Vẻ đẹp trong trang phục phụ nữ Tây Bắc - Khi đàn chim én

Vẻ đẹp trong trang phục phụ nữ Tây Bắc

Khi đàn chim én bay về đón làn gió ấm mùa xuân. Khi hoa đào, hoa mận nở bừng
trong các thung lũng, bản làng, cũng là thời điểm các cô gái vùng cao mặc những
bộ váy áo với trang sức thật đẹp, rộn rã cùng nhau đến những phiên chợ Tết để
mua sắm và gặp gỡ. Sau một năm lao động chăm chỉ miệt mài, mùa xuân thực sự
là mùa của gặp gỡ, mua bán và vui chơi. Khắp nơi trên vùng đất Lào Cai - một
vùng cửa ngõ biên cương của Tổ quốc - chúng ta bắt gặp rất nhiều những phiên
chợ Tết đông vui. Từ Bắc Hà, đến Sa Pa... khơng khí mùa xn tràn về khắp mọi
nẻo đường, trên từng gương mặt của người già và những cô gái trẻ, trên từng vẻ
rực rỡ của váy áo và trang sức.
Trong mỗi dịp đến chợ xuân, vẻ đẹp của trang phục và đồ trang sức được thể hiện
đầy đủ và rực rỡ nhất. Trang sức của các dân tộc thiểu số vùng cao Lào Cai chủ
yếu thể hiện vẻ đẹp thẩm mỹ và sự hài hoà với váy, áo, đồng thời cũng mang ý
nghĩa tín ngưỡng của truyền thống. Trong nền xanh của núi, nền xanh của chàm
cùng với những sắc màu thổ cẩm rực rỡ và hoa văn tinh tế, phụ nữ vùng cao đã
làm nên những bộ váy áo tơn vẻ đẹp của mình trước thiên nhiên. Họ đã sử dụng
biện pháp gắn hạt cườm, hay đồng xu bạc lên áo, mũ, mang vẻ đẹp độc đáo
nhưng đầy tính biểu tượng của vị thần bảo vệ sức khoẻ cho trẻ nhỏ. Nền thổ cẩm
rực rỡ ở cổ áo, nẹp ngực, ống tay được sáng lấp loáng nhờ trang sức bạc với hoa


văn tinh xảo càng làm tăng thêm vẻ đẹp của trang phục. Đồ trang sức cổ truyền
của các dân tộc thiểu số nơi đây chủ yếu làm bằng bạc trắng, đa số là khuyên tai,
vòng cổ, vòng tay, bộ xà tích và nhẫn, đặc biệt là châm cài đầu của dân tộc Nùng
Dín. Tuy mỗi dân tộc có kiểu cách hoa văn khác nhau, nhưng có một nét chung
rất dễ nhận thấy đó là những đồ trang sức này khơng thể tách rời khỏi trang phục,
mà nó ln hài hồ, điểm vào trang phục. Trong nền trời mây bàng bạc của hạt
sương sa, các phiên chợ thật rộn rã với âm thanh đặc biệt chỉ ở chợ vùng cao mới
có. Sắc màu của váy áo thổ cẩm, của trang sức hoà lẫn sắc màu của thiên nhiên,
các sản phẩm mang đến chợ thể hiện nét độc đáo rất riêng của vùng đất này vào

mỗi dịp xuân về. Nét đẹp và chiều sâu văn hoá ẩn chứa trong mỗi nụ cười của
con người vùng cao, trên mỗi trang sức mà họ mang trên người.
Trang sức của dân tộc thiểu số gắn liền với từng lễ nghi và phong tục tập quán của
mỗi tộc người, dịng họ. Trong tiết xn, gia đình người Dao Tuyển làm lễ cúng
xin bố mẹ nuôi cho con mình, vì cháu bé đang yếu. Theo quan niệm của dân Dao
Tuyển, nếu cháu bé có cha mẹ ni cháu sẽ khỏe mạnh. Sau khi nhận chén rượu
mừng, họ sẽ buộc vào tay cháu bé một đồng bạc trắng để ngăn trừ gió, và giữ ấm
cho cháu bé. Có thể nói, đối với cư dân vùng cao, trang sức của họ ẩn chứa một
khát vọng lớn lao về niềm vui và sức khoẻ. Chính vì vậy, theo quan niệm của
người Mông những phụ nữ chăm làm khoẻ mạnh là phụ nữ đeo hoa tai thật to. Từ
người già đến con trẻ, đều có trang sức bằng bạc trên người, nó khơng chỉ thể hiện
sự giàu sang mà cịn có ý nghĩa sâu xa về việc giữ hơi ấm và ngăn chặn điều dữ
theo quan niệm dân gian. Vòng cổ và hoa tai là đồ trang sức ưa dùng của người


