Gnhung giay phut cuoi cung cua bacdoc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (615.49 KB, 35 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Suốt 45 năm say mê theo đuổi sự nghiệp điện ảnh, hai tác phẩm mà đạo diễn Phạm Quốc Vinh 
mãn nguyện nhất và mãi mãi không thể quên là “Những giờ phút cuối đời Bác Hồ” và “Bác đi 
chiến dịch”.

Năm 1989, khi UNESCO chuẩn bị kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí

Minh, danh nhân văn hóa thế giới, ơng Vinh đang chuẩn bị nghỉ hưu thì được Điện

ảnh Quân đội và Bảo tàng Hồ Chí Minh giao một trách nhiệm trọng đại trong đời làm

điện ảnh: Hoàn thành bộ phim về những giây phút cuối cùng của Bác Hồ ở thời điểm

sau 20 năm kể từ ngày Bác ra đi.

Suốt 20 năm trước đó, những thước phim tư liệu do 2 nhà quay phim quân đội

Nguyễn Thanh Xuân và Trần Anh Trà thực hiện về những ngày cuối cùng của Bác

cho đến khi các chuyên gia Liên Xơ (cũ) thực hiện kỹ thuật gìn giữ, bảo quản thi thể

của Người đã được cất giữ, bảo quản cẩn mật, và lúc này cần phải dựng lại thành

phim hồn chỉnh để lần đầu tiên cơng bố trước nhân dân.

Trước khi bắt tay làm phim, ông Vinh đã tìm gặp Đại tướng Võ Ngun Giáp và ơng

Vũ Kỳ - Thư ký của Bác, để tìm thêm tư liệu cần thiết. Và từng dòng ký ức dần hiện

ra...

Bác bắt đầu lâm bệnh ngày 12/8/1969. Hôm ấy, trời Hà Nội đã vào thu, se lạnh. Hay

tin phái đoàn nước ta từ cuộc đàm phán Paris về, Bác chủ động đến thăm, làm việc.

Đến ngày 28/8, sức khỏe của Bác bắt đầu suy giảm nghiêm trọng, từ nhà sàn Người

phải chuyển xuống tầng trệt. Tuy vậy Người vẫn không ngừng lo toan cho vận mệnh

quốc gia, cho cuộc sống của nhân dân…

Đương khi nước sông Hồng dâng cao, sợ cơn lũ có đột biến, các đồng chí gần gũi

chăm sóc ngỏ ý muốn đưa Bác tới nơi an tồn, nhưng Bác nói: “Tơi khơng thể xa

dân”.

Các vị lãnh đạo Đảng lúc ấy hằng ngày túc trực bên giường Bác. Đại tướng Võ

Nguyên Giáp mỗi ngày vào thăm Bác ba lần. Trong cuốn sổ tay, đại tướng ghi rõ từng

ngày:

- 24/8/1969 trở đi Bác mệt nặng.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

- 28/8/1969: Buổi chiều Bác hỏi việc chuẩn bị Quốc khánh 2/9 và dặn đồng chí Phạm

Văn Đồng tổ chức lễ kỷ niệm cho thật vui, thật tốt. Tối có bắn pháo hoa nữa.

Dù cuộc sống chỉ còn gang tấc, Bác vẫn muốn ra dự lễ để gặp đồng bào năm, mười

phút.

Bác đã trao đổi với đồng chí Lê Văn Lương và đồng chí Vũ Kỳ rất cụ thể: “Bác sẽ

buộc khăn che cổ, Bác ra ngồi sẵn trong đoàn chủ tịch rồi mới kéo màn che của hội

trường và bắt đầu cuộc mittinh. Bác sẽ nói sao cho đồng bào không biết là Bác đau”.

Thế nhưng, trên lễ đài kỷ niệm Quốc khánh ngày 2/9/1969 Người đã khơng thể có

mặt! Bác Hồ đã trút hơi thở cuối cùng lúc 9 giờ 47 ngày 2/9/1969, để lại nỗi tiếc

thương vô hạn cho tất cả nhân dân VN đến tận hôm nay.

Đến sáng 1/9/1969, Bác đã rất mệt. Phải đến 16 giờ cùng ngày 2 quay phim Nguyễn

Thanh Xuân, Trần Anh Trà mới lần đầu tiên được vào hẳn phịng bệnh để ghi hình

Bác trong những giờ phút cuối cùng quanh sự vây bọc, canh nom, lặng im, thương

xót, cảm động của các vị lãnh đạo trong Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quân ủy Trung

ương…

Cho đến sáng 2/9/1969, khi tất cả các đồng chí

cách mạng, học trò, người thân cận… sờ lên

ngực, lên trán Bác và… cùng bật khóc!

Ơng Vinh kể lại: “Thanh Xn giơ máy lên mà
nước mắt cứ giàn giụa làm ướt cả thước ngắm
của máy quay. Trong giây phút đó anh ấy chỉ cịn

biết để ống kính góc rộng và cứ thế giơ lên bấm
máy”.

Tất cả đã lùi xa 20 năm nhưng ông Vinh vẫn ngỡ

như giây phút lịch sử ấy mới vừa xảy ra hơm qua. Trong vai trị một đạo diễn, ông

cùng các đồng sự phải chọn lọc những tư liệu, cảnh quay súc tích, đắt giá nhất của 2

nhà quay phim Thanh Xuân, Anh Trà và của chính ơng quay được hình ảnh Bác trong

những năm trước đó để làm một bộ phim để đời.

Từ những tư liệu cũ, ông Vinh thổi vào sự sáng tạo và với niềm rung cảm chân thành

trong tim ông.

Với những cảnh Bác nằm bên dưới ngôi nhà sàn, đôi mắt nhìn đăm đăm ra xa, khi

miền Bắc đương mùa nước lụt, ông Vinh liên tưởng ngay những thước phim tư liệu cũ

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

ông quay những năm trước khi Bác còn khỏe, trong cảnh nước lụt mênh mang Người

xắn quần, chân thấp chân cao bước lên cầu Long Biên để cùng bà con chống lụt.

Rồi ông chợt nghĩ đến những gì đã mãi mãi trở thành lần cuối cùng của đời Bác: bài

viết cuối cùng về “người tốt việc tốt” Bác còn để lại, cây đa cuối cùng Bác trồng ở xã

Vật Lại (Ba Vì, Hà Tây), buổi sinh hoạt vui cuối cùng với các cháu thiếu nhi… Cảnh

ngôi nhà sàn đã buông rèm, căn phòng với giường chiếu đơn sơ của Người giờ trở nên

trống lạnh với những kỷ vật nằm im, lưu giữ lại một phần lịch sử...

Kết thúc phim, ông Vinh muốn nhấn mạnh sự sống mãi của Hồ Chủ tịch trong lịng

nhân dân VN bằng hình ảnh cuộc sống bình dị, thường ngày của Bác quanh ngơi nhà

sàn thân yêu khi bài hát Bác Hồ, một tình yêu bao la cất lên.

"Những giờ phút cuối đời Bác Hồ" của đạo diễn Phạm Quốc Vinh đã được Cố Tổng

bí thư Nguyễn Văn Linh trực tiếp duyệt ngày 17/4/1989; sau đó phim được tặng các

bạn bè quốc tế và từ đó đến nay được chiếu thường xuyên tại Bảo tàng Hồ Chí Minh ở

Thủ đơ.

Năm 1990, chỉ với hơn 20 bức ảnh tư liệu của nhà nhiếp ảnh Vũ Năng An chụp tại

chiến dịch biên giới năm 1950 cộng với một vài cảnh tài liệu do Phan Nghiêm quay

được cùng năm đó, đạo diễn Phạm Quốc Vinh đã sử dụng lời kể của Đại tướng Võ

Nguyên Giáp để dựng nên những cảnh phim rất sinh động trong Bác Hồ đi chiến dịch

Biên giới.

Một số nhà phê bình đánh giá đây là bộ phim tài liệu vào loại đặc biệt nhất trong các

phim tài liệu VN do đạo diễn đã tìm được cách làm phim rất sáng tạo trong bối cảnh

nguồn tư liệu có được q ít ỏi.

Từ năm 1960 đến nay, đạo diễn Phạm Quốc Vinh đã thực hiện tổng cộng 101 bộ

phim, trong đó có 71 phim nhựa 35mm; năm phim nhựa 16mm.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Hiện đã ở tuổi 79, nhưng ơng vẫn cịn hợp tác với Điện ảnh Quân đội làm phim tài

liệu về đề tài chiến tranh cách mạng...

Những cuốn phim tư liệu nay xếp chật trong ngôi nhà đạm bạc của ông ở phố Đội Cấn (Ba
Đình, Hà Nội) và được bảo quản bằng cách cứ 2 - 3 tháng lại một lần rang gạo bỏ vào các túi
để chống ẩm!

Theo GS Tương Lai: Hơn ai hết, Bác “thấu hiểu cuộc sống của con
người”,

con người nói chung và đặc biệt là con người Việt Nam. Người hiểu
rõ dân tộc mình,

nhân dân mình đang cần cái gì nhất.

Chính vì thế, trong Di chúc, cùng với “mn vàn tình thân u” gửi lại
cho cuộc đời này

Người thiết tha nói đến “điều mong muốn cuối cùng”.

Bác Hồ bắt đầu viết Di chúc vào sáng 10.5.1965. Chọn đúng vào một ngày tháng Năm, nhân
dịp ngày sinh của mình; chọn đúng vào lúc 9 giờ, giờ đẹp nhất của một ngày, chọn đúng
vàolúc sức khỏe tốt nhất trong những năm gần đây…để viết về ngày ra đi của mình, sao mà
Bác thanh thản, ung dung đến thế…Mở đầu bản viết, Bác ghi rõ: “Nhân dịp mừng 75 tuổi”.(1)
Như vậy là Di chúc được viết và chỉnh sửa trong trong bốn năm để rồi ngày 19.5.1969, “Đúng
9 giờ, Bác ngồi vào bàn làm việc với bản Di chúc trước mặt. Bên ngoài nắng đã lên cao. Một
làn gió mát rượi ùa vào khung cửa sổ làm bay bay những sợi tóc bạc của Bác. Bác ngồi đó,
tựa lưng vào thành ghế thoải mái, ung dung, nét suy tư hiện lên trên vầng trán rộng. Hơm
nay, Bác xem kỹ tồn bộ các bản viết của Người trong bốn năm qua, nhưng chỉ chữa thêm
ba chữ ở phần mở đầu”.(2)

Ở đây không là chuyện kiệm chữ, kiệm lời. Ở đây là sự dồn nén cơ đọng của ý tưởng và tình
cảm. Tư tưởng tình cảm như đã được “chưng cất” để chỉ giữ lấy cái tinh tuý nhất, sáng tỏ
nhất, rồi thể hiện trong những lời dặn lại trước lúc ra đi. Suy nghĩ về Bác Hồ, Phạm Văn Đồng
đã có một nhận xét thật sâu sắc: “Hờ Chí Minh có sự nhạy cảm đặc biệt đối với lịch sử, thấu
hiểu cuộc sống của con người, có nhận thức sâu về vận mệnh dân tộc, về hướng đi của thời 
đại”. (3)

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Ảnh: tuoitre

Di chúc được trưng cất từ cuộc sống nhân dân

Liệu chúng ta đã thật sự quán triệt tư tưởng và mong muốn của Bác để thành tâm và trung
thực thực hiện mong muốn của Bác Hồ?

Tư tưởng thuộc phạm trù lý luận. “Tư tưởng Hồ Chí Minh” đương nhiên cần được tiếp cận từ
góc độ lý luận. Song những mệnh đề lý luận trong “Tư tưởng Hồ Chí Minh” ln được Bác Hồ
diễn đạt một cách dung dị, dễ hiểu vì Người hiểu rõ đối tượng mà những tư tưởng lý luận cần
hướng đến là ai. Đây là nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh.

Ngay từ những năm 20 của thế kỷ trước, phát biểu tại phiên họp thứ 22 Đại hội lần thứ V
Quốc tế Cộng sản ngày 1.7.1924 Người đặt câu hỏi: “Phải hành động thực tiễn như thế nào?
Đề ra những luận cương dài dằng dặc và thông qua những nghị quyết rất kêu để sau Đại hội 
đưa vào viện bảo tàng như từ trước vẫn làm thì chưa đủ. Chúng ta cần có biện pháp cụ thể”.
(4)

Trong Hồi ký của Vũ Kỳ, người thư ký thân yêu của Bác, có một đoạn rất đáng suy ngẫm:
“sáng thứ sáu, 14.5.1969 [tức là bốn ngày kể từ bắt đầu viết Di chúc.TL] Bác về thăm xã 
Xuân Phương, ngoại thành Hà Nợi… Đang gặt thì nghe tiếng reo hị; Bác Hờ đến! Bà con ơi 
Thế rồi Bác hiện ra trước mặt tơi, râu tóc bạc trắng…”.

Đó chính là bà cụ được Bác Hồ thăm hỏi đầu tiên trong buổi đi thăm sáng nay. Biết bà cụ có
hai con đang chiến đấu ở chiến trường, Bác an ủi, động viên: “Ở hậu phương ta cố gắng sản
xuất cho thật nhiều thóc gạo để bộ đội ăn no đánh thắng. Giặc Mỹ nhất định thua. Các con cụ
sẽ trở về với cụ. Nhân dân ta hãy chịu khó chịu khổ, hy sinh thêm vài năm nữa…”.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

sao, chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn” (5).

Rõ ràng những lời trong Di chúc được chưng cất từ cuộc sống của nhân dân mình!

Hơn ai hết, Bác “thấu hiểu cuộc sống của con người”, con người nói chung và đặc biệt là con
người Việt Nam. Người hiểu rõ dân tộc mình, nhân dân mình đang cần cái gì nhất.

