[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 27 phần 9

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1078

Mác gửi ếp-nơ, 2 tháng chạp 1851

Công bố lần đầu trong cuốn: "Mitteilungen des
ửsterreichischen
1956

Staatsarchivs". Bd.9,

Wien,

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức
In bằng tiếng Nga lần đầu

Mác gửi ếp-nơ, 2 tháng chạp 1851

1079


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1080

ăng-ghen gửi blăng-cơ, 15 tháng chạp 1851

107

Ăng-ghen gửi Ma-ri-a Blăng-cơ
ở Luân Đôn

ăng-ghen gửi blăng-cơ, 15 tháng chạp 1851

1081

theo kiểu ngâm trong bồn như thường lệ được v.v.. Tuy vậy, anh vẫn
hy vọng rằng tất cả những chuyện đó sẽ qua đi mà không gây ra
những sự khó chịu lớn - dẫu sao anh cũng không muốn quá đau khổ
trước vì những cơn đau tương lai mà hiện anh vẫn chưa bị.
Đến cuối tuần này anh định thu xếp đưa công việc hàng ngày vào
nền nếp, vì hiện nay ở chỗ các anh vốn đà đến thời điểm im ắng và

Man-se-xtơ, thứ hai, 15 tháng Chạp 1851

anh sẽ cố gắng đi khỏi đây vào tối thứ bảy. Song, tất cả các chuyến
xe lửa đến Luân Đôn hoặc là rất muộn vào buổi tối, hoặc là rất sớm

Ma-ri-a thân mến!

vào buổi sáng, cho nên anh sẽ không thể lập tức đi đến Kem-bơ-ru-ơn,

Anh đà nhận được thư em vào thứ bẩy - vào ngày duy nhất

mà chỉ mÃi đến chủ nhật anh mới đến chỗ các em được, ngay trước

trong tuần mà anh chẳng bao giờ viết được một lá thư riêng tư nào,

bữa ăn trưa, sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn ở khách sạn "Hin-

vì vào ngày ấy các anh đóng cửa văn phòng ngay từ buổi trưa; nếu

xtơn". Dù sao thì các em có thể chờ anh đến Grốp vào trưa chủ nhật,

không thì lẽ ra em đà nhận được thư trả lời còn sớm hơn nhiều.

nếu vào sáng thứ bẩy em không nhận được thư của anh hẹn lại

Anh rất buồn được biết là gần đây trong gia đình em có nhiều
người bị đau ốm đến thế, nhưng anh cũng thấy mừng là tình hình
sức khoẻ đà khá lên; anh hy vọng là khi anh đến đó thì cả Héc-

những thời hạn khác.
Về bọn người Pháp thì những con lừa ấy có thể làm gì tuỳ ý
chúng, anh chẳng quan tâm điều đó.

man, cả cháu gái Ti-ti bé bỏng đà hoàn toàn khoẻ mạnh. Em có thể

Em hÃy chuyển lời hỏi thăm nồng nhiệt đến Ê-min và Héc-man

biên thư kể cho anh biết tất cả chuyện đó, bởi vì nếu anh không

cùng lũ trẻ của em. Xét theo sự mô tả của em thì những cô hầu mới

nhận được thư thì anh nghĩ rằng mọi cái đều ổn; ngoài ra em còn nợ

của em thật là những con người đáng chú ý.

một lá thư: em chưa trả lời lá thư trong đó anh đà chuyển cho em
chiếc chìa khóa ngôi nhà của em vào mùa hè năm ngoái.

Nota bene1*: nếu đến chủ nhật trong gia đình em vẫn còn quá
nhiều sự bận bịu, khiến cho việc anh đến đó và những sự bận bịu

Như thường lệ, anh luôn luôn có sức khoẻ tốt và chỉ đôi chút buồn

liên quan đến việc anh đến đó là chưa thoải mái đối với em, thì em

khi thời tiết trở nên xấu, thế là anh không thể đi ra ngoài thành phố

chỉ cần biên thư cho anh và gửi cho anh một lệnh nghiêm khắc, cho

được nữa, mà ở đây, ở Man-se-xtơ này, việc đó lại là điều rất bức

biết anh phải đến vào ngày nào. Anh sẽ tuyệt đối chính xác.

