Đánh giá hiện trạng và định hướng sử dụng đất nông nghiệp huyện lạp thạch, vỉnh phúc

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
==========o0o==========

PHÙNG M NH CƯ NG

ðÁNH GIÁ HI N TR NG VÀ ð NH HƯ NG
S

D NG ð T NÔNG NGHI P HUY N L P TH CH
T NH VĨNH PHÚC

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

CHUYÊN NGÀNH: QU N LÝ ð T ðAI
MÃ S : 60.62.16

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N ÍCH TÂN

HÀ N I - 2009


L I CAM ðOAN

- Tơi xin cam đoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn
này là trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
- Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn
này ñã ñư c cám ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch
rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Phùng M nh Cư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… i


L I C M ƠN
ð hồn thành đư c n i dung này, tơi đã nh n đư c s ch b o, giúp đ
r t t n tình c a TS. Nguy n Ích Tân, s giúp đ , ñ ng viên c a các th y cô
giáo trong khoa Tài ngun và Mơi trư ng, Vi n đào t o Sau ñ i h c. Nhân
d p này cho phép tơi đư c bày t lịng bi t ơn chân thành và sâu s c t i TS.
Nguy n Ích Tân và nh ng ý ki n đóng góp q báu c a các th y cơ giáo trong
khoa Tài nguyên và Môi trư ng.
Tôi xin chân thành c m ơn cán b UBND huy n, phòng NN & PTNT,
phịng Tài ngun và Mơi trư ng, phịng Th ng kê, chính quy n các xã cùng
nhân dân huy n L p Th ch ñã t o ñi u ki n giúp đ tơi trong su t q trình
th c hi n lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn gia đình và các b n đ ng nghi p đ ng viên,
giúp đ trong q trình th c hi n lu n văn.
Hà N i, ngày ..... tháng 9 năm 2009
Tác gi lu n văn

Phùng M nh Cư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c các b ng

vi

Danh m c các nh

viii

1.

ð TV Nð

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c ñích nghiên c u

2

2.

T NG QUAN NGHIÊN C U

3

2.1

M t s v n ñ lý lu n v s d ng ñ t và phát tri n b n v ng

3

2.2

Nh ng v n ñ v hi u qu s d ng ñ t và ñánh giá hi u qu s
d ng đ t nơng nghi p

19

2.3

Cơ s th c ti n v s d ng đ t nơng nghi p

26

3.

N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

33

3.1

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

33

3.2

N i dung nghiên c u

33

3.3

Phương pháp nghiên c u

34

4.

K T QU NGHIÊN C U

37

4.1

ði u ki n t nhiên kinh t xã h i

37

4.1.1

ði u ki n t nhiên

37

4.1.2

Th c tr ng phát tri n kinh t - xã h i

43

4.1.3

ðánh giá nh ng l i th và h n ch c a vùng

48

4.2

ðánh giá hi n tr ng và ñánh giá hi u qu s

d ng đ t nơng

nghi p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… iii

49


4.2.1

Hi n tr ng s d ng ñ t

49

4.2.2

Th c tr ng s n xu t nông nghi p L p Th ch

52

4.2.3

Hi n tr ng các lo i hình s n xu t nông nghi p

55

4.2.4

Hi u qu kinh t các lo i cây tr ng và các lo i hình s d ng đ t

61

4.2.5

Hi u qu xã h i

74

4.2.6

Hi u qu v m t môi trư ng

79

4.3

ð nh hư ng và gi i pháp s d ng ñ t nông nghi p theo hư ng
phát tri n b n v ng

4.3.1

85

ð nh hư ng phát tri n nông nghi p huy n L p Th ch theo hư ng
phát tri n b n v ng

85

4.3.2

ð nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p huy n L p Th ch

88

4.3.3

M t s gi i pháp ch y u

94

5.

K T LU N VÀ KI N NGH

100

5.1

K t lu n

100

5.2

Ki n ngh

101

TÀI LI U THAM KH O

102

PH L C

106

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… iv


DANH M C CÁC CH
TT

Ch vi t t t

VI T T T

Ch vi t đ y đ

1.

BMP

Quy trình qu n lý t t

2.

BVTV

B o v th c v t

3.

CNH - HðH

Cơng nghi p hố, hi n đ i hố

4.

CCNNN

Cây cơng nghi p ng n ngày

5.

CPTG

Chi phí trung gian

6.

FAO

T ch c nơng lương th gi i

7.

GAP

Quy trình nơng nghi p t t hay hoàn h o

8.

GDP

T ng s n ph m qu c n i

9.

GTGT

Giá tri gia tăng

10.

GTSX

Giá tr s n xu t

11.

HQðV

Hi u qu ñ ng v n ñ u tư

12.

IPM

Quy trình phịng tr sâu b nh t ng h p

13.

Lð

Lao đ ng

14.

LUT

Lo i hình s d ng đ t

15.

LX - LM

Lúa xuân - Lúa mùa

16.

NN & PTNT

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

17.

NNBV

Nông nghi p b n v ng

18.

NTTS

Nuôi tr ng thu s n

19.

PTBV

Phát tri n b n v ng

20.

SARD

Phát tri n nông nghi p và nông thơn b n v ng

21.

UNEP

Chương trình mơi trư ng liên h p qu c

22.

VSV

Vi sinh v t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… v


DANH M C CÁC B NG
Tên b ng

STT

Trang

4.1.

Cơ c u kinh t c a huy n trong th i gian qua (%)

43

4.2.

Giá tr s n xu t ngành nông nghi p qua các năm

44

4.3.

Lao ñ ng phân theo ngành kinh t huy n L p Th ch năm 2008

47

4.4.

Hi n tr ng s d ng ñ t l p Th ch năm 2008

50

4.5.

Giá tr s n xu t ngành nông nghi p

53

4.6.

Hi n tr ng h th ng cây tr ng phân theo các vùng

56

4.7.

Hiên tr ng s d ng ñ t canh tác v i các ki u s d ng ñ t năm 2008

59

4.8.

Hi u qu kinh t các cây tr ng vùng 1 tính trên 1 ha

61

4.9.

Hi u qu kinh t các cây tr ng vùng 2 tính trên 1 ha

63

4.10.

