Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng và lieuf lượng phân đạm đến giống ngô DK 888 tại huyện CƯM’GAR đăk lăk

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P I
------------------

NGUY N VĂN THÁI

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A M T ð

TR NG

VÀ LI U LƯ NG PHÂN ð M ð N GI NG NGÔ DK - 888
T I HUY N CƯM’GAR - ðĂK LĂK

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P
Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s : 60.62.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N TH HÙNG

HÀ N I, 2007


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn đã đư c
cám ơn và các thơng tin trích d n ñã ñư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Nguy n Văn Thái

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………i


L I C M ƠN
Trong quá trình h c t p nghiên c u và hoàn thành lu n văn tơi xin bày
t lịng bi t ơn chân thành và kính tr ng đ n:
T p th Th y, Cơ giáo Trư ng ð i h c Nông nghi p I, Trư ng ð i h c
Tây nguyên ñã t n tình gi ng d y, giúp đ tơi trong su t th i gian h c t p và
làm lu n văn.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c đ i v i th y, cơ hư ng d n:
- PGS. TS. Nguy n Th Hùng, Ch nhi m khoa nông h c, Trư ng ð i
h c Nơng nghi p I.
Th y, cơ đã t n tình ch b o phương pháp nghiên c u, phân tích k t qu
nghiên c u và t o m i ñi u ki n thu n l i đ tơi hồn thành lu n văn này.
Tơi xin trân tr ng c m ơn các c p lãnh ñ o và b n ñ ng nghi p cùng
t p th anh ch em L p Cao h c Tr ng tr t khóa III Tây ngun đã t o m i
ñi u ki n thu n l i và k vai sát cánh giúp đ tơi trong nh ng năm h c v a
qua cũng như trong quá trình th c hi n lu n văn t t nghi p.
Cu i cùng tơi xin c m ơn gia đình, b n bè đã đ ng viên khích l và t o
ñi u ki n thu n l i cho tôi trong th i gian h c t p và làm lu n văn t t nghi p.
Tác gi lu n văn

Nguy n Văn Thái

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

Danh m c bi u ñ

ix

1.

M ð U

1

1.1.

ð tv nñ

1

1.2.

M c tiêu c a ñ tài

3

1.3.

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

3

1.4.

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

4

2.

T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S KHOA H C

5

2.1.

Tình hình s n xu t ngơ trên th gi i và

5

2.2.

Các k t qu nghiên c u v phân bón đ m và m t đ cho cây ngô

Vi t Nam

trên th gi i và Vi t Nam

10

3.

V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

29

3.1.

V t li u, ñ a ñi m, ñi u ki n nghiên c u

29

3.2.

N i dung nghiên c u

29

3.3.

Phương pháp nghiên c u

30

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

37

4.1.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân ñ m ñ n s sinh trư ng
và phát tri n c a gi ng ngô DK - 888

4.2.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n các ch tiêu sinh
trư ng c a gi ng ngô DK - 888

4.2.1.

37
40

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n tăng trư ng chi u

cao c a cây

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………iii

40


4.2.2.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n t c ñ tăng trư ng
chi u cao c a cây

4.3.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n t c ñ tăng trư ng
s lá ngô DK - 888

4.4.

47

nh hư ng c a m t ñ và các li u lư ng ñ m ñ n di n tích lá và
ch s di n tích lá (LAI)

4.5.

44

49

nh hư ng c a m t đ và li u lư ng ñ m khác nhau ñ n đ c đi m
hình thái cây c a gi ng ngô DK - 888

52

4.5.1. Chi u cao cây cu i cùng

52

4.5.2. Chi u cao đóng b p

54

4.6.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n ñư ng kính g c và
chi u dài lóng c a gi ng ngơ DK - 888

4.7.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n kh năng ch ng đ
và sâu b nh c a gi ng ngơ DK - 888

4.8.

57

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n các y u t c u thành
năng su t c a gi ng ngô DK - 888

4.9.

56

60

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n năng su t c a gi ng
ngô DK - 888

63

4.9.1. Năng su t lý thuy t

63

4.9.2. Năng su t th c thu

65

4.10. Hi u su t s d ng phân đ m c a gi ng ngơ lai DK - 888 tr ng v
Hè Thu năm 2007 t i th tr n Eapôk và xã CưM’gar, huy n
CưM’gar.
4.11.

66

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n hi u qu kinh t c a
gi ng ngô lai DK - 888.

67

5.

K T LU N VÀ ð NGH

69

5.1.

K t lu n

69

5.2.

ð ngh

70

TÀI LI U THAM KH O

71

PH L C

79

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………iv

DANH M C CÁC CH

VI T T T

CIMMYT

: Trung tâm c i t o ngơ và lúa mì qu c t

CS

: C ng s

CSB

: Ch s b nh

DTL

: Di n tích lá

LAI

: Ch s di n tích lá

LSD0,05

: S sai khác ý nghĩa nh nh t

MD

:M tñ

NS

: Năng su t

N

:ð m

NSLT

: Năng su t lý thuy t

NSTT

: Năng su t th c thu

NSSVH

: Năng su t sinh v t h c

TB

: Trung bình

TGST

: Th i gian sinh trư ng

TLB

: T l b nh

TLBHH

: T l b p h u hi u

P1000

: Tr ng lư ng 1000 h t

m c 0,05

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………v


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

2.1.

Năng su t ngơ

2.2.

Tình hình s n xu t ngơ c a m t s nư c trên th gi i năm 2005

7

2.3.

Tình hình s n xu t ngô

8

2.4.

Lư ng dinh dư ng cây hút đ t và phân bón(kg/ha)

10

2.5.

Di n tích các lo i cây tr ng

26

2.6.

