Tài liệu cac bai ve ma tuy

BÀI DẠY VỀ MA TUÝ
(Tài liệu lưu hành nội bộ
Các bài dạy trong các trường THCS và THPT tỉnh Tiền Giang)
Bài thứ nhất
MA TUÝ VÀ SỰ LẠM DỤNG MA TUÝ
I.MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1. Mục dích:
- Khái niệm về ma tuý, các loại chất ma tuý.
- Khái niệm “nghiện ma tuý”.
- Nguyên nhân dẫn đến nghiện ma tuý.
- Những dấu hiệu sinh học của người sử dụng và người nghiện ma tuý.
2. Yêu cầu:
* Kiến thức:
- Ma tuý là gì?
- Tên các loại ma tuý cơ bản ?
- Thế nào là nghiện ma tuý ?
- Nguyên nhân dẫn đến nghiện.
- Các biểu hiện của người nghiện ma tuý.
* Thái độ:
- Kiên quyết không “thử”, không sử dụng các chất ma tuý.
- Cảnh giác đề phòng nghiện ma tuý cho bản thân, gia đình, bè bạn và cộng
đồng.
- Không đồng tình với sự nghiện hút, tiêm chích ma tuý.
* Niềm tin:
Trên cơ sở các kiến thức về ma tuý, nghiện ma tuý được học mà mỗi người chủ
động cảnh giác, phòng chống nghiện ma tuý.Khi nhận biết các dấu hiệu sinh học
khi sử dụng ma tuý và người nghiện ma tuý cần khẩn trương từ bỏ các hoạt động
dẫn đến sự lạm dụng ma tuý, nghiện ma tuý.
- Thực hành trong cuộc sống hàng ngày.
- tập cho mình có thói quen sống chủ động, sống giản dị và không tiếp cận với
ma tuý trong mọi điều kiện, trong mọi tình huống nhằm tránh xa sự lạm dụng

ma tuý - nghiện ma tuý.
II.TRỌNG TÂM:
Khái niêm ma tuý, nghiện ma tuý, cơ chế dẫn đến nghiện ma tuý và
những dấu hiệu sinh học của nó.
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY VÀ HỌC:
- Thảo luận nhóm;
- Giải thích kết hợp đàm thoại;
- Thuyết trình và diễn giải.
IV. NỘI DUNG DẠY VÀ HỌC:
1. Khái niệm về ma tuý:
- Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới đã được Tổ chức Văn hoá
Giáo dục của Liên hịêp quốc công nhận “ma tuý là chất khi đưa vào cơ thể sẽ
làm thay đổi chức năng của cơ thể”.
- Tổ chức Y tế Thế giới (1982) đã phát triển định nghĩa sau: “Ma tuý theo
nghĩa rộng nhất là mọi thực thể hoá học hoặc là những thực thể hỗn hợp , khác
với tất cả những cái được đòi hỏi để duy trì một sức khoẻ bình thường, việc sử
dụng những thứ đó sẽ làm biến đổi chức năng sinh học và có thể cả cấu trúc của
vật”.
Trong cách hiểu đơn giản, điều có nghĩa là mọi vật chất khi đưa vào trong
cơ thể người sẽ thay đổi chức năng sinh học hoặc tâm lí học (loại trừ thực phẩm,
nước và ôxy) và dùng nhiều lần sẽ bị nghiện.
2.Tên một số loại ma tuý:
- Thuốc phiện, Cần sa; Bồ đề, Moocphin, Heroin, Cocain,
Côca, Dolagang, Xeduxen...
3. Nguyên nhân thường dẫn đến nghiện ma tuý:
Nghiện ma tuý là hiện tượng sử dụng lập đi lập lại một hay nhiều chất ma
tuý. Nghiện ma tuý do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nó tập trung chủ yếu ở ba
lĩnh vực sinh học, tâm lý và xã hội.
Sau đay là 10 nguyên nhân cơ bản dẫn đến sử dụng ma tuý, rồi tiếp nối là sự
lạm dụng ma tuý và nghiện ma tuý.

