

c ý ngh a và s c n thi t ph i nghiên c u môn l ch s các h c thuy t kinh t .

N i dung chính:
-

it

ng nghiên c u c a mơn l ch s các h c thuy t kinh t .

- Ph ng pháp nghiên c u: Ph ng pháp bi n ch ng duy v t, ph
v i l ch s và m t s ph ng pháp c th khác.

ng pháp lơgíc k t h p

- Ch c n ng và ý ngh a c a vi c nghiên c u môn l ch s các h c thuy t kinh t .

N I DUNG
1.1.

IT

NG NGHIÊN C U C A MÔN L CH S

CÁC H C THUY T KINH T

1.1.1. M t s khái ni m
C n n m v ng và phân bi t m t s khái ni m sau:
T t ng kinh t : Là nh ng quan h kinh t đ c ph n ánh vào trong ý th c c a con ng i,
đ c con ng i quan ni m, nh n th c, là k t qu c a quá trình nh n th c nh ng quan h kinh t
c a con ng i.
H c thuy t kinh t : Là h th ng quan đi m kinh t c a các đ i bi u tiêu bi u cho các t ng
l p, giai c p trong m t ch đ xã h i nh t đ nh. H th ng quan đi m kinh t là k t qu c a vi c
ph n ánh quan h s n xu t vào ý th c con ng i trong nh ng giai đo n l ch s nh t đ nh.
Kinh t chính tr : Là mơn khoa h c xã h i nghiên c u nh ng c s kinh t chung c a đ i
s ng xã h i t c là nh ng quan h kinh t trong giai đo n phát tri n nh t đ nh c a xã h i loài ng i.
Kinh t h c: Là môn h c nghiên c u nh ng v n đ con ng i và xã h i l a ch n nh th nào
đ s d ng nhi u ngu n tài nguyên khan hi m, b ng nhi u cách đ s n xu t ra nhi u lo i hàng hoá.
5

Ch

ng 1:

it

ng và ph

ng pháp c a môn l ch s các h c thuy t kinh t

L ch s t t ng kinh t : Là môn khoa h c nghiên c u s phát tri n c a t t ng kinh t
đ c th hi n qua các chính sách, c ng l nh, đi u lu t, các tác ph m, các h c thuy t kinh t ,...
c a các giai c p, các t ng l p trong xã h i, trong các giai đo n l ch s khác nhau, nh m v ch rõ
quy lu t phát sinh, phát tri n và thay th l n nhau c a các t t ng kinh t .
L ch s các h c thuy t kinh t : Là môn khoa h c xã h i nghiên c u quá trình phát sinh, phát
tri n, đ u tranh và thay th l n nhau c a h th ng quan đi m kinh t c a các giai c p c b n trong
các hình thái kinh t xã h i khác nhau.
1.1.2.

it

ng nghiên c u c a môn h c

Là h th ng các quan đi m kinh t c a các tr
s nh t đ nh.

ng phái khác nhau g n v i các giai đo n l ch

H th ng các quan đi m kinh t là t ng h p nh ng t t ng kinh t gi i thích th c ch t c a

các hi n t ng kinh t nh t đ nh, có m i liên h ph thu c l n nhau và nh ng t t ng kinh t đó
phát sinh nh là k t qu c a s ph n ánh các quan h s n xu t vào ý th c con ng i.
i t ng nghiên c u c a l ch s các h c thuy t kinh t là các quan đi m kinh t đã đ c
hình thành trong m t h th ng nh t đ nh, nh ng quan đi m kinh t ch a tr thành h th ng nh ng
có ý ngh a l ch s thì thu c mơn l ch s t t ng kinh t .
Trong quá trình nghiên c u ph i ch ra nh ng c ng hi n, nh ng giá tr khoa h c c ng nh
phê phán có tính l ch s nh ng h n ch c a các đ i bi u, các tr ng phái kinh t h c.
Không d ng l i cách mô t mà ph i đi sâu vào b n ch t c a v n đ , tìm hi u quan h kinh
t , quan h giai c p đ c gi i quy t vì l i ích giai c p nào, t ng l p nào.
C th :
-

Trong đi u ki n nào n y sinh lý lu n t t

-

N i dung, b n ch t giai c p c a h c thuy t.

-

Hi u đ

c ph

-

Hi u đ

c s v n đ ng và phát tri n có tính quy lu t c a h c thuy t.

ng pháp lu n c a tr

1.2. PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

1.2.1. Ph

ng pháp bi n ch ng duy v t

ây là ph

ng.

ng phái đ xu t h c thuy t.

ng pháp chung, xuyên su t quá trình nghiên c u.

Là ph ng pháp nh n th c khoa h c, nh m nghiên c u m t cách sâu s c, v ch rõ b n ch t
c a các hi n t ng kinh t -xã h i.
1.2.2. Ph

ng pháp lơgíc k t h p v i l ch s

Ph ng pháp này đòi h i khi nghiên c u các quan đi m kinh t ph i g n v i l ch s , ph i
phân chia thành các giai đo n phát tri n c a chúng, không dùng tiêu chu n hi n t i đ đánh giá ý
ngh a c a các quan đi m kinh t đó.
6

Ch
1.2.3. M t s ph

ng 1:

it

ng và ph

ng pháp c a môn l ch s các h c thuy t kinh t

ng pháp c th khác

Ví d phân tích, t ng h p, đ i chi u, so sánh,… nh m đánh giá đúng công lao, h n ch , tính
phê phán, tính k th a và phát tri n c a các tr ng phái kinh t trong l ch s .
Nguyên t c chung (cho các ph ng pháp nghiên c u c a l ch s các h c thuy t kinh t ) là
nghiên c u có h th ng các quan đi m kinh t , đ ng th i đánh giá đúng đ n công lao và h n ch
c a các nhà lý lu n kinh t trong l ch s .
M t khác, ph n ánh m t cách khách quan tính phê phán v n có c a các h c thuy t kinh t ,
khơng ph nh n tính đ c l p t ng đ i c a các h c thuy t kinh t và nh h ng c a chúng đ i v i
s phát tri n kinh t xã h i.

1.3. CH C N NG VÀ Ý NGH A C A VI C NGHIÊN C U MÔN L CH S
H C THUY T KINH T

CÁC

1.3.1. Ch c n ng
Môn l ch s các h c thuy t kinh t có 4 ch c n ng là:
* Ch c n ng nh n th c:

L ch s các h c thuy t kinh t nghiên c u và gi i thích các hi n t ng, các quá trình kinh t
nh m phát hi n ra các ph m trù, quy lu t kinh t khách quan c a các giai đo n phát tri n nh t
đ nh. T đó giúp cho vi c nh n th c l ch s phát tri n c a s n xu t nói riêng và l ch c xã h i lồi
ng i nói chung.
* Ch c n ng th c ti n:
Nh n th c nh m ph c v cho ho t đ ng th c ti n c a con ng i. L ch s h c thuy t kinh t
còn ch ra các đi u ki n, c ch hình th c và ph ng pháp v n d ng nh ng t t ng kinh t , quan
đi m kinh t , lý thuy t kinh t vào th c ti n đ đ t hi u qu cao nh t.
* Ch c n ng t t

ng:

Th hi n tính giai c p c a các h c thuy t kinh t . M i h c thuy t kinh t đ u đ ng trên m t
l p tr ng nh t đ nh, b o v l i ích c a giai c p nh t đ nh, phê phán ho c bi n h cho m t ch đ
xã h i nh t đ nh.
* Ch c n ng ph

ng pháp lu n:

Cung c p c s lý lu n khoa h c cho các môn khoa h c kinh t khác nh kinh t chính tr ,
kinh t h c, qu n lý kinh t , các môn khoa h c kinh t ngành. Cung c p tri th c làm c s cho
đ ng l i chính sách kinh t c a các n c.
1.3.2. Ý ngh a
Qua các ch c n ng c a môn h c mà th y đ c ý ngh a c a vi c nghiên c u nh m giúp cho
ng i h c hi u sâu, r ng, có ngu n g c v nh ng v n đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. M t khác còn giúp cho vi c nghiên c u các v n đ kinh t hi n đ i.
7


Ch

ng 1:

it

ng và ph

ng pháp c a môn l ch s các h c thuy t kinh t

ng này ng

i h c c n n m v ng các n i dung c b n sau:

TÓM T T
Trong ch
*V đ it

ng nghiên c u c a môn L ch s các h c thuy t kinh t :

L ch s các h c thuy t kinh t là môn khoa h c nghiên c u quá trình hình thành, phát sinh,
phát tri n, đ u tranh và thay th l n nhau c a các h c thuy t kinh t c a các giai c p c b n n i
ti p nhau trong các hình thái kinh t - xã h i.
i t ng nghiên c u là h th ng các quan đi m kinh t c a các tr ng phái khác nhau g n
v i các giai đo n l ch s nh t đ nh, các quan đi m kinh t đã đ c hình thành trong m t h th ng
nh t đ nh.
Nh ng quan đi m kinh t ch a tr thành h th ng nh ng có ý ngh a l ch s thì thu c mơn
l ch s t t ng kinh t .
* V ph

ng pháp c a môn khoa h c này:

S d ng nhi u ph ng pháp đ nghiên c u trong đó xuyên su t là ph ng pháp bi n ch ng
duy v t c a tri t h c Mác – Lênin. c bi t nh n m nh quan đi m l ch s c th trong nghiên c u.
* V m c tiêu c n đ t đ

c c a môn h c:

N m đ c nh ng nét c b n nh t c a l ch s nh ng lý lu n kinh t , h c thuy t kinh t chính
qua các giai đo n phát tri n c a l ch s xã h i.
ph

N m đ c b n ch t, n i dung c a nh ng lý lu n kinh t , h c thuy t kinh t đ
ng pháp lu n c a các đ i bi u, các tr ng phái đã đ xu t lý lu n h c thuy t.

c h c và

Hi u b n ch t c a h c thuy t không ph i đ bi t mà đ có thái đ đúng đ i v i các h c thuy t.
Ý ngh a c a vi c nghiên c u:
Qua các ch c n ng c a môn h c mà th y đ c ý ngh a c a vi c nghiên c u nh m giúp cho
ng i h c hi u sâu, r ng, có ngu n g c v nh ng v n đ kinh t nói chung và kinh t chính tr
Mác - Lênin nói riêng. M t khác cịn giúp cho vi c nghiên c u các v n đ kinh t hi n đ i.