Tình hình s n xu t ngơ

27

4.1.

m t s nư c phát tri n năm 2005 (t n/ha)
Vi t Nam giai ño n 1975 - 2006

huy n CưMgar giai ño n 1996 - 2006

6

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân ñ m ñ n th i gian sinh
trư ng c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu t i th tr n
Eapôk

4.2.

37

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n th i gian sinh
trư ng c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i xã
CưM’gar

4.3.

38

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân ñ m ñ n tăng trư ng
chi u cao cây c a gi ng ngô DK - 888 (cm) tr ng v Hè Thu
2007 t i th tr n Eapôk

4.4.

41

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân ñ m ñ n tăng trư ng
chi u cao c a gi ng ngô DK- 888 (cm) tr ng v Hè Thu 2007 t i
xã CưM’gar

4.5.

43

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n t c ñ ra lá c a
gi ng ngô DK - 888 (lá/cây) tr ng v Hè Thu t i th tr n Eapôk

4.6.

47

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n t c ñ ra lá c a
gi ng ngô DK - 888 ( lá/cây) tr ng v

Hè Thu 2007 t i xã

CưM’gar

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………vi

48


4.7.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng đ m đ n di n tích lá và ch
s di n tích lá c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu t i th
tr n Eapôk

4.8.

49

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n di n tích lá và ch
s di n tích lá c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i
xã CưM’gar

4.9.

51

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân ñ m ñ n chi u cao cây
cu i cùng và chi u cao đóng b p c a gi ng ngô DK - 888 tr ng
v Hè Thu t i th tr n Eapôk

4.10.

53

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n chi u cao cây cu i
cùng và chi u cao đóng b p c a gi ng ngơ DK - 888 tr ng v Hè
Thu 2007 t i xã CưM’gar

4.11.

55

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n ñư ng kính g c và
chi u dài lóng c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu t i th
tr n Eapôk

4.12.

56

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n đư ng kính g c và
chi u dài lóng c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i
xã CưM’gar

4.13.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n kh năng ch ng
ch u c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu t i th tr n Eapôk

4.14.

57
58

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n kh năng ch ng
ch u c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i xã
CưM’gar

4.15.

nh hư ng c a m t ñ ñ n các y u t c u thành năng su t c a
gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu t i th tr n Eapôk

4.16.

58
60

nh hư ng c a li u lư ng ñ m ñ n các y u t c u thành năng
su t c a gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i xã
CưM’gar

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………vii

62


4.17.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n năng su t c a
gi ng ngô DK - 888 (t /ha) tr ng v Hè Thu t i th tr n Eapôk

4.18.

nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n năng su t c a
gi ng ngô DK - 888 tr ng v Hè Thu 2007 t i xã CưM’gar

4.19.

67

Hi u qu kinh t c a bi n pháp bón đ m cho ngơ lai DK - 888
tr ng v Hè Thu 2007 t i th tr n Eapôk

4.22.

66

Hi u su t s d ng phân đ m c a gi ng ngơ lai DK - 888 tr ng
v Hè Thu năm 2007 t i xã CưM’gar

4.21.

64

Hi u su t s d ng phân ñ m c a gi ng ngô lai DK - 888 tr ng v
Hè Thu năm 2007 t i th tr n Eapôk

4.20.

63

67

Hi u qu kinh t c a bi n pháp bón đ m cho ngơ lai DK - 888
tr ng v Hè Thu 2007 t i xã CưM’gar

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………viii

68

DANH M C HÌNH
STT
4.1.

Tên hình

Trang

M t đ và li u lư ng ñ m nh hư ng chi u cao cây trên n n ñ t ñ
Bazan

41

4.2.

M t ñ và li u lư ng ñ m nh hư ng chi u cao cây trên n n ñ t ñen

43

4.3.

M t ñ và li u lư ng ñ m nh hư ng t i t c ñ tăng trư ng chi u
cao cây trên n n ñ t ñ Bazan

4.4.

M t ñ và lư ng ñ m nh hư ng ñ n t c ñ tăng trư ng chi u cao
cây trên n n ñ t ñen

4.5.

46

nh hư ng m t ñ và li u lư ng ñ m ñ n chi u cao đóng b p trên
n n đ t ñ Bazan

4.6.

45

53

nh hư ng m t ñ và li u lư ng đ m đ n chi u cao đóng b p trên
n n ñ t ñen

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………ix

55


1. M

ð U

1.1. ð t v n đ
Cây ngơ có tên khoa h c là Zea mays L thu c h hồ th o Poaceae. Có
ngu n g c t Mêhicơ.
Ngơ đư c con ngư i coi là m t trong ba cây lương th c quan tr ng trên th

gi i. Ngơ đư c s d ng v i 3 m c đích; s d ng làm lương th c cho ngư i, th c
ăn cho gia súc và nguyên li u cho nhi u s n ph m công nghi p. Hơn n a, thành
ph n dinh dư ng c a h t ngơ có m t các axit amin không thay th quan tr ng
như: Lơzin, Tryptophan, Methionin…
Vi t Nam, cái nôi c a n n văn minh lúa nư c nên trư c ñây tr ng ngô phát
tri n không m nh, tuy nhiên th i gian g n ñây ñư c s quan tâm c a ð ng và
Nhà nư c cây ngơ đư c gieo tr ng nhi u và di n tích cũng như năng su t ngày
càng tăng. H ng năm trên th gi i, lư ng ngô xu t nh p kh u kho ng 70 tri u
t n (Ngô H u Tình, 1997) [33]
Cây ngơ khơng ch bi t đ n b i giá tr kinh t và giá tr dinh dư ng cao mà
còn là m t cây tr ng quan tr ng, có kh năng khai thác t t trên các lo i đ t khó
khăn, trên các vùng đ i núi, vùng khơ h n, cho nên giai đo n 2000 - 2002 di n
tích tr ng ngơ trên th gi i đ t 138,4 tri u ha; v i năng su t bình qn đ t 4,93
t n/ha; s n lư ng ñ t 614,95 tri u t n [55]. Trong đó, di n tích tr ng các gi ng
ngô lai chi m kho ng 65%. Nh ng nư c có di n tích tr ng ngô lai cao là: M
29,16 tri u ha, Trung Qu c 24,00 tri u ha, Braxin 13,00 tri u ha, Mêxicô 7,70
tri u ha,