Chính vì thế, trong Di chúc, cùng với “mn vàn tình thân u” gửi lại cho cuộc đời này
Người thiết tha nói đến “điều mong muốn cuối cùng”.

Điều mong muốn cuối cùng

Suy ngẫm thật kỹ nội dung “điều mong muốn cuối cùng” của Hồ Chí Minh, mới ngộ ra được
rằng: Với thời gian, chân lý bỗng vụt sáng lên từ trong những câu chữ vốn rất dung dị, thô
mộc hết sức quen thuộc trong đời sống hàng ngày, khiến người ta đơi khi cứ ngỡ như khơng
cịn gì để mà suy ngẫm nữa.

Cũng giống như có những vì sao đã tắt từ rất lâu, song ánh sáng của chúng giờ đây mới đến
được với trái đất. Ở đây chưa phải là thời gian để ánh sáng của những ngôi sao đã tắt trên
bầu trời đến được với chúng ta, mà là thời gian đủ để kiểm nghiệm độ chính xác và sự tường
minh của một tư tưởng - trải qua những biến động dồn dập cả trong nước và trên thế giới
khơng ai có thể hình dung nổi - vẫn chứng minh được sức bền, độ “chín” của tư tưởng ấy.
Vì đó là chân lý. Mà chân lý thì ln ln đơn giản, song hiểu được chân lý, đến được với
chân lý thì thường lại cực kỳ gian truân.

Phạm Văn Đồng có gợi lên một ý trong Di chúc thật đáng suy tư: “trong những lời căn dặn lại,
Bác Hồ có nói sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các bậc đàn anh khác. Trí tưởng tượng 
của tôi hình dung cuộc gặp giữa Bác Hồ với những người thầy sáng lập học thuyết Mác-Lênin
biết bao ý nghĩa và hào hứng. Có thể Các Mác vui lịng nhắc lại mợt câu nói mà tôi luôn luôn 
ghi nhớ trong ký ức của mình : “Tôi đã gieo những con rồng và tôi đã gặt những con bọ…”. 
Thật có đúng như vậy, song cũng có nhiều con rồng…”. (6)

Đúng là đã có khơng ít những con rồng. Chỉ có điều lại có quá nhiều những con bọ. Nhưng

cái đáng ngại hơn là sự nhầm lẫn “bọ” thành “rồng”. Sự lẫn lộn vàng thau ấy, kiểu nhìn
“bọ”mà thấy “na ná” như rồng, khiến cho cái giá phải trả để đến được với sự thật của chân lý
là quá lớn. Mặc dầu, xét đến cùng, chân lý nằm chính ngay trong quá trình nhận thức.
Nhìn trở lại hành trình lịch sử của Bác Hồ tìm đường cứu nước, quanh một vòng trái đất để
trở về xúc động với nắm đất của Tổ quốc trên tay, rồi những lời “dặn lại cơng việc” khi bị
bệnh nặng sợ khó qua khỏi trong một lán nhỏ ở Tân Trào, Việt Bắc: “lúc này thời cơ thuận lợi
đã tới, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả giải Trường sơn cũng phải kiên quyết giành 
cho được độc lập” (7), cho đến khi đọc Tuyên Ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân 
chủ Cộng hoà, v.v.. cuối cùng là Di chúc với “điều mong muốn cuối cùng” của Người. Tất
thảy đều nổi rõ lên một khẳng định hết sức sáng tỏ: độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc
cho nhân dân là mục tiêu trước sau như một của Hồ Chí Minh.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

mong muốn cuối cùng” và cũng là câu cuối cùng, đọng lại tình cảm, ý tưởng quan trọng nhất
trong “Di chúc”.

Ảnh tư liệu

Hồ Chí Minh đã hiểu rõ rằng dân tộc mình, nhân dân mình đang cần cái gì nhất. Nói đến điều
đó, thì tất cả mọi người Việt Nam, dù bất cứ đang ở đâu, đang làm gì cũng đều có thể hiểu
được, đều có thể chấp nhận, đều có thể nhất trí, đều có thể nhận ra đó là mong muốn của
mình.

Với mục tiêu đó, Hồ Chí Minh đã đấu tranh cho sự hợp nhất và ra đời của Đảng năm 1930,
có lúc vì mục tiêu đó mà dám có quyết định táo bạo - cho dù đau đớn - là tuyên bố Đảng tự
giải tán, thực chất là Đảng rút vào hoạt động bí mật chính vào lúc giành được chính quyền
vào năm 1945.

Vì sao? Vì để triệt tiêu lý do và mưu đồ tiêu diệt Đảng của kẻ thù. Rồi cũng vì mục tiêu đó mà
Người sáng suốt và kiên quyết đổi tên Đảng Cộng sản Đông dương thành Đảng Lao động
Việt Nam vào năm 1951, khi Việt Nam đã có vai trị và vị thế của một nước có chủ quyền,

đang tiến hành một cuộc kháng chiến thần thánh chống lại chủ nghĩa thực dân cũ và tiếp đó
sẽ là chủ nghĩa thực dân mới xâm lược.

Vào lúc ấy, Đảng cần huy động được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để tạo ra
động lực của sự đồng thuận xã hội cho mục tiêu “không có gì quý hơn độc lập và tự do”.
Cũng là lúc, Việt Nam cần huy động sự đồng tình, ủng hộ của dư luận rộng rãi của nhân dân
u chuộng hồ bình và nhiều quốc gia trên thế giới vốn chưa hiểu rõ về mình.

Cần phải thấy rằng, sự gặp gỡ giữa lý tưởng “ái quốc” và lý tưởng “cộng sản” trong tư tưởng
và tình cảm của Hồ Chí Minh là sự gặp gỡ của lý tưởng giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội
và giải phóng con người.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

tập trung ở tư tưởng “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do
của tất cả mọi người”. (9)

Phải chăng đây là sự đúc kết những khát vọng ngàn đời của con người, của lồi người mà
xét cho cùng, các bộ óc vĩ đại nhất của loài người cũng đã từng suy tư, nghiền ngẫm để tìm
cách thực hiện. Một sự đúc kết tuyệt vời về khát vọng ngàn đời ấy và gợi lên những tìm tịi để
biến khát vọng ấy thành hiện thực.

Mà đã tìm tịi thì có đúng, có sai, bởi lẽ, nói như Ph Angghen nhận thức là q trình bớt dần
những sai sót để đến gần với chân lý hơn. Cho nên, với thời gian và những biến động dồn
dập của cuộc sống, có những dữ kiện hoàn toàn mới đã xuất hiện, những dữ kiện mà thời
của C.Mác khơng sao hình dung được, vì thế, có khơng ít những luận điểm của thời ấy ngày
nay đã bị cuộc sống bác bỏ.

Nhưng cũng với sự khảo nghiệm nghiêm minh và khắc nghiệt của thời gian, tư tưởng đã trở
thành chân lý chói sáng nói trên càng tỏ rõ tính bền vững, hấp dẫn và có sức vẫy gọi con
người đi tới. Vì đó là sự hội tụ của những khát vọng của con người, của loài người trong suốt
chiều dài của lịch sử, từ khi con người có tư tưởng, biết tư duy, biết đau khổ và hy vọng. Đây

chính là sự thể hiện tập trung nhất lý tưởng của chúng ta.

Có thể nói, “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả
mọi người” là tư tưởng đẹp nhất trong vô vàn những tinh hoa tư tưởng của loài người được 
C.Mác đúc kết và ghi rõ trên là cờ chiến đấu vì sự nghiệp giải phóng con người. Và nếu,
trong tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về giải phóng con người là trung tâm như đã trình bày
ở những phần trước thì có thể hiểu ra được động lực thúc đẩy Nguyễn Ai Quốc đến với lý
tưởng cộng sản theo cách của mình.

Ảnh tư liệu.

Dân tộc là trên hết

Với một trái tim lớn chứa đựng “ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn
độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học
hành. Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh, nước biếc để câu cá, 
trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, em trẻ chăn trâu, khơng dính líu gì với 
vịng danh lợi” (10).

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Người hiểu cần thanh lọc và tiếp nhận những gì có lợi nhất cho mục tiêu đã xác định. Người
đòi hỏi phải biết sáng tạo trong tiếp thu và vận dụng những nguyên lý khoa học và cách mạng
vào thực tế nước mình, phù hợp với đặc điểm của dân tộc mình để có thế biến thành “rồng”
chứ khơng hố thành “bọ” như điều C.Mác đã từng cảnh báo.

Hồ Chí Minh hiểu rõ mục tiêu của từng chặng đường trên con đường dẫn đến lý tưởng đúc
kết khát vọng đó của cả lồi người. Người khơng lẫn lộn mục tiêu cụ thể và trực tiếp của từng
chặng với cái đích lý tưởng ở phía chân trời để tránh đi những ảo tưởng duy ý chí, dẫn đến
hành động nơn nóng “đốt cháy giai đoạn”, gây hậu quả ngược lại với mục tiêu. Vì thế mà Hồ
Chí Minh “có sự dị ứng bẩm sinh với bệnh giáo điều rập khuôn, bệnh cơng thức sáo mịn”
(11).

Người địi hỏi “khơng được sao chép nguyên văn những gì có sẵn, điều cốt yếu là hiểu đúng
tinh thần và biết vận dụng các nguyên lý sát với tình hình cụ thể” (12) nhằm thực hiện mục 
tiêu độc lập dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.

Hồ Chí Minh đứng vượt hẳn lên những người đương thời ở tầm tư duy và cái nhìn biện
chứng nhờ vào những phẩm chất ấy. Bôn ba khắp năm châu bốn biển, hiểu rõ ngọn ngành
những tinh hoa cũng như những khuyết tật mà phong trào cách mạng đã trải qua, để khi về
đến Tổ quốc, hôn nắm đất quê hương đang đói nghèo, đau khổ, Người hiểu rõ cần phải làm
gì cho nhân dân.

Bốn mươi năm, nhìn lại chặng đường đã đi nhằm thực hiện mong ước của Bác Hồ “xây dựng
lai đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” với những điều đã làm được và nhiều điều chưa 
làm được, càng thấm thía và khơng thể không day dứt khi nghĩ đến điều mong muốn cuối
cùng của Bác Hồ. Thấm thía và da y dứt để có những giải pháp và hành động thiết thực.

Người ngâm bài thơ chúc Tết cuối cùng của Bác Hồ

Lần đầu tiếp xúc với nghệ sĩ hát chầu văn nổi tiếng

Kim Liên, tơi chợt nhớ đêm giao thừa đón Tết Kỷ

Dậu năm 1969 đã được nghe chị ngâm bài thơ chúc

Tết của Bác Hồ trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt

Nam. Vậy là, tơi gợi ý xin chị kể lại đôi điều xung

quanh sự kiện thiêng liêng ấy.

Nghệ sĩ Kim Liên xúc động điều tôi nhắc lại. Tuy bận

rộn công việc, chị vẫn dành thời gian kể lại.

Trung tuần tháng Chạp năm Mậu Thân (1968), tại địa

điểm sơ tán, Đồn Văn cơng tỉnh Hà Nam Ninh đang

chuẩn bị gấp rút tiết mục để phục vụ cán bộ chiến sĩ,

đồng bào trong dịp Tết Kỷ Dậu sắp tới.

Trong bối cảnh bận rộn tập luyện, nghệ sĩ Kim Liên được lệnh của cấp trên điều đi

Hà Nội để nhận một công việc quan trọng. Đồng chí Trưởng đồn văn cơng tỉnh đề

đạt lên cấp trên cho chị ở lại để hồn thành vở mới "Tầm vóc đại hồng". Lời đề nghị

không được chấp thuận. Nghệ sĩ Kim Liên lên Hà Nội bằng xe của UBND tỉnh.

Tại địa điểm tập trung, thâm tâm, chị nghĩ hẳn các anh ở Ban Văn nghệ muốn thu lại

một bài hát chầu văn nào đó của mình chăng? Ơng Trần Lâm - lãnh đạo Đài Tiếng

nói Việt Nam thơng báo cho chị chuẩn bị ngâm bài thơ chúc Tết xuân Kỷ Dậu của

Bác Hồ. Tin đến quá đường đột khiến chị vừa xúc động vừa lo lắng. Bài thơ chúc Tết

của Bác, ngồi Kim Liên cịn có nghệ sĩ Trần Thị Tuyết, nghệ sĩ Linh Nhâm cùng

thể hiện.

Hai chị là "át chủ bài" trong chương trình Tiếng Thơ vào tối thứ tư, tối chủ nhật hàng

tuần của Đài Tiếng nói Việt Nam. Bản thân hai chị, nhiều năm nay đã ngâm thơ chúc

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Tết của Bác vào đêm giao thừa. Do vậy công việc này đối với nghệ sĩ Kim Liên là

quá mới mẻ. Trong nỗi lo nghề nghiệp, chị lại thầm mừng. Chị dự tính lần cơng tác

này hẳn chị sẽ lại được gặp Bác Hồ.

Theo đề nghị của tôi, nghệ sĩ Kim Liên đã kể lại 3 lần chị được gặp Bác Hồ trước đó.

Lần thứ nhất là vào năm 1967, Đoàn Chèo Nam Hà được lên phục vụ Trung ương

Đảng. Trước lúc đồn về, Bác Hồ có mời một số diễn viên đến gặp Bác. Trong buổi

tiếp còn có Thủ tướng Phạm Văn Đồng, đồng chí Vũ Kỳ -thư ký riêng của Bác.

Nghệ sĩ Kim Liên nhớ lại: "Bác dặn dị phát huy bộ mơn chèo để phục vụ nhân dân

ta, chủ yếu là người làng quê gắn bó với tiếng trống chèo".