CÂU H I VÀ BÀI T P
1. Phân bi t t t
thuy t kinh t .
2.

it

ng kinh t và h c thuy t kinh t , l ch s t t

ng kinh t và l ch s h c

ng nghiên c u c a l ch s các h c thuy t kinh t là gì?

3. Ch c n ng c a mơn l ch s các h c thuy t kinh t và ý ngh a c a vi c nghiên c u môn
h c này?

8


Ch

CH

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

ng

NG II: H C THUY T KINH T C A
CH NGH A TR NG TH
NG

GI I THI U
M c đích, yêu c u:
- N m đ c: hoàn c nh ra đ i c a ch ngh a tr ng th ng, nh ng đ c tr ng và quan đi m
kinh t c b n c a ch ngh a tr ng th ng, các tr ng phái c a h c thuy t tr ng th ng, nh ng
đ i bi u tiêu bi u c a tr ng phái
- Qua n i dung nh ng t t ng kinh t ch y u c a tr
c u, v trí l ch s c a ch ngh a tr ng th ng

ng phái đ rút ra ý ngh a nghiên

N i dung chính:
- Hoàn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng th
tr

- Nh ng t t
ng phái.

ng.

ng kinh t ch y u, các giai đo n phát tri n, nh ng đ i bi u tiêu bi u c a

- ánh giá chung v các thành t u và h n ch .

N I DUNG
2.1. HOÀN C NH RA

I VÀ

C I M C A CH NGH A TR NG TH

NG

2.1.1. Hoàn c nh ra đ i
Ch ngh a tr ng th ng là t t ng kinh t đ u tiên c a giai c p t s n, ra đ i tr c h t
Anh vào kho ng nh ng n m 1450, phát tri n t i gi a th k th XVII và sau đó b suy đ i. Nó ra
đ i trong b i c nh ph ng th c s n xu t phong ki n tan rã, ph ng th c s n xu t t b n ch
ngh a m i ra đ i:

+ V m t l ch s :
ây là th i k tích lu nguyên thu c a ch ngh a t b n ngày càng t ng, t c là th i k t c
đo t b ng b o l c n n s n xu t nh và tích lu ti n t ngoài ph m vi các n c Châu Âu, b ng cách
c p bóc và trao đ i không ngang giá v i các n c thu c đ a thông qua con đ ng ngo i th ng.
+ V kinh t : Kinh t hàng hoá phát tri n, th ng nghi p có u th h n s n xu t, t ng l p
th ng nhân t ng c ng th l c Do đó trong th i k này th ng nghi p có vai trị r t to l n. Nó
địi h i ph i có lý thuy t kinh t chính tr ch đ o, h ng d n ho t đ ng th ng nghi p.
9


Ch

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

ng

+ V m t chính tr :
Giai c p t s n lúc này m i ra đ i, đang lên, là giai c p tiên ti n có c s kinh t t ng đ i
m nh nh ng ch a n m đ c chính quy n, chính quy n v n n m trong tay giai c p quý t c, do đó
ch ngh a tr ng th ng ra đ i nh m ch ng l i ch ngh a phong ki n.
+ V ph

ng di n khoa h c t nhiên:

i u đáng chú ý nh t trong th i k này là nh ng phát ki n l n v m t đ a lý nh : Crixt p
Côlông tìm ra Châu M , Vancơđ Gama tìm ra đ ng sang n
D ng… đã m ra kh n ng
làm giàu nhanh chóng cho các n c ph ng Tây.
+V m tt t

ng, tri t h c:

Th i k xu t hi n ch ngh a tr ng th ng là th i k ph c h ng, trong xã h i đ cao t
t ng t s n, ch ng l i t t ng đen t i c a th i k trung c , ch ngh a duy v t ch ng l i nh ng
thuy t giáo duy tâm c a nhà th …
2.1.2.

c đi m c a ch ngh a tr ng th

ng

Ch ngh a tr ng th ng là nh ng chính sách c ng l nh c a giai c p t s n (t ng l p t s n
th ng nghi p Châu Âu trong th i k tích lu nguyên thu c a ch ngh a t b n. Nh ng chính
sách, c ng l nh này nh m kêu g i th ng nhân t n d ng ngo i th ng, bn bán đ c p bóc
thu c đ a và nh m b o v l i ích cho giai c p t s n đang hình thành.
+ Nh ng t t ng kinh t ch y u c a h còn đ n gi n, ch y u là mơ t b ngồi c a các
hi n t ng và quá trình kinh t , ch a đi sâu vào phân tích đ c b n ch t c a các hi n t ng kinh t .
+ Ch ngh a tr ng th ng ch a hi u bi t các quy lu t kinh t , do đó h r t coi tr ng vai trò
c a nhà n c đ i v i kinh t .
+ Ch ngh a tr ng th
c u l nh v c s n xu t.

ng ch m i d ng l i nghiên c u l nh v c l u thông mà ch a nghiên

+ Ch ngh a tr ng th ng m c dù có nh ng đ c tr ng c b n gi ng nhau, nh ng các n c
khác nhau thì có nh ng s c thái dân t c khác nhau. Ví d : Pháp ch ngh a tr ng th ng k ngh
Pháp, Tây Ban Nha là ch ngh a tr ng th ng tr ng kim, Anh là ch ngh a tr ng th ng tr ng
th ng m i.
Tóm l i, ch ngh a tr ng th ng ít tính lý lu n nh ng l i r t th c ti n. Lý lu n còn đ n gi n
thô s , nh m thuy t minh cho chính sách c ng l nh ch khơng ph i là c s c a chính sách

c ng l nh. M t khác, đã có s khái quát kinh nghi m th c ti n thành quy t c, c ng l nh, chính
sách. Có th nói ch ngh a tr ng th ng là hi n th c và ti n b trong đi u ki n l ch s lúc đó.

10


Ch

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

2.2. NH NG T T
NG KINH T CH
C A CH NGH A TR NG TH
NG
2.2.1. Nh ng t t

Y U VÀ CÁC GIAI

ng

O N PHÁT TRI N

ng kinh t ch y u

+ Th nh t, h đánh giá cao vai trò c a ti n t , coi ti n t (vàng b c) là tiêu chu n c b n
c a c a c i. Theo h “m t xã h i giàu có là có đ c nhi u ti n”, “s gi u có tích lu đ c d i
hình thái ti n t là s giàu có mn đ i v nh vi n”.
Ti n là tiêu chu n c n b n c a c a c i, đ ng nh t ti n v i c a c i và s giàu có, là tài s n
th c s c a m t qu c gia. Qu c gia càng nhi u ti n thì càng giàu, hàng hố ch là ph ng ti n làm
t ng kh i l ng ti n t .

Ti n đ đánh giá tính h u ích c a m i hình th c ho t đ ng ngh nghi p.
+ Th hai, đ có tích lu ti n t ph i thơng qua ho t đ ng th ng m i, mà tr c h t là ngo i
th ng, h cho r ng: “n i th ng là h th ng ng d n, ngo i th ng là máy b m”, “mu n t ng
c a c i ph i có ngo i th ng d n c a c i qua n i th ng”. T đó đ i t ng nghiên c u c a ch
ngh a tr ng th ng là l nh v c l u thông, mua bán trao đ i.
+ Th ba, h cho r ng, l i nhu n là do l nh v c l u thông buôn bán, trao đ i sinh ra. Do đó
ch có th làm giàu thơng qua con đ ng ngo i th ng, b ng cách hy sinh l i ích c a dân t c khác
(mua r , bán đ t).
+ Th t , Ch ngh a tr ng th ng r t đ cao vai trò c a nhà n c, s d ng quy n l c nhà
n c đ phát tri n kinh t vì tích lu ti n t ch th c hi n đ c nh s giúp đ c a nhà n c. H
đòi h i nhà n c ph i tham gia tích c c vào đ i s ng kinh t đ thu hút ti n t v n c mình càng
nhi u càng t t, ti n ra kh i n c mình càng ít càng phát tri n.
2.2.2. Các giai đo n phát tri n, nh ng đ i bi u tiêu bi u c a tr

ng phái

a. Th i k đ u: (còn g i là giai đo n h c thuy t ti n t - “B ng cân đ i ti n t ”)
T gi a th k th XV kéo dài đ n gi a th k th XVI, đ i bi u xu t s c c a th i k này là:
- Starford (ng
- Xcanphuri (ng

i Anh)
i Italia)