n ð 6,55 tri u ha, Achentina 2,00 tri u ha, Thái Lan 1,15 tri u ha

(Productione Estimates and Crop Assement Divison, FAS, USDA, 2003).
Vi t Nam ngơ là cây lương th c th hai đ ng sau lúa, ñư c tr ng ph
bi n

nhi u vùng sinh thái và th i v khác nhau. Năm 2003 t ng di n tích tr ng

ngơ c nư c là: 909,8 nghìn ha; v i năng su t bình quân ñ t 32,2 t /ha; t ng s n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………1

lư ng đ t 2.933,7 nghìn t n. Trong đó, ð ng b ng Sơng H ng 80,3 nghìn ha,
ðơng B c 206,0 nghìn ha, Tây B c 129,0 nghìn ha, B c Trung B 110,5 nghìn
ha, Duyên h i Nam Trung B 37,3 nghìn ha, Tây Nguyên 181,9 nghìn ha, ðơng
Nam B 133,2 nghìn ha, ð ng b ng Sơng C u Long 31,6 nghìn ha (T ng c c
th ng kê, 2004) [37].
Các gi ng ngơ đư c s d ng

nư c ta trư c ñây ch y u các gi ng ngơ

đ a phương và các gi ng th ph n t do, m c dù có ch t lư ng t t, thích h p v i
ñi u ki n sinh thái nhưng năng su t th p. Trong th i gian g n ñây v i s xu t
hi n c a các gi ng ngô lai qua vi c nh p n i và m t s gi ng ñư c ch n t o
thành công

trong nư c như: LVN10, B-9999, CPDK - 888… Bên c nh đó, li u

lư ng phân bón cũng như m t đ thích h p đ ngơ cho năng su t cao ñã ñư c
các nhà khoa h c nghiên c u: T l bón phân hi u qu

ð ng b ng Sông H ng

50N - 20P2O5 - 30K2O và li u lư ng cho năng su t cao là: 180N - 60P2O5 và
120K2O;

Duyên h i mi n Trung là: 120N - 90P2O5 - 60K2O;

Nam B là: 90N - 90P2O5 - 30K2O và

mi n ðông

ð ng b ng Sơng C u Long m c bón

phân có hi u qu cao là: 150N - 50P2O5 - 0K2O (Ngô H u Tình, 1995) [35] đã
góp ph n làm thay đ i đáng k trong ngành s n xu t ngơ

nư c ta.

Các cơng trình nghiên c u trư c đây v m t đ thích h p tr ng các gi ng
ngô ng n ngày là t 57.000 - 61.000 cây/ha các gi ng trung và dài ngày là t
45.000 - 55.000 cây/ha.

đi u ki n nơng dân tr ng ngơ thu n DK - 888 v i m t

đ thích h p 53.000cây/ha đ y đ đi u ki n thâm canh cho hi u qu kinh t cao
hơn tr ng thưa 37.000cây/ha, năng su t cao hơn t 9 - 20%/ha (Ph m Th R nh Nguy n Th Hùng, 1995) [27]. Nh ng k t qu này chưa nghiên c u c th v
lư ng phân ñ m thích h p, các lo i đ t tr ng và m t ñ h p lý cho cây ngơ lai
DK - 888 đ cho năng su t cao n ñ nh và phù h p v i t ng vùng sinh thái. ð m
b o th c hi n k ho ch nhà nư c v tăng nhanh t ng s n lư ng ngô mà v n ñ m
b o hi u qu kinh t trong s n xu t v m t yêu c u k thu t. D ki n ñ n năm
2010 di n tích tr ng ngơ c nư c t 909,8 nghìn ha lên 1,2 tri u ha, năng su t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………2


ñ t 6 tri u t n; trong ñó t l s d ng gi ng ngô lai lên t i 96% (Tr n H ng Uy,
2001) [41]. ð th c hi n ñư c k ho ch ñ t ra, nhi m v ph i có m t quy trình
bón đ m khi c đ nh Lân, Kali và m t đ thích h p trên m t s lo i đ t tr ng
ngơ. Do t m quan tr ng đó, đ ph c v trong q trình s n xu t; chúng tôi ti n
hành nghiên c u ñ tài:“Nghiên c u nh hư ng c a m t ñ tr ng và li u

lư ng phân ð m đ n gi ng ngơ DK - 888 t i huy n CưM’gar - ðăk Lăk”.
1.2. M c tiêu c a ñ tài
- ðánh giá kh năng sinh trư ng, phát tri n c a gi ng ngô DK - 888 v i
hai m t ñ tr ng và 4 cơng th c phân đ m trên hai thí nghi m đ t đ Bazan và
đ t đen.
- ðánh giá kh năng cho năng su t, kh năng ch ng ch u sâu b nh ñ i v i
ngơ DK - 888