Mơng. Vịng cổ có chu vi từ 45 - 55cm, vịng khơng khép kín hồn tồn. Vịng cổ
người Mơng có hai loại, một loại dùng để làm đẹp, còn loại thứ hai mang chức
năng biểu tượng, bảo vệ sức khoẻ, đem may mắn cho con người. Khi mang đồ
trang sức bên mình, cư dân Mơng ln tin tưởng, an tâm rằng gia đình họ sẽ ln
khoẻ mạnh, hạnh phúc và sum vầy bên nhau. Chính vì thế, trang sức cũng như ca
dao, dân ca, ln gắn với vịng đời con người từ khi chào đời đến khi tuổi cao.
Mỗi đứa trẻ khi sinh ra đều được đón nhận vào cộng đồng qua những tín hiệu văn
hố của tộc người.
Trang sức bạc là vật không thể thiếu trong đời sống cư dân vùng cao Lào Cai.
Chính vì lẽ đó, nghề làm đồ trang sức luôn được lưu truyền từ đời này sang đời
khác như lời nhắn nhủ về cội nguồn tổ tiên. Cư dân Mơng chủ yếu làm những
chiếc vịng bạc có dây xích hai bên, có hình dáng giống trăng lưỡi liềm. Có loại
như cuộn dây có 3 sợi bạc cuốn chặt. Có kiểu vịng cổ khắc hoạ hình con chim,
hoặc xoáy ốc, dùng để đi dự lễ hội hoặc các lễ cúng đầu năm. Ngày thường, phụ
nữ Mông đeo một chiếc vòng cổ, nhưng ngày lễ họ đeo nhiều hơn. Trang sức của

các dân tộc Lào Cai cũng có nhiều nét tương đồng với các dân tộc khác.
Nếu những ngày tháng trong năm là công việc của đồng áng, thì mùa xuân lại là
thời gian giành cho những phiên chợ và đám cưới. Trong khơng khí lành mạnh,
lịng người dường như được sưởi ấm và bừng lên niềm vui. Vào dịp này các cô
gái Dao như hồng lên nét tươi tắn và xinh đẹp hơn, xúng xính trong những bộ váy
áo mới cùng nhiều trang sức bạc trên đầu rung rinh theo nhịp bước chân. Mỗi


người một vẻ, mỗi trang sức một kiểu cách hoa văn, mỗi loại váy áo một kiểu thổ
cẩm đã làm nên một bức tranh xuân đầy màu sắc.
Trong những đám cưới, quần áo và trang sức của người Dao Tuyển thật đẹp. Sắc
chàm xanh thẫm đã nhuộm thắm trang phục của dân tộc Dao Tuyển, tuy không
rực rỡ như trang phục Mơng hay Dao Đỏ, nhưng nó lại dun dáng và tơn lên
cùng với sắc lấp lánh của vịng tay, vịng cổ, hoa tai bằng bạc. Các cơ gái Dao
Tuyển thường dùng nhiều trang sức bằng bạc để đến những hội vui mùa xuân.
Khi những chú chim ríu rít gọi bầy làm tổ, cũng là lúc đón cơ dâu mới về nhà. Cơ
dâu được trùm kín đầu bằng chiếc khăn màu đỏ, đi vào nhà làm lễ, rồi được thầy
cúng và hai bên gia đình chúc mừng hạnh phúc. Theo quan niệm của cư dân nơi
đây, khi cô gái về làm dâu, ngồi váy áo cơ đã làm suốt một năm qua, cơ cịn có
của hồi mơn là những đồ trang sức bằng bạc do cha mẹ mình tặng. Khi về đến
nhà chồng, thầy cúng sẽ cắt một sợi chỉ màu để trao cho cô dâu, chú rể với mong
muốn cả hai sẽ cùng giữ gìn hạnh phúc gia đình. Cô dâu, chú rể sẽ được cha mẹ
chồng trao đồ trang sức, lễ nghi này rất quan trọng vì nó thể hiện rằng: đồ trang
sức bạc sẽ bảo vệ cho đôi vợ chồng mới khỏi điều dữ và vun đắp hạnh phúc lứa
đôi. Trang sức của cô dâu Dao Tuyển gồm có vịng cổ dài được trang trí nhiều
hoa văn từ những hình mẫu cổ xưa như: hình trịn và hoa lá, ngồi ra cịn có vịng
tay và hoa tai. Trên nền váy chàm xanh, khăn màu hồng đậm, trang sức bạc trắng
tôn lên vẻ rạng rỡ, sáng ngời của cô gái Dao. Những đồ trang sức này sẽ được họ
giữ lại như bảo vật của gia đình, dịng họ và sẽ trao lại cho con cháu sau này.