Lần thứ 2 và lần thứ 3 vào dịp nghệ sĩ Kim Liên được tham gia đoàn nghệ thuật tổng

hợp của Việt Nam sang biểu diễn tại Pháp đúng dịp Hội nghị Paris đang họp bàn về

chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, do nhà thơ Huy Cận làm trưởng đoàn. Thời gian ở

Paris, Kim Liên đã cố gắng cùng các đồng nghiệp để lại những ấn tượng tốt đẹp

trong lòng bà con Việt kiều và bạn bè Pháp.

Sau đợt phục vụ ở nước ngồi, đồng chí Vũ Kỳ thơng báo một tin vui: Kim Liên

được vào thăm Bác và ăn cơm trưa cùng Bác. Bữa cơm giản dị nhưng ngon miệng.

Cùng ăn cơm với Bác có đồng chí Vũ Kỳ. Kim Liên cịn nhớ những điều Bác hỏi

thăm về gia đình. Bác nói Kim Liên tức là biểu tượng của bơng sen vàng. Q Bác

có nhiều sen. Bác dặn đồng chí Vũ Kỳ mua bánh kẹo cho Kim Liên mang về quê cho

các cháu, lo phương tiện cho Kim Liên về nhà được an toàn.

Kỷ niệm những lần gặp Bác thôi thúc nghệ sĩ Kim Liên dàn dựng chương trình. Bài

thơ chúc Tết năm Kỷ Dậu của Bác chỉ có 6 câu lục bát, nhưng bao hàm một tầm nhìn

chiến lược. Kim Liên nhập hồn thơ từ nội dung, lẫn nghệ thuật. Chị đã chọn chất

giọng thể hiện ở sự cộng hưởng của làn điệu hát sa mạc và lẩy Kiều. Thu băng xong,

Kim Liên mừng thầm đã hoàn thành nhiệm vụ. Bài thơ chúc Tết được Bác duyệt rất

cẩn thận qua băng ghi âm. Kim Liên được đồng chí Vũ Kỳ thông báo: Bác nhận xét

cả ba cô văn công đều thể hiện khá thành công.

Đêm giao thừa, sau lời chúc Tết của Bác, khi cùng bố mẹ, chồng, con... nghe băng

bài thơ do chính mình ngâm được phát vào lúc giao thừa, Kim Liên đã xúc động trào

nước mắt…

"Lần đầu tiên trong đời tôi được ngâm thơ Bác chúc Tết vào đêm giao thừa. Tôi ước

mong, sang xuân Kỷ Dậu (1969) Bác mạnh khỏe để "Bắc Nam sum họp xuân nào

vui hơn" - Nghệ sĩ Kim Liên tâm sự - "Nào ngờ bài thơ chúc Tết tôi ngâm lại là bài

thơ cuối cùng chào đón năm mới của Bác Hồ kính yêu trước lúc Người đi xa...".

Từ đó, mỗi đêm giao thừa đến, nghệ sĩ Kim Liên lại có thói quen: Khi thì mở băng

để nghe, khi thì tự ngâm bài thơ chúc tết cuối cùng của Bác:

Năm qua thắng lợi vẻ vang

Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to

Vì độc lập vì tự do

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn"

Gặp nhà báo nước ngoài cuối cùng phỏng vấn 
Bác Hồ

Thứ sáu, 14 Tháng 5 2010 17:10

Nhà văn, nhà báo người Cuba, bà Marta Rojas, là nhà báo quốc tế cuối cùng được phỏng vấn Chủ tịch
Hồ Chí Minh trước khi Người qua đời. Cuộc phỏng vấn được thực hiện tháng 7.1969 tại Phủ Chủ tịch.
Hơn 40 năm sau, bà Rojas vẫn nhớ như in lời Chủ tịch Hồ Chí Minh nói lúc đó: Sự chịu đựng của người
dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cũng là nỗi khổ tâm của Người.

Trong địa đạo Tây Ninh

Gặp Marta Rojas, không ai nghĩ là bà đã 82 tuổi. Câu chuyện của bà sôi nổi, ký ức của bà rõ nét và nhìn
bà thì q trẻ, có thể đốn bà chỉ độ sáu mươi. Trên gương mặt bà nụ cười rạng rỡ. Bà là Phó Chủ tịch
Hội Hữu nghị Cuba - Việt Nam, nhà báo kỳ cựu của tờ báo “Granma” Cuba.

Cùng với các nhà báo Madeleine Riffaud của Pháp, Blaga Dimitrova của Bulgaria, Marta Rojas là một
trong ba nhà báo nữ quốc tế đã có mặt trong vùng giải phóng miền Nam Việt Nam trong chiến tranh, đã
sống và có nhiều kỷ niệm với du kích giải phóng.

Bà dành tình cảm trọn vẹn suốt đời cho người dân Việt Nam, đã góp phần đưa hình ảnh Bác Hồ và cuộc
kháng chiến chống Mỹ ở Việt Nam đến với Cuba và người dân các nước Mỹ Latinh.

“Tôi sang Việt Nam lần đầu tiên năm 1965, lúc đó tơi được gặp đồng chí Phạm Văn Đồng. Tơi đề xuất
được phỏng vấn Bác Hồ, nhưng đó là thời điểm rất cam go, nguy cơ Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam rõ
rệt. Vì vậy Hồ Chủ tịch khơng có thời gian tiếp tơi, nhưng Người chuyển lời qua đồng chí Phạm Văn
Đồng rằng, nếu lần sau tơi trở lại Việt Nam thì nhất định Người sẽ gặp tơi trả lời phỏng vấn. Sau đó tơi
vượt đường rừng sang Campuchia, rồi vào Tây Ninh, căn cứ của Trung ương Cục miền Nam. Tôi ở Tây
Ninh 3 tháng, dưới bom đạn và sự lùng sục của kẻ thù”.

Cùng với một phóng viên Cuba khác của Báo “Ngày Nay”, sau này trở thành Đại sứ Cuba tại Việt Nam,
Rojas đã gắn bó với cuộc sống chiến đấu của du kích, của người dân Việt Nam lúc đó. Bà cũng trải qua
bom đạn, trải qua mưa rừng, trải qua những tháng ngày dưới lịng địa đạo, đó là chất liệu vô cùng sống
động cho nữ nhà báo trẻ và đầy nhiệt huyết:

“Lúc đó chúng tơi chỉ có thể viết bài bằng giấy bút rồi gửi ra Hà Nội, sau đó các đồng nghiệp ở Hà Nội sẽ
giúp chúng tôi gửi bài về Cuba. Nhưng thỉnh thoảng chúng tơi cũng có thể sử dụng hệ thống radio từ địa
đạo ở Tây Ninh và các tỉnh khác truyền bài về Hà Nội. Trong thời gian 3 tháng ở Tây Ninh, tôi và đồng
nghiệp của tờ “Ngày Nay” đã có hàng trăm bài viết về Hồ Chí Minh, về tướng Võ Nguyên Giáp, về bà
Nguyễn Thị Bình, Nguyễn Thị Định và về cuộc kháng chiến của người dân Việt Nam”.

Báo Granma không chỉ xuất bản bằng tiếng Tây Ban Nha, mà còn cả bằng tiếng Anh và tiếng Pháp ra
các nước khác. Vì vậy những bài báo của Marta Rojas đã góp phần giới thiệu hình ảnh Việt Nam và
tăng cường tình hữu nghị giữa Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Các bài báo đó trên tờ Granma
cịn được sử dụng như tài liệu tham khảo tại phiên tòa quốc tế xét xử tội ác chiến tranh tổ chức tại Đan
Mạch.

Sau năm 1965, Marta Rojas quay lại Việt Nam nhiều lần trong những chuyến công tác 15 - 20 ngày.
Năm 1969 bà có mặt ở Hà Nội. Những lần đến Hà Nội này, bà vẫn tha thiết được phỏng vấn Hồ Chủ

tịch. Thật ra thì trong cuộc trị chuyện, bà luôn gọi Người một cách trân trọng và thân thiết: “Đồng chí Hồ
Chí Minh”.

“1969 là một năm khủng khiếp, Mỹ sử dụng chất độc da cam và bom napalm ở Việt Nam, miền Bắc bị
ném bom. Cho dù khó khăn như thế nhưng người Việt Nam vẫn ngày càng mạnh mẽ, quân Mỹ ngày
càng suy yếu. Một tối, tôi đang ở khách sạn Thống Nhất tại Hà Nội, thì đồng chí Hồng Tùng, Tổng Biên
tập Báo Nhân Dân, gọi điện cho tơi và nói: “Mai 6 giờ sáng tơi qua đón chị vào phỏng vấn Hồ Chủ tịch”.
Lá cờ tung bay

Điều Marta Rojas trông đợi nhiều năm đã thành hiện thực. Hình ảnh trực tiếp đầu tiên của Bác Hồ đã
khiến Marta ấn tượng biết bao nhiêu: “Cuộc phỏng vấn diễn ra khoảng ngày 11 hoặc 12.7.1969. Vào
Phủ Chủ tịch chỉ có 3 người - tơi, đồng chí Hồng Tùng và đồng chí phiên dịch. Chúng tơi đang đi thì
gặp một cụ già mặc bộ quần áo trắng, tươi cười đi ngược lại. Cụ già nói bằng tiếng Tây Ban Nha rất
chuẩn: “Chào buổi sáng”. Tôi đã được nghe kể rằng đồng chí Hồ Chí Minh rất giản dị nhưng tôi không
nghĩ Người giản dị và thân thuộc đến thế”.

Marta Rojas vẫn nhớ, cuộc phỏng vấn diễn ra ở dãy nhà sau tịa nhà chính trong Phủ Chủ tịch. Bà
khơng có thói quen dùng máy ghi âm khi phỏng vấn, lần này cũng vậy, mà cố gắng để cuộc nói chuyện
thoải mái, tự nhiên nhất, các câu hỏi mở nhất“Nhiều câu hỏi tơi nghĩ vẫn mang tính thời sự đến bây giờ.
Tơi đã hỏi đồng chí Hồ Chí Minh về tình hình thực tế ở Việt Nam từ góc độ chính trị, qn sự, lý do gì
mà qn đội Việt Nam có thể kiên cường chống lại chiến tranh xâm lược của Mỹ, lúc đó Mỹ đang có nửa
triệu quân ở Việt Nam. Đồng chí Hồ Chí Minh trả lời đã nhấn mạnh đến vai trò của nhân dân miền Nam
và miền Bắc trong cuộc kháng chiến”.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Marta Rojas kể lại một cách đầy thú vị. Lúc đó bà đã biết rằng, Hồ Chí Minh từng là nhà báo.
“Người hỏi tôi cảm nhận ở Việt Nam từ năm 1965, về thời gian tôi ở Tây Ninh, rất chi tiết về những gì tơi
trải qua, hỏi về Chủ tịch Cuba Fidel Castro. Đồng chí nói đã đọc nhiều bài phát biểu của Fidel và rất
thích những bài đó. Đồng chí Hồ Chí Minh cũng hỏi tơi, trong thời gian tơi ở vùng giải phóng, tơi nhìn
nhận thế nào về những lá cờ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tung bay ở miền Nam Việt Nam. Tơi nói
rằng, Việt Nam mưa thì nhiều, nắng thì chói chang, nhưng lá cờ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa lúc nào

cũng như mới.

Tơi vẫn nhớ, đồng chí Hồ Chí Minh trả lời: Rõ ràng rồi, vì mục tiêu đấu tranh của hàng vạn người Việt
Nam là bảo vệ lá cờ đó, để lá cờ ở vị trí cần có mặt, đó là biểu tượng của một nước Việt Nam thống
nhất; chắc chắn chúng tôi sẽ thống nhất đất nước và giành thắng lợi trước người Mỹ. Lúc đó đồng chí
Hồ Chí Minh có niềm tin vững chắc vào thắng lợi của Việt Nam. Người nói rằng, sự chịu đựng của người
dân Việt Nam cũng là nỗi khổ của Người”.

Chiếc gạt tàn đờng

Hơm đó, Marta Rojas khơng mang theo máy ảnh. Bà nhớ có một phóng viên ảnh của Báo Quân đội
Nhân dân đã chụp hình cuộc phỏng vấn. Giờ đây, bà rất mong có lại được tấm ảnh chụp chung với Hồ
Chủ tịch. Nhưng ít nhất, bà cũng đã có được món q lưu niệm từ Người: “Đồng chí Hồ Chí Minh có
tặng cho tơi một bức ảnh mà đến giờ tôi vẫn giữ, ảnh chân dung của đồng chí, mặt sau có ghi, thân tặng
Marta”.

Chính nữ nhà báo Cuba cũng tặng quà Hồ Chủ tịch. Trước khi gặp Người, qua ảnh, bà biết rằng Người
hút thuốc. Vì vậy khi sang Việt Nam, bà mang theo một chiếc gạt tàn bằng đồng để nếu có được gặp
mặt phỏng vấn Người thì đó sẽ là món q từ đất nước Cuba. “Và tơi đưa ra chiếc gạt tàn. Đồng chí Hồ
Chí Minh nói, bây giờ tơi khơng hút thuốc nữa rồi, nhưng cái gạt tàn vẫn rất hữu dụng cho tơi. Lúc đó
trên bàn làm việc của đồng chí rất nhiều giấy tờ và Người đã dùng chiếc gạt tàn để đựng ghim giấy”.
Có một chi tiết thú vị, lúc đó, Hồ Chủ tịch tiết lộ với Marta Rojas rằng Người rất thích đọc sách, xem
phim, nhất là phim của Charlie Chaplin. Rất lâu sau đó, Rojas có dịp phỏng vấn con gái vua hề và bà
được biết rằng Hồ Chí Minh và Charlie Chaplin là những người bạn thân thiết.

