CHUYỆN KỂ VỀ CỐ THỦ TƯỚNG VÕ VĂN KIỆT 2

CHUYỆN KỂ VỀ CỐ THỦ TƯỚNG
VÕ VĂN KIỆT
2
Những năm gần đây, linh cảm quỹ thời gian cịn lại khơng nhiều nên ông hối hả
làm việc, hết vào Nam, lại ra Bắc (riêng những ngày lễ tết, sinh nhật, để tránh ồn
ào, ông thường lặng lẽ về quê). Năm 2007, đi khảo sát tình hình bão lũ, cứu trợ ở
miền trung, miệt mài đến nỗi sau này ông cứ áy náy mãi vì lỡ mất cả cuộc hẹn với
cựu Thủ tướng Thái Lan Anand Panyarachun. Gần đây, thấy bão lụt diễn ra trên
thế giới ngày càng khốc liệt, lo cho dân, cho nước, ông lại nhớ về Hà Lan, để rồi
cuối cùng chuyến đi được ấn định sẽ xuất phát vào 23 giờ 5 phút đêm 2/6/2008
của Việt Nam Airline từ Tân Sơn Nhất. Theo chương trình, bay đến Paris mất 12
tiếng, rồi trung chuyển qua Hà Lan. Tôi được biết nhiều vị lãnh đạo cấp cao rất
quan tâm và lo lắng về sức khoẻ của ông nhưng ông nhất quyết đi với thành phần
thật gọn nhẹ, sao cho ít tốn kém và hiệu quả. Trong kế hoạch, khoảng 12 giờ 30
trưa 3/6 đồn đến khách sạn ở thủ đơ Hà Lan, thì ngay 3 giờ chiều cùng ngày đã đi
thực địa…Đau đớn thay, ước vọng cuối đời của một con người ln vì dân, vì
nước khơng biết nghĩ đến bản thân mình lại dở dang khơng bao giờ thực hiện
được.


Những ngày tang lễ, tơi khơng cịn tâm trí và can đảm để viết về ơng Sáu vì chỉ
mới được vài hàng chữ thì mắt đã ướt nhoè và cổ họng như nghẹn lại. Hôm nay,
tương đối tĩnh tâm, tôi muốn ghi lại những kỷ niệm, nhất là về chuyến đi dở dang
cuối cùng của ông.

Ngày 1/6/2008, thư ký của ông gọi điện nói với tôi: ”Chú bị ho, các bác sỹ điều
trị ở bệnh viện Thống Nhất chẩn đoán bị viêm phổi, nên phải điều trị ít ngày cho
khoẻ hẳn. Chú nhắn anh, tối mai cứ bay trước đi Hà Lan…” Không an tâm,
khoảng 10 phút sau, tôi gọi lại, dự định hỗn vé để chờ ơng cùng đi, thì được thư
ký báo lại “ Chú vẫn khoẻ, anh an tâm, mùng 7/6 chú sẽ sang Pháp kiểm tra sức
khoẻ sẽ báo để anh biết kế hoạch cùng làm việc ở Hà Lan. Trong trường hợp

không sang kịp, chú nhắn anh cứ tiến hành công việc như đã bàn rồi khi về nước
hai thầy trò sẽ thảo luận kỹ hơn…”

Ngày 4/6, ở nhà điện sang Hà Lan báo cho tôi biết ông Sáu đã sang Singapore,
rồi sẽ đi Pháp, Hà Lan. Mùng 7/6 từ Hà Lan, tôi gửi email cho ơng, nào đâu có
biết lúc đó ơng đang hơn mê vì lá phổi bên phải bị tổn thương khá nặng, tim, thận
đều bị ảnh hưởng phải thở máy và dùng máy lọc thận ở nơi đất khách, quê người.
Sáng ngày 13/6, vừa về đến sân bay, đến ngay Bệnh viện Thống Nhất, lúc đó rất
đơng người. Nhờ có người cận vệ của ông Sáu đã chờ sẵn, dẫn tôi đi lối riêng vào
viếng trước khi làm lễ nhập quan. Nhìn thi hài nằm bất động như khi đang ngủ, tơi
chỉ cịn biết nắm chặt bàn tay của ơng, khóc oà như vỡ tung bao nỗi tức tưởi, ấm