T t ng trung tâm c a th i k này là: b ng h th ng (cân đ i) ti n t . Theo h “cân đ i
ti n t ” chính là ng n ch n khơng cho ti n t ra n c ngồi, khuy n khích mang ti n t n c
ngoài v .
th c hi n n i dung c a b ng “cân đ i ti n t ” h ch tr ng th c hi n chính sách
h n ch t i đa nh p kh u hàng n c ngoài, l p hàng rào thu quan đ b o v hàng hoá trong
n c, gi m l i t c cho vay đ kích thích s n xu t và nh p kh u, b t th ng nhân n c ngồi đ n

bn bán ph i s d ng s ti n mà h có mua h t hàng hố mang v n c h .
Giai đo n đ u chính là giai đo n tích lu ti n t c a ch ngh a t b n, v i khuynh h
chung là bi n pháp hành chính, t c là có s can thi p c a nhà n c đ i v i v n đ kinh t .

ng

11


Ch

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

ng

b. Th i k sau: (còn g i là h c thuy t v b ng cân đ i th

ng m i)

T cu i th k th XVI kéo dài đ n gi a th k th XVIII, đ i bi u xu t s c c a th i k
này là:
- Thomas Mun (1571 – 1641), th

ng nhân ng

i Anh, giám đ c công ty ông n;

- Antonso Serra (th k XVII), nhà kinh t h c ng

i Italia;

- Antoine Montchretien (1575 – 1621), nhà kinh t h c Pháp.
Th i k này ch ngh a tr ng th ng đ c coi là ch ngh a tr ng th ng th c s : H không
coi “cân đ i ti n t ” là chính mà coi “cân đ i th ng nghi p” là chính: c m xu t kh u cơng c và
nguyên li u, th c hi n th ng m i trung gian, th c hi n ch đ thu quan b o h ki m soát xu t
nh p kh u, khuy n khích xu t kh u và b o v hàng hoá trong n c và các xí nghi p cơng nghi p cơng tr ng th công. i v i nh p kh u: tán thành nh p kh u v i quy mô l n các nguyên li u đ
ch bi n đem xu t kh u. i v i vi c tích tr ti n: cho xu t kh u ti n đ buôn bán, ph i đ y m nh
l u thông ti n t vì đ ng ti n có v n đ ng m i sinh l i, do đó lên án vi c tích tr ti n.
So v i th i k đ u, th i k sau có s phát tri n cao h n (đã th y đ c vai trị l u thơng ti n
t và phát tri n s n xu t đ c quan tâm đ c bi t). Trong bi n pháp c ng khác h n, không d a vào
bi n pháp hành chính là ch y u mà d a vào bi n pháp kinh t là ch y u. Tuy v y v n cùng m c
đích: Tích lu ti n t cho s phát tri n ch ngh a t b n, ch khác v ph ng pháp và th đo n.
Nhìn chung h c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th ng hai giai đo n đ u cho r ng
nhi m v kinh t c a m i n c là ph i làm giàu và ph i tích lu ti n t . Tuy nhiên các ph ng
pháp tích lu ti n t là khác nhau. Vào cu i th k th XVII, khi n n kinh t c a ch ngh a t b n
phát tri n ch ngh a tr ng th ng đã đi vào con đ ng tan rã, s m nh t là Anh.
c. Quá trình tan rã c a ch ngh a tr ng th
S tan rã c a ch ngh a tr ng th

ng:

ng là m t t t y u vì:

+ S phát tri n c a l c l ng s n xu t, th i k tích lu nguyên thu c a ch ngh a t b n đã
chuy n sang th i k phát tri n s n xu t t b n ch ngh a, l i ích c a giai c p t s n đã chuy n
sang c l nh v c s n xu t. o t ng làm giàu, bóc l t n c nghèo thu n tuý nh ho t đ ng
th ng m i khơng th t n t i. Tính ch t phi n di n c a ch ngh a tr ng th ng đã b c l .
+ Th c t địi h i ph i phân tích, nghiên c u sâu s c s v n đ ng c a n n s n xu t t b n
ch ngh a nh : b n ch t các ph m trù kinh t (hàng hoá, giá tr , ti n t , t b n, l i nhu n,…), n i
dung và vai trò c a các quy lu t kinh t (quy lu t giá tr , c nh tranh, cung c u,…). Ch ngh a

tr ng th ng không gi i quy t đ c các v n đ kinh t đ t ra.
+ Các chính sách theo quan đi m tr ng th ng đã h n ch t do kinh t , mâu thu n v i
đông đ o t ng l p t b n công nghi p trong giai c p t s n, trong nông nghi p, n i th ng.
V i s tan rã c a ch ngh a tr ng th ng, các h c thuy t kinh t t s n c đi n ra đ i thay
th trong đó n i b t là h c thuy t c a ch ngh a tr ng nông Pháp và h c thuy t kinh t t s n c
đi n Anh.
12


Ch

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

ng

2.3. ÁNH GIÁ CHUNG
2.3.1. Thành t u
+ Nh ng lu n đi m c a ch ngh a tr ng th ng so sánh v i nguyên lý trong chính sách kinh
t th i k Trung c đã có m t b c ti n b r t l n, nó thốt ly v i truy n th ng t nhiên, t b
vi c tìm ki m công b ng xã h i, nh ng l i giáo hu n lý lu n đ c trích d n trong Kinh thánh
+ H th ng quan đi m c a ch ngh a tr ng th
cho kinh t h c sau này, c th :
-

ng đã t o ra nh ng ti n đ lý lu n kinh t

a ra quan đi m, s giàu có không ch là nh ng giá tr s d ng mà còn là giá tr , là ti n;

- M c đích ho t đ ng c a n n kinh t hàng hoá là l i nhu n;
- Các chính sách thu quan b o h có tác d ng rút ng n s quá đ t ch ngh a phong ki n

sang ch ngh a t b n;
-T t

ng nhà n

c can thi p vào ho t đ ng kinh t là m t trong nh ng t t

ng ti n b .

2.3.2. H n ch
+ Nh ng lu n đi m c a ch ngh a tr ng th ng có r t ít tính ch t lý lu n và th ng đ c
nêu ra d i hình th c nh ng l i khuyên th c ti n v chính sách kinh t . Lý lu n mang n ng tính
ch t kinh nghi m (ch y u thông qua ho t đ ng th ng m i c a Anh và Hà Lan).
+ Nh ng lý lu n c a ch ngh a tr ng th ng ch a thoát kh i l nh v c l u thơng, nó m i ch
nghiên c u nh ng hình thái c a giá tr trao đ i. ánh giá sai trong quan h trao đ i, vì cho r ng
l i nhu n th ng nghi p có đ c do k t qu trao đ i không ngang giá.
+ N ng v nghiên c u hi n t
trong c a các hi n t ng kinh t .

ng bên ngồi, khơng đi sâu vào nghiên c u b n ch t bên

+ M t h n ch r t l n c a ch ngh a tr ng th ng đó là đã quá coi tr ng ti n t (vàng, b c),
đã đ ng trên l nh v c thô s c a l u thơng hàng hố đ xem xét n n s n xu t TBCN.
+ Trong kinh t đ cao vai trị c a nhà n

c thì l i khơng th a nh n các quy lu t kinh t .

TĨM T T
+ V hồn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng th

ng:

Ch ngh a tr ng th ng ra đ i tr c h t Anh vào kho ng nh ng n m 1450, phát tri n t i
gi a th k th XVII và sau đó b suy đ i tan rã. Nó ra đ i trong b i c nh ph ng th c s n xu t
phong ki n tan rã, ph ng th c s n xu t t b n ch ngh a ra đ i.
Ch ngh a tr ng th ng là lý lu n kinh t đ u tiên c a giai c p t s n (t ng l p t s n
th ng nhân trong đi u ki n ch đ phong ki n tan rã nh ng giai c p phong ki n v n n m đ a v
th ng tr , giai c p t s n đang lên là giai c p tiên ti n, có c s kinh t t ng đ i m nh nh ng
ch a n m quy n th ng tr .
13


Ch

ng 2: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th

ng

c đi m c b n c a ch ngh a tr ng th ng là: r t ít tính lý lu n nh ng l i r t th c ti n. T
t ng c a ch ngh a tr ng th ng còn mang tính khơng tri t đ vì th khơng ch giai c p t s n
mà c giai c p quý t c c ng đ ph c v l i ích c a mình. Ch ngh a tr ng th ng cịn mang tính
dân t c, nó xu t hi n m t cách đ c l p h u h t các n c Tây Âu, m i n c có s c thái riêng
ph n ánh đ c đi m kinh t c a các n c đó.
+ Nh ng n i dung c b n c a ch ngh a tr ng th

ng:

Ch ngh a tr ng th ng là t t ng kinh t đ u tiên c a giai c p t s n, tr c ti p ph n ánh
l i ích c a giai c p t s n th ng nghi p trong th i k tích lu nguyên thu c a ch ngh a t b n:
- ánh giá cao vai trò c a ti n t , coi ti n t (vàng, b c) là tiêu chu n c b n c a c a c i.

-

có tích lu ti n t ph i thông qua ho t đ ng th

ng m i, mà tr

c h t là ngo i th

ng.

- H cho r ng, l i nhu n là do l nh v c l u thông buôn bán, trao đ i sinh ra.
-

cao vai trò c a nhà n

c.