- Bạn bè lôi cuốn rủ rê .
- Thích tìm cảm giác lạ.
- Lối sống ăn chơi, đua đòi, thích khoái lạc.
- Buồn chán, căng thẳng.
- Không có giải pháp đúng đắn khi bị thất nghiệp hoặc bi quan trước tiền đồ
và cuộc sống.
- Phong tục tập quán (đồng bào dân tộc ít người cho rằng hút thuốc phiện là
một thú vui).
- Trình độ nhận thức thấp.
- Các thành viên trong gia đình thiếu sự quan tâm lẫn nhau.
- Sự quan tâm của cộng đồng và xã hội đến người nghiện còn ít.
- Nạn sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán và sử dụng ma tuý chưa
được nghiêm trị.
4. Sự nghiện ma tuý:
Người dùng ma tuý nhiều lần, ma tuý tác động liên tục vào cơ quan thụ
cảm, gây ức chế và giảm chất truyền tin nên tế bào đáp ứng lại bằng cách tăng
sự tổng hợp (hoặc ức chế phân huỷ). Như vậy, khi có ma tuý, nhờ cơ chế bài trừ
mà cơ thể giữ được cân bằng xuất hiện trạng thái quen (tức là nghiện).
Khi dừng (không dùng ma tuý nữa ) thì cơ quan thụ cảm vẫn quen đáp
ứng với nồng độ cao (của ma tuý) nhưng không đáp ứng được nhu cầu của cơ
quan cảm thụ, xuất hiện tình trạng kích thích bất thường ở người “đói thuốc
phiện”.Ta có thể nói rằng sự sử dụng ma tuý (kể cả hợp pháp và không hợp phap
vượt quy định về thời gian và khối lượng đó là sự lạm dụng ma tuý.
Từ khi tìm ra moócphin nội sinh (endorphin) thì cắt nghĩa hiện tượng
quen và cai moócphin càng rõ; chất chủ vận nội sinh của cơ quan thụ cảm
moócphin là enkephalin bị giáng hoá quá nhanh, nên không gây quen thuốc
enkephalin kích thích cơ quan cảm thụ, gây ức chế giải phóng một số chất trung
gian hoá học, ức chế adenlcyclase, làm giảm sản xuất AMP vòng.Ở người
nghiện moócphin khác tác động đều đều nhiều lần vào cơ quan thụ cảm, làm cơ
quan thụ cảm giảm đáp ứng, lúc đó phải tăng liều thuốc để cơ quan thụ cảm đáp

ứng mạnh như cũ (tức là quen thuốc). Khi cai thuốc đột ngột, moócphin biến
khổi cơ thể, nhưng cơ quan thụ cảm vẫn giữ thói quen đáp ứng với nồng độ cao
của thuốc: lúc này enkephalin nội sinh thay thế moócphin, nhưng không thoả
mãn được nhu cầu của cơ quan thụ cảm, hậu quả là không còn ức chế được sự
bài tiết những chất trung gian hoá học như trên nữa, xuất hiện tình trạng kích
thích bất thường, tức là những triệu chứng bắt găp ở người cai thuốc phiện.
5. Người sử dụng ma tuý có những dấu hiệu sinh học gì?
5.1 Hội chứng nghiện:
- Thèm thuốc mãnh liệt việc dùng chất ma tuý mà khó cưỡng lại được.
- Khuynh hướng ngày càng tăng liều lượng ma tuý để thoả mãn trạng thái
“đói ma tuý” ở hệ thần kinh trung ương.
- Xuất hiện” hội chứng cai” rất khó chịu khi ngừng dùng.
+ Người nghiện moócphin có rối loại về tâm lý, nói dói, lười biếng, ít chú
ý vệ sinh thân thể. Có những triệu chứng thực thể như: táo bón, co đồng tử, thiếu
máu, chán ăn nên sút cân, mất ngủ, già trước tuổi, run. Người nghiện chống
nhiễm khuẩn kém, dễ chết vì những bệnh truyền nhiễm.
+ Người nghiện luôn luôn “đói ma tuý”. Khi thiếu ma tuý những triệu
chứng đặc biệt: đi lỏng, rối loạn tuần hoàn, nôn, vã mồ hôi, chảy nước mắt, đau
thắt ngực, trầm cảm, có khi kích thích thần kinh...Hiện tượng này có thể kéo dài
1 đến 2 tuần và sẽ mất ngay nếu dừng lại moócphin.
5.2 Dấu hiệu của người nghiện ma tuý (hội chứng cai):
- Hội chứng cai xuất hiện 6 đến 18 giờ sau khi ngừng dùng chất ma tuý.
Ngáp, chảy nước mắt, nước mũi, tóat mồ hôi, nổi da gà, thèm chất ma tuý, đau
mỏi cơ khớp, co cứng cơ, mất ngủ, nôn, buồn nôn, tiêu chảy, dị cảm, giãn đồng
tử, sốt nhẹ, sút cân.
- Những triệu chứng của việc rút lui của ma tuý có khuynh hướng đối lập
với những tác dụng của loại ma tuý đã sử dụng.
- Ví dụ: Tác dụng của việc dùng Amphetamines (và các chất kích thích
khác như côcain) nói chung đều gây ra mất ngủ, che dấu những dấu hiệu mệt
mỏi, ngăn chặn sự ngon miệng, khuyến khích những ý nghĩ về hạnh phúc, trạng

thái hớn hở, tăng nhịp đập của áp lực máu, thở nhanh, co thắt mạch máu và giãn
đồng tử.