Marta Rojas không bao giờ hết khâm phục về sự hiểu biết, về sự quảng đại, bao dung của Hồ Chủ tịch
trong cuộc phỏng vấn tại Hà Nội năm ấy. “Đồng chí Hồ Chí Minh là nhà lãnh đạo một quốc gia, nhưng tơi
có cảm nhận về đồng chí như một người bạn. Tôi cảm nhận được sự thông minh, hiểu biết rộng, sự dí
dỏm, lịng tự trọng của đồng chí. Mọi cử chỉ của đồng chí rất tự nhiên. Và như tơi đã nói, ngay trong thời
điểm khó khăn nhất của Việt Nam, đồng chí Hồ Chí Minh có niềm tin mãnh liệt rằng Việt Nam sẽ giành

chiến thắng, niềm tin mãnh liệt vào sự nghiệp mà đồng chí đã hết lòng xây dựng từ khi còn trẻ. Câu nói
rất đơn giản: “Khơng có gì quý hơn độc lập tự do” đã tóm gọn tinh thần của Người.
Bài báo của Marta Rojas được đăng trên tờ Granma, nhiều độc giả Cuba đã viết thư về cho báo đề nghị
cung cấp thêm thông tin về Hồ Chí Minh. Bài phỏng vấn ấy khơng chỉ đến với bạn đọc Cuba, mà còn cả
ở một số nước Mỹ Latinh khác. Đảng Cộng sản Ý, Thụy Điển cũng đăng lại bài trên báo của họ, một số
bang của Mỹ cũng đăng bài này.

Marta Rojas phỏng vấn Hồ Chủ tịch chỉ chưa đầy hai tháng trước khi Người mất. Sau bà, khơng một nhà
báo quốc tế nào cịn có cơ hội đó. Marta Rojas vẫn nhớ, lúc đó, qua dáng đi của Hồ Chủ tịch, bà đã thấy
Người yếu đi nhiều vì tuổi tác. Nhưng bà khơng qn được sự trẻ trung về mặt tinh thần của Người, một
tinh thần “tràn đầy sức sống”, như bà nhận xét. Qua cuộc gặp Hồ Chủ tịch, bà càng thấu hiểu sức mạnh
của dân tộc Việt Nam, hiểu sự yêu mến của người dân Việt Nam dành cho nhà lãnh đạo tài ba và nhân
hậu: “Người có mặt ở mọi nơi, có mặt trong trái tim của người dân Việt Nam và cả trong trái tim tôi”.

Người hát cho Bác nghe trong ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Trần Hoàn là ai?

Trong ca khúc nổi tiếng “Lời Bác dặn trước lúc đi xa”, nhạc sĩ Trần Hoàn thủ thỉ:

“...Lần thứ ba Bác vẫy gọi xung quanh. Bác muốn nghe một đơi làn quan họ. Ơi may

sao có em gái nhỏ bước vào gần Bác. Rồi căn phòng xao động trong nước mắt. Những

lời ca nức nở tái tê. Rằng "người ơi, người ở đừng về...”. Vậy người đã vinh dự được

hát cho Bác nghe trong giây phút thiêng liêng đó là ai? Câu hỏi này đã rất nhiều người

đặt ra với nhạc sĩ Trần Hoàn khi ơng cịn sống, đến nỗi, có lần ơng tìm đến tận nhà chị

để thăm. Nhưng thật tiếc, lần gặp duy nhất đó lại khơng được hẹn trước nên chị vắng

nhà - Cho đến lúc đã tìm về cõi hạc, chính nhạc sĩ cũng chưa một lần gặp mặt người đã

đi vào cảm hứng của ông để sáng tác ấy ra đời...

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

đơn vị triệu tập cho một chuyến công tác đặc biệt. Họ khẩn trương

chuẩn bị thuốc men, dụng cụ y tế như mọi chuyến đi thường có. Khi

xe rẽ vào cổng Phủ Chủ tịch, 2 nữ y tá vẫn không biết là ở đâu.

Chiều hơm đó, khi đồng chí Vũ Kỳ đến thông báo là các thầy thuốc

vào đây để chăm sóc sức khoẻ cho Bác Hồ thì mọi người đều run vì

bất ngờ. Đêm đó, khơng ai ngủ nổi...

Sáng hơm sau, khi đồng chí Vũ Kỳ đưa tổ y tế vào báo cáo với Bác

thì Người từ chối mà rằng: Bác cũng mệt nhưng chưa đến nỗi cần

người chăm sóc. Để các cháu về đơn vị cịn chăm sóc bộ đội. Đồng

chí Vũ Kỳ phải nói mãi, rằng các cháu vào đây cịn để có người bên

cạnh chuyện trị với Bác cho vui, thì Người mới đồng ý.

Mang theo bao tình cảm thiêng liêng về Bác, các thầy thuốc đều bất

ngờ khi nhìn căn phịng với đồ đạc đơn sơ của Người. Không ai nghĩ

rằng một vị lãnh tụ vĩ đại mà lại sống giản dị đến vậy! Những ngày

gần Bác, các y tá còn ngạc nhiên hơn khi thấy Người quá đỗi gần gũi

với mọi người. Phải nằm bất động do bệnh tình, nhưng Người vẫn

hồn tồn tỉnh táo. Ngồi những lúc tiếp khách, nghe các đồng chí

trong Trung ương Đảng báo cáo công việc, khi rỗi rãi, Bác lại trị

chuyện với các chị thân tình như người trong gia đình. Người hỏi han

q qn, hồn cảnh, cơng việc của từng người. Bác hỏi chị Q sao

không thi vào đại học mà lại làm quân y, chị Q thưa rằng đã có

giấy gọi đi đại học nhưng vì thích vào bộ đội nên mới học quân y.

Người bảo: "Thế cũng tốt! Làm một y tá giỏi còn hơn một bác sĩ tồi".

Người dặn dị: "Các cháu phải chăm sóc người bệnh như với người

nhà vậy!" Đến lượt chị Oanh thưa với Bác quê mình ở Liên Châu, Yên

Lạc, Vĩnh Phúc, Người đùa: “à! dân nhiều ruồi đây!" Thấy Bác hiểu

cặn kẽ quê mình đến vậy, chị Oanh xúc động lắm. Chả là quê chị đất

đồng bãi ven sông Hồng, chuyên trồng màu, thường bón phân tươi

nên rất nhiều ruồi!

24/24 giờ các chị bên Bác, tận tình nâng giấc. Khi Bác rảnh, các chị

lại ngồi xung quanh, trò chuyện với Bác. Một lần, chị Oanh và chị

Quí đang ngồi bên Bác thì đồng chí Vũ Kỳ bảo ai biết hát thì hát cho

Bác nghe. Vừa sợ, vừa xấu hổ nên 2 chị đùn đẩy nhau, cuối cùng,

chị Oanh đứng lên xin hát bài "Quân y làm theo thương yêu, kính

trọng Người mà chị mạnh dạn hát chứ thực ra, đã bao giờ chị dám

hát đơn ca đâu, nên run lắm. Nghe xong, Bác vỗ tay hoan hô và bảo

lấy cho Bác bông hoa đang cắm trong bình nơi đầu giường và tặng

cho "ca sĩ" khiến chị xúc động nghẹn ngào! Không bao giờ chị Oanh

qn được giây phút đó. Và bơng hồng trắng Người tặng, chị đã ép

vào cuốn sổ và lưu giữ rất lâu như một báu vật!

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

tướng Phạm Văn Đồng xem lễ mít tinh kỷ niệm ngày 2.9 ở Quảng

trường Ba Đình như thế nào? Lát sau, khi mọi người ra khỏi, 9 giờ

(đến giờ ăn của Bác), chị Oanh vào hỏi: "Bác ăn súp nhé?" và được

Bác gật đầu đồng ý. Nhưng chị vừa quay ra bảo người phục vụ mang

súp cho Bác, thì quay vào đã thấy mọi người đang tập trung cấp cứu

Người... 47 phút trôi qua mà giây phút định mệnh vẫn cứ đến với cả

dân tộc Việt Nam. Những tiếng nấc nghẹn ngào khơng kìm nổi,

những giọt nước mắt đầm đìa trên tất cả các gương mặt đứng xung

quanh. Bầu trời như thấp xuống, gió như ngưng thổi trong nỗi đau

khôn cùng của hàng triệu trái tim trước tổn thất khơng gì bù đắp

được...

Do yêu cầu bí mật về ngày mất của Bác khi đó, nên dù thi hài Người

đã được đưa đi nhưng tổ y tế vẫn phải ở lại Phủ Chủ tịch đến chiều

3.9.1969 mới trở về đơn vị. Chị Oanh nhớ lại: "Suốt từ phút Người

về cõi vĩnh hằng, cả khu nhà vắng lặng. Vẫn những con người ấy

nhưng khơng ai nói với ai lời nào, bởi cùng chìm trong nỗi đau khơn

tả..."

Trở về đơn vị mà ký ức thiêng liêng về Bác khơng ngi. Có lúc, chị

cảm giác như sống trong mơ vì khơng ngờ mình lại có niềm vinh dự

lớn lao được phục vụ Bác 10 ngày trước khi Người ra đi vĩnh viễn,

được trò chuyện cùng Bác và nhất là được hát cho Bác nghe. Chị

mang về những đồ vật của Bác làm kỷ niệm: chiếc móng tay của

Bác do chị cắt, chiếc khăn Bác rửa mặt, cả chiếc hộp xốp đựng

socola mà người ta biếu Bác... Chị đã nâng niu, cất giữ những bảo

vật ấy nhiều năm liền, nhưng rồi, khi đơn vị yêu cầu, chị đã đưa

chúng vào nhà truyền thống. Không may, máy bay Mỹ bắn phá miền

Bắc, nhà truyền thống bị trúng bom nên những kỷ vật ấy đã khơng

cịn nữa. Do yêu cầu bí mật quốc gia, nhiều năm liền, những điều

biết được về thời khắc cuối cùng của Bác vẫn được chị giữ kín.

Trở lại với cơng việc của mình, nhưng mấy mươi năm qua, hình ảnh

Bác cùng những lời dạy của Người vẫn vẹn nguyên trong chị. Lời Bác

dặn đã tiếp thêm sức mạnh để chị không ngừng phấn đấu trở thành

một nữ y tá giỏi, tận tâm với nghề, xứng đáng với niềm vinh dự

được chăm sóc Bác. Năm 1975, chị được đứng trong hàng ngũ của

Đảng. Với công việc của một y tá ở khoa chăm sóc sức khoẻ các

đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước, người phụ nữ này

có một vinh dự khá đặc biệt là được phục vụ những giây phút cuối

cùng của nhiều vị lãnh tụ: Tôn Đức Thắng, Nguyễn Lương Bằng,

Phạm Văn Đồng, Nguyễn Duy Trinh, Hoàng Quốc Việt..v.v...

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

vật được nhắc đến trong ca khúc lại chính là mình! Mãi sau, nhớ lại

kỷ niệm ngày ấy, chị ngờ ngợ rằng, có lẽ "em gái nhỏ" ấy đúng là

mình, vì khi đó, chỉ có chị hát cho Bác nghe, lại đúng là bài dân ca

quan họ "Người ơi, người ở đừng về"! Nhưng chị cũng chỉ tự biết mà

khơng nói ra với bất kỳ ai. Phải đợi vài năm sau, sự việc cô y tá hát

cho Bác nghe mới được khẳng định rõ ràng. Thì ra, một lần nằm điều

trị tại Bệnh viện Việt - Xơ, nhạc sĩ Trần Hồn đã được đồng chí Vũ Kỳ

kể lại chuyện cơ y tá hát cho Bác nghe trong những ngày cuối cùng

Người nằm trên giường bệnh. Câu chuyện xúc động đó đã bất ngờ

trở thành cảm hứng cho nhạc sĩ để rồi, ca khúc "Lời Bác dặn trước

lúc đi xa" ra đời với âm hưởng diết da, xúc động, làm lay thức lịng

người và nhanh chóng được phổ biến. Danh tính của nữ y tá Ngơ Thị

Oanh cũng được nhiều người biết đến từ ca khúc này.

Bên Bác, những giây phút cuối cùng...

(31/08/2007)

(VH)- 38 năm sau ngày 2.9.1969, trái tim của mỗi người 
dân VN cùng hàng triệu bè bạn quốc tế vẫn như ồ 
khóc khi tìm về ký ức và nhớ lại những giây phút cuối 
cùng của Bác Hồ kính yêu.

Với những người đã sống cạnh Bác trong những giờ
phút cuối đó, dịng xúc cảm như khơng thể kìm nén mà
cứ chảy tn ào ạt.

Họ đã có dịp hội ngộ sau 38 năm, trong một cuộc gặp gỡ
thiêng liêng và đầy nước mắt ngay tại khoảng sân nhỏ
trong Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch,
bên căn nhà sàn giản dị của Bác Hồ và ngôi nhà H67-
nơi Người đã sống những ngày cuối cùng của cuộc đời
để rồi mãi mãi ra đi...

Biết bao câu chuyện trong tâm khảm của những người
đã được sống bên Bác trước lúc Người đi xa nhưng
chưa một lần được kể lại. Họ là những người đã chứng kiến giây phút mất mát lớn lao của
cả dân tộc năm ấy.

Nữ y tá Ngô Thị Oanh- cô gái nhỏ bé của 38 năm về trước, người đã từng khiến cả căn
phòng nhà H67 xao động trong nước mắt với những lời ca nức nở , ngày hôm nay cũng

không thể nén cảm xúc khi nhớ lại những ngày được sống cạnh Bác và chăm sóc Người.
Đứng kế bên chiếc giường nhỏ Bác nằm dưỡng bệnh năm xưa, bà Ngô Thị Oanh nghẹn
ngào nhớ lại những giây phút cả tổ bác sĩ, y tá quây quần bên Bác, nghe Bác nói chuyện
và thăm hỏi từng người.