+ ánh giá chung:
Tuy còn h n ch v lý lu n song h th ng quan đi m c a ch ngh a tr ng đã t o ra nh ng
ti n đ kinh t cho các lý thuy t kinh t th tr ng sau này, đ c bi t là nh ng quan đi m v vai trò
kinh t c a nhà n c.

CÂU H I ƠN T P
1. Trình bày hồn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng th

ng?

2. Phân tích nh ng t t ng kinh t ch y u c a ch ngh a tr ng th
ngh a tr ng th ng v i s ra đ i c a n n s n xu t t b n ch ngh a?
th

3. Trình bày nh ng n i dung c b n trong các giai đo n phát tri n c a h c thuy t tr ng
ng?

4. Phân tích nh ng m t tích c c, h n ch c a ch ngh a tr ng th
v i s phát tri n c a nh ng h c thuy t kinh t sau này?

14

ng? Vai trò c a ch

ng? nh h

ng c a nó đ i


Ch

CH

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

NG III: H C THUY T KINH T C A
CH NGH A TR NG NƠNG PHÁP

GI I THI U
M c đích, u c u
- N m đ c: hoàn c nh ra đ i c a ch ngh a tr ng nông, nh ng đ c tr ng, đ i bi u đi n
hình và quan đi m kinh t c b n c a ch ngh a tr ng nông;
- Qua n i dung nh ng t t ng kinh t ch y u c a tr

c u, v trí l ch s c a ch ngh a tr ng nông Pháp.

ng phái đ rút ra ý ngh a nghiên

N i dung chính
- Hoàn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng nông Pháp;
- Nh ng t t ng kinh t ch y u c a ch ngh a tr ng nông Pháp: Phê phán ch ngh a tr ng
th ng, c ng l nh kinh t c a ch ngh a tr ng nông, h c thuy t v tr t t t nhiên, h c thuy t v
s n ph m ròng, lý lu n v t b n, giá tr và ti n t , lý lu n tái s n xu t t b n xã h i;
- ánh giá chung v các m c tích c c và h n ch .

N I DUNG
3.1. HOÀN C NH RA

I VÀ

C I M C A CH NGH A TR NG NÔNG PHÁP

3.1.1 Hoàn c nh ra đ i
Vào gi a th k th XVIII hoàn c nh kinh t - xã h i Pháp đã có nh ng bi n đ i làm xu t
hi n ch ngh a tr ng nông Pháp:
+ Th nh t, ch ngh a t b n sinh ra trong lòng ch ngh a phong ki n, tuy ch a làm đ c
cách m ng t s n l t đ ch đ phong ki n, nh ng s c m nh kinh t c a nó r t to l n, đ c bi t là
nó mu n cách tân trong l nh v c s n xu t nơng nghi p… địi h i ph i có lý lu n và c ng l nh
kinh t m đ ng cho l c l ng s n xu t phát tri n.
+ Th hai, s th ng tr c a giai c p phong ki n ngày càng t ra l i th i mà mâu thu n sâu s c
v i xu th đang lên c a ch ngh a t b n, đòi h i ph i có lý lu n gi i quy t nh ng mâu thu n đó.
+ Th ba, ngu n g c c a c i duy nh t là ti n, ngu n g c s giàu có c a m t qu c gia, dân
t c duy nh t là d a vào đi buôn… (quan đi m c a ch ngh a tr ng th ng) đã t ra l i th i, b
t c, c n tr t b n sinh l i t s n xu t… đòi h i c n ph i đánh giá l i nh ng quan đi m đó;

th

+ Th t , Pháp lúc này có m t tình hình đ c bi t, là l ra đ u tranh ch ng ch ngh a tr ng
ng s m đ ng cho công tr ng th công phát tri n thì l i khuy n khích ch ngh a tr ng
15


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

nông ra đ i. S phát tri n nông nghi p Pháp theo h ng kinh t ch tr i, kinh doanh nông nghi p
theo l i t b n ch khơng bó h p ki u phát canh thu tô theo l i đ a ch nh tr c. úng nh Mác
đánh giá: xã h i Pháp lúc b y gi là ch đ phong ki n nh ng l i có tính ch t t b n, còn xã h i t
b n l i mang cái v b ngoài c a phong ki n.
3.1.2.

c đi m c a ch ngh a tr ng nông

Ch ngh a tr ng nông là t t ng gi i phóng kinh t nơng nghi p, gi i phóng nơng dân kh i
quan h phong ki n, là m t trong nh ng c s cho cu c cách m ng dân ch t s n Pháp (1789).
Nh ng đ c đi m ch y u c a ch ngh a tr ng nông là:
+ Chuy n đ i t ng nghiên c u sang l nh v c s n xu t nông nghi p, đánh giá cao vai trị
c a nơng nghi p. Coi nó là l nh v c duy nh t t o ra c a c i cho xã h i, ch có lao đ ng nơng
nghi p m i là lao đ ng có ích và là lao đ ng sinh l i, mu n giàu có ph i phát tri n nông nghi p.
+ Th a nh n nguyên t c trao đ i ngang giá, ch ngh a tr ng nơng đã phê phán m t cách có
hi u qu ch ngh a tr ng th ng v v n đ này, theo đó l u thơng khơng t o ra giá tr .
ph

+ Phê phán ch ngh a tr ng th

ng ti n di chuy n c a c i.

ng đã đánh giá cao vai trò c a ti n và kh ng đ nh ti n ch là

+ Ch ngh a tr ng nông bênh v c n n nông nghi p kinh doanh theo l i t b n ch ngh a.
+ Nh ng đ i bi u tiêu bi u c a tr ng phái: Francois Quesney (1694 - 1774), Turgot (1727 1781), Boisguillebert (1646 - 1714). Trong các đ i bi u có F.Quesney v i tác ph m “Bi u kinh t ”
(1758) đã đ t đ n s phát tri n r c r nh t, nh ng quan đi m c a ông th t s đ c tr ng cho tr ng
phái tr ng nông. C.Mác g i ông là cha đ c a kinh t chính tr h c.

3.2. NH NG T T

NG KINH T CH Y U C A CH NGH A TR NG NÔNG PHÁP

3.2.1. Phê phán ch ngh a tr ng th

ng

M t là, theo quan đi m c a Francois Quesney l i nhu n c a th ng nhân có đ c ch là
nh s ti t ki m các kho n chi phí th ng m i. Th c ra, đ i v i vi c mua bán hàng hoá, c bên
mua và bên bán không ai đ c và m t gì c . Ơng kh ng đ nh ti n c a th ng nhân không ph i là
l i nhu n c a qu c gia. Còn Turgot kh ng đ nh: b n thân th ng m i không th t n t i đ c n u
nh đ t đai đ c chia đ u và m i ng i ch có “s c n thi t đ sinh s ng”.
Hai là, quan ni m v đ ng ti n:
Boisguillebert đã phê phán gay g t t t ng tr ng th ng đã quá đ cao vai trò c a đ ng
ti n, lên án gay g t chính sách giá c c a b tr ng Colbert. Ông ch ng minh c a c i qu c dân
chính là nh ng v t h u ích và tr c h t là s n ph m c a nông nghi p c n ph i đ c khuy n khích
N u ch ngh a tr ng th ng quá đ cao ti n t , thì Boisguillebert cho r ng, kh i l ng ti n
nhi u hay ít khơng có ngh a lý gì, ch c n có đ ti n đ gi giá c t ng ng v i hàng hố. Ti n
có th là “m t tên đao ph ”, nó tuyên chi n v i toàn th nhân lo i và ngh thu n tài chính đã bi n
thành cái l ng c a chi c n i s t, bi n m t s l ng c a c i t li u sinh ho t “thành h i” đ l y cái

ch t c n bã đó.
16


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

Ba là, Ch ngh a tr ng th ng mu n đ a ra nhi u th thu đ b o h th ng m i, t ng
c ng s c m nh qu c gia… cịn ch ngh a tr ng nơng ch tr ng t do l u thơng, vì l u thơng
c a c i hàng hố s kích thích s n xu t và s giàu có c a t t c m i ng i. Ch ngh a tr ng nông
ch ng l i t t c nh ng đ c quy n v thu và đòi h i th thu th ng nh t đ i v i đ a ch , t ng l ,
quý t c c ng nh nh ng nhà t s n có c a.
B n là, ch ngh a tr ng th ng coi tích lu vàng là ngu n giàu có, do đó đã đ ra nh ng đ i
t u bn chun đi c p bóc. Ng c l i, ch ngh a tr ng nông cho r ng, c n có m t n n nơng
nghi p giàu có t o ra th ng d cho ng i s h u và th th công, u tiên cho nông nghi p s d n
t i s giàu có cho t t c m i ng i. Ti n b c khơng là gì c , s n xu t th c t m i là t t c .
N m là, ch ngh a tr ng th ng coi tr ng ngo i th ng, nh ng h h n ch nh p kh u,
khuy n khích xu t kh u, ch tr ng xu t siêu đ nh p vàng vào các kho ch a qu c gia, do đó d n
t i m t ch ngh a b o h không hi u qu . Ng c l i, ch ngh a tr ng nông ch tr ng t do l u
thông , t do th ng m i t o ra ngu n l c là giàu, làm t ng tr ng kinh t .
Sáu là, n u ch ngh a tr ng th ng bi n nhà n c thành nhà kinh doanh và m đ ng cho
nhà kinh doanh t nhân ho t đ ng. Ch ngh a tr ng nông ch tr ng “t do hành đ ng”, ch ng l i
“nhà n c tồn n ng”, tính t do c a t nhân khơng b lu t pháp và nghi p đồn làm suy y u.
3.2.2. C