Nếu trang phục của người Dao Tuyển chủ yếu là sắc chàm, thì trang phục của
người Dao Đỏ lại bừng lên rực rỡ sắc đỏ của hoa văn trên áo, mà màu đỏ ở đây
gắn với truyền thuyết về con chim hạnh phúc của người Dao Đỏ. Cô dâu Dao Đỏ
nổi bật bởi chiếc khăn đội đầu và lấp lánh trang sức bạc trên áo, trên cổ và tay, đó
là vật không thể thiếu cho cô dâu khi về nhà chồng và mang biểu tượng của hạnh
phúc vững bền.
Trang phục và đồ trang sức của cơ dâu người Nùng Dín là một nét đặc sắc trong
văn hoá chung của các dân tộc thiểu số Lào Cai. Sau khi cô dâu vái quỳ trước bàn
thờ tổ tiên, mẹ chồng sẽ đeo tặng đồ trang sức cho cơ như một sự đón nhận thành
viên mới trong gia đình. Khi về nhà chồng, cô dâu sẽ được mẹ chồng cài thêm
một chiếc trâm bạc lên đầu thành một đôi, điều này xuất phát từ truyền thuyết xa
xưa của người Nùng Dín, đó là sự ghi dấu những tháng năm vất vả của các cơ gái
Nùng Dín thủa xa xưa. Chính bởi truyền thuyết lịch sử như vậy mà đồ trang sức
trên trang phục dân tộc Nùng Dín có ý nghĩa quan trọng trong đời sống của cư
dân này không chỉ ở vẻ đẹp thẩm mỹ.
Chiều dài của thời gian càng khẳng định vai trò quan trọng của đồ trang sức bằng
bạc trong đời sống của dân tộc vùng cao Lào Cai. Ngày nay vẫn có những người
thợ chạm bạc rất tâm huyết với nghề, vì vậy vẫn có hoa văn cổ truyền và hình
dáng xưa, trang sức bằng bạc có một sức sống lâu bền và luôn hiện hữu trong
cuộc sống của cư dân nơi đây. Ơng Nơng Văn Trai, thợ chạm bạc ở huyện Bắc
Hà tâm sự: "Bất cứ thời gian nào trong năm, bất kể giai đoạn nào trong cuộc đời,


đồ trang sức đều có mặt với những ý nghĩa thật tinh tế. Song, mỗi dân tộc lại có
nghi lễ và thời điểm trao trang sức cho cô dâu khác nhau. Với dân tộc Dáy thì
hơm nay, bà mối mang đồ trang sức của nhà trai đến nhà gái, để cơ dâu đeo vào
lúc đón dâu. trang sức gốm có vịng tay, vịng cổ, nhẫn và dây xà tích bằng bạc.
Niềm vui mừng thể hiện rõ trên từng gương mặt, bởi lẽ đồ trang sức này là dấu
hiệu bắt đầu một cuộc sống gia đình mới, tràn đầy hạnh phúc của gia đình trẻ".

Truyền thống sử dụng đồ trang sức và coi nó là bảo vật trong cuộc đời mỗi người
là tập quán tốt đẹp của dân tộc ta ở các vùng miền. Trang sức khơng chỉ làm đẹp
cho hình thức con người mà cịn là biểu tượng của tình yêu và sự nối kết giữa các
thế hệ xuyên suốt thời gian qua các thời đại, nó sẽ được gìn giữ, lưu truyền từ thế
hệ này sang thế hệ khác.
Trang sức các dân tộc Tây Bắc mãi mãi tôn vinh nét đẹp của con người vùng cao.
Cùng bề dày văn hố nó góp phần tơ điểm cho vẻ đẹp chung của cả dân tộc.