thiết. Trong suốt mấy ngày anh cảm nhận được những triệu chøng

M·i m·i cđa em

quen thc b¸o tr­íc vỊ sù t¸i phát của bệnh đau răng đà hành hạ

Phri-đrích

anh vào mùa đông vừa qua, những triệu chứng ấy đối với anh lại
càng trở nên khó chịu vì chúng đà gây cản trở khiến anh không tắm

_____________________________________________________________________________________________

1* - HÃy lưu ý


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1082
Công bố lần đầu

ăng-ghen gửi blăng-cơ, 15 tháng chạp 1851
In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

ăng-ghen gửi blăng-cơ, 15 tháng chạp 1851

1083


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1084

ăng-ghen gửi gien-ni-mác, 18 tháng chạp 1851

108

Ăng-ghen gửi Gien-ni Mác

ở Luân Đôn

Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 19 tháng chạp 1851

1085

Tôi còn chưa biết chính xác bao giờ thì tôi có thể khởi hành, có
thể phải đến sáng thứ bẩy. Nhưng tôi hy vọng đến đó chậm nhất là
vào lúc 6 giờ chiều thø bÈy, mµ cã thĨ lµ vµo lóc 11 giê sáng. Xin
gửi lời thăm nồng nhiệt đến bà và toàn thể gia đình bà.
Ph.Ăng-ghen của bà

[Man-se-xtơ], tối thứ năm, [18 tháng Chạp1851]

Bà Mác thân mến!
Tôi đà nhận được cả hai bức thư của bà1* và tôi vội trả lời hai
bức thư ấy để thông báo ngay rằng mỗi người trong chúng tôi đương

Công bố lần đầu bằng tiếng của nguyên bản

In theo bản viết tay

trong Marx- Engels Gesamtausgabe.

Nguyên văn là tiếng Đức

Dritte

Abteilung, Bd.I, 1929 và bằng tiếng Nga trong
C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất bản lần

thứ nhất, t. XXI, 1929

nhiên sẽ gửi đi riêng các bài viết của mình, bởi vì nếu không như
thế thì hoàn toàn có khả năng là không một bài nào trong số các bài
ấy đến được tầu biển 533. Các bức thư cần chuyển đến Luân Đôn, ở
bưu điện, vào trước 5 giờ hoặc trước 6 giờ chiều thứ sáu. Tôi sẽ suy

10 9

nghĩ xem tôi có thể kịp làm được gì - gần đây tôi đà chán ngấy tổ

Mác gửi I-ô-xíp Vây-đơ-mai-ơ534

quốc mình, đến nỗi tôi chẳng còn biết gì về nó nữa. Dù thế nào đi

ở Niu Oóc

nữa tôi cũng sẽ gửi đi một cái gì đó. "Tuyên ngôn" bằng tiếng Anh2*,
cũng như các số đang được lưu ở đây của tờ báo "Schnellpost" Niu
Oóc sẽ được tôi chở theo đến đó. Xin bà hÃy nhắc Mác biên thư cho

[Luân Đôn], 19 tháng Chạp 1851

Vây-đơ-mai-ơ và yêu cầu Vây-đơ-mai-ơ lập tức đến lấy ở chỗ Đa-na

28, Deanstreet, Soho

các số tương ứng của báo "Tribune" rồi gửi các số báo đó đến đây để
tôi còn có thể tiếp tục công việc của mình 3*.

Vây-đơ-mai-ơ thân mến!
Cách đây ba ngày tôi đà nhận được thư cđa anh, do ¡ng-ghen

_____________________________________________________________________________________________

1* Xem tËp nµy, tr. 875-877 (Bøc thư thứ hai đến nay không còn lưu được)
2* C.Mác và Ph.Ăng-ghen. "Tuyên ngôn của Đảng cộng sản" (bản dịch ra tiếng Anh)
3* Đây là nói về việc Ăng-ghen viết một loạt bài "Cách mạng và phản cách mạng ở
Đức"

chuyển.
Trước hết xin gửi tới anh và vợ anh những lời chóc tèt ®Đp nhÊt


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1086

ăng-ghen gửi gien-ni-mác, 18 tháng chạp 1851

nhân dịp Năm mới. Vợ tôi cũng gửi những lời chúc như thế.
Hiện nay tôi đang ngồi viết bài để gửi cho anh. Đơn đặt hàng của

Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 19 tháng chạp 1851

1087


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.