hai m t đ tr ng và 4 cơng th c phân đ m trên đ t ñ Bazan và

ñ t ñen.
- Ch n ra m t ñ , li u lư ng phân ñ m thích h p cho gi ng ngô DK - 888
trên t ng lo i ñ t.
1.3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
- Hi n nay t i Tây ngun chưa có cơng trình nghiên c u nào ñi sâu v m t
ñ và li u lư ng phân ñ m cho gi ng ngơ DK - 888 trên vùng đ t đ Bazan và
ñ t ñen l n ñá s i b m t, do đó đ tài này s đóng góp thêm cơ s lý lu n v m t
ñ và dinh dư ng cây ngơ.
- ð tài đóng góp cơ s lý lu n v m i quan h c a m t ñ , li u lư ng phân
ñ m v i năng su t ngơ trên đ t đ Bazan và ñ t ñen l n ñá s i b m t.
- Làm cơ s đ hồn thi n quy trình k thu t v m t đ và li u lư ng phân
ñ m c th cho gi ng ngơ DK - 888 gieo tr ng trên đ t ñ Bazan và ñ t ñen l n
ñá s i b m t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………3


1.4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
- ð i tư ng nghiên c u ñư c ti n hành ñ i v i gi ng ngô DK - 888.
- Ph m vi nghiên c u t i xã CưM’gar và th tr n Eapôk - huy n CưM’gar ðăk Lăk, ñư c th c hi n trên hai lo i ñ t:

+ Trên n n ñ t ñ bazan t i th tr n Eapôk - huy n CưM’gar.
+ Trên n n ñ t ñen l n ñá s i b m t t i xã CưM’gar - huy n CưM’gar.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………4


2. T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S
2.1. Tình hình s n xu t ngơ trên th gi i và

KHOA H C

Vi t Nam

2.1.1. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i
Trên th gi i cây ngô là cây lương th c quan tr ng nh t chi m ưu th cao
nh t v năng su t và s n lư ng ñ i v i các lo i cây làm lương th c, có di n tích
l n đ ng th 3 sau lúa mỳ và lúa nư c.
Trư c ñây g n 1/3 dân s trên th gi i đã đư c ni s ng b i s n ph m
ngơ. Tính chung trong giai ño n 1995 - 1997 con ngư i ñã s d ng lư ng ngô
chi m kho ng 17 % (CIMMYT, 2001) [50]. Ngơ ngồi ch a các ch t cơ b n như
tinh b t. protit, lipid cịn có ch a các axit amin khơng thay th như lyzine,
triptophan, methionin. Do v y, ngư i dân các vùng Trung M , Nam Á và Châu
Phi ñã dùng ngơ làm lương th c chính.
Ngồi ra, ngơ cịn là ngu n th c ăn cho gia súc - gia c m chi m 66% s n
lư ng ngô trên th gi i giai ño n 1995 - 1997 (CIMMYT, 2001) [50]. Ngành
công nghi p ch cũng dùng ngô làm nguyên li u.
Trên th gi i di n tích tr ng ngô hi n nay kho ng 138,4 tri u ha, v i năng
su t 4,93 t n/ha. Trong đó, di n tích tr ng các gi ng ngơ lai chi m kho ng 65%.
Nh ng nư c có di n tích tr ng ngơ lai cao là: M 29,16 tri u ha, Trung Qu c
24,00 tri u ha, Braxin 13,00 tri u ha, Mêxicô 7,60 tri u ha,

n ð 6,55 tri u ha,

Achentina 2,00 tri u ha, Thái Lan 1,15 tri u ha (Productione Estimates and Crop
Assement Divison, FAS, USDA, 2003). M t s nư c có năng su t ngô cao nh t
là: Áo 9,7 t n/ha, Italy 9,6 t n/ha, Tây Ban Nha 9,3 t n/ha, Hy L p 9,1 t n/ha, M
8,3 t n/ha…(Ngô H u Tình, 2003) [34]. ð n năm 2005 năng su t ngô

M 9,32

t n/ha, New Zealand 10,8 t n/ha, Italia 10,0 t n/ha, Chi Lê 11,23 t n/ha [55].

Nh có ng d ng r ng rãi công ngh gi ng ngô lai và nh ng thành t u
khoa h c khác v di truy n t o gi ng và k thu t nông h c mà ngh tr ng ngô

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………5


trên th gi i có nh ng bư c phát tri n vư t b c c v di n tích và năng su t.
Hi n nay trên th gi i d ên tích tr ng ngơ là trên 140 tri u ha, năng su t bình
qn đ t 4,3 t n/ha và s n lư ng ngô h t hàng năm là trên 600 tri u t n
(CIMMYT, 1999/2000)[51]. M là nư c chi m v trí hàng đ u th gi i v
di n tích và s n lư ng ngơ h t, đ ng th i cũng là m t trong nh ng nư c có
năng su t ngơ cao. Năm 2005 năng su t trung bình ngơ c a M đ t 9,32
t n/ha v i di n tích gieo tr ng là 30,1 tri u ha và s n lư ng ñ t 280,3 tri u t n
[55]. T l s d ng ngô lai là 100% trong đó lai đơn chi m 90%.
T l s d ng ngô lai

châu Âu là r t l n, có nhi u nư c đ t đư c năng

su t cao (Vasal S.K.,1999) [72]. Theo CIMMYT các nư c có năng su t ngơ cao
là: Chi Lê (11,23 t n /ha), Ý (10,0 t n/ha), New Zealan (10,8 t n/ha), Pháp (8,1
t n/ha) [55].
B ng 2.1. Năng su t ngô

m t s nư c phát tri n năm 2005 (t n/ha)