ức trong lịng và lần đầu tiên trong đời tơi gọi chú xưng con:”Chú Sáu ơi! Con đã
về đây, con đợi và mong chú hoài, sao chú lại ra đi đột ngột thế này! Còn biết bao
dự định, biết bao tâm sự …chú ơi!”. Thật xót xa, được biết những ngày nằm viện
Thống Nhất, ông vẫn đọc và nghiên cứu các tài liệu. Đến ngày 30/5 ơng cịn bảo
mọi người chuẩn bị thu xếp hành lý đến trưa 1/6 về nhà, để tối 2/6 đi Hà Lan. Trưa
ngày 13/6 tại Dinh Thống Nhất, gặp anh Ba (Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng) và
Hiếu Dân lại nhắc về chuyến đi Hà Lan của ơng Sáu, lịng tơi càng tê tái và thầm
xin ông tha thứ cho tôi.

Trên các phương tiện thông tin đại chúng, có rất nhiều bài viết tiếc thương, đánh
giá công lao to lớn của ông Sáu đối với đất nước và dân tộc Việt Nam. Các chuyện
kể, kỷ niệm về ông từ trong kháng chiến vào sinh, ra tử, bị tù đầy, vợ con ruột thịt,
người thân hy sinh trong chiến tranh đến thời kỳ đầy khó khăn, trở ngại khi xây
dựng đất nước lại càng kính phục, tiếc thương biết bao về bản lãnh và tư duy vượt
thời đại của một con Người suốt đời sống vì dân và thực sự được lịng dân. Khơng
phải ngẫu nhiên, Võ Văn Kiệt lấy bí danh là Sáu Dân, đặt tên con gái yêu quý là
Hiếu Dân mà ngay cả một số bài báo cũng lấy tên là Trọng Dân. Tên tuổi và sự

nghiệp của Võ Văn Kiệt đã đi vào lịch sử cận đại. Có những điều ơng nói, ơng viết
phải đến nhiều năm sau mới thấu hiểu được lẽ đời ấy. Có một sự thật ít người nói
ra, khơng phải chỉ khi nghỉ hưu ơng mới mạnh dạn góp ý với Đảng và Nhà nước.
Lịch sử không bao giờ có 2 từ “giá như” nhưng tơi vẫn ước ao, đến ngày nào đó,
được phép tập hợp cơng bố tất cả các bài viết, những bức thư công tác của ông Sáu


gửi Bộ chính trị, Ban bí thư, thường trực chính phủ và số vị lãnh đạo kể từ sau khi
đất nước thống nhất (1975) đến 5/2008 để người dân cả nước, đồng bào ta ở nước
ngoài hiểu rõ một cách có hệ thống về tầm vóc của một bộ óc vĩ đại, nhà tư tưởng
chiến lược nhìn xa, trơng rộng, ý chí tiến cơng, quyết đốn, ln thể hiện bản lĩnh
của một người cộng sản chân chính suốt đời sống và làm việc vì dân, lo cho dân,
cho nước.

Trong phạm vi bài viết này, xin kể lại vài mẩu chuyện về tính cách đặc trưng
cho phẩm chất Võ Văn Kiệt. Khi cịn cơng tác bí thư thành ủy TP.HCM đến khi
làm Thủ tướng, cố vấn hay lúc đã nghỉ hưu ông luôn biết lắng nghe, phân tích các
ý kiến trái chiều, biết chấp nhận cả những ý kiến phê bình. Ông thường bảo những
vấn đề hệ trọng của đất nước cần phải phát huy trí tuệ của tập thể, thận trọng cân
nhắc, không được áp đặt và luôn biết đặt lợi ích của đất nước, của nhân dân lên
trên tất cả. Cuộc sống là “bài toán động” nên nhiều khi phải biết nhìn lại mình cho
rõ hơn. Khi thảo luận, có những ý kiến khác nhau đó là lẽ tự nhiên của quy luật
phát triển, là hồng phúc của đất nước biết tôn trọng dân chủ. Phải thực sự cầu thị,
tôn trọng công tác phản biện mới đi đến sự đồng thuận cao và khi đã quyết rồi thì
khơng bàn ngang phải xắn tay làm quyết liệt.