1088

Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 19 tháng chạp 1851

Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 19 tháng chạp 1851

1089

anh đến quá muộn, do vậy tôi không thể ngay trong ngày hôm nay

Anh hÃy đến chỗ Đa-na; hÃy lấy các số báo "Tribune" trên đó đÃ

hoàn thành nó được. Đến thứ ba (ngày 23 tháng Chạp) tôi sẽ gửi từ

đăng các bài của tôi1*, rồi anh gửi ngay các bài ấy cho tôi. Tôi không

đây cho anh: 1. "Ngày 18 tháng Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ"

nhận được tin tức gì từ chỗ anh ấy và vì thế tôi không viết thư nữa.

của C.Mác, 2. "Cuộc chính biến ở Pháp" của Ph.Vôn-phơ, 3. "Nữ

Tác phẩm này bị gián đoạn đà từ rất lâu rồi, cho nên tôi phải xem

thần Nê-mê-dít" của Vin-hem Vôn-phơ. Ăng-ghen sẽ gửi cho anh

tờ báo ấy trước khi tiếp tục viết, mà tôi phải viết ít ra cũng vì các lý

bài viết của mình - h×nh nh­ vỊ n­íc Phỉ - cã thĨ b»ng chuyến bưu

do tiền bạc.

kiện trong ngày hôm nay. Phrai-li-grát chưa hoàn tất được một cái

Khi nào tạp chí của anh xuất hiện là anh cần không những gửi

gì cả, nhưng anh Êy cho phÐp anh nªu tªn anh Êy víi tư cách là một

đều đặn tạp chí ấy cho chúng tôi, mà còn phải gửi một số lượng bản

cộng tác viên của anh. Đang có những cuộc thương lượng với Véc-thơ.

đủ để phân phối như là các số in thử.

Cũng đang làm như vậy với ếch-ca-ri-út.
Bây giờ anh có thể đóng chốt ở Mỹ ít ra là một năm. Vào chủ
nhật thứ hai của tháng Năm 1852535 cái "điều đó" sẽ chưa bắt đầu.

C.Mác toàn tâm của anh
Nếu anh không bị ràng buộc bởi bản hợp đồng, thì anh đừng
mua của nhân vật bất hạnh Vai-tlinh ấn phẩm "Republik der

Tôi nghĩ rằng anh cần hoÃn ấn hành số đầu 1* cho đến khi nhận

Arbeiter" của ông ta nhé. Nếu anh làm cái việc ấy thì có thể là anh

được các bài viết kể trên. Chỉ chênh nhau vẻn vẹn có 5 ngày thôi.

sẽ có được hai trăm phần tử stơ-rau-bin-gơ, nhưng anh sẽ bị mất đi

Anh có thể loan báo là trong các số tiếp theo sẽ đăng liên tục tác

đông đảo bạn đọc. Đừng bao giờ lên tiếng dưới tên gọi cũ. Đây là

phẩm của tôi, thành những bài riêng lẻ: "Những phát hiện mới

quy tắc chung.

nhất của chủ nghĩa xà hội", hay "Tư tưởng chung của cách mạng
thế kỷ XIX" của P.Gi. Pru-đông. Bài phê phán của Các Mác 536.
HÃy viết thư ngay cho A-đôn-phơ Clút-xơ, M.S Navy Yard, Oasinh-tơn D.C.. Chúng tôi đà biên thư cho anh ấy nói về anh rồi. Đó

Công bố toàn văn lần đầu bằng tiếng Nga

In theo bản viết tay

trong C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất

Nguyên văn là tiếng Đức

bản lần thứ nhất, t.XXV, 1934

là một trong số những người ưu tú vµ hÕt søc tµi giái cđa chóng ta;
nãi chung anh ấy có thể rất hữu ích cho anh, đặc biệt trong việc
thành lập và phổ biến tạp chí của anh.
Anh đừng quên làm những việc dưới đây:
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________

1* -tạp chí "Revolution"

1* Đây là nói về loạt bài của Ăng-ghen "Cách mạng và phản cách mạng ở Đức" được
đăng trên báo "New-York Daily Tribune" ký tên Mác.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1090