Hi u qu kinh t các cây tr ng vùng 3 tính trên 1 ha

64

4.11a. Hi u qu kinh t các ki u s d ng ñ t vùng 1 tính trên 1 ha

65

4.11b. Hi u qu kinh t các ki u s d ng ñ t vùng 2 tính trên 1 ha

68

4.11c. Hi u qu kinh t các ki u s d ng ñ t vùng 3 tính trên 1ha

71

4.11d. T ng h p hi u qu kinh t theo các vùng tính trên 1 ha

73

4.12a. M c ñ u tư lao ñ ng và thu nhâp bình qn trên ngày cơng lao

đ ng c a các ki u s d ng ñ t vùng 1 tính trên 1 ha

75

4.12b. M c đ u tư lao đ ng và thu nhâp bình qn trên ngày cơng lao
ñ ng c a các ki u s d ng ñ t vùng 2 tính trên 1 ha

76

4.12c. M c ñ u tư lao ñ ng và thu nhâp bình qn trên ngày cơng lao
đ ng c a các ki u s d ng đ t vùng 3 tính trên 1 ha
4.13.

77

So sánh m c đ u tư phân bón v i tiêu chu n bón phân cân đ i
và h p lý

82

4.14a ð nh hư ng s d ng ñ t nông nghi p huy n L p Th ch Vùng 1
ñ n năm 2020

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… vi

91


4.14b. ð nh hư ng s d ng ñ t nông nghi p huy n L p Th ch Vùng 2
ñ n năm 2020

92

4.14c. ð nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p huy n L p Th ch Vùng 3
ñ n năm 2020

93

4.14d. ð nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p huy n L p Th ch ñ n
năm 2020
4.15.

94

So sánh m t s ch tiêu cơ b n trư c và sau ñ nh hư ng

95

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… vii


DANH M C CÁC NH
STT

Tên nh

Trang

1

LUT hoa cây c nh xã ð c Bác

131

2

Ru ng tr ng cây xi LUT hoa cây c nh xã ð c Bác

131

3

Ru ng tr ng ngô trên LUT chuyên màu -CCNNN xã ð c Bác

132

4

Ru ng tr ng rau trên LUT Rau màu xã ð c Bác

132

5

Ru ng tr ng lúa trên LUT 1 Lúa 1 cá xã ð c Bác

133

6

C nh thu ho ch cá t i xã ð ng Th nh

133

7

Quang c nh cánh đ ng vùng gị đ i

134

8

V thu c BVTV v t b a bãi ngồi đ ng

134

9

Quang c nh cánh đ ng nhìn t trên cao t i xã Tân L p

135

10

Ru ng tr ng lúa trên LUT 2 lúa màu xã Yên Th ch

135

11

H th ng kênh mương khơng đ ng b

136

12

Ru ng lúa m i c y b n t n do thi u nu c

136

13

Cây s n tr ng trên ñ t l n s i ñá xã ð ng th nh

137

14

Quang c nh ru ng s n xã ð ng th nh th i ñi m tháng ñi m 2/2008

137

15

L c tr ng trên ñ t cát pha t i xã Xuân Lôi

138

16

Ru ng tr ng l c trên LUT Chuyên màu -CCNNN xã ð ng Th nh

138

17

C nh ngư i dân đang bón phân cho lúa

139

18

Các th a ru ng r t manh mún, nh l

139

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………
viii


1. ð T V N ð
1.1

Tính c p thi t c a ñ tài
ð t ñai là ngu n l c quan tr ng c a b t c m t n n s n xu t nào. V i

s n xu t nơng nghi p, đ t đai là tư li u s n xu t không th thay th đư c,
khơng có đ t thì khơng có s n xu t nơng nghi p. Vì v y s d ng ñ t là m t
h p ph n quan tr ng c a chi n lư c nông nghi p sinh thái phát tri n b n v ng
[16]. Vi t Nam là nư c có di n tích đ t bình qn th p cho nên s phát tri n

c a Vi t Nam ph thu c r t nhi u vào hi u qu c a vi c s d ng ñ t. V i hơn
70 % dân s đang s ng

khu v c nơng thơn và nông nghi p v n là ngu n thu

nh p chính thì hi u qu c a vi c s d ng đ t đai nói chung, đ t nơng nghi p
nói riêng là vơ cùng quan tr ng. Vi c s d ng thích h p đ t nơng nghi p có
nh hư ng r t l n ñ n s tăng trư ng và phát tri n c a n n kinh t đ t nư c.
Nơng nghi p Vi t Nam ñã ñ t ñư c khơng ít nh ng thành t u sau hơn 20
năm ñ i m i. Th ng l i rõ r t nh t c a nông nghi p là t o ra và duy trì quá
trình tăng trư ng s n xu t v i t c ñ nhanh trong th i gian dài. T năm 1986
- 2005, giá tr s n xu t nơng nghi p tăng bình qn 5,5%/năm. Th ng l i l n
th hai là ñã cơ b n ñ m b o an ninh lương th c. Năm 1989

mi n B c,

kho ng 39,7% s h nông nghi p c a 21 t nh thành b đói. Chính sách đ i
m i đã t o nên s th n kỳ: s n lư ng lương th c bình qn đ u ngư i tăng
liên t c, gi i quy t ñư c v n ñ an ninh lương th c. Nơng nghi p đã t o nhi u
vi c làm, xố đói gi m nghèo (t l h đói nghèo gi m 2%/năm). Trư c ñ i
m i, s ngư i s ng dư i m c đói nghèo là 60%, năm 2003 gi m xu ng còn
29% và năm 2006 còn 19%. M c gi m đói nghèo n tư ng này ch y u là
nh thành t u to l n trong lĩnh v c nông nghi p, phát tri n nông thôn. Trong
khi cơng nghi p và d ch v cịn đang l y đà thì nơng nghi p và kinh t nông
thôn v n là nơi t o vi c làm chính cho dân cư nơng thơn.[34].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 1