Tên nư c

Năm 2005

M

9,32

Pháp

8,10

New Zealand

10,8

Italia

10,0

Ai C p

7,9

Chi Lê

11,23

Spain

9,36

ð c

8,6

Canada

7,74

Ngu n: http:okstate.edu

Châu Á Trung Qu c là nư c có di n tích tr ng ngơ và s n lư ng ngơ
đ ng đ u, v i năng su t 5,06 t n/ha, di n tích là 26,2 tri u ha và s n lư ng ngô
hàng năm 132,7 tri u t n [55]. Trung Qu c ñang là nư c có s n lư ng ngơ và

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………6


di n tích tr ng ngơ đ ng th hai th gi i sau M . gi ng ngô lai ñã ñưa vào Trung
Qu c t

nh ng năm 1960 và ñ n nay t l s

d ng gi ng ngô lai là 84%

(CIMMYT,1999/2000) [49], (VasalS.K>., 1999) [72].
S n lư ng ngô c a m t s nư c trên th gi i: EU là 34,1 tri u t n, Braxin:
33,5 tri u t n, Mêhicô: 18 tri u t n. Thái Lan: 4,1 tri u t n, Philippin: 4,5 tri u
t n, Nam Phi: 9 tri u t n, Canada: 8,9 tri u t n (Báo NN&PTNT,2000) [28]
trong đó năng su t ngô c a các nư c phát tri n là 8,3 t n/ha, các nư c ñang phát
tri n là 2,9 t n/ha (CIMMYT,1999/2000) [49].
B ng 2.2. Tình hình s n xu t ngơ c a m t s nư c trên th gi i năm 2005
Nư c

Di n tích
(tri u ha)

M
Trung Qu c
Brazil
Mexico
France
Achentina
nð
Italia
Nam M
Indonexia
Canada
Spain
Nigienia
Romania
Philipin

Thái Lan
Ukraina
ð c

30,1
26,2
11,5
8,0
1,6
2,7
7,4
1,1
3,3
3,5
1,1
0,4
4,5
2,7
2,5
1,2
1,7
0,4

Năng su t
(t n/ha)
9,32
5,06
3,04
2,56
8,10

7,12
1,96
10,0
3,59
3,43
7,74
9,36
1,07
3,74
2,08
3,63
4,18
8,60

S n lư ng
(tri u t n)
280,3
132,7
34,9
20,5
13,2
19,5
14,5
11,0
12,0
12,0
8,4
4,0
4,8
10,0

5,2
4,2
7,1
3,8

Ngu n: http: okstate.edu.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………7


2.1.2. Tình hình s n xu t ngơ

Vi t Nam

Vi t Nam, cây ngô là cây x p h ng th 2 đ ng sau lúa nư c. Cây ngơ
đư c tr ng

các th i v và vùng sinh thái khác nhau. So v i các nư c trong khu

v c cây ngơ đư c nghiên c u mu n. ð n năm 1973 chúng ta m i ñ nh hư ng
phát tri n cây ngơ do đi u ki n chi n tranh.
B ng 2.3. Tình hình s n xu t ngơ

Vi t Nam giai đo n 1975 - 2006

Di n tích

Năng su t

S n lư ng

Di n tích tr ng

(nghìn ha)

(t /ha)

(nghìn t n)

gi ng lai (%)

1975

267,0

10,5

280,6

0

1980

390,0

11,0

428,8

0

1985

397,0

14,7

587,1

0

1990

432,0

15,5

671,0

0

1995

550,0

21,8

1.200,0

28

1996

600,0

23,2

1.400,0

32

1997

690,0

24,7

1.704,0

45

1998

649,7

24,8

1.612,0

50

1999

691,8

25,3

1.753,1

60

2000

714,0

27,0

2.000,0

65

2001

723,3

29,2

2.150,0

70

2002

810,4

30,7

2.314,7

73

2003

912,7

34,4

3.136,3

75

2004

990,4

34,9

3.453,6

83

2005

1043,5

36,0

3.756,3

-

2006

1.033

36,9

3.811,7

-

Năm

Ngu n: - Niên giám th ng kê[24]
-Trung tâm khuy n nông Qu c gia
-Trung tâm KKNGCTTW

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………8

Giai ño n năm 1975 ñ t nư c m i đư c đ c l p nh ng khó khăn ch ng
ch t lên nhau nên cây ngô chưa chú tr ng phát tri n, di n tích tr ng ngơ ch đ t
267 nghìn ha, năng su t 1,05 ha, v i t ng s n lư ng 280,6 nghìn t n. Bên c nh
đó, chúng ta g p khơng ít khó khăn v v t li u kh i ñ u, cùng v i vi c cơ s v t
ch t chưa ñáp ng t t trong các khâu s n xu t ngơ. Cho đ n năm 1990 di n tích
tr ng ngơ tăng lên 432 nghìn ha, t ng s n lư ng đ t 671 nghìn t n tăng g p 3 l n
so v i năm 1975. ð n năm 2004 di n tích tr ng ngơ c a Vi t Nam là 990,4
nghìn ha, năng su t 3,49 t n/ha và s n lư ng đ t 3453,6 nghìn t n (T ng c c
th ng kê, 2004) [37]. Năm 2006 di n tích tr ng ngơ c a Vi t Nam là 1.033
nghìn ha, năng su t 3,69 t n/ha và s n lư ng đ t 3.811,7 nghìn t n.
Trong q trình phát tri n cây ngơ lai

giai đo n này ph i k ñ n hai s

ki n t o s chuy n bi n quan tr ng, đó là: “ngơ ðơng trên đ t hai lúa
b ng B c B ” và “S bùng n ngô lai