Mác gửi phrai-li-grát, 27 tháng chạp 1851

Mác gửi phrai-li-grát, 27 tháng chạp 1851

1091

hình hiện nay, nếu viết bằng thơ thì thật sự dễ hơn là viết bằng văn

110

xuôi, dù viết theo tinh thần hùng tráng hay là hài hước. Nếu như
537

Mác gửi Phéc-đi-năng Phrai-li-grát
ở Luân Đôn

đến lúc nào đó anh nẩy ra ý định thể hiện dưới hình thức nghệ
thuật sự hài hước vốn có của cái vẻ oai vệ châu Phi của anh trong

cuộc sống riêng tư, thì tôi tin chắc rằng anh sẽ thành công cả trong
thể loại này. Vợ anh đà nhận xét đúng khi nói rằng trong người anh

[Luân Đôn], 27 tháng Chạp 1851
28, Deanstreet, Soho

Công tước xứ Ma-vri-ta-ni-a1*!
Kèm theo đây tôi gửi lá thư của ếp-nơ.
Hôm nay tôi lại nhận được thư của Vây-đơ-mai-ơ. Ngoài những
điều khác ra, anh ấy còn viết:

có rất nhiều sự láu cá ẩn giấu.
Tôi có thể chuyển cho anh lá thư của V[ây-đơ-mai-ơ], nhưng tôi
cần trước nhất đưa cho Ăng-ghen đọc nó, chắc anh ấy sẽ ở đây đến
thứ năm, anh ấy đà hy vọng tìm được vợ anh, vào thứ ba tuần
trước, tại "nhà nguyện Do Thái".
Hội đà chuyển đến Farrintonstreet, City, Market House, quầy
bán rượu vang của U.Gi. Ma-xtếch-xơ. Từ nay các phiên họp sẽ

"Cách đây mấy ngày một sứ giả của "Liên minh tuyên truyền" Luân Đôn đà đến đây

diễn ra vào các thứ năm trong tuần, vào 9 giờ. Hội cho rằng - và

để chống lại đợt quốc trái của Kin-ken. Chắc hẳn các ngài ấy tưởng, - trên cơ sở cho

không phải vô căn cứ - trơ së míi cđa Héi n»m trong khu vùc của

rằng một nhúm người tị nạn đà gây sự náo động vô tích sự - rằng ở đây, ở nước Mỹ này,
tất cả mọi người phân thành phái Kin-ken và phái chống Kin-ken. Vụ giật gân với nhân
vật Cô-sút đà từ lâu buộc người ta quên Kin-ken rồi, và quả thật, mấy nghìn đô-la mà

ông ta sẽ thu được, thật không đáng giá để bàn luận nhiều như thế".
"Dù thế nào thì tôi cũng có thể thu xếp cho anh công việc bán tạp chí "Revue" ở đây.
Cũng có thể đăng trong ấn phẩm ấy một số lượng nào đó những vần thơ mới của Phrai-li-grát".

Sau khi V[ây-đơ-mai-ơ] một lần nữa ép giục chúng tôi, anh ấy
viết thế này:
"Nhưng trước hết hÃy gửi một bài thơ nào đó của Phrai-li-grát: những gì lôi cuốn
nhất".

anh538.
Rớt-xen đà buộc Pan-mớc-xtơn từ chức539 1) để sắm vai người
anh hùng lập hiến trước mặt Bô-na-pác-tơ và 2) để nhượng bộ nước
Nga và nước áo. Tôi không tán thành ý kiến cho rằng sự việc này
trước hết có thể ảnh hưởng đến số phận của những người lưu vong
nói chung và đến số phận của chúng tôi nói riêng; song tôi coi sự
việc ấy là điều báo trước về một năm rất bất ổn về mặt chính trị đối
với nước Anh. Theo lời của Ăng-ghen, các thương gia ở khu Xi-ti
cũng chia sẻ quan điểm của chúng tôi cho rằng cuộc khủng hoảng -

Mong anh hÃy nhiệt thành quan tâm điều đó và hÃy sáng tác bài
ca Năm mới chúc mừng Tân thế giới. Tôi thiết tưởng, trong tình
_____________________________________________________________________________________________

1* ám chỉ bài thơ của Phrai-li-grát "Công t­íc xø Ma-vri-ta-ni-a"

nã chËm nỉ ra do c¸c sù kiƯn khác nhau (cũng còn do có những sự
lo ngại về mặt chính trị, do giá bông cao trong năm ngoái v.v.) - sÏ
nỉ ra chËm nhÊt lµ vµo mïa thu tới đây. Còn sau các sự kiện mới

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1092

Mác gửi phrai-li-grát, 27 tháng chạp 1851

đây thì tôi, hơn bao giờ hết, lại càng tin chắc rằng nếu không có
cuộc khủng hoảng thương mại thì sẽ không nổ ra cuộc cách mạng
thực sự.