Cùng v i vi c t o ra ñ ng l c thúc ñ y s n xu t phát tri n nơng nghi p Vi t

Nam đang đ i ñ u v i nhi u khó khăn c a s phát tri n kinh t như: qui mô s n
xu t nh l , công ngh l c h u, năng su t, ñ ñ ng ñ u, ch t lư ng s n ph m còn
th p, kh năng h p tác liên k t c a nông dân Vi t Nam nói chung cịn r t y u [31].
L p Th ch là m t huy n thu n nông, nông nghi p là m t ngu n thu
nh p chính c a nhân dân trên đ a bàn huy n. Hi n nay ñ i s ng nơng dân
trên đ a bàn huy n cịn nhi u khó khăn. Nh ng năm g n đây đ t nơng nghi p
gi m xu ng nhanh chóng do chuy n m c đích s d ng đ t, càng làm cho v n
đ “tam nơng”

L p Th ch ñư c quan tâm nhi u hơn. Tính t năm 2000 đ n

năm 2007 di n tích đ t nơng nghi p ñã gi m 551,3 ha, con s

này chưa th c

s l n so v i các ñ a phương có t c đ đơ th hóa cao khác, tuy nhiên còn ti p
t c tăng trong nh ng năm t i.
ð có các gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng đ t nơng nghi p trên ñ a
bàn huy n L p Th ch thì ti n hành đánh giá hi n tr ng s d ng đ t nơng nghi p
hi n nay là c n thi t. Vì v y, chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài: “ðánh giá
hi n tr ng và ñ nh hư ng s d ng đ t nơng nghi p huy n L p Th ch, t nh Vĩnh
Phúc”.
1.2

M c đích nghiên c u
- ðánh giá hi n tr ng s d ng ñ t nông nghi p nh m l a ch n phương th c

s d ng phù h p trong ñi u ki n c th c a huy n.
- ð nh hư ng và ñ xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng đ t
nơng nghi p đáp ng u c u phát tri n nông nghi p b n v ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 2


2. T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1

M t s v n ñ lý lu n v s d ng ñ t và phát tri n b n v ng

2.1.1 ð t nơng nghi p
ð t đư c hình thành trong hàng tri u năm và là m t trong nh ng y u t
không th thi u c u thành môi trư ng s ng. ð t là nơi ch a đ ng khơng gian
s ng c a con ngư i và các loài sinh v t, là nơi cung c p tài nguyên c n thi t
cho cu c s ng và ho t ñ ng s n xu t c a con ngư i. V i ñ c thù vơ cùng q
giá là có đ phì nhiêu, đ t làm nhi m v c a m t bà m ni s ng mn lồi
trên trái đ t.
ð t ñai là tư li u s n xu t không th thay th trong s n xu t nông nghi p
n u bi t s d ng h p lý thì s c s n xu t c a đ t ñai s ngày càng tăng lên [4].
S n xu t nông nghi p cung c p lương th c, th c ph m cho con ngư i, ñ m
b o ngu n nguyên li u cho các ngành công nghi p s n xu t hàng tiêu dùng và
công nghi p ch bi n lương th c, th c ph m. Hi n t i cũng như trong tương
lai, nơng nghi p v n đóng vai trị quan tr ng trong s phát tri n c a xã h i
lồi ngư i, khơng ngành nào có th thay th ñư c. Các Mác ñã t ng nói “ð t
là m , s c lao ñ ng là cha s n sinh ra c a c i v t ch t”.
Theo Lu t ñ t ñai năm 2003, ñ t nơng nghi p đư c chia ra làm các nhóm
đ t chính sau: đ t s n xu t nơng nghi p, đ t lâm nghi p, đ t ni tr ng thu
s n, ñ t làm mu i và ñ t nông nghi p khác .
2.1.2 Nh ng y u t

nh hư ng ñ n s d ng ñ t nông nghi p và phát tri n

nông nghi p b n v ng.
2.1.2.1 Nhóm y u t v đi u ki n t nhiên
Các y u t t nhiên là ti n ñ cơ b n nh t, là n n móng đ phát tri n và
phân b nơng nghi p. M i m t lo i cây tr ng, v t ni ch có th sinh trư ng
và phát tri n trong nh ng ñi u ki n t nhiên nh t đ nh nào đó, ngồi đi u ki n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 3


đó cây tr ng và v t ni s khơng th t n t i ho c kém phát tri n. Các ñi u
ki n t nhiên quan tr ng nh t là đ t, nư c và khí h u. Chúng quy t đ nh kh
năng ni tr ng các lo i cây, con c th trên t ng ñi u ki n ñ t, nư c và khí
h u khác nhau, cũng như vi c áp d ng các quy trình s n xu t nơng nghi p
trong các ñi u ki n t nhiên khác nhau, ñ ng th i có nh hư ng l n đ n năng
su t cây tr ng, v t nuôi.
ði u ki n t nhiên (đ t, nư c, khí h u, th i ti t....) là các y u t ñ u
vào có ý nghĩa quy t ñ nh, tác ñ ng tr c ti p ñ n quá trình s n xu t nông
nghi p và nh hư ng t i s sinh trư ng và phát tri n c a cây tr ng, kh năng
ñ u tư trong q trình s n xu t nơng nghi p cũng ph thu c r t nhi u vào ñi u
ki n t nhiên.
M t trong nh ng y u t h n ch năng su t cây tr ng chính là đi u ki n
v đ phì c a đ t, ñi u ki n nư c tư i, ñi u ki n khí h u.
2.1.2.2 Nhóm các y u t k thu t canh tác
Bi n pháp k thu t canh tác là tác ñ ng c a con ngư i vào ñ t ñai, cây
tr ng, v t ni, nh m t o nên s hài hồ gi a các y u t c a quá trình s n
xu t đ hình thành, phân b và tích lu năng su t kinh t . ðây là nh ng v n
ñ th hi n s hi u bi t v ñ i tư ng s n xu t, v th i ti t, v đi u ki n mơi
trư ng và th hi n nh ng d báo thông minh c a ngư i s n xu t. L a ch n
các tác ñ ng k thu t, l a ch n ch ng lo i và cách s d ng các ñ u vào phù

h p v i các quy lu t t nhiên c a sinh v t nh m ñ t ñư c các m c tiêu ñ ra
là cơ s ñ phát tri n s n xu t nơng nghi p hàng hố. Theo Frank Ellis và
Douglass C.North,

các nư c phát tri n, khi có tác đ ng tích c c c a k

thu t, gi ng m i, thu l i, phân bón t i hi u qu thì cũng đ t ra u c u m i
ñ i v i t ch c s d ng đ t. Có nghĩa là ng d ng công ngh s n xu t ti n b
là m t ñ m b o v t ch t cho kinh t nông nghi p tăng trư ng nhanh d a trên
vi c chuy n ñ i s d ng ñ t. Cho ñ n gi a th k 21, trong nông nghi p nư c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 4


ta, quy trình k thu t có th góp ph n ñ n 30% c a năng su t kinh t . Như
v y, nhóm các bi n pháp k thu t đ c bi t có ý nghĩa quan tr ng trong q
trình khai thác đ t theo chi u sâu và nâng cao hi u qu s d ng đ t nơng
nghi p [17].
2.1.2.3 Nhóm các y u t kinh t t ch c
+ Công tác quy ho ch và b trí s n xu t
Phát tri n s n xu t hàng hoá ph i g n v i công tác quy ho ch và phân
vùng sinh thái nơng nghi p. Cơ s đ ti n hành quy ho ch d a vào ñi u ki n
t nhiên, kinh t