ng l nh kinh t c a ch ngh a tr ng nông

V th c ch t c ng l nh là nh ng quan đi m, nh ng chi n l
tri n kinh t , tr c h t và ch y u là phát tri n nơng nghi p:

c và chính sách nh m phát

+ Quan đi m v nhà n c: H cho r ng nhà n c có vai trị t i cao đ ng trên t t c các
thành viên xã h i, nhà n c có xu th tồn n ng, bênh v c quy n l i cho quý t c, đ a ch và
nhà buôn.
+ Quan đi m u tiên cho s n xu t nông nghi p: H quan ni m, ch có s n xu t nông nghi p
m i s n xu t ra c a c i hàng hố… do đó chi phí cho s n xu t nơng nghi p là chi phí cho s n
xu t, chi phí sinh l i, do v y chính ph c n ph i đ u t t ng chi phí cho nơng nghi p.
+ Chính sách cho ch trang tr i đ c t do l a ch n ngành s n xu t kinh doanh, l a ch n
súc v t ch n nuôi, có u tiên v cung c p phân bón. Khuy n khích h xu t kh u nơng s n đã tái
ch , không nên xu t kh u nguyên li u thơ: tiêu th nh th nào thì ph i s n xu t cái đ xu t kh u
nh th y.
+ Chính sách đ u t cho đ ng xá, c u c ng: L i d ng đ ng thu r đ chuyên tr hàng
hoá. C n ch ng l i chính sách giá c nơng s n th p đ tích lu trên l ng nơng dân. B i v y đã
khơng khuy n khích đ c s n xu t, khơng có l i cho s n xu t và đ i s ng nhân dân. Cách qu n lý
t t nh t là duy trì s t do hồn tồn c a c nh tranh.
+ Quan đi m v tài chính, đ c bi t là v n đ thu khoá, phân ph i thu nh p… Nên u đãi
cho nông nghi p, nông dân và ch tr i,… ch không ph i u đãi cho quý t c, t ng l , nhà buôn.
Nh v y, c ng l nh kinh t c a phái tr ng nông đã v ch rõ m t s quan đi m, chính sách
m đ ng cho nông nghi p phát tri n theo đ nh h ng m i. C ng l nh coi tr ng và đ cao s n
17


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

xu t nông nghi p. Song c ng l nh có nh ng đi m h n ch : đó là ch a coi tr ng vai trị c a cơng
nghi p, th ng m i, c a kinh t th tr ng, mà có xu th thu n nơng.

3.2.3. H c thuy t v tr t t t nhiên
N i dung c a h c thuy t bao g m:
Th nh t, lý lu n giá tr xu t phát t n ng su t c a nông nghi p, chu k kinh t và nh
h ng c a chu k nông nghi p. Có th dùng n d v t ong đ đ nh ngh a s th ng tr c a t
nhiên đ i v i kinh t : “nh ng con ong t tuân theo m t tho thu n chung và vì l i ích riêng c a
chúng là t ch c t ong”.
Th hai, quan ni m v t ch c kinh t báo tr c m t ni m tin vào c ch t phát c a th
tr ng: H tin vào s hài hoà t t y u đ c n y sinh t t nhiên, nh m t tr t t t t y u, chính
quan đi m này làm cho ch ngh a tr ng nông khác xa v i ch ngh a tr ng th ng: n u ch ngh a
tr ng th ng cho r ng kinh t h c là khoa h c bn bán c a nhà vua, thì ch ngh a tr ng nơng thì
l i cho r ng: Phát tri n kinh t là m t tr t t t nhiên, kinh t h c không ch ph c v cho k hùng
m nh mà còn ph c v cho nh ng ng i s n xu t và cho các cơng dân.
Ngồi ra ch ngh a tr ng nông cho r ng, quy n con ng i c ng có tính ch t t nhiên.
Quy n c a con ng i ph i đ c th a nh n m t cách hi n nhiên b ng ánh sáng c a trí tu , khơng
c n c ng ch c a pháp lu t… T đó, h phê phán ch ngh a phong ki n đã đ a ra pháp ch
chuyên quy n đ c đoán là làm thi t h i cho quy n con ng i.
Lý thuy t v tr t t t nhiên còn đi đ n kh ng đ nh, cái quan tr ng đ i v i quy n t nhiên
c a con ng i là quy n lao đ ng, còn quy n s h u c a con ng i đ i v i m i v t thì hồn toàn
gi ng nh “quy n c a con chim én đ i v i t t c các con ru i nh đang bay trong khơng khí”.
Tóm
x pc at
tr ng s t
l ch tr t t

l i, s n xu t nông nghi p là l nh v c đ c h ng s tr giúp c a t nhiên, có s s p
nhiên, tuân theo các quy lu t t nhiên mà con ng i ph i tôn tr ng. Do đó c n tơn
do c a nơng dân trong s n xu t nông nghi p, nhà n c không nên can thi p làm sai
t nhiên đ c coi là hoàn h o.

Tuy v y, lý thuy t v tr t t t nhiên còn h n ch

ch , m c dù luôn tôn tr ng con ng i,
đ cao vi c gi i phóng con ng i, song ch phê phán đánh đ phong ki n thì ch a đ , ch a thốt
kh i gi i h n ch t h p c a pháp quy n t s n.
3.2.4. H c thuy t tr ng nơng v s n ph m rịng
H c thuy t này là trung tâm c a h c thuy t kinh t tr ng nông, đây là b c ti n quan tr ng
trong lý lu n kinh t c a nhân lo i, n i dung chính c a lý lu n có th tóm l c thành nh ng n i
dung c b n sau:
+ S n ph m ròng (hay s n ph m thu n tuý) là s n ph m do đ t đai mang l i sau khi tr đi
chi phí lao đ ng và chi phí c n thi t đ ti n hành canh tác:
S n ph m ròng = S n ph m xã h i – Chi phí s n xu t
(Chi phí s n xu t là: chi phí v lao đ ng nh l ng cơng nhân, l ng c a t b n kinh doanh
trong nông nghi p và chi phí c n thi t đ ti n hành canh tác nh : chi phí v gi ng, s c kéo, … ).
18


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

+ S n ph m ròng là quà t ng c a t nhiên cho con ng
quan h giai c p mang l i.

i, không ph i do quan h xã h i,

+ Ch ngành s n xu t nông nghi p m i t o ra s n ph m ròng các ngành khác nh công
nghi p, th ng m i không th s n xu t ra s n ph m ròng.
+ Có hai ngun t c hình thành giá tr hàng hố khác nhau gi a cơng nghi p và nơng nghi p:
- Trong cơng nghi p giá tr hàng hố b ng t ng chi phí s n xu t nh : ti n l
li u và s qu n lý c a các nhà t b n…

ng, nguyên v t

- Trong nơng nghi p giá tr hàng hố b ng t ng chi phí s n xu t t ng t nh trong công
nghi p nh ng c ng thêm v i s n ph m rịng mà cơng nghi p khơng có, b i vì ch có nơng nghi p
m i có s giúp s c c a t nhiên làm sinh sôi n y n nhi u c a c i m i.
+ T lý lu n v s n ph m ròng đi đ n lý lu n v giá tr lao đ ng. Theo h lao đ ng t o ra
s n ph m ròng m i là lao đ ng s n xu t, cịn các lao đ ng khác khơng sinh l i và khơng t o ra
s n ph m rịng.
+ T lý lu n lao đ ng s n xu t, ch ngh a tr ng nông(CNTN) đ a ra lý lu n giai c p trong
xã h i, trong xã h i ch có ba giai c p: giai c p s n xu t (t o ra s n ph m ròng hay s n ph m
thu n tuý) g m có t b n và cơng nhân nơng nghi p, giai c p s h u (giai c p chi m h u s n
ph m thu n tuý t o ra) là ch ru ng đ t và giai c p không s n xu t g m có t b n và cơng nhân
ngồi l nh v c nông nghi p.
3.2.5. Lý lu n v t b n, giá tr và ti n t
+ V giá tr : CNTN cho r ng giá tr là do nhu c u nguy n v ng, là ph
đang trao đ i quy t đ nh. Giá tr ch là s ph i h p c a các nguy n v ng.

ng ti n c a ng

i

+ V ti n t : CNTN phê phán ch ngh a tr ng th ng đ cao quá m c vai trò c a đ ng ti n,
trái l i h ch cho r ng ti n là ph ng ti n l u thông, làm môi gi i gi a mua và bán. Theo
Quesney, đ m r ng s n xu t c ng khơng c n ph i có ti n.
+ Lý lu n v t b n: CNTN cho r ng t b n là đ t đai đ a l i s n ph m ròng. Theo h t
b n là nh ng t li u s n xu t đ c mua b ng ti n đem vào s n xu t nông nghi p nh : nông c ,
súc v t, cày kéo, h t gi ng, t li u sinh ho t c a công nhân… i m n i b t trong lý lu n này là
CNTN đã phân chia t b n thành t b n c đ nh và t b n l u đ ng, đây là m t trong nh ng b c
ti n dài c a CNTN.
+ V ti n l ng và l i nhu n: CNTN ng h “quy lu t s t” v ti n l ng, b i vì ti n l ng

cơng nhân thu h p l i m c sinh ho t t i thi u là b t ngu n t v n đ cung lao đ ng luôn luôn
l n h n c u lao đ ng. H có t t ng ti n b kh ng đ nh ti n l ng là thu nh p do lao đ ng, còn
t b n có s n ph m thu n tuý là l i nhu n. L i nhu n đó chính là thu nh p khơng lao đ ng c a
công nhân t o ra.
+ V phân ph i s n ph m sau quá trình s n xu t đ
- Hoàn l i kho n ng tr

c chia thành các kho n sau:

c

- L i túc c a kho n ng ban đ u
19


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp
- M t kho n d th a mà nơng dân có th đem bán ho c trao đ i
- Tô: 1/10 dành cho th cúng, tôn giáo
- Thu nh p công c ng: đ duy trì và b o v xã h i
i s h u đ t.