Mác gửi phrai-li-grát, 27 tháng chạp 1851

1093


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1094

Mác gửi phrai-li-grát, 27 tháng chạp 1851

Tôi cùng gia đình tôi gửi lời thăm hỏi đến anh và gia đình anh.
Gửi anh lời chúc phúc
Mô-rơ

Công bố toàn văn lần đầu bằng tiếng Nga

In theo bản viết tay

trong C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất

Nguyên văn là tiếng Đức

bản lần thứ nhất, t.XXV, 1934

Phô lôc


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1097

1

Mác gửi vua Bỉ Lê-ô-pôn I
ở Bruy-xen

Bruy-xen, 7 tháng Hai 1845
22, Place du petit sablon

Người ký tên dưới đây, Các Mác, tiến sĩ triết học, hai mươi sáu
tuổi, sinh quán ở Tơ-ria thuộc Vương quốc Phổ, với ý nguyện được
cùng vợ và con cư trú tại Vương quốc của quý Ngµi, - hÕt søc kÝnh
cÈn xin quý Ngµi cho phÐp người viết đơn này được cư trú tại Bỉ540.
Xin được hân hạnh gửi lên quý Ngài lời kính trọng sâu sắc nhất.
Kính đơn
Tiến sĩ Các Mác

Công bố lần đầu trên tạp chí "L'Europe
o

Nouvelle" N 346, 1924

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Pháp
In bằng tiếng Nga lần đầu


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1098

Mác gửi guê-xơ, 17 tháng mười 1845

Mác gửi guê-xơ, 10 tháng mười một 1845

2

3

Mác gửi thị trưởng thành phố

Mác gửi thị trưởng thành phố

Tơ-ria Guê-xơ

Tơ-ria Guê-xơ

Bruy-xen, 17 tháng Mười [1845]

1099

Bruy-xen, 10 th¸ng M­êi mét 1845

Rue de l'Alliance, 5 hors de la porte du Louvain

Kính gửi Ngài Guê-xơ quận trưởng Hoàng gia Phổ kiêm thị
Thưa quý Ngài!

trưởng

Tôi xin khẩn khoản đề nghị quý Toà thị chính Hoàng gia quận
Tơ-ria dành cho tôi sự giúp đỡ bằng việc cho phép tôi được sang
sống ở Hợp chủng quốc Bắc Mỹ. Giấy chứng nhận về việc tôi được
miễn phục vụ trong quân đội Hoàng gia Phổ541 chắc chắn hiện đà có
trong văn phòng Ngài thị trưởng Tơ-ria hoặc trong Toà thị chính
Hoàng gia.

Thưa quý Ngài!
Phúc đáp bức thư của quý Ngài đề ngày 8 tháng này, tôi xin trả
lời rằng lá đơn của tôi đề ngày 17 tháng trước về việc tôi xin rút
khỏi quốc tịch Hoàng gia Phổ, do tôi sang sống ở Hợp chủng quốc
Hoa Kỳ, chỉ liên quan đến cá nhân tôi, nhưng tôi đề nghị cũng thực
hiện điều đó đối với gia đình tôi, nếu điều đó là cần thiết để được

Xin gửi tới quý Ngài lời chào trân trọng.

phép sang sống ở đó.
Tiến sĩ Các Mác

Xin gửi tới quý Ngài lời chào trân trọng.
Tiến sĩ Các Mác

Công bố lần đầu trong tập sách mỏng:

In theo bản viết tay

H.Schiel "Die Umwelt des jungen Karl

Nguyên văn là tiếng Đức

Marx", Trier, 1954

In bằng tiếng Nga lần đầu

Công bố lần đầu trong tập sách mỏng:

In theo bản viết tay

H.Schiel "Die Umwelt des jungen Karl

Nguyên văn là tiếng Đức

Marx", Trier, 1954

In bằng tiếng Nga lần đầu

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1100

gien-ni Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 17 tháng ba 1848

gien-ni Mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 17 tháng ba 1848

1101

nước Đức hoàn toàn cần phải kiên quyết phân định ranh giới cái

4

hiệp hội này vì nó sẽ làm ô nhục người Đức. Nếu tờ "Dampfboot"