Bà Oanh là người đã vinh dự được hát cho Bác Hồ nghe trước lúc Người đi xa. “Tôi đã hát
cho Bác nghe bài “Quân y đón thư Bác” và một vài câu dân ca quan họ Bắc Ninh. Nghe
xong, Bác khen và tặng tôi một bông hoa hồng trắng.

Những cánh hoa ấy giờ tôi vẫn lưu giữ trong cuốn sổ tay như một kỷ niệm đã khắc sâu
trong suốt cuộc đời...”- bà Oanh tâm sự. Và tại cuộc gặp gỡ đầy ý nghĩa này, bà Ngơ Thị
Oanh đã có dịp hội ngộ với người y tá cùng mình chăm sóc Bác Hồ năm xưa- y tá Trần Thị
Quý. Mừng mừng tủi tủi, họ cùng nhau ôn lại khoảng thời gian vô cùng ý nghĩa đã in sâu
trong ký ức.

Hai nữ y tá năm xưa ngỡ như Bác vẫn đang nằm trên chiếc giường đó, trong ngơi nhà H67
để dưỡng bệnh. Họ nhớ như in đến cả những chi tiết nhỏ nhất trong quãng thời gian ngắn
ngủi được chăm sóc Người. Và một lần nữa, những câu hát da diết năm xưa hát tặng Bác
Hồ lại được y tá Ngô Thị Oanh ngân lên trong khoảnh sân nhỏ của Khu Di tích Phủ Chủ
tịch, như một nén tâm nhang dâng lên Bác kính yêu.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Từ miền quê Nghệ An nắng gió mang tới buổi gặp gỡ những câu chuyện xúc động và tình
cảm sâu nặng, kính yêu với Bác Hồ là nhà quay phim Nguyễn Thanh Xuân- người đã trực
tiếp ghi lại những hình ảnh trong giây phút mất mát lớn lao của cả dân tộc VN vào ngày
2.9.1969. Chỉ vẻn vẹn ít phút đồng hồ, song hình ảnh của những thước phim tư liệu Những
giây phút cuối đời của Bác lại là những thước phim lịch sử vô giá, chứa đựng nỗi ngẹn
ngào và vô cùng xúc động của triệu triệu con tim.

Ngày ấy, nhà quay phim Nguyễn Thanh Xuân và các cộng sự trong nhóm làm phim của ơng
đã phải kìm nén để khỏi bật lên tiếng khóc, bởi họ có một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng là

ghi lại hình ảnh những giây phút cuối cùng của Bác Hồ. “Thật khó và đau đớn để khơng
khóc.

Tơi đã phải nén chặt nỡi đau và gạt đi hàng nước mắt đang giàn giụa để tránh khơng làm
nhoè những hình ảnh trong thước phim tư liệu lịch sử quan trọng đó. Nỡi đau như cuộn vào
trong...”- ông Xuân bồi hồi xúc động. 38 năm sau, bước vào căn phòng năm xưa Bác đã trút
hơi thở cuối cùng, ký ức lại ùa về trong ơng. Ơng Xuân rưng lệ khi được xem lại những
thước phim lịch sử vơ giá do chính mình ghi lại và nhìn thấy từng vật dụng, đồ dùng của
Bác qua bao năm tháng vẫn được giữ gìn nguyên vẹn.

Những người trong nhóm làm phim năm ấy người cịn, người mất, nhưng sợi dây kết nối vơ
hình khiến họ vẫn ln nghĩ về nhau chính là những hình ảnh trong thước phim lịch sử đó.
Ghi lại những nhịp đập cuối cùng của một trái tim vĩ đại, với nhà quay phim Nguyễn Thanh
Xuân và các cộng sự trong xưởng phim Quân đội ngày ấy sẽ mãi mãi là những kỷ niệm sâu
sắc nhất trong cuộc đời làm phim của họ.

Thật khó và đau đớn để khơng khóc. Tơi đã phải nén chặt nỗi đau và gạt đi hàng
nước mắt đang giàn giụa để tránh không làm nhoè những hình ảnh trong thước
phim tư liệu lịch sử quan trọng đó. Nỡi đau như cuộn vào trong...(Nhà quay phim
Nguyễn Thanh Xuân)

Tôi đã hát cho Bác nghe bài “Quân y đón thư Bác” và một vài câu dân ca quan họ
Bắc Ninh. Nghe xong, Bác khen và tặng tôi một bông hoa hồng trắng. Những cánh
hoa ấy giờ tôi vẫn lưu giữ trong cuốn sổ tay như một kỷ niệm đã khắc sâu trong
suốt cuộc đời... (Nữ y tá Ngơ Thị Oanh)

Cịn với bác sĩ Nguyễn Văn Châu- là một trong những người được giao trọng trách cùng
các chuyên gia Liên Xô thực hiện nhiệm vụ bảo quản thi hài Bác, ký ức sâu sắc nhất cũng
là sự cố gắng nén đau thương để hoàn thành nhiệm vụ. 9 giờ 47 phút ngày 2.9.1969, ngay
trong khoảnh khắc đau thương ấy, khi những người có mặt bên cạnh Bác vẫn đang cố nghĩ

rằng Người chưa đi xa thì bác sĩ Châu cùng các chuyên gia đã phải gạt nhanh nước mắt để
lập tức tiến hành các thao tác kỹ thuật ban đầu để bảo quản thi hài Bác. “Biết rằng những
thao tác ban đầu này sẽ vô cùng quan trọng đối với việc gìn giữ thi hài Bác lâu dài, trọn vẹn
nên chúng tơi cố gắng kiềm chế để khơng khóc”- bác sĩ Châu nhớ lại.

Cũng có mặt tại buổi gặp gỡ xúc động này là NSƯT Kim Cúc- nguyên cán bộ Đài Tiếng nói
Việt Nam, người 38 năm trước đã từng đọc bản tin thơng báo về tình hình sức khoẻ của
Bác cho đồng bào cả nước nghe và ơng Ngũn Văn Đồn- ngun cán bộ bảo vệ Bác Hồ.
Mỗi người một câu chuyện, một tâm tư, nhưng nỗi niềm sâu lắng nhất mà họ đều mang đến
nơi này là tình cảm kính u sâu sắc, là nỡi nhớ thương khôn xiết với Bác Hồ trong tâm
khảm của mỗi con người.

38 năm trôi qua, hằng năm, Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch đã đón tiếp
hàng triệu lượt khách trong nước và bạn bè quốc tế vào viếng thăm. Biết bao người đã
khóc khi được nhìn thấy những hiện vật đơn sơ, giản dị và như vẫn còn hơi ấm của Bác
Hồ.

Dù Bác đã đi xa nhưng trong tâm tưởng của mỗi người dân VN, Bác như vẫn còn sống mãi.
Và bởi vậy, những thước phim, hiện vật gắn liền với những ngày cuối cùng của Bác cũng
như các hiện vật giản dị mà Người đã từng sử dụng khi còn sống trong nhiều năm qua đã
và đang được đội ngũ cán bộ, nhân viên Khu Di tích Phủ Chủ tịch bảo quản, lưu giữ và
phát huy giá trị, góp phần tuyên truyền giáo dục tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

thiệu tới đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế những di vật giản dị, thiêng liêng của
Bác Hồ...”.

» Tin Tức » V. hóa - Ng. thuật

Bài báo cuối cùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh





Bài báo có nội dung khơng dài, trong đó Bác đề cập những thành tích của thiếu niên, nhi
đồng hai miền nam, bắc; những vấn đề tồn tại. Và từ đó Người đề ra trách nhiệm của
các cơ quan, tổ chức trong việc chăm sóc, giáo dục các em.

Mở đầu bài báo, Bác khẳng định: "Nói chung trẻ con ta rất tốt". Ðể minh chứng điều này,
Bác lấy dẫn chứng về các em bé ở hai miền nam, bắc đã khơng quản ngại hy sinh, gian
khổ để góp sức mình vào sự nghiệp cách mạng của Ðảng. Ðối với các em bé miền nam,
hằng ngày, hằng giờ phải đối mặt với cuộc chiến tranh khốc liệt do kẻ thù gây ra, song
khơng vì thế mà làm chùn bước các em. Bác viết: "Ở miền Nam, các cháu bé rất dũng
cảm, đã hăng hái giúp đỡ bộ đội, giúp đỡ gia đình có người kháng chiến, làm giao liên,
đánh du kích, v.v. Nhiều cháu mới hơn 10 tuổi đã trở thành dũng sĩ diệt Mỹ". Ðó là sự
khen ngợi mà Bác dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng miền nam- thành đồng của Tổ
quốc.

Còn đối với thiếu nhi miền bắc, Bác đã dành những lời khen ngợi thân thiết: "Ở miền
Bắc, các cháu đều hăng hái thi đua làm "nghìn việc tốt" như giúp đỡ gia đình bộ đội, trả
lại của rơi, gan góc liều mình cứu bạn, v.v. Ở nơng thơn thì nhiều nơi các cháu tổ chức
giúp các hợp tác xã chăm sóc trâu bị béo khỏe, trồng cây và bảo vệ cây xanh tốt".
Không những thế, "các cháu sơ tán xa gia đình vẫn cố gắng vượt mọi khó khăn, kính
thầy u bạn, đồn kết với đồng bào địa phương và thi đua học tập tốt, lao động tốt.
Nhiều cháu học giỏi, tất cả các môn đều đạt điểm 5, điểm 10, đã được giải thưởng của

Bác Hồ".

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Niềm mong mỏi của Bác năm nào (tháng 9-1945) khi Người viết: "Non sơng Việt Nam có

trở nên tươi đẹp hay khơng, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai
với các cường quốc năm châu được hay khơng, chính là nhờ một phần lớn ở công học
tập của các em" (2) đã được các em gắng công thực hiện bằng những việc làm cụ thể.
Các em bé miền bắc mặc dù không phải đối mặt trực tiếp và thường xuyên với cuộc
chiến tranh tàn khốc do đế quốc Mỹ gây ra, song đã nỗ lực để không thua kém các bạn
miền nam, hằng ngày đã góp sức với ơng bà, cha mẹ, anh chị lao động, sản xuất và học
tập. Với những hành động "tuổi nhỏ làm việc nhỏ" rất thiết thực, các em đã được Bác Hồ
ghi nhận và biểu dương về những thành tích đó. Bài báo viết: "Hàng trăm cháu có thành
tích xuất sắc đã được Bác Hồ thưởng huy hiệu. Hơn hai triệu cháu được bình bầu là
Cháu ngoan Bác Hồ". Ðó quả thực là những đóa hoa tô thắm cho truyền thống yêu nước
nồng nàn của các em vào lịch sử của dân tộc. Ðó cũng là kết quả mà Ðảng ta và Bác Hồ
đã giáo dục, rèn luyện các em để các em trở thành người có ích cho xã hội. Vì vậy, Chủ
tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh : "Nhân dân ta rất tự hào có nhiều con cháu tiến bộ
như thế. Mong các cháu ngày càng cố gắng hơn nữa và tiến bộ hơn nữa". Bên cạnh
những em đã có nhiều cố gắng trong học tập, lao động, sản xuất, Bác cũng chỉ ra những
thiếu sót, khuyết điểm đối với một số thiếu niên, nhi đồng khác. Người viết : "Song vẫn
cịn một số ít cháu chậm tiến vì chưa được chăm sóc dạy dỡ đến nơi đến chốn". Trong
sự nghiệp cách mạng của mình, Bác Hồ đã dành nhiều công sức, tâm huyết để đào tạo
thế hệ trẻ Việt Nam. Khi ở tuổi "thất thập cổ lai hy", thời điểm mà Người sắp phải từ biệt
thế giới này, Người một lần nữa đặt vấn đề chăm sóc và giáo dục các em thiếu niên, nhi
đồng và khẳng định: "Thiếu niên, nhi đồng là người chủ tương lai của nước nhà". Người
yêu cầu: "Chăm sóc và giáo dục tốt các cháu là nhiệm vụ của toàn Ðảng, toàn dân. Cơng
tác đó phải làm kiên trì, bền bỉ".

Sinh thời, Bác từng viết: "Trẻ em như búp trên cành/Biết ăn, biết ngủ, biết học hành là
ngoan"... Các em thiếu niên, nhi đồng phát triển tốt hay xấu đều do công tác chăm sóc,
giáo dục của xã hội mà nên. Do đó, phải chăm sóc và giáo dục các em trở thành những
người "vừa hồng, vừa chuyên", và "phải làm kiên trì", "bền bỉ".

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Bác Hồ với các cháu thiếu nhi dũng sĩ miền Nam

Về điều này, trong Di chúc, Bác đã từng đặt ra nhiệm vụ chăm sóc thế hệ trẻ nước nhà,
trong đó có các em thiếu niên, nhi đồng. Bác viết: "Ðảng cần phải chăm lo giáo dục đạo
đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ
nghĩa vừa "hồng" vừa "chuyên"; "Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc
rất quan trọng và rất cần thiết"(3).

Kết thúc bài báo, Bác chỉ rõ: "Vì tương lai của con em ta, dân tộc ta, mọi người, mọi
ngành phải có quyết tâm chăm sóc và giáo dục các cháu bé cho tốt". Ðây là lời di huấn
mà Bác chỉ thị cho toàn Ðảng, toàn xã hội phải có trách nhiệm để thực hiện.