- xã h i ñ c trưng cho t ng vùng. Vi c phát tri n s n xu t

nơng nghi p ph i đánh giá, phân tích th trư ng tiêu th và g n v i quy ho ch
cơng nghi p ch bi n. ðó s là cơ s ñ phát tri n s n xu t, khai thác các ti m
năng c a ñ t ñai, nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p và phát tri n s n
xu t hàng hố.

+ Hình th c t ch c s n xu t: Các hình th c t ch c s n xu t nh
hư ng tr c ti p ñ n vi c khai thác, nâng cao hi u qu s d ng đ t nơng
nghi p. Vì v y, c n ph i th c hi n ña d ng hố các hình th c h p tác trong
nông nghi p, xác l p m t h th ng t ch c s n xu t, kinh doanh phù h p và
gi i quy t t t m i quan h gi a s n xu t, d ch v và tiêu th nơng s n hàng
hố. T ch c có tác đ ng l n đ n hàng hố c a h nơng dân là: T ch c d ch
v ñ u vào và ñ u ra.
+ D ch v k thu t: S n xu t hàng hố c a h nơng dân khơng th tách
r i nh ng ti n b k thu t và vi c ng d ng các ti n b khoa h c cơng ngh
vào s n xu t. Vì s n xu t nơng nghi p hàng hố phát tri n địi h i ph i khơng
ng ng nâng cao ch t lư ng nông s n và h giá thành nơng s n ph m [17].
2.1.2.4 Nhóm các y u t kinh t - xã h i
Các nhân t

kinh t - xã h i có nh hư ng quan tr ng t i phát tri n và

phân b nông nghi p:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 5


+ Th trư ng tiêu th có tác đ ng m nh m đ n s n xu t nơng nghi p và
giá c nông s n. Cung, c u trên th trư ng có tác d ng đi u ti t đ i v i s
hình thành và phát tri n đ i v i các hàng hố nơng nghi p. Theo Nguy n Duy
Tính (1995) [20], ba y u t ch y u nh hư ng ñ n hi u qu s d ng đ t nơng
nghi p là năng su t cây tr ng, h s quay vịng đ t và th trư ng cung ng đ u
vào và tiêu th ñ u ra. Trong cơ ch th trư ng, các nơng h hồn tồn t do
l a ch n hàng hố h có kh năng s n xu t, đ ng th i h có xu hư ng h p
tác, liên doanh, liên k t ñ s n xu t ra nh ng nông s n hàng hoá mà nhu c u
th trư ng c n v i ch t lư ng cao ñáp ng nhu c u th hi u c a khách hàng.

Mu n m r ng th trư ng ph i phát tri n h th ng cơ s h t ng, h th ng
thông tin, d báo, m r ng các d ch v tư v n.... ð ng th i, quy ho ch các
vùng tr ng ñi m s n xu t hàng hố đ ngư i s n xu t bi t nên s n xu t cái gì?
bán

đâu? mua tư li u s n xu t và áp d ng khoa h c cơng ngh gì? S n ph m

hàng hố c a Vi t Nam đa d ng, phong phú v ch ng lo i, ch t lư ng, giá r
và đang đư c lưu thơng trên th trư ng là ñi u ki n thu n l i cho phát tri n
nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hố có hi u qu [5].
+ H th ng chính sách, pháp lu t v phát tri n nơng nghi p, đ t đai, ... có
vai trị quan tr ng trong phát tri n nơng nghi p và s n xu t nông nghi p. H
th ng chính sách pháp lu t tác đ ng r t l n t i s phát tri n c a nông nghi p
và cách th c t ch c, s p x p, cơ c u s n xu t nông nghi p. M i m t s thay
đ i c a chính sách, pháp lu t thư ng t o ra s thay ñ i l n, s thay đ i đó có
th thúc đ y s n xu t nông nghi p phát tri n ho c gi i h n, h n ch m t
khuynh hư ng phát tri n nh m m c đích can thi p và phát tri n theo ñ nh
hư ng c a nhà nư c.
Phát tri n nông nghi p nư c ta th c s kh i s c sau s ki n ñ i m i c a
pháp lu t và m t lo t chính sách v ñ t ñai b t ñ u là Ngh quy t 10 c a B
chính tr vào tháng 4 năm 1988, ngư i nơng dân đư c giao đ t nông nghi p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 6


s d ng n ñ nh, lâu dài, ñư c th a nh n như m t ñơn v kinh t và ñư c t
ch trong s n xu t nơng nghi p. S ra đ i c a Lu t đ t đai 1993, sau đó là
lu t s a ñ i b sung lu t ñ t ñai năm 1998 và năm 2001; Lu t ñ t ñai năm
2003; Ngh ñ nh 64/CP năm 1993 v giao ñ t nơng nghi p và Ngh đ nh
02/CP năm 1994 v giao ñ t r ng và m t lo t các văn b n liên quan khác ñã