Bình thường hố quan hệ với các nước, nghe tưởng như rất đơn giản, thực ra rất
phức tạp, có những cơ hội do nhiều nguyên nhân chúng ta đã bỏ lỡ... Ngay chuyện
Việt Nam gia nhập ASEAN năm 1995, lúc đó ở cấp cao vẫn còn ý kiến khác nhau.

Có người vẫn bảo lưu ý kiến “khơng nhập”. Với tư duy, tầm nhìn biện chứng, ơng
hiểu rõ bất cứ lĩnh vực nào cũng có hai mặt của nó. Đây là bài toán đánh đổi
“được-mất”, miễn sao cái được là lớn nhất và cái mất là ít nhất. Nếu để lỡ mất thời
cơ, cái giá phải trả sau này sẽ đắt hơn, nên trên cương vị Thủ tướng, ông rất quyết
đoán, sẵn sàng chịu trách nhiệm trước Đảng, trước dân và cử thứ trưởng Vũ
Khoan bay sang Bangkok để truyền đạt với Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Cầm quyết
tâm ký kết gia nhập ASEAN. Mãi đến sau này khi được thừa nhận sự đúng đắn và
kịp thời của việc gia nhập ASEAN, ơng khơng qn, nói rõ đấy là nhờ có công lao
tư vấn của anh em bên Bộ ngoại giao.

Câu chuyện về đường dây 500 KV cả nước ai cũng biết rất thành cơng và ca
ngợi đó là cơng lao, dấu ấn của Võ Văn Kiệt nhưng ơng bảo đó là cơng lao của cả
tập thể, của Tổng bí thư Đỗ Mười ln ủng hộ, thúc dục, thì mới có được như
ngày nay. Sau khi khánh thành đường dây 500 KV, ơng khơng qn người vừa có
cơng vừa có lỗi nên đã mang huy hiệu và chai rượu vào nhà giam thăm Bộ trưởng
Vũ Ngọc Hải . Tôi được biết, khi ông Ung Văn Khiêm bị kỷ luật, thời xa xưa ấy,
nhiều người sợ vạ lây, xa lánh. Mặc dù một số người thân cận lo lắng, can ngăn
nhưng ông vẫn cơng khai đến thăm vì ơng cho rằng người làm cách mạng quan
điểm phát triển đất nước có thể khác nhau nhưng tình người, tình đồng chí khơng
thể bỏ rơi đồng đội khi hoạn nạn. Đấy chính là tính cách rất sòng phẳng và nhân ái
của Võ Văn Kiệt.


Ơng góp ý với lãnh đạo khơng phải chỉ tồn là những việc quốc gia, đại sự.
Ngày 9/11/2006 khi đọc báo Tiền Phong có bài tựa đề “Chuẩn bị tiệc chiêu đãi
phu nhân các lãnh đạo APEC”, từ kinh nghiệm của mình, ơng đã viết thư ngay cho
một vị lãnh đạo tâm sự, góp ý rất chân tình từ món ăn đặc trưng cho 3 miền, đến
tặng phẩm và lễ tiếp, bởi vì ơng nghĩ qua đây, thể hiện bản sắc văn hoá Việt Nam.
Vừa nghĩ đến một phần quốc thể, vừa là mối quan hệ anh em, đồng chí thân tình

nên ơng mới quan tâm, từng chi tiết nhỏ chu đáo đến thế!