Gien-ni Mác gửi I-ô-xíp Vây-đơ-mai-ơ

chưa được sớm xuất bản thì đề nghị ngài soạn thảo - trên cơ sở

ở Ham

những dữ liệu này - một bài viết nhỏ để đăng trên những tờ báo
Đức nào đó mà giờ đây Ngài có quan hƯ nhiỊu nhÊt ë miỊn Nam.
Mong Ngµi h·y cè gắng phổ biến hết sức rộng rÃi thông báo này
1*

Pa-ri, thứ năm , [17 tháng Ba 1848]
Khách sạn "Man-se-xtơ", rue Gramment No1

Ngài Vây-đơ-mai-ơ thân mến!

trên các tờ báo Đức.
Tôi còn muốn viết nhiều nữa để thông báo với Ngài về phong
trào đáng chú ý đang diễn ra ở đây, phong trào này phát triển lên
từng phút (tối hôm nay trước cửa toà thị chính đà có 400 000 công

Chồng tôi lại rất bận rộn, trong cái thành phố khổng lồ này, với

nhân diễu hành qua đây). Khối quần chúng những người biểu tình

nhiều công việc và với những chuyện chạy ngược chạy xuôi, cho nên

ngày càng đông thêm. Nhưng tôi quá bận rộn với công việc nội trợ

đà uỷ nhiệm cho tôi viết thư đề nghị Ngài đăng trên tờ "Westphọlisches

và chăm sóc ba đứa bé1* của tôi, đến nỗi tôi chỉ còn thời gian để từ

Dampfboot" bản thông báo dưới đây: ở đây - về việc này thì Ngài

nơi xa xôi gửi lời thăm hỏi nồng nhiệt đến Ngài và vợ Ngài.

Luy-ninh đà biết tỉ mỉ - đà thành lập một số hiệp hội Đức, nhưng
câu lạc bộ công nhân Đức, trong đó đứng đầu là những người Đức ở
Luân Đôn: Sáp-pơ, Bau-ơ, Môn và những người Đức ở Bruy-xen:

Xin gửi lời chào anh em.
Người đồng bào tha hương của Ngài Gien-ni Mác

Mác, Vôn-phơ, Ăng-ghen, Va-lau, Boóc-nơ (thông qua Hác-ni và
Giôn-xơ họ cũng có quan hệ trực tiếp với các thành viên của phong

Công bố lần đầu bằng tiếng Nga trong

In theo bản viết tay

trào Hiến chương ở Anh), - câu lạc bộ này không có điều nào chung

C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất bản

Nguyên văn là tiếng Đức

với Hội dân chủ Đức, đứng đầu là Buốc-nơ-stai-nơ, Boóc-stết, Héc-

lần thứ nhất, t.XXV, 1934

vếch, Phôn-cơ, Đếch-cơ và những người khác542, hiệp hội đó đà phất
ngọn cờ có ba mầu đen - đỏ - vàng (tuy nhiên, về mặt này Quốc héi
hiƯp bang ®· ®i tr­íc nã), ®Ị cËp ®Õn cha Bluy-khơ và tiến hành
công việc luyện tập quân sự hà khắc trong các chi hội, dưới sự chỉ
huy của các sĩ quan Phổ đà hồi hưu. Đứng trước mặt nước Pháp và
_____________________________________________________________________________________________

1* Rõ ràng là trong bản viết tay đà viết nhầm: xét theo nội dung lá thư này thì nó
được viết vào thứ sáu, ngày 17 tháng Ba.