ñem l i lu ng gió m i cho s n xu t nông nghi p. Nư c ta t ch ph i nh p
kh u lương th c nay đã có th t túc lương th c và tr thành m t nư c xu t
kh u g o ñ ng th hai trên th gi i.
+S

n đ nh chính tr - xã h i và các chính sách c a Nhà nư c:

n đ nh

chính tr là y u t then ch t ñ t o nên s khác bi t gi a Vi t Nam và các
nư c khác trong khu v c. ð u tư vào m t nư c có n n chính tr

n đ nh t o

tâm lý yên tâm v kh năng tìm ki m l i nhu n và thu h i v n, giúp các nhà
đ u tư có th tính tốn chi n lư c ñ u tư l n và dài h n. Vai trị c a n đ nh
chính sách cũng tương t như v y, môi trư ng c i m và rõ ràng thu hút, h p
d n các nhà ñ u tư ngo i qu c.
2.1.3 Nguyên t c và quan ñi m s d ng ñ t nông nghi p b n v ng
2.1.3.1 Nguyên t c s d ng đ t nơng nghi p
ð t ñai là ngu n tài nguyên có h n, trong khi nhu c u c a con ngư i v
các s n ph m l y t ñ t ngày càng tăng. M t khác, đ t nơng nghi p ngày càng
thu h p do b trưng d ng sang các m c đích khác. Vì v y, m c tiêu s d ng
đ t nơng nghi p

nư c ta là nâng cao hi u qu kinh t xã h i trên cơ s

ñ m b o an ninh lương th c, th c ph m, tăng cư ng nguyên li u cho công
nghi p và hư ng t i xu t kh u. S d ng đ t nơng nghi p trong s n xu t
trên cơ s cân nh c các m c tiêu phát tri n kinh t xã h i, t n d ng t i ña

l i th so sánh v ñi u ki n sinh thái và không làm nh hư ng x u ñ n môi
trư ng là nh ng nguyên t c cơ b n và c n thi t ñ ñ m b o cho khai thác
s d ng b n v ng tài ngun đ t đai. Do đó, đ t nơng nghi p c n đư c s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 7


d ng theo nguyên t c “ñ y ñ , h p lý và hi u qu ”, phù h p v i đi u ki n
hồn c nh c th c a t ng vùng [17].
2.1.3.2 Quan ñi m phát tri n nông nghi p b n v ng
M c đích c a nơng nghi p b n v ng là ki n t o m t h th ng b n v ng
v sinh thái, có ti m l c v kinh t , có kh năng tho mãn nh ng nhu c u c a
con ngư i mà khơng hu di t đ t đai, khơng làm ô nhi m môi trư ng. H i
ngh thư ng ñ nh v PTBV năm 2002 t i Johannesburg ñã kh ng đ nh phát
tri n Nơng nghi p và Nơng thơn B n v ng (SARD) là q trình ña chi u bao
g m: (i) tính b n v ng c a chu i lương th c (t ngư i s n xu t ñ n tiêu th ,
liên quan tr c ti p ñ n cung c p ñ u vào, ch bi n và th trư ng); (ii) tính b n
v ng trong s d ng tài ngun đ t và nư c v khơng gian và th i gian; (iii)
kh năng tương tác thương m i trong ti n trình phát tri n nơng nghi p và
nơng thơn đ đ m b o cu c s ng ñ , an ninh lương th c trong vùng và gi a
các vùng. [2]
H th ng nông nghi p b n v ng là h th ng qu n lý thành công các
ngu n l i ph c v cho s n xu t nơng nghi p, đ th a mãn nh ng nhu c u c a
con ngư i, trong khi duy trì và nâng cao ch t lư ng môi trư ng và b o v các
ngu n l i thiên nhiên. H th ng đó ph i bao g m s qu n lý, b o v các
ngu n l i thiên nhiên m t cách h p lý nh t và ph i có phương hư ng thay đ i
cơng ngh và th ch đ ñ m b o duy trì và th a mãn liên t c nh ng nhu c u
c a con ngư i

hi n t i và trong tương lai. S phát tri n như v y ph i g n

li n v i vi c b o v ñ t, nư c, các ngu n gen cây tr ng v t ni và b o đ m
l i ích kinh t và s ch p nh n xã h i. [19]
M t nhà khoa h c đã t ng nói "s b n v ng là ñ l i cho các th h
tương lai ít nh t là nh ng cơ h i mà chúng ta đang có”. ðây là quan ñi m r t
th c ti n, ñ m b o r ng t ng tài s n

b n d ng (tài s n thiên nhiên, tài s n do

con ngư i làm ra, b n thân con ngư i và xã h i) ln đư c b o tồn trong

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 8


su t q trình phát tri n.
Phát tri n nơng nghi p b n v ng s v a ñáp ng nhu c u c a hi n t i,
v a ñ m b o ñư c nhu c u c a các th h tương lai [5]. M t quan ñi m khác
l i cho r ng: Phát tri n nông nghi p b n v ng là s qu n lý và b o t n s thay
ñ i v t ch c và k thu t nh m ñ m b o tho mãn nhu c u ngày càng tăng
c a con ngư i c hi n t i và mai sau [23].
2.1.4 Nh ng xu hư ng s

d ng đ t nơng nghi p b n v ng

Th i gian g n ñây, nhi u phương th c s n xu t nông nghi p g n v i
nh ng khái ni m như: n n nông nghi p h u cơ, nông nghi p sinh thái, nơng
nghi p s ch, nơng nghi p đ u vào th p và trong m i phương th c đ u có vai
trị g n v i s phát tri n b n v ng.
2.1.4.1 Nông nghi p h u cơ
ð nh nghĩa b i nhóm nghiên c u c a B Nông nghi p M (USDA).

‘Canh tác h u cơ là m t h th ng s n xu t ho c là không s d ng ho c lo i
tr s l n phân hoá h c t ng h p, thu c tr sâu, ch t ñi u hoà sinh trư ng và
các ch t ph gia trong th c ăn gia súc. ð m ph m vi có th th c hi n đư c
l n nh t, h th ng canh tác h u cơ ph i d a trên vi c luân canh cây tr ng, s
d ng tàn dư th c v t, tr ng cây h ñ u, s d ng cây phân xanh, các ch t th i
h u cơ, phịng tr sinh h c đ duy trì s c s n xu t c a ñ t và l p ñ t canh tác
nh m cung c p dinh dư ng và b o v cây kh i côn trùng, d ch b nh, c d i’.
Tháng 4/1995, Ban tiêu chu n h u cơ qu c gia (NOSB) c a USDA
kh ng đ nh ‘Nơng nghi p h u cơ là h th ng qu n lý s n xu t sinh thái nh m
thúc ñ y và nâng cao ña d ng sinh h c, các chu kỳ sinh h c và ho t ñ ng sinh
h c c a đ t. Nó d a trên cơ s s d ng t i thi u ñ u vào vô cơ và các phương
th c nh m ph c h i, duy trì và tăng cư ng s hài hoà sinh h c’.
Các nguyên t c c a nông nghi p h u cơ nh m tăng cư ng s cân b ng
sinh thái c a các h th ng t nhiên và g n h th ng canh tác vào h sinh thái