Nhân kỷ niệm 120 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, kỷ niệm 85 năm Ngày Báo
chí cách mạng Việt Nam (21-6) đọc lại bài báo "Nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo
dục thiếu niên, nhi đồng" của Chủ tịch Hồ Chí Minh chúng ta thấy vẫn nóng hổi tính thời
sự. Mỗi người chúng ta ở mỗi cương vị công tác hãy thực hiện tốt hơn nữa di huấn của
Người về việc chăm sóc và giáo dục các em thiếu niên, nhi đồng.

Những câu nói của Bác

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

nhiều người đã làm được, nhưng vẫn cịn những người hủ hóa.

Đảng có trách nhiệm gột rửa cho những đồng chí đó.

Bài nói chuyện trong buổi bế mạc Hội nghị cán bộ của Đảng

lần thứ 6, 18-1-1949

Còn non, còn nước, còn người/ Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng

hơn mười ngày nay!

Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta

nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút

khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam

Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà. Nước ta sẽ có vinh dự lớn là

một nước nhỏ mà đã anh dũng đánh thắng hai đế quốc to - là

Pháp và Mỹ; và đã góp phần xứng đáng vào phong trào giải phóng

dân tộc.

Di chúc - 1969

Các vua Hùng đã có cơng dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau

giữ lấy nước.

Nói khi đến thăm bộ đội ở đền Hùng, trước khi về tiếp quản

thủ đô, 1954

Ưu điểm của thanh niên ta là hăng hái, giàu tinh thần xung phong.

Khuyết điểm là ham chuộng hình thức, thiếu thực tế, bệnh cá

nhân, bệnh anh hùng. Rất mong toàn thể thanh niên ta ra sức phát

triển những ưu điểm và tẩy sạch những khuyết điểm ấy. Huy hiệu

của thanh niên ta là "tay cầm cờ đỏ sao vàng tiến lên". Ý nghĩa

của nó là: phải xung phong làm gương mẫu trong công tác, trong

học hỏi, trong tiến bộ, trong đạo đức cách mạng. Thanh niên phải

thành một lực lượng to lớn và vững chắc trong công cuộc kháng

chiến và kiến quốc. Đồng thời phải vui vẻ, hoạt bát. Bác mong mỡi

cháu và tồn thề các cháu nam nữ thanh niên cố gắng làm tròn

nhiệm vụ, để xứng đáng với cái huy hiệu tươi đẹp và vẻ vang ấy.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật

sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính,

chí cơng vơ tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng

đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Di Chúc

Ví khơng có cảnh đơng tàn/ Thì đâu có cảnh huy hồng ngày

xuân/ Nghĩ mình trong bước gian truân/ Tai ương rèn luyện, tinh

thần thêm hăng.

Nhật ký trong tù

Muốn cho dân yêu, muốn được lịng dân, việc gì có lợi cho dân

phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh. Phải

chú ý giải quyết hết các vấn đề quan hệ tới đời sống của dân, dầu

khó đến đâu mặc lịng. Hết thảy những việc có thể nâng cao đời

sống vật chất, tinh thần của dân phải được đặc biệt chú ý...

Trích bài Bác viết với bút danh Chiến Thắng, báo Cứu quốc,

12-10-1945

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB Chính trị Quốc gia

Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng

chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng

quyết tâm cướp nước ta lần nữa. Không! Chúng ta thà hy sinh tất

cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm

nô lệ. Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối

cùng, để giữ gìn đất nước.

Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến, 19-12-1946

Hồ Chí Minh toàn tập

Nước Việt Nam là một. Dân tộc Việt Nam là một. Sơng có thể cạn,

núi có thể mịn, nhưng chân lý ấy khơng bao giờ thay đổi.

Hồ Chí Minh toàn tập

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

khuyết điểm của chúng ta, của cán bộ, của nhân dân, của bộ đội.

Không nên chỉ viết về cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình

phải đúng đắn, nêu cái hay, cái tốt thì có chừng mực, chớ có

phóng đại. Có thế nào, nói thế ấy.

Bài nói chuyện với cán bộ báo chí, 17-8-1952

Hồ Chí Minh tồn tập

Cơ giáo, thầy giáo trong chế độ ta cần phải góp phần vào cơng

cuộc xây dựng XHCN. Phải có chí khí cao thượng, phải "tiên ưu,

hậu lạc", nghĩa là khó khăn thì chịu trước thiên hạ, sung sướng thì

hưởng sau thiên hạ. Người thầy giáo tốt, thầy giáo xứng đáng là

thầy giáo, là người vẻ vang nhất. Dù tên tuổi không đăng lên báo,

không được thưởng huân chương, song những người thầy tốt là

những anh hùng vô danh....

Bài nói chuyện tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội,

21-10-1964

Hồ Chí Minh tồn tập

Cái gì cũ mà xấu thì phải bỏ. Cái gì cũ mà khơng xấu, nhưng phiền

phức thì phải sửa đổi cho hợp lý. Cái gì cũ mà tốt thì phải phát

triển thêm. Cái gì mới mà hay thì phải làm.

Đời sống mới, 1947

Hồ Chí Minh tồn tập

Tơi tuyệt nhiên khơng ham muốn cơng danh phú quý chút nào.

Riêng phần tơi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh nước

biếc để câu cá, trồng rau, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái

củi, trẻ em chăn trâu, khơng dính líu gì tới vịng danh lợi.

Hồ Chí Minh tồn tập

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Người mà hẹp hịi thì ít kẻ giúp. Đồn thể mà hẹp hịi thì khơng thể

phát triển.

Thư gửi các đảng viên, 01-3-1947

Hồ Chí Minh tồn tập

Trước mặt quần chúng, khơng phải ta cứ viết lên trán hai chữ

"cộng sản" là ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến

những người có tư cách đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân,

mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước. Đồng chí ta

nhiều người đã làm được, nhưng vẫn cịn những người hủ hóa.

Đảng có trách nhiệm gột rửa cho những đồng chí đó.

Bài nói chuyện trong buổi bế mạc Hội nghị cán bộ của Đảng

lần thứ 6, 18-1-1949

Còn non, còn nước, còn người/ Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng

hơn mười ngày nay! Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta

nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút

khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam

Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà. Nước ta sẽ có vinh dự lớn là

một nước nhỏ mà đã anh dũng đánh thắng hai đế quốc to - là

Pháp và Mỹ; và đã góp phần xứng đáng vào phong trào giải phóng

dân tộc.

Di chúc - 1969

Các vua Hùng đã có cơng dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau

giữ lấy nước.

Nói khi đến thăm bộ đội ở đền Hùng, trước khi về tiếp quản

thủ đô, 1954

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

của nó là: phải xung phong làm gương mẫu trong công tác, trong

học hỏi, trong tiến bộ, trong đạo đức cách mạng. Thanh niên phải

thành một lực lượng to lớn và vững chắc trong công cuộc kháng

chiến và kiến quốc. Đồng thời phải vui vẻ, hoạt bát. Bác mong mỡi

cháu và tồn thề các cháu nam nữ thanh niên cố gắng làm tròn

nhiệm vụ, để xứng đáng với cái huy hiệu tươi đẹp và vẻ vang ấy.

Thư Bác viết gửi thanh niên, tháng 4- 1951

Hồ Chí Minh tồn tập

Trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, phụ nữ vô cùng đảm đang,

đã đóng góp rất nhiều trong chiến đấu và sản xuất. Đảng, Chính

phủ cần có kế hoạch thiết thực để bồi dưỡng, cất nhắc và giúp đỡ

để ngày càng thêm nhiều phụ nữ phụ trách nhiều công việc kể cả

lãnh đạo. Phụ nữ phải phấn đấu vươn lên, đây là thực sự là một

cuộc cách mạng.

Di chúc

Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật

sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính,

chí cơng vơ tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng

đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Di Chúc

Ví khơng có cảnh đơng tàn/ Thì đâu có cảnh huy hồng ngày

xn/ Nghĩ mình trong bước gian trn/ Tai ương rèn luyện, tinh

thần thêm hăng.

Nhật ký trong tù

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Trích bài Bác viết với bút danh Chiến Thắng, báo Cứu quốc,

12-10-1945

Hồ Chí Minh tồn tập, NXB Chính trị Quốc gia

Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng

chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng

quyết tâm cướp nước ta lần nữa. Không! Chúng ta thà hy sinh tất

cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm

nô lệ. Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối

cùng, để giữ gìn đất nước.

Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến, 19-12-1946

Hồ Chí Minh tồn tập

Nước Việt Nam là một. Dân tộc Việt Nam là một. Sơng có thể cạn,

núi có thể mịn, nhưng chân lý ấy khơng bao giờ thay đổi.

Hồ Chí Minh tồn tập

Viết để nêu những cái hay, cái tốt của dân tộc ta, của bộ đội ta,

của cán bộ ta, của bạn bè ta. Đồng thời viết để phê bình những

khuyết điểm của chúng ta, của cán bộ, của nhân dân, của bộ đội.

Không nên chỉ viết về cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình

phải đúng đắn, nêu cái hay, cái tốt thì có chừng mực, chớ có

phóng đại. Có thế nào, nói thế ấy.

Bài nói chuyện với cán bộ báo chí, 17-8-1952

Hồ Chí Minh tồn tập

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Bài nói chuyện tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội,

21-10-1964

Hồ Chí Minh tồn tập

Cái gì cũ mà xấu thì phải bỏ. Cái gì cũ mà khơng xấu, nhưng phiền

phức thì phải sửa đổi cho hợp lý. Cái gì cũ mà tốt thì phải phát

triển thêm. Cái gì mới mà hay thì phải làm.

Đời sống mới, 1947

Hồ Chí Minh tồn tập

Tôi tuyệt nhiên không ham muốn công danh phú quý chút nào.

Riêng phần tơi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh nước

biếc để câu cá, trồng rau, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái

củi, trẻ em chăn trâu, khơng dính líu gì tới vịng danh lợi.

Hồ Chí Minh tồn tập

Chúng ta phải nhớ rằng: người tài ai cũng có chỡ hay chỡ dở, ta

phải dùng chỗ hay của người và giúp người chữa chỗ dở... Tư

tưởng hẹp hịi thì hành động cũng hẹp hịi, thì nhiều thù ít bạn.

Người mà hẹp hịi thì ít kẻ giúp. Đồn thể mà hẹp hịi thì khơng thể

phát triển.

Thư gửi các đảng viên, 01-3-1947

Hồ Chí Minh tồn tập

Khi cất nhắc một cán bộ, cần phải xét rõ người đó có gần gũi quần

chúng, có được tin cậy và mến phục không. Lại phải xem người ấy

xứng với việc gì. Nếu người đó có tài mà khơng dùng đúng tài của

họ, cũng không được việc. Nếu cất nhắc không cẩn thận, thì

khơng khỏi đem người bơ lơ ba la, chỉ nói mà khơng biết làm vào

những địa vị lãnh đạo. Như thế rất có hại...

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

Trung thu trăng sáng như gương, Bác Hồ ngắm cảnh nhớ thương

nhi đồng. Sau đây Bác viết mấy dòng, Hỏi thăm các cháu tỏ lịng

nhớ thương.

Thư Trung thu, 1951

Hồ Chí Minh tồn tập

Kiệm là tiết kiệm, khơng xa xỉ, khơng hoang phí, khơng bừa bãi....

Tiết kiệm khơng phải là bủn xỉn. Khi khơng nên tiêu xài thì một

đồng xu cũng khơng nên tiêu. Khi có việc đáng làm, việc ích lợi

cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì dù bao nhiêu cơng, tốn bao nhiêu

của, cũng vui lịng. Như thế mới đúng là kiệm. Tiết kiệm phải kiên

quyết không xa xỉ. Việc đáng làm trong 1 giờ, mà kéo dài 2, 3 giờ,

là xa xỉ. Hao phí vật liệu, là xa xỉ. Ăn sang mặc đẹp trong lúc đồng

bào đang thiếu cơm, thiếu áo, là xa xỉ... Vì vậy xa xỉ là có tội với

Tổ quốc, với đồng bào.

Cần Kiệm Liêm Chính

Báo Cứu quốc, 6-1949

Hồ Chí Minh tồn tập

Non sơng Việt Nam có trở nên vẻ vang hay khơng, dân tộc Việt

Nam có sánh vai với các cường quốc năm châu được hay khơng,

chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu.

Thư gửi các cháu thiếu nhi nhân ngày khai trường 1946

Hồ Chí Minh tồn tập

Điều mong muốn cuối cùng của tơi là: Tồn Đảng, tồn dân ta

đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hịa bình, thống

nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào

sự nghiệp cách mạng thế giới.

Di chúc, 1969

Hồ Chí Minh tồn tập

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

đem tất cả tình thần và lực lượng, sức mạnh và của cải để giữ

vững quyền độc lập, tự do ấy...

Tun Ngơn Độc Lập

Hồ Chí Minh tồn tập

Để thật sự bình quyền, phụ nữ phải ra sức phấn đấu, chị em phải

cố gắng học tập. Học văn hóa, học chính trị, học nghề nghiệp. Nếu

không học thì khơng tiến bộ, có quyết tâm thì nhất định học

được...

Bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ phụ nữ miền núi, 19-3-1964

Hồ Chí Minh tồn tập

Cuộc kháng chiến vĩ đại của ta là một kho nguyên liệu vô tận cho

những tác phẩm xuất bản mà đồng bào ta đang chờ đợi. Tương

lai rực rỡ của Tổ quốc là cái nền tảng không bờ bến cho sự phát

triển tài năng của mọi người.

Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận

Hồ Chí Minh tồn tập

Một người cách mạng bao giờ cũng phải trung thành, hăng hái,

xem lợi ích của Đảng và dân tộc q hơn tính mệnh của mình. Bao

giờ cũng quang minh, chính trực, ham cách sinh hoạt tập thể, ln

ln săn sóc dân chúng, giữ gìn kỷ luật, chống lại "bệnh cá nhân".