ð ng

các vùng tr ng ngơ trong c nư c”(Ngơ

H u Tình, 2003) [34].
Cùng v i s phát tri n ngô trên th gi i và các nư c trong khu v c, ngô lai
Vi t Nam trong nh ng năm g n đây đã khơng ng ng phát tri n. Giai ñ an
1990 di n tích ban ñ u 5 ha ngơ lai, sau đó di n tích đã m r ng nhanh chóng.
Năm 1991 di n tích đ t 500 ha, đ n năm 1996 di n tích ngơ lai là 230 nghìn ha,
chi m 40% di n tích và 74% s n lư ng (Quách Ng c Ân, 1997) [1]. ð n năm
2000 di n tích ngơ lai đ t 500 nghìn ha, chi m 65% di n tích tr ng ngơ c nư c.
Năm 2006 di n tích ngơ lai đ t 1.033 nghìn ha, chi m 83%.
nư c ta năng su t ngơ cịn th p so v i các nư c có ngh tr ng ngơ phát

tri n. ð ñ t ñư c năng su t ngô cao hơn n a trong th i gian t i, ngồi cơng tác
gi ng cịn ph i đ u tư ñ ng b hơn trong thâm canh, ñ c bi t là bón phân đ phát
huy ti m năng c a gi ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………9


2.2. Các k t qu nghiên c u v phân bón đ m và m t đ cho cây ngơ trên
th gi i và Vi t Nam
2.2.1. Các k t qu nghiên c u v phân bón đ m và m t đ cho cây ngơ trên
th gi i
2.2.1.1. Các k t qu nghiên c u v phân bón đ m cho cây ngô trên th gi i
Cây ngô là cây có ti m năng năng su t to l n. Trong các bi n pháp thâm
canh năng su t ngơ phân bón gi vai trị quan tr ng nh t. Theo Berzenyi. Z,
Gyorffy. B.(Berenyi và CS,1996) [7] thì phân bón nh hư ng t i 30,7 % năng
su t ngơ cịn các y u t khác như m t ñ cây, phòng tr c d i, ñ t tr ng có nh
hư ng ít hơn. Theo k t qu c a vi n Lân, Kali (M ) cho th y đ t o ra 10t n ngơ
h t/ha, cây ngơ l y đi m t lư ng dinh dư ng như sau(kg/ha).
B ng 2.4. Lư ng dinh dư ng cây hút đ t và phân bón(kg/ha)
Năng su t

N

P2O5

K2O

Mg

S

H t (10t n)

190

78

54

18

16

9.769

52,0

Thân lá cùi

79

33

215

38

18

8.955

48,0

T ng s

269

111

269

56

34

18.724

100,0

Ch tiêu

ch t khô

%

Ngu n: Ngơ H u Tình, 1997 [32].

Phân đ m (N) đư c coi là y u t tăng năng su t cây tr ng quan tr ng và có
hi u qu cao nh t. ð m là y u t phân bón đ u tiên c n chú ý bón cho cây tr ng
vì: Cây c n v i lư ng nhi u mà đ t khơng cung c p đ , nh t là ñ m d tiêu.

Trong các cây tr ng nói chung và cây ngơ nói riêng đ m tham gia vào các thành
ph n axit amin, protein, các enzim, các ch t kích thích sinh trư ng, ch t di p l c
- ch t quy t đ nh khâu chính c a q trình quang h p,… Cây tr ng ñư c cung
c p ñ ñ m sinh trư ng nhanh, lá phát tri n m nh, nâng cao kh năng t ng h p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………10


các ch t ñ t o nên sinh kh i l n và s n ph m nông nghi p. Vì v y, đ m là y u
t quy t ñ nh năng su t cây tr ng, ñ c bi t là cây ngô.
Theo Chudry G.A., và c ng s (CS) ( Chudry G.A.,) [47] ñ m là y u t
dinh dư ng quan tr ng c a ngô, nó tham gia vào thành ph n c u t o t t c các
ch t Protein, các axit Nucleotid - là ch t gi vai trò quan tr ng trong q trình
t ng h p Protein và trao đ i các ch t trong cơ th . Phân ñ m thúc đ y q trình
sinh trư ng phát tri n c a cây, nâng cao hàm lư ng protein trong s m ph m, khi
thi u ñ m lá kém xanh. T t c các lo i ñ t tr ng tr t c n ph i bón thêm ñ m ñ c
bi t trên các lo i ñ t tư i.
Theo Smith (De.Geus,1973) [52], trong trư ng h p khơng bón đ m năng
su t ngơ ch đ t 1.192 kg/ha, khi bón đ m (N) năng su t tăng 7.338kg/ha.
Theo Velly và CS (De.Geus,1973) [52] khi bón cho ngô v i li u lư ng
40kg N/ha năng su t thu ñư c 12,11t /ha
80kg N/ha năng su t thu ñư c 16,61t /ha
120kg N/ha năng su t thu ñư c 32,12 t /ha
160kg N/ha năng su t thu ñư c 41,47 t /ha
200kg N/ha năng su t thu ñư c 52,18 t /ha
Qua các s li u trên cho th y đ m (N) đóng vai trị quy t ñ nh trong vi c
tăng năng su t ngô và trong m t kho ng li u lư ng nh t đ nh năng su t ngơ t l
thu n v i li u lư ng ñ m bón. Tuy nhiên, c n phân bi t năng su t t i ña và năng
su t kinh t t i ña.
Theo Ramirez và Laird ( De.Geus,1973) [52]