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 9


chung. Tuy nhiên, các bi n pháp thâm canh h u cơ cũng khơng th đ m b o
ch c ch n r ng s n ph m hoàn toàn khơng cịn có dư lư ng, song nh ng
phương pháp ñã s d ng s gi m thi u s ơ nhi m khơng khí, đ t và nư c.
M c tiêu cơ b n c a nông nghi p h u cơ là t i ưu hoá s c kho , s c s n xu t
c a các c ng ñ ng s ng ph thu c l n nhau trong ñ t, cây tr ng, ñ ng v t và
con ngư i. Hi n nay, theo quan ñi m c a nhi u nhà khoa h c, nông nghi p
h u cơ là m t h th ng g n li n v i s phát tri n nông nghi p b n v ng.
Phương th c s n xu t mà nông dân nông nghi p h u cơ l a ch n ph thu c
không ch vào các đi u ki n mơi trư ng nơng nghi p mà cịn ph thu c vào
hồn c nh kinh t xã h i như: lao ñ ng, kh năng ñ u tư và th trư ng m c
tiêu. Nông dân nông nghi p h u cơ c g ng tìm ki m s phát tri n phù h p,
thích ng v i đi u ki n trang tr i, kh o sát và xâm nh p th trư ng, nh m t o

nên m t h th ng b n v ng trong chu i cung c p nơng s n. M c đích t ng th
là cây tr ng, v t nuôi cho năng su t cao nh t, mà v n b o v t t khơng khí,
đ t và ngu n nư c [2; 24].
2.1.4.2 N n nơng nghi p đ u vào th p [2]
H th ng canh tác ñ u vào th p là ‘tìm ki m s t i ưu hố vi c s d ng
ñ u vào t bên trong (nghĩa là tài nguyên c a ñ ng ru ng) và gi m t i thi u
s d ng ñ u vào (các ngu n không ph i t trang tr i) như phân hoá h c, thu c
tr sâu vào b t c th i đi m nào

đâu có th th c hi n ñư c nh m h th p

chi phí s n xu t, gi m dư lư ng thu c b o v th c v t trong s n ph m và
gi m r i ro chung cho nông dân, tăng l i nhu n trong tr i c ng n và dài h n.
2.1.4.3 Canh tác sinh h c/canh tác sinh thái [2]
Canh tác sinh h c và sinh thái là khái ni m ph bi n ñư c s d ng
châu Âu và các nư c phát tri n. Canh tác sinh h c là h th ng tr ng tr t mà
ngư i s n xu t c g ng gi m t i thi u vi c s d ng hoá ch t tr sâu ñ b o v
cây tr ng. Khái ni m canh tác sinh h c và sinh thái ñư c hi u theo nghĩa r ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 10


hơn, bao hàm các k thu t và quy trình canh tác ñ c bi t hơn ñ i v i tính b n
v ng c a h canh tác, ch ng h n như canh tác h u cơ, ch c năng sinh h c,
chính th ng và t nhiên…
2.1.4.4 Canh tác t nhiên
Canh tác t nhiên ph n ánh nh ng kinh nghi m và tri t lý c a nông dân
Nh t b n, ông Masanobu Fukuoka. Trong cu n sách c a ơng ‘S quay vịng
c a m t c ng rơm: gi i thi u v h th ng canh tác t nhiên và Phương th c t
nhiên c a canh tác: lý thuy t và th c t ’ . Phương pháp canh tác c a ơng đ

xu t là khơng cày b a, khơng s d ng phân bón hố h c, thu c tr sâu, khơng
làm c , đ n t a cành và ñi u quan tr ng là s d ng ít lao đ ng. Hồn thành t t
c khâu trên b ng ñi u ch nh k lư ng th i gian gieo h p và ph i h p h
th ng cây tr ng (đa canh). Nói tóm l i, ông s d ng ngh thu t làm vi c cùng
t nhiên ñ ñ t ñư c m c ñ cao c a s tinh t [25; 26; 27; 28].
Theo khái ni m canh tác t nhiên Kyusei c a tác gi Teruo Higa, Nh t
B n vào nh ng năm 1980, "Canh tác t nhiên Kyusei là c u cánh nhân lo i
thông qua phương pháp canh tác h u cơ hay t nhiên. ði m b sung trong
khái ni m này là phương th c Kyusei thư ng khai thác k thu t liên quan ñ n
các vi sinh v t có l i như vi c nhi m vi sinh v t ñ tăng s ña d ng sinh h c
c a h vi sinh v t ñ t tr ng tr t và như v y s t o nhân t tăng s sinh trư ng
c a cây tr ng, tăng năng su t và s n lư ng [29].
2.1.4.5 Nông nghi p/phương th c canh tác chính xác
Nơng nghi p chính xác là ‘chi n lư c qu n lý s d ng thơng tin chi ti t,
đ a đi m đ c trưng đ qu n lý chính xác đ u vào. Khái ni m này nhi u khi
g i là nông nghi p chính xác, canh tác chính xác hay qu n lý chính xác theo
v trí đ c trưng. ý tư ng ph i bi t ñư c ñ c trưng c a ñ t và cây ñ n t ng
m nh ru ng đ t i ưu hố đ u vào phù h p t ng v trí. ð u vào là phân bón,
h t gi ng, hố ch t tr sâu b nh ch nên s d ng vào ñúng th i ñi m, ñúng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 11


nhu c u đ có hi u qu kinh t cao nh t. K thu t này yêu c u s d ng m t s
thi t b như máy tính cá nhân, thi t b vi n thơng, vi n thám, h th ng đ nh v
tồn c u (GPS), h th ng thơng tin đ a lý (GIS), ngư i giám sát/ki m tra, theo
dõi. Phương th c canh tác chính xác h a h n m t n n s n xu t nông nghi p
gi m s d ng hố ch t đ u vào t i ưu nh t, ñ m b o năng su t tính theo hi u
qu kinh t , tuy nhiên v n cịn nhi u tranh cãi v tính b n v ng vì ph i đ u tư
kinh phí l n và yêu c u s d ng k thu t ti n b . Xu hư ng này hi n ñang r t

ph bi n trong phát tri n nông nghi p

Nh t B n. [2]