NHỮNG BIỂU HIỆN NGHIỆN MA TUÝ
TT Những biểu hiện Tỷ lệ (%) TT Những biểu hiện Tỷ lệ (%)
1 Ngáp 100 8 Co cứng cơ bụng 75
2 Chảy nước mắt 100 9 Nôn, buồn nôn 75
3 Toát mồ hôi 100 10 Tiêu chảy 66
4 Hay bực tức 91 11 Mất ngủ 66
5 Ớn lạnh, nổi da gà 83 12 Trầm cảm 41
6 Đau các cơ 83 13 Dễ bị kích động 30
7 Sút cân 83 14 Lo âu 25

Những sự rút lui đột ngột có thể là nguy hiểm. Trong nhiều trường hợp
mọi sự phụ thuộc của cơ thể cao ảnh hưởng cảu việc dùng ma tuý đột ngột có
thể là rất nguy hiểm vì cơ thể đã trở nên phụ thuộc vào ma tuý.
5.3 Đặc điểm của nghiện ma tuý:
- Có một ý muốn không cưỡng được hoặc một nhu cầu phải tiếp tục dùng
chất độc và tìm đủ mọi cách để dùng chất độc ấy.
- Có khuynh hướng tăng liều sử dụng.
- Có sự phụ thuộc về tâm thần và thể chất đối với tác động của chất độc,
người bị nghiện là người lệ thuộc vào chất đó.
- Chất độc đó gây tác hại cho cá nhân và xã hội.
V. CÂU HỎI TRỌNG TÂM BÀI:
1. Ma tuý là gì? Kể tên một số chất ma tuý ?
2. Thế nào là sử dụng ma tuý, nghiện ma tuý ?
3. Những nguyên nhân nào dẫn đến việc ma tuý ?
4. Cơ chế của sự nghiện ma tuý là gì ?
4. Các dấu hiệu của “nghiện ma tuý” là gì ?
Bài thứ hai

TÁC HẠI CỦA TỆ NẠN NGHIỆN MA TUÝ
I.MỤC ĐÍCH YÊU CẦU:
1. Mục đích:
Làm rõ sự hại của tệ nạn nghiện đối với sức khoẻ, nòi giống, kinh tế và xã hội.
2. Yêu cầu:
- Về kiến thức:
+ Nắm được cơ sở khoa học về những tác hại của tệ nạn nghiện ma tuý.
+ Những tác hại của tệ nạn nghiện ma tuý tới sức khoẻ con người, tới kinh
tế và xã hội.
- Thái độ:
Không chủ quan, lơ là và mất cảnh giác với ma tuý và dứt khoát cự tuyệt
với sự cám dỗ của ma tuý bất luận trong trường hợp nào.
- Niềm tin:
Tin vào cơ sở khoa học của tác động ma tuý với cơ thể, với kinh tế và xã
hội.
Tin vào khả năng, vào bản lĩnh của mình để quyết không lâm vào cảnh
nghiện ma tuý ngay từ đầu. Tin vào nghị lực của mình trong việc từ giã việc sử
dụng ma tuý và quyết cai nghiện bằng được (nếu đã mắc phải).
- Thực hành:
+ Biết nói “không” để từ chối ngay từ đầu sự rủ rê của người định đưa
mình tới ma tuý.
+ Tìm hiểu về ma tuý để chủ động tránh cho mình, cho bạn bè, cho gia
đình và cộng đồng khỏi lâm vào tình trạng nghiện ma tuý (kể cả vô tình hay hữu
ý).
II. TRỌNG TÂM CỦA BÀI:
Thấy rõ tác hại của ma tuý với sức khoẻ, tính mạng, nòi giống, kinh tế và
xã hội từ đó có thái độ, niềm tin và thực hành trong cuộc sống xã hội hằng ngày
phòng tránh việc sử dụng trái phép ma tuý.
III. PHƯƠNG PHÁP:
Sử dụng phương pháp dạy học đàm thoại là chủ yếu.