Toluca valley - Mehicơ cho

r ng v i m t đ 5 v n cây/ha bón đ m v i m c 120 kg/ha ñem l i hi u qu kinh
t nh t.
Theo Sinclair and Muchow, (1995) [65], hàng th p k g n đây năng su t
ngơ tăng lên có liên quan ch t ch v i m c cung c p N cho ngơ. ð m đư c cây
ngơ hút v i m t lư ng l n và ñ m có nh hư ng khác nhau rõ r t đ n s cân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………11


b ng cation và anion

trong cây. Khi cây hút N - NH4+ s hút các cation khác

ch ng h n như K+, Ca2+, Mg2+ s gi m trong khi s

hút anion ñ c bi t là

Phosphorus s thu n l i. x y ra chi u hư ng ngư c l i, khi cây hút N nitrat
(Mengel, 1968)(d n theo Arnon, 1974) [44]. Tùy thu c vào tu i c a cây v i các
cây ngô non s hút amonium-N nhanh hơn s hút ñ m nitrat, trái l i các cây ngơ
già d ng đ m hút ch y u là đ m nitrat và có th chi m t i hơn 90% t ng lư ng
ñ m cây hút (Coic, 1964)(d n theo Arnon, 1974) [44]. ð m cũng là thành ph n
c u trúc c a vách t bào (Schrader, 1984), William Bennet, (1993) [74]. ð m là
y u t c n thi t cho s sinh trư ng c a cây và là thành ph n c a t t c các
Prôtêin. ð m là y u t dinh dư ng quan tr ng nh t ñ xác ñ nh năng su t ngô.
Khi thi u N ch i lá m m s không phát tri n đ y đ hồn tồn, s phân chia t
bào

đ nh sinh trư ng b kìm hãm và k t qu làm gi m di n tích lá, kích thư c

c a cây và năng su t gi m. Phân ñ m có th t o ra s tăng di n tích lá hi u qu
ngay t đ u v và duy trì m t di n tích lá xanh l n vào cu i v đ q trình đ ng
hóa quang h p đ t c c đ i (d n theo Patrick Loo, 2001) [61], Wolfe và c ng s
(1988) [73].
M c ñ m th p làm gi m s h t và năng su t h t (Barbieri và c ng s 2000)
[34], ñi u mà ai cũng bi t là các gi ng ngô lai khác nhau có th s d ng phân
đ m

m c đ khác nhau, năng su t cây tr ng cao c n ph i cung c p m t lư ng

l n phân bón, đ c bi t là đ m (Debreczen, 2000) [54].
ð t càng màu m thì đ t càng có tác d ng l n trong vi c cung c p ñ m cho
cây, cây tr ng s d ng đư c r t ít đ m amơn liên k t do m t ph n ñ m này b
khống sét c a đ t gi ch t, s lư ng đ m amơn b gi ch t này t 134 - 344
kg/ha Moxolov,(1979) [22] (Peterburgxki và CTV.,1965,1966) [23].
Năng su t ngơ Nhi t đ i thư ng th p hơn năng su t ngơ vùng Ơn đ i b i
s h t/di n tích đ t và ch s thu ho ch (HI) c a ngô nhi t đ i th p hơn ngơ vùng
Ơn đ i (Goldsworthy và c ng s

1974; Fisher and Palmer, 1983 (d n theo

Mitsuru Osaki, 1994; 1995) [58] [59], ñã ch ra r ng s c ch a có th h n ch

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………12


năng su t ngơ Nhi t đ i. Nhìn chung, cây ngơ quang h p theo chu trình C4 và

phù h p v i nhi t ñ cao, ngư i ta cơng nh n ngơ có th đ t năng su t ch t khơ
cao

vùng Nhi t đ i (Evan, 1985) Mitsuru Osaki (1994) [58].
ð ñ t ñư c năng su t cao m t lư ng ñ m h u hi u ph i ñư c cây hút

(Osaki và c ng s 1991a; 1992; 1994, d n theo Mitsuru Osaki (1994) [58]. 50 60% ñ m trong h t ñã ñư c l y t ñ m ñ ng hóa

trong lá và thân, trư c th i kỳ

ra hoa (Crowford và c ng s 1982; Osaki và c ng s 1991b, d n theo Mitsuru
Osaki (1995) [59].
Poss and Saragoni (1992) nh n th y r ng có t i 13 - 36 kg N/ha đã b r a trơi
bên dư i vùng r ngô trong th i kỳ sinh trư ng. Mayers (1988) thông báo r ng cây
ngô ch h p thu 20 - 40% lư ng ñ m trong su t th i gian sinh trư ng, (d n theo
Sing và c ng s 2004) [67]. ð m cũng d b m t b i m t ph n các h p ch t đ m
khống b r a trơi kh i l p đ t cày (Misuxtin and Peterburgxki, 1975) [23].
T c đ quang h p có liên quan m t thi t ñ n thành ph n ñ m trong lá
(Makino và c ng s 1988). Năng su t ngơ cao ch có th đ t ñư c khi th i gian
di n tích lá xanh kéo dài và t l đ ng hóa đ m cao sau th i kỳ ra hoa (Osaki và
c ng s 1994) [58].
M t s báo cáo v kh năng hút N cũng ñã ch ra r ng t c ñ ñ ng hóa c c
ñ i x y ra g n giai ño n phun râu (Hay và c ng s 1953, Hanway, 1962; Mengel
and Barber, 1974; Bigeriego và c ng s 1979), k t thúc vào cu i giai đo n tung
ph n. Cây ngơ đã có s ñ ng hóa

r và thân m t lư ng l n NO3-N (Hay và CS

1953; Chevalier and Schreder, 1977) Mitsuru Osaki, (1995) [59].
Theo Moxolov, (1979) [22], n u m c dinh dư ng nitơ đ thì kali s xâm

nh p vào cây nhi u hơn và s hút kali m nh hơn là ngun nhân thúc đ y nhanh
chu trình chuy n hóa các h p ch t ph t pho trong cây.
Theo Uhart and Andrade, (1995) [69];[70] thi u ñ m làm ch m sinh
trư ng c a c hai giai ño n sinh trư ng dinh dư ng và sinh trư ng sinh th c,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………13