- Ph n còn l i là thu nh p c a ng

3.2.6. Lý lu n v tái s n xu t t b n xã h i (bi u kinh t c a Quesney)
ây là m t trong nh ng phát minh r t l n c a CNTN: bi u kinh t là s mơ hình hố m i
liên h ph thu c l n nhau trong ph m vi toàn xã h i c a các giai c p hi n có, nó đ c coi là t
tiên c a b ng kinh t chung n i ti ng c a ngành k tốn hi n nay.
N i dung chính c a bi u kinh t bao g m:

t

+ Các gi đ nh đ ti n hành nghiên c u: Ví d : ch nghiên c u tái s n xu t gi n đ n, tr u
ng hoá s bi n đ ng giá c , xã h i ch có ba giai c p…

+ S đ th c hi n s n ph m đ c thông qua n m hành vi c a ba giai c p là giai c p s h u,
giai c p s n xu t và giai c p khơng s n xu t.
Ví d :
T ng giá tr s n ph m xã h i có 7 t g m: 2 t s n ph m công nghi p, 5 t s n ph m
nơng nghi p.
Ti n có: 2 t (c a giai c p s h u do giai c p s n xu t tr đ a tô).
C c u giá tr s n ph m sau m t chu k s n xu t nh sau:
- Giai c p s n xu t có 5 t là s n ph m nơng nghi p, trong đó: 1 t đ kh u hao t b n ng
tr c l n đ u (t b n c đ nh), 2 t t b n ng tr c hàng n m (t b n l u đ ng) và 2 t là
s n ph m rịng.
- Giai c p khơng s n xu t có 2 t là s n ph m cơng nghi p, trong đó: 1 t đ bù đ p cho
tiêu dùng, 1 t đ bù đ p nguyên li u ti p t c s n xu t.
S trao đ i s n ph m gi a các giai c p đ
đ

c th c hi n qua 5 hành vi:

Hành vi 1: giai c p s h u dùng 1 t ti n đ mua nông s n tiêu dùng cho cá nhân, 1 t ti n
c chuy n vào tay giai c p s n xu t.

Hành vi 2: Giai c p s h u dùng 1 t ti n cịn l i đ mua cơng ngh ph m, 1 t ti n này
chuy n vào tay giai c p không s n xu t.
Hành vi 3: Giai c p không s n xu t dùng 1 t ti n bán công ngh ph m
s n (làm nguyên li u), 1 t ti n này chuy n vào tay giai c p s n xu t.
Hành vi 4: Giai c p s n xu t mua 1 t

chuy n vào tay giai c p không s n xu t.

t b n ng tr

trên đ mua nông

c đ u tiên (nông c ), s ti n này l i

Hành vi 5: Giai c p không s n xu t dùng m t t ti n bán nông c mua nông s n cho tiêu
dùng cá nhân, s ti n này chuy n v tay gia c p s n xu t, khi đó gai c p s n xu t có 2 t ti n n p
tơ cho đ a ch (giai c p s h u) và giai c p s h u l i có 2 t ti n.
20


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nông Pháp

Quan h giao n p và k t thúc quá trình th c hi n s n ph m. C ba giai c p có đ đi u ki n
đ th c hi n quá trình s n xu t ti p theo.
ánh giá v Bi u kinh t c a Quesney:
+ Ti n b :
- H xem xét t ng quan quá trình tái s n xu t xã h i theo nh ng t l cân đ i c b n
gi a các giai t ng trong xã h i.
- H đã quy m i hành vi trao đ i v m t quan h c b n: quan h hàng - ti n.
- Ph

ng pháp nghiên c u v c b n là khoa h c, đúng đ n.

+ H n ch l n nh t c a bi u kinh t này là: ch dùng l i vi c nghiên c u tái s n xu t gi n

đ n và coi ngành công nghi p không ph i là ngành s n xu t v t ch t

3.3. ÁNH GIÁ CHUNG
3.3.1. Ti n b
+ Ch ngh a tr ng nông đã phê phán ch ngh a tr ng th ng m t cách sâu s c và khá toàn
di n, “công lao quan tr ng nh t c a phái tr ng nơng là ch h đã phân tích t b n trong gi i h n
c a t m m t t s n. chính cơng lao này mà h đã tr thành ng i cha th c s c a khoa kinh t
chính tr hi n đ i”
+ Phái tr ng nông đã chuy n công tác nghiên c u v ngu n g c c a giá tr th ng d t l nh
v c l u thông sang l nh v c s n xu t tr c ti p, nh v y là h đ t c s cho vi c phân tích n n s n
xu t t b n ch ngh a.
+ CNTN nghiên c u quá trình s n xu t khơng ch là q trình s n xu t cá bi t đ n l … mà
quan tr ng h n h bi t nghiên c u quá trình tái s n xu t c a toàn b xã h i - m t n i dung h t s c
quan tr ng c a kinh t chính tr .
+ L n đ u tiên t o ra m t hình nh có h th ng và mơ hình hố v n n kinh t th i c a h ,
đây là n n móng cho s đ tái s n xu t xã h i c a Mác sau này.
+ H đã nêu ra nhi u v n đ có giá tr cho đ n ngày nay: nh tơn tr ng vai trò t do c a con
ng i, đ cao t do c nh tranh, t do buôn bán, b o v l i ích c a ng i s n xu t, đ c bi t là s n
xu t nông nghi p…
3.3.2. H n ch
+ H ch a hi u đ c th c t giá tr t nhiên nên ch a hi u giá tr th ng d , ch d ng l i
s n ph m ròng do đ t đai đem l i mà thôi.
+ H hi u sai v n đ s n xu t và lao đ ng s n xu t hàng hoá, ch t p trung nghiên c u s n
xu t gi n đ n và coi ngành công nghi p không ph i là ngành s n xu t t o ra giá tr t ng thêm.
21


Ch

ng 3: H c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng nơng Pháp

TĨM T T
+ V hoàn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng nông:
Ch ngh a tr ng nông Pháp ra đ i n m 1756 và t n t i đ n n m 1777, đó là th i k ph n
th nh c a ch ngh a tr ng nông. Các t t ng tr ng nông th c s là m t tr ng phái m t ch
ngh a có c u trúc có tính h th ng.
Ch ngh a tr ng nông ra đ i tr c cách m ng t s n Pháp trong đi u ki n suy tàn c a nơng
nghi p vì các chính sách kinh t theo quan đi m tr ng th ng
Ch ngh a tr ng nông là h th ng quan đi m kinh t mang t t
dân kh i nh ng quan h phong ki n.

ng gi i phóng kinh t nơng

+ Nh ng n i dung c b n c a ch ngh a tr ng nông (CNTN):
- CNTN phê phán r t gay g t nh ng quan đi m coi tr ng ti n t , th
tr ng th ng.

ng m i c a ch ngh a

- CNTN r t đ cao vai trò c a s n xu t nông nghi p, u tiên cho s n xu t nơng nghi p. H
quan ni m, ch có s n xu t nông nghi p m i s n xu t ra c a c i hàng hố…do đó chi phí cho s n
xu t nơng nghi p là chi phí cho s n xu t, chi phí sinh l i, và ch có s n xu t nơng nghi p m i là
ngành s n xu t duy nh t t o ra s n ph m ròng cho xã h i.
- Ch ngh a tr ng nông cho r ng: Phát tri n kinh t là m t tr t t t nhiên, kinh t h c là
khoa h c ph c v cho nh ng ng i s n xu t và cho xã h i.
+ ánh giá chung: Ch ngh a tr ng nông nghiên c u phân tích n n s n xu t t b n ch
ngh a, m c dù còn nhi u h n ch nh ng đã có nhi u đóng góp cho khoa h c kinh t Mác đã đánh
giá v h nh sau: Công lao to l n c a h là xem xét các hình th c c a ph ng th c s n xu t nh
hình th c sinh h c c a xã h i, b t ngu n t chính b n ch t c a s n xu t và đ c l p v i ý chí và
chính tr ,… ó là nh ng quy lu t v t ch t m t giai đo n nh t đ nh nh m t quy mô chi ph i m t

cách gi ng h t nhau t t c các xã h i.

CÂU H I ƠN T P
1. Trình bày hồn c nh ra đ i và đ c đi m c a ch ngh a tr ng nơng?
2. Phân tích, làm rõ n i dung h c thuy t tr ng nơng v s n ph m rịng?
3. Phân tích, làm rõ nh ng t t

ng c a ch ngh a tr ng nông v “tr t t t nhiên” ?