2.1.5 Xây d ng n n nông nghi p phát tri n b n v ng
2.1.5.1 S c n thi t s d ng đ t ti t ki m, có hi u qu và b n v ng
Ngày nay, s d ng ñ t b n v ng, ti t ki m và có hi u qu đã tr thành
chi n lư c quan tr ng có tính tồn c u, b i 5 lý do:
M t là, tài nguyên ñ t vô cùng quý giá. B t kỳ nư c nào, ñ t ñ u là tư
li u s n xu t nông - lâm nghi p ch y u, cơ s lãnh th ñ phân b các ngành
kinh t qu c dân. UNEP kh ng ñ nh “M c cho nh ng ti n b khoa h c - k
thu t vĩ ñ i, con ngư i hi n ñ i v n ph i s ng d a vào ñ t”.
Hai là, tài nguyên ñ t có h n, đ t có kh năng canh tác càng ít i. Tồn
l c đ a tr di n tích đóng băng vĩnh c u (1.360 tri u héc-ta) ch có 13.340
tri u héc-ta. Di n tích đ t có kh năng canh tác c a l c đ a ch có 3.030 tri u
héc-ta. Hi n nhân lo i m i khai thác ñư c 1.500 tri u héc-ta ñ t canh tác.
Ba là, di n tích t nhiên và đ t canh tác trên ñ u ngư i ngày càng gi m
do áp l c tăng dân s , s phát tri n đơ th hóa, cơng nghi p hóa và các h t ng
k thuât. Bình quân di n tích đ t canh tác trên đ u ngư i c a th gi i hi n nay
ch còn 0,23 ha,

Vi t Nam ch cịn 0,11 ha. Theo tính tốn c a T ch c

Lương th c th gi i (FAO), v i trình đ s n xu t trung bình hi n nay trên th
gi i, đ có đ lương th c, th c ph m, m i ngư i c n có 0,4 ha đ t canh tác.
B n là, do ñi u ki n t nhiên, ho t ñ ng tiêu c c c a con ngư i nên di n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 12

tích đáng k c a l c đ a đã, đang và s cịn b thối hóa, ho c ơ nhi m d n t i
tình tr ng gi m, m t kh năng s n xu t và nhi u h u qu nghiêm tr ng khác.
Trên th gi i hi n có 2.000 tri u héc-ta đ t đã và đang b thối hóa, trong đó
1.260 tri u héc-ta t p trung

châu á, Thái Bình Dương.

Vi t Nam hi n có

16,7 tri u héc-ta b xói mịn, r a trôi m nh, chua nhi u, 9 tri u héc-ta đ t có
t ng m ng và đ phì th p, 3 tri u héc-ta ñ t thư ng b khơ h n và sa m c
hóa, 1,9 tri u héc-ta đ t b phèn hóa, m n hóa m nh. Ngồi ra tình tr ng ơ
nhi m do phân bón, hóa ch t b o v th c v t, ch t th i, nư c th i ñô th , khu
công nghi p, làng ngh , s n xu t, d ch v và ch t ñ c hóa h c đ l i sau
chi n tranh cũng ñáng báo ñ ng. Ho t ñ ng canh tác và đ i s ng cịn b đe
d a b i tình tr ng ng p úng, ng p lũ, lũ quét, ñ t trư t, s t l đ t, thối hóa
lý, hóa h c đ t...
Năm là, l ch s ñã ch ng minh s n xu t nơng nghi p ph i đư c ti n hành
trên đ t t t m i có hi u qu . Tuy nhiên, đ hình thành đ t v i đ phì nhiêu
c n thi t cho canh tác nơng nghi p ph i tr i qua hàng nghìn năm, th m chí
hàng v n năm.[1]
2.1.5.2 Cách th c ti n t i m t h th ng nông nghi p b n v ng
* T các h th ng canh tác đ n quy trình nơng nghi p hồn h o (GAPs)
Khái ni m ‘quy trình nơng nghi p t t hay hồn h o-GAP’ s đ t ñư c
m c tiêu gi m s thoái hoá c a ñ t ñang là ñi u ki n tiên quy t ñ i v i vi c
tăng cư ng tính b n v ng c a nh ng h th ng s n xu t t ng h p. N n nông
nghi p b o t n, nông nghi p h u cơ và qu n lý sinh h c đ t t ng h p là 3 mơ
hình ñang ñư c T ch c Nông lương Liên h p qu c thúc ñ y. V n ñ cơ b n
là tìm ra phương th c t i ưu hố các h th ng cây tr ng-chăn ni-các thành
ph n khác ñ t o thu nh p và c i thi n đ phì đ t, s d ng nơng nghi p b o

t n và phịng tr sâu b nh t ng h p (IPM), g n nh ng kinh nghi m c a nông
dân v i ki n th c m i như nguyên lý cơ b n c a tính b n v ng.[2]

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 13


* Nh ng nguyên lý c a canh tác b n v ng:
Canh tác b n v ng có nghĩa là vi c tr ng c y và chăn nuôi ph i ñ ng
th i ñáp ng 3 m c tiêu: B n v ng v sinh thái (qu n lý tài nguyên ñ t, nư c,
b o v ña d ng sinh h c, và các phương th c canh tác b n v ng). L i ích v
kinh t . L i ích xã h i đ i v i nơng dân và c ng đ ng
+ Qu n lý ñ t b n v ng:
Qu n lý ñ t b n v ng tuỳ thu c vào t ng lo i ñ t c th .