gi m t c ñ ra lá, h n ch m nh ñ n s phát tri n di n tích lá. Thi u đ m h n ch
đ n hi u qu s d ng b c x , nh t là th i kỳ ra hoa, nh hư ng ñ n năng su t
b p t ng s . Cũng theo hai tác gi trên vi c cung c p và tích lũy N

th i kỳ ra

hoa có tính quy t đ nh s lư ng h t ngô, thi u N trong th i kỳ này làm gi m kh
năng đ ng hóa Cacbon c a cây, nh t là giai ño n ra hoa s gi m năng su t h t.
ð m là y u t dinh dư ng quan tr ng nh t ñ i v i cây ngơ, nghiên c u vai trị
c a đ m đ i v i cây ngơ

Vi t Nam m i ch ñư c ñ c p v li u lư ng dùng và

t l gi a nó v i các y u t dinh dư ng khác.
D tr đ m

cây ngơ có nh hư ng r t l n ñ n s sinh trư ng và phát

tri n lá, s tích lũy sinh kh i và s tăng trư ng c a h t (Muchow, 1988b, 1994),
(d n theo Thomas và c ng s 1995) [68], nh hư ng v sau c a ñ m là quan
tr ng khi ñánh giá ph n ng c a cây tr ng ñ i v i phân N. S li u trích d n c a
Viets (1965); Rhoads, (1984) [63]

m t thí nghi m ngơ tư i nư c theo rãnh cho

th y: Năng su t ngô 1.200kg/ha khi không bón phân đ m và 6.300kg/ha khi bón
224kg/ha N trên ñ t chưa bao gi tr ng ngô và năm trư c đó khơng bón đ m.
năm ti p theo năng su t ngơ là 4.400kg/ha khi khơng bón đ m và 7.000kg/ha khi
bón đ m

m c 224kg/ha.

Trong nghiên c u đánh giá nh hư ng vai trị c a phân ñ m và lưu huỳnh
ñ n s sinh trư ng, năng su t và ch t lư ng c a gi ng ngô lai (Cargill 707), tác
gi Hussain và c ng s (1999) [56], cho r ng s cung c p phân bón

các m c

150N + 30S và 150N + 20S (kg/ha) làm tăng m t cách tương ng kh i lư ng
ch t khô / cây, s h t/b p và kh i lư ng h t/b p so v i các x lý khác. Năng su t
ngô ñ t cao nh t (8,59 t n/ha)

công th c bón 150N + 30S (kg/ha).

Nhưng đ m (N) cũng có nh ng như c ñi m ñáng k ; N u bón q nhi u
đ m thì thân lá m m, ch ng ñ kém, sâu b nh nhi u, th i gian sinh trư ng b kéo
dài, ch t lư ng s n ph m gi m.
K t qu nghiên c u cho th y ñ phân ñ m phát huy hi u l c ph i bón cân
đ i v i các nguyên t lân (P2O5) và kali (K2O), kali là nguyên t ñư c x p th

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………14

hai sau ñ m (N). Kali c n thi t cho ho t ñ ng c a nguyên sinh ch t, đi u khi n
đóng m khí kh ng, năng cao kh năng ch ng ch u sâu b nh, khơ h n và nhi t
đ th p. Kali xúc ti n quá trình quang h p, v n chuy n các s n ph m quang h p
tích lu v h t. Khi thi u kali b p ngô s nh , cây d ñ , mép và ph n cu i c a
cu n lá có màu vàng ho c vàng th m. Ngoài ra hi u l c c a kali thư ng cao và
n ñ nh trên m t lo i ñ t.
Theo các tác gi Afendulop K.P., 1972 [2] và Nguy n Văn Bào,1996 [6]
kali có trong đ t đư c chia làm 4 lo i: Kali hồ tan, kali trao đ i, kali khơng trao
ñ i ( kali h u hi u ch m) và kaili c u trúc tinh th , trong đó kali hồ tan và kali
trao đ i đư c g i là kali h u hi u, căn c vào hàm lư ng kali trao ñ i trong
ñ t(mg/100g) ngư i ta phân ra các lo i ñ t sau:
- < 5 r t thi u kali
•

5 - 10 thi u kali

•

10 - 15 trung bình

•

15 - 25 đ kali

•

> 25 th a kali

Trên đ i tư ng cây ngơ, ñ t o ra m t ñơn v năng su t trong th i kỳ sinh

trư ng c a nó, lư ng hút kali khơng n đ nh và ph thu c vào m i tương tác
gi a các y u t dinh dư ng có trong đ t (Nguy n Văn Bào, 1996) [6].
Lân là nguyên t quan tr ng th ba ñ ng sau ñ m và kali. Lân tham gia
vào các h p ch t Nucleotit, AND, ARN, các h p ch t cao năng ATP, ADP…
Lân làm tăng s c s ng và ph m ch t c a h t. Lân có tác d ng giúp cho ngô tăng
kh năng ch ng ch u v i ngo i c nh. Thi u Lân quá trình hình thành b r kém,
phân hố các cơ quan c a ngô b

nh hư ng, làm cho b p bé, bơng c nh , ít

hoa. ð đánh giá kh năng cung c p lân cho cây tr ng c a các lo i ñ t ngư i ta
d a vào hàm lư ng lân d tiêu có trong đ t. Theo Matrenkop P.P., Potasop A.I.,
Trenlavin A.S., 1964: Agi D. 1959 (Nguy n Văn Bào, 1996) [6] ñ t ñư c phân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t ……………………………15