4. Ch ngh a tr ng nông đã phê phán ch ngh a tr ng th
phê phán y có đi m gì ti n b , có gì h n ch ?

ng

nh ng n i dung nào? Nh ng

5. Trình bày nh ng n i dung chính trong bi u kinh t c a Quesney? ánh giá nh ng ti n b
và h n ch c a bi u kinh t này?
6. Phân tích nh ng m t ti n b , h n ch c a ch ngh a tr ng nông?

22


Ch

CH

ng 4: H c thuy t kinh t t s n c đi n Anh

NG IV: H C THUY T KINH T T

C
I N ANH

S N

GI I THI U
M c đích, u c u
- N m đ c: hồn c nh ra đ i c a h c thuy t kinh t t s n c đi n Anh, nh ng đ c tr ng,
đ i bi u đi n hình và quan đi m kinh t c b n c a kinh t c đi n Anh.
- N m v ng n i dung c b n c a các h c thuy t kinh t chính tr c a Wiliam Petty, Adam
Smith và David Ricardo.
- Qua n i dung nh ng t t ng kinh t ch y u c a tr
c u, v trí l ch s c a kinh t t s n c đi n Anh.

ng phái đ rút ra ý ngh a nghiên

N i dung chính
- Hồn c nh ra đ i và đ c đi m c a h c thuy t kinh t t s n c đi n Anh.
- Các h c thuy t kinh t c a kinh t chính tr t s n c đi n Anh: h c thuy t kinh t c a
Wiliam Petty, h c thuy t kinh t c a Adam Smith, h c thuy t kinh t c a David Ricardo.
- ánh giá chung v các ti n b và h n ch .
- Kinh t chính tr t s n h u c đi n: Hoàn c nh ra đ i c a kinh t chính tr t s n h u c
đi n, các đ i bi u và đ c đi m ch y u c a kinh t chính tr t s n h u c đi n.

N I DUNG
4.1. HOÀN C NH RA
C
I N ANH

I VÀ NH NG

C

I M C A KINH T H C T

S N

4.1.1. Hoàn c nh ra đ i
+ Vào th k th XVI - XVII s th ng tr c a t b n th ng nghi p thông qua vi c th c hi n
ch ngh a tr ng th ng chính là b ph n c a h c thuy t tích lu nguyên thu , d a trên c p bóc và
trao đ i không ngang giá trong n c và qu c t , làm thi t h i l i ích c a ng i s n xu t và ng i
tiêu dùng, kìm hãm s phát tri n c a t b n công nghi p. Khi ngu n tích lu ngun thu đã c n thì
ch ngh a tr ng th ng tr thành đ i t ng phê phán. S phê phán ch ngh a tr ng th ng đ ng
th i là s ra đ i m t lý thuy t m i làm c s lý lu n cho c ng l nh kinh t c a giai c p t s n,
h ng l i ích c a h vào l nh v c s n xu t. Kinh t chính tr t s n c đi n ra đ i t đó.
+ m t s n c, do h u qu c a ch ngh a tr ng th ng, n n nơng nghi p c a b đình đ n.
Cho nên vi c đ u tranh ch ng ch ngh a tr ng th ng g n li n v i vi c phê phán ch đ phong
23


Ch

ng 4: H c thuy t kinh t t s n c đi n Anh

ki n nh m gi i thoát nh ng ràng bu c phong ki n đ phát tri n nông nghi p theo ki u s n xu t t
b n ch ngh a, làm xu t hi n ch ngh a tr ng nông. Nh ng đ i bi u c a ch ngh a tr ng nông là
nh ng ng i đ t c s cho vi c nghiên c u, phân tích n n s n xu t t b n ch ngh a.
+ Anh, t khi th ng nghi p m t d n đi ý ngh a l ch s , giai c p t s n Anh đã s m nh n
th y l i ích c a h trong s phát tri n công tr ng th công công nghi p. H ch rõ: mu n làm
giàu ph i bóc l t lao đ ng, lao đ ng làm thuê c a nh ng ng i nghèo là ngu n g c làm giàu vô

t n cho ng i giàu. ó là đi m c t lõi c a kinh t chính tr t s n c đi n Anh, là h c thuy t kinh
t ch y u c a giai c p t s n nhi u n c lúc b y gi .
4.1.2. Nh ng đ c đi m c a kinh t chính tr t s n c đi n Anh
+ V đ i t ng nghiên c u: Kinh t chính tr t s n c đi n chuy n đ i t ng nghiên c u t
l nh v c l u thông sang l nh v c s n xu t, nghiên c u các quan h kinh t trong quá trình tái s n
xu t, trình bày có h th ng các ph m trù kinh t trong n n kinh t t b n ch ngh a: hàng hoá, giá
tr , ti n t , giá c , ti n l ng, l i nhu n, l i t c, đ a tô… đ rút ra các quy lu t v n đ ng c a n n
s n xu t t b n ch ngh a.
+ V m c tiêu nghiên c u: Lu n ch ng c ng l nh kinh t và các chính sách kinh t c a giai
c p t s n, c ch th c hi n l i ích kinh t trong xã h i t b n nh m ph c v l i ích c a giai c p
t s n trên c s phát tri n l c l ng s n xu t.
+ V n i dung nghiên c u: L n đ u tiên đã xây d ng đ c m t h th ng ph m trù, quy lu t
c a n n s n xu t hàng hoá t b n ch ngh a đ c bi t là lý lu n Giá tr - Lao đ ng. T t ng bao
trùm là ng h t do kinh t , ch ng l i s can thi p c a nhà n c, nghiên c u s v n đ ng c a
n n kinh t đ n thu n do các quy lu t t nhiên đi u ti t.
+ V ph

ng pháp nghiên c u: Th hi n tính ch t hai m t:

M t là, s d ng ph ng pháp tr u t ng hố đ tìm hi u các m i liên h b n ch t bên trong
các hi n t ng và các quá trình kinh t , nên đã rút ra nh ng k t lu n có giá tr khoa h c.
Hai là, do nh ng h n ch v m t th gi i quan, ph ng pháp lu n và đi u ki n l ch s cho
nên khi g p ph i nh ng v n đ ph c t p, h ch mô t m t cách h i h t và rút ra m t s k t lu n
sai l m.
+ Các đ i bi u: Wiliam Petty: (1623 - 1687), Adam Smith: (1723 - 1790), David Ricardo:
(1772 – 1823).

4.2. CÁC H C THUY T KINH T CHÍNH TR T

S NC

I N ANH

4.2.1. H c thuy t kinh t c a Wiliam Petty
a. Lý lu n giá tr - lao đ ng:
+ W.Petty khơng tr c ti p trình bày lý lu n v giá tr nh ng thông qua nh ng lu n đi m c a
ông v giá c có th kh ng đ nh ơng là ng i đ u tiên đ a ra nguyên lý v giá tr lao đ ng
+ Nghiên c u v giá c , ơng cho r ng có hai lo i giá c : giá c t nhiên và giá c chính tr .
Giá c chính tr (giá c th tr ng) do nhi u y u t ng u nhiên chi ph i, nên r t khó xác đ nh
24


Ch

ng 4: H c thuy t kinh t t s n c đi n Anh

chính xác. Giá c t nhiên (giá tr ) do hao phí lao đ ng quy t đ nh, và n ng su t lao đ ng có nh
h ng t i m c hao phí đó.
+ Ơng xác đ nh giá c t nhiên c a hàng hoá b ng cánh so sánh l
s n xu t ra hàng hoá v i l ng lao đ ng hao phí đ t o ra b c hay vàng.

ng lao đ ng hao phí đ

+ Theo ơng giá c t nhiên (giá tr c a hàng hoá) là s ph n ánh giá c t nhiên c a ti n
t , c ng nh ánh sáng m t tr ng là s ph n chi u c a m t tr i. Nh ng ông l i ch th a nh n lao
đ ng khai thác vàng là lao đ ng t o ra giá tr còn giá tr c a hàng hoá ch đ c xác đ nh khi trao
đ i v i ti n.
+ Khi trình bày v m i quan c a n ng su t lao đ ng đ i v i l ng giá tr hàng hố: Ơng
kh ng đ nh giá c t nhiên (giá tr ) t l ngh ch v i n ng su t lao đ ng khai thác vàng b c.
+ M t lý lu n quan tr ng c a ơng đó là: ơng kh ng đ nh: “lao đ ng là cha c a c a c i còn