nh ng nơi đ t

n đ nh, phì nhiêu thì vi c tr ng c y và qu n lý canh tác s theo phương th c
b n v ng, bù ñ lư ng dinh dư ng trong các s n ph m thu ho ch và cây tr ng
mang theo. Còn nh ng vùng ñ t x u c n xác ñ nh nh ng phương th c qu n lý
và s n xu t thích h p. Bi n pháp qu n lý ñ t b n v ng nh m tránh s thối
hố đ t, duy trì đ

phì chính d a vào Quy trình qu n lý t t nh t (Best

Management Practice - BMP). Quy trình này bao hàm c quy trình qu n lý
đ t và các k thu t canh tác khác nh m nâng cao hi u qu kinh t và s d ng,
tránh thoái hố đ t bao g m: B o v c u trúc và hàm lư ng ch t h u cơ trong
ñ t; Qu n lý dinh dư ng; Dùng cây ph đ t ; Duy trì đ phì nhiêu c a ñ t; S
d ng nh ng phương th c canh tác ti n b ; S d ng các phương pháp tr ng
tr t thích h p; Ngăn ch n hoang m c hoá và h n hán; Qu n lý ñ t d c và phát

tri n b n v ng mi n núi.[2]
+ Qu n lý sâu b nh b n v ng:
Qu n lý sâu b nh b n v ng và nông nghi p b n v ng cùng chung m c
tiêu là phát tri n h th ng nơng nghi p hồn thi n v sinh thái và kinh t . Quy
trình phịng tr sâu b nh t ng h p (IPM) có th coi như c u thành ch ñ o
trong h th ng phát tri n nông nghi p b n v ng. Nguyên lý chung là b o ñ m
tài ngun đ t t t và tính đa d ng đư c ki m sốt.
Quy trình phịng tr d ch h i t ng h p (IPM) là phương pháp d a trên cơ
s sinh thái v m i quan h cây tr ng/d ch h i ñ ki m sốt cơn trùng, c d i;

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 14


xây d ng ngư ng ch p nh n kinh t v qu n th gây h i và h th ng quan tr c
n ñ nh ñ phát hi n d báo d ch h i. Chương trình này g m nhi u k thu t
như: s d ng các gi ng kháng/ch ng ch u; luân canh; các k thu t tr ng tr t;
t i ưu vi c s d ng phòng tr sinh h c; s d ng h t gi ng công nh n; x lý
h t gi ng; s d ng h t gi ng/v t li u nhân gi ng s ch b nh; ñi u ch nh th i
v gieo tr ng; h p lý v th i gian s d ng thu c b o v th c v t; làm v sinh
ñ ng ru ng khi b nhi m sâu b nh...
Bư c đ u tiên trong vi c phịng tr d ch h i b n v ng c n ph i xem xét
h sinh thái nông nghi p, nh ng ñi u ki n ñ áp d ng phương th c qu n lý
phù h p đ phịng tr sâu b nh hi u qu nh t, b o v thiên ñ ch, nh ng ñ ng
v t ký sinh. Phương th c Biointensive IPM (t m g i là IPM tăng cư ng sinh
h c - IPM-B) là xu hư ng k t h p c các y u t sinh thái và kinh t vào h
nông nghi p, chú tr ng vào nh ng quan tâm chung v ch t lư ng môi trư ng
và an tồn th c ph m. L i ích c a vi c s d ng IPM-B có th gi m chi phí
cho các ch t hố h c đ u vào, gi m tác đ ng đ n mơi trư ng, phòng tr sâu
b nh hi u qu và b n v ng hơn. IPM d a trên cơ s sinh thái có ti m năng
gi m đ u vào c a nhiên li u máy s d ng và hoá ch t t ng h p, t t c làm

tăng chi phí và tác đ ng mơi trư ng và đó cũng là hi u qu đ i v i ngư i
tr ng tr t và xã h i. IPM-B t p trung vào ph m vi các phương pháp ngăn
ng a, s d ng bi n pháp sinh h c đ kh ng ch qu n th cơn trùng

ngư ng

có th ch p nh n đư c.[2]
N u t t c ñ u s d ng r ng rãi thu c tr sâu t ng h p ñ b o v cây
tr ng thì s gây h u qu không t t v i môi trư ng, kh năng h i ph c c a
cơng trùng, tính kháng thu c, tác đ ng có tính gây ch t và n a ch t ñ i v i
sinh v t, k c tác ñ ng ñ n con ngư i. Nh ng tác ñ ng này ñang là m i quan
tâm c a công chúng, m t khác v i nhu c u ngày càng tăng c a môi sinh s ch
(khơng khí s ch, nư c s ch, các t p tính s ng c a đ ng v t hoang dã) và thiên

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 15


nhiên ñ p. Rõ ràng xu hư ng gi m s ph thu c vào hoá ch t trong s n xu t
nơng nghi p đang đư c xem là chi n lư c đ i v i nơng dân.
M t s bi n pháp khác:
- Tr ng nhi u v (s n xu t k ti p nhau); tr ng xen, tr ng g i là nh ng
phương ph c bù và b sung t i ưu gi a các cây tr ng và cũng là ñi u ki n b t
thu n cho s phát tri n liên t c c a sâu b nh. (Intercropping: Principles and
Production Practices).
- Gieo tr ng h t gi ng ho c cây gi ng s ch b nh ñ ngăn ch n các ngu n
b nh lây lan
- S d ng gi ng kháng b nh
- H th ng x lý v sinh ñ ng ru ng, tiêu hu và cách ly ngu n b nh
- Thay ñ i ngày gieo/v gieo tr ng ñ tránh nh ng ñ t d ch n ng theo
quy lu t.

- T i thích các ñi u ki n gieo tr ng luôn là y u t quan tr ng nh m giúp
cây sinh trư ng phát tri n t t nh t, kho m nh nh t và s c ch ng ñ v i côn
trùng b nh h i cũng t t hơn.
- S d ng phương pháp che ph tránh c d i, côn trùng và m t s b nh
h i. Phương pháp này còn giúp gi m thi u s lan truy n ngu n b nh nh t là
các b nh t ñ t
- S d ng cây tr ng t o t phương pháp công ngh sinh h c, nh ng k t
qu thu ñư c t m t s công ty v i gi ng cây kháng côn trùng, b nh và thu c
tr c . .
- Phòng tr sinh h c: ðây là phương pháp s d ng sinh v t s ng (các
lo i sinh v t ký sinh, các lo i ăn th t ho c các ngu n b nh đ duy trì qu n th
côn trùng dư i m c thi t h i v kinh t .
Phòng tr sinh h c t nhiên: duy trì h thiên đ ch t nhiên ñ kh ng ch
qu n th sâu h i dư i ngư ng thi t h i kinh t .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ……………………… 16