Sửa đổi lề lối làm việc

Hồ Chí Minh tồn tập

Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng.

Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những

cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hồn cảnh sinh ra

khuyết điểm đó, rồi tìm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm. Như

thế mới là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

Cách dạy trẻ: cần làm cho chúng biết yêu Tổ quốc, thương đồng

bào, yêu lao động, biết vệ sinh, giữ kỷ luật, học văn hóa. Đồng thời

phải giữ tồn vẹn tính vui vẻ, hoạt bát, tự nhiên, tự động, trẻ trung

của chúng, chớ làm cho chúng trở nên già cả.

Thư gửi hội nghị cán bộ phụ trách nhi đồng toàn quốc,

25-8-1950

Hồ Chí Minh tồn tập

Lợi ích của cá nhân gắn liền với lợi ích của tập thể. Nếu lợi ích cá

nhân mâu thuẫn với lợi ích tập thể, thì đạo đức cách mạng địi hỏi

lợi ích riêng của cá nhân phải phục tùng lợi ích chung của tập thể.

Tạp chí Học tập, số 12-1958

Hồ Chí Minh tồn tập

Đạo đức cách mạng khơng phải trên trời sa xuống, nó do đấu

tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng

như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong. Có gì

sung sướng vẻ vang hơn là trau dồi đạo đức cách mạng để góp

phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa và giải

phóng lồi người.

Đạo đức cách mạng

Hồ Chí Minh tồn tập

Những người trong các cơng sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành.

Nếu khơng giữ đúng Cần - Kiệm - Liêm - Chính thì dễ trở thành hủ

bại, biến thành sâu mọt của dân.

Đại tá hải quân 5 lần được gặp Bác Hồ

Thứ Năm, 2.9.2010 | 07:19 (GMT + 7)

(LĐ) - "Tôi không hiểu sao cuộc đời mình - một chiến sĩ quân đội nhân dân - lại có những giây
phút kỳ diệu đến thế: 5 lần được đưa đón Bác" - đại tá Trần Bạch - nguyên Trưởng Thanh tra
quân sự - Bộ Tư lệnh Hải qn - tâm sự với tơi trong căn phịng tập thể giản dị tại khu tập thể
Vạn Mỹ, Hải Phòng.

Tấm huy hiệu Bác trao

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

mã màu đen. Tơi dán mắt vào Bác, ngắm nhìn từ động tác xuống ngựa, đi vào hội nghị, thật bình
thường, gần gũi.

Bài nói chuyện hơm đó, Bác đề cập đến nhiều vấn đề chiến lược về chiến tranh du kích. Cách nói
chuyện của Bác thật dễ hiểu, không lý luận chung chung, mà rất cụ thể, rõ ràng, dễ nhập tâm. Nói
chuyện xong, Bác ân cần tới thăm nơi ăn nghỉ của các đại biểu. Tôi thấy Bác như người ông, người cha
của mình, sao mà gần gũi, thân thiết lạ thường... Lúc đó, tơi trịn 18 tuổi.

L n th hai, tôi

ầ

ứ

đượ

c g p Bác l v o n m 1953. Lúc n y tôi l lính

ặ

à à

ă

à

c a C281 D79, E102

ủ

Đạ đ à

i o n Quân tiên phong. T èo Kh ,

ừ Đ

ế đơ

n v

ị

tôi h nh quân lên i n Biên. Tôi nh bu i chi u máy bay

à

Đ ệ

ớ

ổ

ề

đị

ch b bom

ỏ

d d i,

ữ ộ đồ

ng

độ

i th

ươ

ng vong nhi u. ang g p rút h nh quân,

ề Đ

ấ

à

đơ

n v

ị

t ng t chuy n h

ng sang L o. 30 t t n m ó, chúng tôi M

ng

độ

ộ

ể

ướ

à

ế ă đ

ở

ườ

S i. Sau ó t Th

à

đ ừ

ượ

ng L o,

à đơ

n v v i n Biên. Ti u o n 79 c a

ị ề Đ ệ

ể đ à

ủ

tơi do

đồ

ng chí Giáp V n Kh

ă

ươ

ng l Ti u o n tr

à ể đ à

ưở

ng, có nhi m v

ệ

ụ

ánh c i m N No c trong chi n d ch i n Biên Ph . Gi i phóng

đ

ứ đ ể

à

ọ

ế

ị

Đ ệ

ủ

ả

i n Biên, Bác H lên t ng huy hi u c a Ng

i cho các

n v , trong

Đ ệ

ồ

ặ

ệ

ủ

ườ

đơ

ị

ó có S o n Quân tiên phong.

đ

ư đ à

Ông Bách (người đầu tiên bên phải) đang được Bác hỏi chuyện trong một bữa cơm thân mật (ảnh tư
liệu do đại tá Trần Bách cung cấp).

Kể đến đây, đại tá Trần Bạch lấy ở tủ ra một hộp màu vàng đưa tôi xem tấm Huy hiệu Bác Hồ mà anh
được Bác trao.

Đơn vị tơi được lệnh nhanh chóng về tiếp quản thủ đô. Chúng tôi về thủ đô theo đường Cầu Phùng,
trực tiếp tiếp quản một nhà máy - nay là trụ sở của Chính phủ. Buổi chiều ngày 10.10.1954, trời thu Hà
Nội trong xanh lồng lộng, may mắn làm sao, Sư đoàn 308 lại được tập trung dưới sân Cột cờ Hà Nội để
nghe Bác nói chuyện. Giọng Bác vang vang truyền cảm giữa trời thu thủ đơ vừa tan bóng giặc, sao mà
thiêng liêng đến thế. Tôi đinh ninh lời Bác căn dặn: “...Các chú là người lính của dân, chiến đấu vì hạnh
phúc của nhân dân, nên phải chú ý làm công tác dân vận thật tốt, giữ nghiêm kỷ luật vì thủ đơ ta vừa
mới được giải phóng...”.

5 năm sau, tơi khơng ngờ mình lại được đưa đón Bác, được trị chuyện, ăn cơm với Bác. 7 giờ sáng
30.3.1959, Bộ Tư lệnh Hải quân lệnh cho tàu 154 chuẩn bị đón Bác và đồng chí Nguyễn Lương Bằng đi
tham quan vịnh Hạ Long, Bái Tử Long và một số đơn vị trên đảo. Mặc dù mấy ngày trước đó, tàu đã
được báo trước chuẩn bị đón khách, nhưng khi nhận được lệnh, cả tàu như cuống cả lên, lúc đầu
khơng biết làm việc gì trước nữa. Lúc này tôi là Trưởng ngành cơ điện tàu 154. Người đầu tiên ra đón
Bác là thủ trưởng Bộ Tư lệnh và Trường Sĩ quan Hải quân. Ngoài nhiệm vụ chuyên môn trên tàu, tôi
được giao nhiệm vụ giữ cầu để Bác và đồng chí lãnh đạo lên tàu cho an tồn. Hai tay tơi thì giữ cầu tàu
cho thật chắc, nhưng mắt lại ngước nhìn lên Bác. Sau 5 năm kể từ lần ngồi nghe Bác nói chuyện ở
chân Cột cờ Hà Nội, lần này tôi thấy Bác béo khoẻ hơn.

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

vịnh Đâng thả neo rồi dùng xuồng chở Bác cùng đồng chí Nguyễn Lương Bằng lên đảo ăn cơm trưa.
Chúng tôi che ô và bảo vệ Bác để Bác ăn cơm thật ngon. Cơm của Bác do các đồng chí cơng vụ mang
theo. Sau 2 giờ, tàu chúng tôi lại đưa Bác rời đảo và cập cảng Bãi Cháy.

Sáng hôm sau, xe đưa Bác đi thăm mỏ than Hòn Gai. Tàu 154 và tàu 152 được lệnh sang cập bến Hòn
Gai chờ đưa Bác đi thăm vịnh và đảo. Đảo đầu tiên Bác đặt chân là Tuần Châu. Tàu thả neo. Tôi và 3
đồng chí khác chèo xuồng đưa Bác lên đảo. Vì khơng có cầu xuồng, một số sĩ quan đi giày cịn loay
hoay chưa biết xử trí ra sao thì Bác đi thẳng cả dép xuống, thế là mọi người để cả giày đi xuống nước.
Bác nói chuyện với nhân dân trên đảo, trong đó có một ý Bác nhấn mạnh “phải xây dựng Tuần Châu
thành một khu nghỉ mát đẹp của đất nước!”. Nhìn khu nghỉ mát Tuần Châu hiện đại hơm nay mới thấm
thía tầm nhìn xa trơng rộng của Bác.

Buổi chiều hơm đó, cán bộ, chiến sĩ mời Bác và đồng chí Nguyễn Lương Bằng ăn cơm. Bác nhận lời.
Bữa cơm trên tàu với Bác có đồng chí đại uý Nguyễn Thế Chinh - Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Hải
quân, thượng uý Nguyễn Tư Tường - Chính trị viên Đại đội 3, trung sĩ Bùi Văn Đào - lính tín hiệu của
tàu và tơi - thượng sĩ Trần Bạch - Trưởng ngành cơ điện tàu 154. Bữa cơm có món thịt gà luộc, lịng gà
xào với mì. Mọi người bắt đầu ngồi vào bàn. Bác liền nói với đồng chí nấu ăn: “Món của ta đã xong
chưa, mang lên đây góp cùng ăn với các chú hải quân!”. Lát sau đồng chí nấu ăn của Bác mang đĩa cá
rô phi - quà của Tỉnh uỷ Quảng Ninh biếu. Trong lúc ăn cơm, Bác và mọi người vừa ăn, vừa trị chuyện.
Tơi chẳng cịn bụng dạ nào mà ăn nữa, chỉ nhấm nháp, chủ yếu nhìn Bác và nghe Bác nói. Tơi khơng
thể ngờ, một thượng sĩ trên tàu mà lại có vinh dự lần thứ tư gặp Bác, được ăn cơm cùng Bác. Đây là
lần tôi được gặp Bác gần nhất, chỉ cách một chiếc bàn. Bác bảo: “Ăn cơm bất kỳ ở đâu, với ai cũng
phải ăn hết, khơng được để thừa, đổ đi lãng phí, mà để người khác ăn thì khơng được”. Hạnh phúc
hơn, Bác hỏi trực tiếp công việc của tôi, tôi ấp úng trả lời: “Thưa Bác, cháu phụ trách cơ điện, máy móc
trên tàu. Máy móc và điện phải tốt thì tàu mới hoạt động tốt được ạ!”. Nghe xong, Bác gật đầu.

Vinh dự Cát Bà

Hôm sau - ngày 1.4, hai tàu 154, 152 lại nổi hồi cịi dài rẽ sóng đưa Bác đi thăm hòn Rồng, rồi thăm đảo

Cát Bà. Lúc đó, Cát Bà chưa có cảng như bây giờ. Bác nói chuyện động viên cán bộ, nhân dân trên
đảo Cát Bà phải vượt qua khó khăn, đẩy mạnh sản xuất, Bác đề nghị: “Cát Bà phải trở thành làng cá!”.
Vinh dự, từ đó, ngày 1.4 hằng năm trở thành ngày truyền thống của làng cá Cát Bà và của ngành thuỷ
sản cả nước.

Từ Cát Bà, tàu lại rẽ sóng, cùng muôn cánh hải âu đưa Bác đến thăm Cát Hải. Vừa đặt chân lên đảo,
Bác đã cùng đoàn đến thăm các gia đình thương binh, liệt sĩ, sau mới trở về nơi đón tiếp nói chuyện với
quân dân trên đảo. Từ Cát Hải, tàu vượt biển vào cửa Nam Triệu, đưa Bác về cảng Hải Phịng.

Ngay buổi tối, Bác nói chuyện với cấp uỷ thành phố “hoa phượng đỏ”. Tôi vinh dự được đơn vị cử đi
nghe. Tôi đã ghi lại được những điều cơ bản trong bài nói của Bác. Quyển sổ đó đến nay vẫn cịn. Nói
rồi, đại tá Bạch đưa tôi xem trang vở giấy đã bạc màu, nét chữ cũng bay gần hết mực, nhưng vẫn cịn
đọc rõ: “Bác căn dặn người cán bộ phải có tinh thần trách nhiệm, tinh thần phấn đấu, tinh thần tổ chức
kỷ luật. Phải có lịng tin: Tin mình, tin Đảng, tin giai cấp, tin nhân dân. Phải đồng kham cộng khổ, khiêm
tốn với mọi việc mình làm hằng ngày. Muốn thực hiện những điều trên thì phải: Đồn kết trên dưới, phê
bình phải dân chủ...”. Bác cịn chỉ ra nhiệm vụ trước mắt của Hải Phòng là phải phòng bệnh, phịng,
chống lụt bão, hạn hán, chống đầu cơ tích trữ. Bác cịn căn dặn mỡi người đảng viên phải học thuộc
lòng nhiệm vụ của người đảng viên và áp dụng vào công tác hằng ngày. 51 năm rồi, lời Bác vẫn như
còn văng vẳng bên tai. Chỉ cần được 4 lần gặp Bác như thế quả đã mãn nguyện rồi, thế mà tơi cịn
được gặp Bác một lần nữa!