đ t đai là m c a c a c i”, lu n đi m này đúng n u xem c a c i là giá tr s d ng, song s là sai
n u hi u lao đ ng và t nhiên là nhân t t o ra giá tr . Ơng đã tìm th c đo th ng nh t c a giá tr
là th c đo chung đ i v i t nhiên và lao đ ng, ông đ a ra quan đi m “th c đo thông th ng
c a giá tr là th c n trung bình hàng ngày c a m i ng i, ch không ph i là lao đ ng hàng ngày
c a ng i đó”. V i lu n đi m này đã ch ng t ông ch a phân bi t đ c rõ giá tr s d ng và giá
tr trao đ i, ch a bi t đ n tính ch t xã h i c a giá tr . Ngồi ra ơng cịn có ý đ nh gi i quy t m i
quan h gi a lao đ ng ph c t p và lao đ ng gi n đ n nh ng không thành công.
b. Lý lu n v ti n t :
+ W. Petty nghiên c u hai th kim lo i gi vai trò ti n t là vàng và b c. Ông cho r ng,
quan h t l gi a chúng là do l ng lao đ ng hao phí đ t o ra vàng và b c quy t đ nh. Ông đ a
ra lu n đi m, giá c t nhiên c a ti n t là do giá c c a ti n t có giá tr đ y đ quy t đ nh. T đó
ơng khuy n cáo, nhà n c không th hy v ng vào vi c phát hành ti n khơng đ giá, vì lúc đó giá
tr c a ti n t s gi m xu ng.
+ W. Petty là ng i đ u tiên nghiên c u s l ng ti n t c n thi t trong l u thông trên c s
thi t l p m i quan h gi a kh i l ng hàng hố trong l u thơng và t c đ chu chuy n c a ti n t .
Ông cho r ng th i gian thanh tốn càng dài thì s l ng ti n t c n thi t cho l u thông càng l n.
+ Ông phê phán nh ng ng i tr ng th ng v tích tr ti n khơng h n đ . Ơng cho r ng
khơng ph i lúc nào ti n t c ng là tiêu chu n c a s giàu có, ti n t ch là cơng c c a l u thơng
hàng hố, vì th khơng c n ph i t ng s l ng ti n t quá m c c n thi t.
c. Lý lu n v ti n l

ng:

+ W. Petty không đ nh ngh a v ti n l ng mà ch là ng i nêu ra. Ông cho r ng ti n l ng
c a công nhân không th v t quá nh ng t li u sinh ho t c n thi t. Ông là ng i lu n ch ng đ o
lu t c m t ng l ng.
+ Quan đi m c a ông v ti n l ng đ c xem xét trong m i quan h v i l i nhu n, v i giá
c t li u sinh ho t, v i cung c u v lao đ ng. Ông cho r ng ti n l ng cao thì l i nhu n gi m và
ng c l i, n u giá c c a lúa m t ng lên thì s b n cùng c a công nhân c ng t ng lên, s l ng
lao đ ng t ng lên thì ti n l ng s t t xu ng.

25


Ch

ng 4: H c thuy t kinh t t s n c đi n Anh
d. Lý lu n v l i nhu n, l i t c, đ a tô:

+ Wiliam Petty khơng trình bày l i nhu n c a các doanh nghi p công nghi p, ông ch trình
bày hai hình thái c a giá tr th ng d là đ a tô và l i t c.
+ Theo ông đ a tô là kho n chênh l ch gi a thu nh p bán hàng và chi phí s n xu t. Chi phí
s n xu t bao g m ti n l ng và chi phí v gi ng. Ông đ a đ ng nh t khái ni m đ a tô và l i nhu n
coi đó là s chênh l ch gi a giá tr hàng hố và chi phí s n xu t, ngồi ra ơng c ng đã nghiên c u
đ a tô chênh l ch nh ng ch a nghiên c u đ a tô tuy t đ i.
+ V l i t c ông cho r ng l i t c là tô c a ti n, m c l i t c ph thu c vào m c đ a tô.
+ V giá c ru ng đ t, ông cho r ng giá c ru ng đ t là do m c đ a tô quy t đ nh, v i nh ng
s li u th c t ông đ a ra cơng th c tính giá c ru ng đ t = đ a tơ x 20.
Tóm l i, các quan đi m c a W.Petty m c dù còn ch a th ng nh t song đã đã đ t n n móng
cho vi c xây d ng nh ng nguyên lý c a tr ng phái c đi n.
4.2.2. H c thuy t kinh t c a Adam Smith
A.Smith (1723 – 1790) là ng i m ra giai đo n m i trong s phát tri n c a kinh t chính
tr t s n, ơng là b c ti n b i l n nh t c a Mác. Tác ph m n i ti ng nh t c a ông là “Nghiên c u
v b n ch t và ngu n g c s giàu có c a các dân t c”.
V th gi i quan và ph ng pháp lu n c a A.Smith c b n là th gi i quan duy v t nh ng
cịn mang tính t phát và máy móc, trong ph ng pháp cịn song song t n t i c hai ph ng pháp
khoa h c và t m th ng. i u này nh h ng sâu s c đ n các h c thuy t kinh t t s n sau này.
H c thuy t c a A.Smith là m t trong nh ng h c thuy t có ti ng vang l n, nó trình bày m t
cách có h th ng các ph m trù kinh t , xu t phát t các quan h kinh t khách quan. H c thuy t kinh
t c a ơng có c ng l nh rõ ràng v chính sách kinh t , có l i cho giai c p t s n trong nhi u n m.
4.2.2.1. T t

ng t do kinh t - Lý lu n v “bàn tay vơ hình”

T t ng này chi m gi v trí trung tâm trong h c thuy t c a A.Smith, n i dung c b n là
đ cao vai trò c a cá nhân, ca ng i c ch t đi u ti t c a kinh t th tr ng, th c hi n t do c nh
tranh, ng h s h u t nhân và nhà n c không can thi p vào kinh t .
+ i m quan tr ng c a lý thuy t này là Adam Smith đ a ra ph m trù con ng i kinh t .
Ông quan ni m khi ch y theo t l i thì “con ng i kinh t ” còn ch u s tác đ ng c a “bàn tay
vơ hình”.
+ “Bàn tay vơ hình” là s ho t đ ng c a các quy lu t kinh t khách quan, ông cho r ng
chính các quy lu t kinh t khách quan là m t “tr t t t nhiên”.
có s ho t đ ng c a tr t t t
nhiên thì c n ph i có nh ng đi u ki n nh t đ nh. ó là s t n t i, phát tri n c a s n xu t hàng hoá
và trao đ i hàng hoá.
+ N n kinh t ph i đ c phát tri n trên c s t do kinh t . Ông cho r ng c n ph i tôn tr ng
tr t t t nhiên, tơn tr ng bàn tay vơ hình, nhà n c không nên can thi p vào kinh t , ho t đ ng
kinh t v n có cu c s ng riêng c a nó.
26


Ch

ng 4: H c thuy t kinh t t s n c đi n Anh

Tóm l i xã h i mu n giàu thì ph i phát tri n kinh t theo tinh th n t do. Ch ngh a
“Laisse-f ie” t c là “M c k nó”.
4.2.2.2. Phê phán ch đ phong ki n và lu n ch ng c

ng l nh kinh t c a giai c p t s n

+ Ơng phê phán tính ch t n bám c a b n quý t c phong ki n, theo ơng “các đ i bi u đ c
kính tr ng nh t trong xã h i” nh : nhà vua, quan l i, s quan, th y tu… c ng gi ng nh nh ng
ng i tôi t , không s n xu t ra m t giá tr nào c .
+ Ông phê phán ch đ thu khoá đ c đoán nh thu đánh theo đ u ng i, ch đ thu thân
có tính ch t lãnh đ a, ch đ thu hà kh c ng n c n vi c tích lu c a nơng dân.
+ Ông lên án ch đ th a k tài s n nh m b o v đ c quy n c a quý t c, coi đó là “th ch
dã man” ng n c n vi c phát tri n c a s n xu t nơng nghi p.
+ Ơng bác b vi c h n ch buôn bán lúa m vì nó gây khó kh n cho s n xu t nơng nghi p.
+ Ơng v ch rõ tính ch t vô lý v m t kinh t c a ch đ lao d ch và ch ng minh tính ch t u
vi t c a ch đ lao đ ng t do làm thuê.
+ Ông k t lu n: ch đ phong ki n là m t ch đ “khơng bình th ng”: là s n ph m c a s
đ c đoán, ng u nhiên và d t nát c a con ng i, đó là m t ch đ trái v i tr t t ng u nhiên và
mâu thu n v i yêu c u c a khoa h c kinh t chính tr . Theo ơng n n kinh t bình th ng là n n
kinh t phát tri n trên c s t do c nh tranh, t do m u d ch.
4.2.2.3. Phê phán ch ngh a tr ng th

ng

+ Adam Smith là ng i đ ng trên l p tr ng c a t b n công nghi p đ phê phán ch ngh a
tr ng th ng. Ông xác đ nh đánh tan ch ngh a tr ng th ng là ni m quan tr ng b c nh t đ đánh
tan o t ng làm giàu b ng th ng nghi p.
+ Ông phê phán ch ngh a tr ng th ng đã đ cao quá m c vai trị c a ti n t . Theo ơng, s
giàu có khơng ph i ch có ti n mà là ch ng i ta có th mua đ c cái gì v i ti n. Ơng cho r ng
l u thơng hàng hố ch thu hút đ c m t s ti n nh t đ nh và không bao gi dung n p q s đó.
+ Ơng phê phán ch ngh a tr ng th ng đ cao quá m c vai trò c a ngo i th ng và cách
làm giàu b ng cách trao đ i không ngang giá. Ông cho r ng vi c nâng cao t su t l i nhu n trong
th ng nghi p b ng đ c quy n th ng nghi p s làm ch m vi c c i ti n s n xu t. Mu n làm giàu
ph i phát tri n s n xu t.
+ Ông phê phán ch ngh a tr ng th ng d a vào nhà n c đ c ng b c kinh t , ông cho
r ng ch c n ng c a nhà n c là đ u tranh ch ng b n t i ph m, k thù…nhà n c có th th c hi n

ch c n ng kinh t khi các ch c n ng đó v t quá s c c a các ch xí nghi p riêng l nh xây d ng
đ ng sá, sơng ngịi và các cơng trình l n khác. Theo ơng, s phát tri n kinh t bình th ng
khơng c n có s can thi p c a nhà n c.
27