Các phần khác sử dụng phương pháp vừa đàm thoại vừa diễn giải và liên
hệ với thực tế.
IV. NỘI DUNG:
1. Tác động của ma tuý lên cơ thể con người:
Mỗi loại chất ma tuý cụ thể khác nhau thì sự tác động của chúng lên cơ
thể con người cũng khác nhau, có laọi hoàn toàn có hại và rất độc hại như hêroin
(với liều lượng lớn có thể gây chết người trong giây lát). Đối với một số ma tuý
được dùng hợp pháp – trong y học thì bên cạnh việc có lợi lại có cả sự có hại.
Tuy vậy, nói chung tất cả các loại ma tuý nếu dùng quá (tức là lạm dụng) thì đều
dẫn đến tác hại khôn lường. Sau đây xin được nêu một chất ma tuý cụ thể đó là
moócphin. Loại ma tuý mà nhiều người quen biết.
a) Tác dụng:
Moócphin tác dụng chọn lọc và trực tiếp với tế bào thầh kinh trung ương,
nhất là vỏ não. Nhiều trung tâm bị ức chế (trung tâm đau, trung tâm hô hấp,
trung tâm gây ho), nhưng có trung tâm bị kích thích, nên gây nôn, co đồng tử,
chậm nhịp tim, gây hưng phấn ở mèo (cơn điên moócphin), chuột nhắt, loại nhai
lại, cá. Nhưng tác dụng ức chế rõ ở người, chó, thỏ, chuột lang, ở trẻ em, có khi
moócphin làm mất ngủ, hưng phấn não, nôn, làm tăng tác dụng của thuốc gây co
giật.
- Giảm đau:
Moócphin ức chế vỏ não và những trung tâm ở gian não, ức chế cảm giác
đau rất đặc hiệu. Thuốc loại “hạ sốt - giảm đau” như salisilat không làm giảm
đau được phủ tạng như moocphin.
Khi dùng thuốc ngủ, tất cả các trung tâm ở võ não bị ức chế, khi người
bệnh ngủ mới hết đau. Nếu dùng moócphin, những trung tâm ở võ não vẫn hoạt
động, nhưng cảm giác đau đã mất, chứng tỏ tác dụng giảm đau của moócphin là
chọn lọc. Do thuốc làm giảm đau này được tăng cường bởi thuốc an thần kinh.
Moócphin làm tăng tác dụng của thuốc tê.
- Gây ngủ:
Moócphin còn gây ngủ và làm giảm hoạt động tinh thần. Liều cao có thể

gây mê, làm mất tri giác. Đặc biệt, liều thấp có thể gây hưng phấp: 1-3 mg làm
cho mất ngủ, nôn, phản xạ tuỷ tăng, ý mnghĩ đến nhanh, nhưng lôn xộn.
- Gây biến đổi trạng thái tâm lý:
Với liều điều trị, làm thay đổi tư thế, làm tăng trí tưởng tượng: mất buồn
rầu, mất sợ hãi, trạng thái lạc quan, nhìn màu sắc thấy đẹp, nghe tiếng động thấy
dễ chịu, mất cảm giác đói.
- Tác dụng trên hô hấp:
Liều kich thích hô hấp, liều cao hơn thì ức chế trung tâm này (gây liệt hô
hấp). Ngay với liều điều trị, trung tâm hô hấp cũng đã nhạy cảm CO2. Trong
trạng thái khó thở nhanh, nông, thì moócphin (do ức chế trung tâm hô hấp) làm
nhịp thở chậm lại và sâu hơn. Liều cao hơn moócphin gây nhịp thở cang chậm,
có khi làm liệt hoàn toàn trung tâm hô hấp. Ở trẻ em mới sinh mà trẻ còn bú,
trung tâm này rất nhạy cảm với moócphin (và dẫn xuất của moócphin, với opital
tổng hợp). Moócphin qua được hàng ràu nhau thai, hàng ràu máu – não . Vì lí do
trên, người có thai hoặc trẻ em tuyệt đối cấm dùng moócphin (và các opital khác
dùng cho người có thai có tác hại đến sức khoẻ lớn, sự trưởng thành, sự thích
nghi của trẻ sơ sinh: trẻ bị suy dinh dưỡng nhẹ cân, thường đẻ non, do thuốc gây
trục trặc ở trục dưới đồi - tuyến yên, làm giảm tiết hormôn hướng thận, trẻ có rối
loạn về hành vi (tăng hưng phấn, tăng phản xạ, tăng trương lực) mất ngủ, nôn, đi
lỏng, giống như hội chứng cai moócphin.
Trung tâm ho cũng bị ức chế, những dẫn xuất khác làm giảm ho mạnh hơn...Tác
dụng làm co phế quản của moócphin được tăng cường bởi thuốc phong toả.
- Tác dụng khác:
+ Kích thích trực tiếp cơ quan cảm thụ hoá học ở sàn não thất bổn và gây
nôn;