Ngày 13.11.1962, lúc này tôi đã là Thuyền trưởng tàu 120 của Phân đội 1, Căn cứ 1 hải quân. Đang
mùa huấn luyện thì được điện tàu chuẩn bị hộ tống khách. Lập tức tôi lệnh cho các ngành trên tàu
chuẩn bị. Lần này, tàu 120 được giao nhiệm vụ cùng tàu 122 hộ tống tàu Hải Lâm (chiếc tàu gỗ của
Chủ tịch Mao Trạch Đông tặng Bác) chở Bác và đồng chí Zecman Titốp - Anh hùng phi cơng vũ trụ Liên
Xơ - đi thăm vịnh Hạ Long. Đội hình đi theo một hàng dọc. Tàu 120 làm nhiệm vụ đi trước dẫn đường,
tàu Hải Lâm đi giữa, còn tàu 122 đi sau bảo vệ. Tơi tập trung tâm trí, chỉ huy các ngành của tàu hoạt
động, đảm bảo lúc nào tàu cũng giữ khoảng 2 niên - tức là khoảng 360m với tàu chở Bác. Tới Hạ Long,
tàu dừng lại, Bác cùng Anh hùng Titốp lên hòn đảo nhỏ tắm. Cũng từ đó hịn đảo này được Bác đặt tên
là đảo Titốp.

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

Người đầu bếp cuối cùng kể chuyện phục vụ Bác Hồ

,

- Ông năm nay đã 82 tuổi, cao lớn, khỏe mạnh nhưng bị nặng tai. Trí nhớ cịn

khá minh mẫn, ơng bồi hồi nhớ lại từng chi tiết thời gian được nấu ăn phục

vụ Bác Hồ và cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong Phủ Chủ tịch. Tên ơng là

Đặng Văn Lơ.

Ơng Đặng Văn Lơ

Qua sự giới thiệu của đại tá Cù Xuân Đơng, phó Tham mưu trưởng Bộ Tư

lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng tơi được tiếp xúc với ông trong

những ngày kỷ niệm 120 năm sinh nhật Bác Hồ.

Phục vụ việc nấu ăn cho Bác từ năm 1960 đến ngày Bác qua đời (1969) có

ơng Đinh Văn Cẩn và ơng, trong đó ơng Cẩn được phân cơng làm bếp chính

của Bác, ơng là bếp chính của thủ tướng Phạm Văn Đồng. Nhưng vì Bác Hồ

và bác Phạm Văn Đồng ở cùng một nơi, ăn cùng một chỗ, ngồi cùng một

mâm, nên hai ông thay phiên nhau phục vụ cả hai người.

Ông Lơ kể, nhà ông rất nghèo, chỉ học đến lớp 3 rồi vào bộ đội, trung đoàn

15, đại đội 421 đóng quân ở chợ Chu. Từ năm 1949, có nhiều cố vấn Trung

Quốc sang giúp Việt Nam, vì vậy một số bộ đội được chọn đi học nấu món ăn

Trung Quốc. Tổng cộng có 150 người, nhưng ơng là một trong những học

viên xuất sắc nhất, thường xuyên được nấu tiêu chuẩn đặc táo (tức là trên cả

trung táo và tiểu táo).

Căn bếp nơi phục nấu ăn cho Bác Hồ và cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong

Phủ Chủ tịch

Lý do ông được nhận vinh dự cao quý này là trong thời gian từ năm

1953-1954, Bác Hồ thường sang Đồi cố vấn làm việc với các chun gia. Ơng Cẩn

mượn bếp của ơng để nấu cơm cho Bác. Thấy ông là người chăm chỉ, thật thà

lại khỏe mạnh, nấu ăn ngon nên ông Cẩn chú ý. Kháng chiến thành công,

Trung ương về Hà Nội, ông Cẩn đã giới thiệu ông và được chấp nhận.

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

ông Cẩn nghỉ và ngược lại. Hàng ngày, người phục vụ đứng bên này ao,

trông sang nhà sàn của Bác, nếu nghe tiếng chuông leng keng sẽ xuống bếp

báo chúng tôi chuẩn bị.

Buổi sáng Bác ăn lúc 6h, trưa ăn lúc 10 rưỡi, còn chiều ăn vào lúc 17h30. Bác

Đồng làm việc bên ngoài nếu về kịp thì ăn cùng, cịn bận đi tiếp khách thì Bác

ăn một mình. Các món ăn thay đổi ln cho ngon miệng, nhưng thường thì

bữa sáng Bác dùng cà phê đen, với bánh ngọt giống như bánh patêsô bây

giờ. Có hơm Bác đổi sang xúc xích chấm mù tạt hoặc bánh mì trứng ốp la.

Để giữ bí mật, trên bảng chấm cơm ở nhà bếp Bác Hồ lấy tên là Cụ Hiền, Thủ

tướng Phạm Văn Đồng lấy tên là ông Lành.

10h Bác uống một ly nước sâm, 10h30 thì ăn trưa. Đến 2h chiều Bác uống

một cốc cà phê sữa, 4h lại uống 1 ly nước sâm, rồi 5h30 chiều thì ăn cơm. 8h

tối Bác uống thêm một cốc cà phê sữa nữa, chỉ thế thơi.

Bữa cơm của Bác giản dị lắm, món ăn chính chỉ có 3 món: canh, rau, thịt

(hoặc cá), ăn xong tráng miệng bằng một quả táo nướng. Đây là loại táo

Trung Quốc, đem bổ đôi, bỏ ruột, nướng xém, phết một ít đường và bơ, Bác

cầm chiếc thìa nhỏ xúc ăn.”

Bác ăn rất đúng giờ, ln dặn người phục vụ chỉ làm vừa đủ, không được làm

thừa, lãng phí. Khi ăn, món nào khơng ăn hết, Bác trở đầu đũa để riêng, bảo

cất đi, đến chiều làm nóng lại cho Bác ăn tiếp.

Ơng Lơ kể tiếp: “Chúng tôi muốn Bác ăn được nhiều, nên múc một bát súp

lớn, nhưng Bác sẻ lại một nửa. Sau chúng tơi rút xuống 1/3 bát thì Bác ăn

hết. Biết thói quen của Bác nên mâm cơm bao giờ chúng tôi cũng bày thêm

một miếng cháy nhỏ. Hai anh em thường xuyên trao đổi với nhau, để kịp thời

điều chỉnh. Tiêu chuẩn là phải vệ sinh, tinh khiết, chất lượng.”

Thực phẩm hàng ngày được ô tô đưa đến tận nơi, đựng trong một chiếc hòm

bằng gỗ, đề số 401. Bên trong có 2 hộp nhơm để riêng hàng chín và hàng

tươi sống kèm theo hóa đơn, cuối tháng thì thanh tốn một lần.

Ơng Đặng Văn Lơ xúc động nhớ lại những kỷ niệm cách đây hơn 50 năm

Cơ bản thì hai bác ăn như nhau, nhưng buổi sáng bác Phạm Văn Đồng thích

ăn các món vặt mỗi thứ một tí: 2 quả chà là, cốc nước chè tươi, một ca nhỏ

cháo vừng đen. Hơm thì ăn miếng phomat kèm vài miếng đu đủ. Bữa chính

thì bác Đồng thường ăn thêm khoai lang, 2 miếng đậu rán non và mấy nhánh

tỏi.

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

tay, quần áo phải luôn sạch sẽ. Hàng ngày cứ trước giờ ăn 1 tiếng, an ninh

đến lấy mẫu thức ăn mang về xét nghiệm. Nếu không vấn đề gì thì thơi, nếu

có họ sẽ gọi điện sang. Ông Lơ tự hào nói: “Nhưng trong từng ấy năm, chưa

bao giờ chúng tôi bị gọi “gọi điện” cả.”

Những hơm Bác có khách là chun gia nước ngồi, hay anh hùng, chiến sĩ

thi đua thì hai ơng khá bận rộn vì chỉ có hai người tự tay nấu tất cả các món

ăn. Ơng Lơ làm thêm bánh bao, tráng bánh cuốn, ông Cẩn làm bánh mỳ. Khi

nào Bác họp với Bộ Chính trị, các ơng cũng phục vụ ln, lúc thì bánh cuốn,

bánh giị, lúc thì cháo cá quả, mì vằn thắn, phở… Ngay cả khi có khách, Bác

đều dặn kỹ chúng tơi có bảo nhiêu người, chỉ làm vừa đủ, không được làm

thừa, lãng phí.

Ơng Đặng Văn Lơ đã "biểu diễn" lại những món ăn từng phục vụ Bác Hồ. Bên

cạnh là thiếu tướng Phạm Sơn Dương, con trai cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng

Ông Lơ tự hào kể, phục vụ Bác 9 năm trời, có 2 lần ơng được Bác hỏi chuyện

riêng. “Một lần tơi đi chăn bị về thì gặp Bác. Bác ra hiệu cho tôi dừng lại hỏi,

chú đông con lắm phải không? Tôi thưa vâng. Bác hỏi thăm hồn cảnh gia

đình thế nào, tơi khơng dám thưa kỹ, nhưng Bác biết. Vài hôm sau thấy ông

Vũ Kỳ mang chăn, áo len xuống bảo Bác cho tôi để gửi về nhà.

Lần khác tôi ngồi ở bờ ao, bấy giờ chưa kè đẹp như bây giờ đâu, đánh xoong

nồi bằng trấu và cát. Bác đi bộ qua thấy, dừng lại hỏi chú đánh nồi bằng cái

gì thế? Tơi thật thà thưa. Bác bảo, đánh bằng trấu và cát thì xoong nhanh

mịn, lại khơng bóng, chú chịu khó đánh bằng tro bếp, nó lâu một tí nhưng

nồi khơng bị mịn mà lại bóng. Ấy là Bác dạy tơi đức tính tiết kiệm.”

Những khi Bác đi công tác, hai ông xếp sẵn thức ăn vào cặp lồng. Đến trưa

thì trải một tấm ni lông ra bày thức ăn lên. Bác không cho địa phương làm

cơm, vì Bác bảo tiếp một mình Bác mà bày cỗ bàn linh đình sẽ tốn kém của

dân của nước!

Món ăn Bác thích là thịt mỡ kho, nhưng vì tuổi Bác đã cao, nên các bác sĩ

không đồng ý. Hai ông chỉ dám lọc thịt mỡ ra, cho vào miếng vải màn, ép

thành nước, tẩm ướp với thịt nạc rồi đem kho, nhưng mỗi bữa cũng chỉ 2

miếng nhỏ thôi. Mỗi khi ăn xong, Bác đều xếp lại bát đũa gọn gàng, phục vụ

chỉ việc bê đi.

Vui nhất là bữa cơm tất niên, mỗi năm hai bác ăn với anh em phục vụ vào

ngày 28 hoặc 29 Tết. Bác ân cần bảo, anh em vất vả quanh năm, bữa cơm

này phải ăn thật khỏe, thật nhiều, ăn cho hết nhé.

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

cơm lên nhà sàn, Bác trông thấy bắt bê về, rồi Bác tự xắn quần đi xuống nhà

ăn.” Ông Lơ xúc động nhớ lại.

Sau ngày Bác mất một thời gian, ơng Đinh Văn Cẩn cũng qua đời. Ơng Lơ tiếp

tục phục vụ Thủ tướng Phạm Văn Đồng đến năm 1988 thì hết tuổi, tổng cộng

ơng nấu ăn trong Phủ Chủ tịch 28 năm 6 tháng. Ông được ưu tiên sang Trung

Quốc làm đầu bếp tại Đại sứ quán Việt Nam 3 năm nữa thì về hưu. Hiện ơng

đang sống tại Hà Nội.

Cách đây không lâu, ông đã “biểu diễn” lại một số món ăn mình từng phục vụ

Bác Hồ cho một nhóm cán bộ chiến sĩ, trong đó có thiếu tướng Phạm Sơn

Dương là con trai cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Cách làm một số món ăn phục vụ Bác Hồ của ông Đặng Văn Lơ

Gà rán Quảng Đông: Gà nhỏ 7-8 lạng, pha nước 3 sôi 2 lạnh, rửa sạch gà, thả

vào nồi rồi mới vặt lơng. Để ráo, ướp xì dầu trong ngồi đầy đủ. Trước khi ăn,

cho vào chảo mỡ ngập, rán vàng hết hai mặt, khi chặt ra trong xương gà còn

hơi hồng hồng.

Gà luộc Quảng Đông: Gà nhỏ 7-8 lạng, rửa gà, cho vào nước 3 sôi 2 lạnh. Vặt

lông, để ráo, rắc muối gia vị lên con gà sau đó luộc đến độ sơi khoảng 80 độ

thì bắc ra, để nguyên trong nồi 15 phút. Sau đó cho con gà đã luộc vào nồi

nước thật lạnh, để 15 phút nữa. Khi chặt thịt bên trong vẫn còn nước hơi

hồng hồng, như thế khi ăn thịt sẽ mềm và da gà vẫn giòn. Thái vát, bỏ

xương, lấy nước dùng, pha thêm ít mì chính là ăn.

</div>

Phê bình vở kịch: 100 phút cuối cùng của Hàn Mặc Tử

Ôn tập hình Oxyz lớp 12 (KPB) đợt cuối cung ( của Vân THD - HP)

Nghiên cứu hiệu quả một số bài tập bổ trợ nhằm khắc phục những sai lầm trong giai đoạn ra sức cuối cùng của kỹ thuật đẩy tạ vai hướng ném cho học sinh nam trường THPT bình minh ninh bình

Tài liệu Andrew Wiles và Định lý cuối cùng của Phecma doc

Quản trị thương hiệu: Khoảnh khắc cuối cùng của Kodak? docx

Lão Hạc - nỗi trăn trở cuối cùng của một kiếp người doc

Chân dung tự họa cuối cùng của Michelangelo? pdf

Hãy sống như hôm nay là ngày cuối cùng của bạn! potx

Phần VII: CUỘC CHIẾN TRANH CUỐI CÙNG CỦA ĐỒNG TIỀN ĐÍCH THỰC pptx

Hãy sống như hôm nay là ngày cuối cùng của bạn! pptx