Ông Sáu rất coi trọng người dân và đánh giá cao giới tri thức trong công cuộc
xây dựng chấn hưng đất nước. Ơng nhìn nhận về tri thức không phải chỉ ở bằng
cấp, học hàm, học vị mà là trí tuệ và sản phẩm của họ làm ra cho xã hội. Ơng thích
thú và cổ vũ các anh “Hai Lúa” dù văn hoá mới chỉ là tiểu học nhưng lại làm ra
cầu treo, “thần đèn” di chuyển cơng trình xây dựng, sáng chế các máy cơng cụ
nơng nghiệp làm các nhà khoa học phải thán phục. Có lần ngồi trên thuyền vượt
qua một bờ kênh bằng đường ray và cái tời do sáng kiến của người dân ở Cà Mau,
ơng nheo mắt, hóm hỉnh bình luận mấy anh nơng dân này liệu có xứng đáng gọi là
“nơng dân kiêm kỹ sư”. Ơng khơng phải chỉ có đi nhiều để tìm hiểu thực tế mà rất
chịu khó đọc, nghiên cứu, rồi thảo luận. Nhiều vấn đề phức tạp, trừu tượng cần tìm
hiểu, làm rõ, trước khi thảo luận, ông thường gạch chân từng đoạn, ghi chú bằng
mực đỏ. Biết lắng nghe, tôn trọng những người đối thoại, với tấm lịng bao dung,
nhân từ nên ơng dễ dàng bắt được hơi thở của cuộc sống. Gần đây, khi làm việc
với đoàn chuyên gia của Ngân hàng thế giới (WB) các chủ đề về kinh tế, quy


hoạch, kế hoạch, chính sách Đổi mới của đất nước, mặc dù tuổi đã cao nhưng tơi
thấy trí nhớ của ông vẫn sáng suốt đến lạ thường!

Đối với đồng bằng sơng Cửu Long khơng phải ngẫu nhiên mà có được các
thành quả kinh tế xã hội như ngày nay. Trưa ngày 14/6 nguyên Bộ trưởng Lê Huy
Ngọ gọi điện cho tôi, trong cơn húng hắng ho nhẹ, anh Ngọ vẫn xúc động hệ thống
lại cả quá trình hình thành tư duy và chỉ đạo quyết liệt của ông Sáu từ ngọt hố Gị
Cơng, đến bán đảo Cà Mau, thốt lũ ra biển Tây, xây dựng cụm tuyến dân cư, và
nhìn xa hơn là hệ thống cơng trình và phi cơng trình cho phịng chống thiên tai.
Anh Ngọ bảo người dân Việt Nam và đặc biệt là Bộ Nông nghiệp & PTNT chịu
ơn ông Sáu nhiều lắm. Tôi được chứng kiến, được đọc nhiều bức thư của người
dân, của các nhà khoa học trong và ngồi nước gửi ơng Sáu, trong đó có cả những

người nổi tiếng là khinh bạc. Vì sao họ lại tin và trọng ông đến thế, ngay cả khi đã
nghỉ hưu, khơng cịn quyền lực! Phải chăng ngồi văn hố ứng xử rất NGƯỜI, ở
ơng, người ta thấy đó là điểm tựa hay nói một cách nơm na đó là sự tin cậy, kính
u của người dân dành riêng cho ơng.

Cuộc sống là bất phương trình chứ khơng phải phương trình. Trong cơng việc
cũng như đời thường cũng có lúc ơng Sáu cảm thấy bất lực, nhưng khơng bao giờ
nản chí vì ơng ln tin vào tương lai, vận mệnh của đất nước.


Ông Sáu ơi! Thế là ông đã đi xa thật rồi. Ơng có thể thanh thản vì đã làm trịn
trách nhiệm của một công dân - công dân Võ Văn Kiệt. Giờ đây, ông đã về cõi
thiên thu nhưng nhân dân ln nhớ và kính trọng ơng , Người có bộ óc vĩ đại
khơng ngừng nghỉ, mang đầy đủ dấu ấn của cả 3 thì: quá khứ, hiện tại và tương
lai. Không hiểu sao lúc này, tôi lại khát khao, ước ao được nghe giọng nói ấm
vang, thân tình qua điện thoại: ”Mày đang ở đâu đấy!” để được tiếp tục nghe ông
chỉ bảo.

Một chuyến đi xa Người lỡ hẹn
Trăm năm lòng mãi nghĩ về Dân