_____________________________________________________________________________________________

1* - Gien-ni, Lau-ra và ét-ga Mác


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1102

côn-rát sram gửi vây-đơ-mai-ơ, 8 tháng giêng 1850

côn-rát sram gửi vây-đơ-mai-ơ, 8 tháng giêng 1850

1103

Ngài hÃy sửa, trong bản thông báo, mức giá 24 thành 25 hoặc thành

5

20 din-béc-grô-sen; mức giá sau cùng ấy là hợp lý nhất, vì thế người

Côn-rát Sram gửi I-ô-xíp

buôn sách đà đề nghị mức giá này. Tại Phran-phuốc chắc chắn Ngài

Vây-đơ-mai-ơ

sẽ dẫn đầu phong trào ủng hộ tạp chí "Revue", còn các khoản chi phí

ở Phran-phuốc trên sông Mai-nơ

cho các đại lý phụ, cho khâu giao dịch v.v. thì xin Ngài hÃy tính vào
khoản chúng tôi chịu. Tôi sẽ gửi cho Ngài bao nhiêu bản?
ở đây hiện thời ít có gì mới. Stơ-ru-vơ và Hai-nơ-txen luôn gây
những chuyện tai tiếng tuỳ theo ý thích của họ, và họ làm mất

Luân Đôn, 8 tháng Giêng 1850

thanh danh theo sức của họ, của bản thân họ cũng như của toàn

Vây-đơ-mai-ơ thân mến!

giới lưu vong Đức. Nói chung hai nhân vật độc tài ấy đà túm tóc

Tôi viết thư cho Ngài theo sự uỷ nhiệm của Mác là người bận rộn

nhau - tuồng như thể Stơ-ru-vơ đà đánh cắp của Hai-nơ-txen một

đến tận cổ với công việc để đảm bảo ra số đầu tiên của tạp chí

ý tưởng nào đó(?!) Sắp tới đây tôi sẽ biên thư cho Brun là người mà

"Revue". Tạp chí "Revue" sẽ được các nhà xuất bản phát hành, ngoài

tôi nhờ Ngài chuyển lời thăm hỏi, đến lúc ấy tôi sẽ kể tỉ mỉ về tình

ra, tại các thành phố lớn hơn công việc ấy sẽ do các đại lý đảm

hình ở đây.

nhiệm. Khâu in ấn v.v. được tiến hành ở Hăm-buốc, từ đó tạp chí

Ngài có cần đến một thông tín viên từ Luân Đôn không? Tôi có

này sẽ được gửi đi cho các đại lý. Số đầu sẽ được xuất bản chậm đôi

thể gửi ngay cho Ngài những tin tức quan trọng nhất từ nghị viện,

chút; các số khác sẽ nhanh chóng được xuất bản tiếp theo nó, cho nên

chắc chắn những tin tức ấy sẽ gây sự chú ý. Tôi thường xuyên theo

có lẽ số tháng Ba sẽ xuất bản vào đầu tháng. Đến khi việc xuất bản

dõi phong trào ủng hộ cải cách tài chính543 ở Anh và có thể giúp Ngài

của tạp chí "Revue" được thu xếp tốt ở một mức độ nhất định thì nó

thường xuyên nắm được tình hình về phương diện này. Vài ngày nữa

sẽ được xuất bản mỗi tháng hai kỳ. Đề nghị Ngài cho đăng ngay bản

tôi sẽ gửi một bài cho Ngài để thử, và khi có dịp Ngài sẽ có thể nói

thông báo ngay cả khi tờ "Kửlnische Zeitung" còn chưa nhận được

cho tôi biết xem Ngài có muốn nhận những bài viết của tôi không và

nó. Về các bài viết của Ngài về miền Nam nước Đức thì Mác muốn

Ngài sẽ trả bao nhiêu tiền về các bài ấy. ở đây, ở nước Anh, cần có

nhận được chúng càng sớm càng tốt để đăng trong số tháng Hai;

tiền để trả tiền món bít-tết và tiền bia.

cũng không cần thiết lắm phải đưa ra trong các bài ấy những sự
kiện mới nhất, vì đằng nào thì cũng không thể làm được việc đó; tôi
thiết nghĩ, tốt nhất nên kết thúc bài vở vào ngày 15 mỗi tháng và
kịp thời gửi bản thảo đi, tính toán sao cho có thể nhận được bản
thảo ở đây vào ngày 19 hoặc 20 mỗi tháng. Còn một điều nữa - xin

Người cộng sản mới chào đời của Mác tên là Hen-rích Ê-đu-ác
Hai Phốc-xơ. Cậu bé ra đời vào ngày 5 tháng Mười một, vì vậy người
ta gọi cậu là Hai Phốc-xơ544. Hiện thời cậu bé làm mọi người đinh tai
nhức óc vì tiếng gào của nó, nhưng không nghi ngờ gì nữa, với thời
gian cậu bé Êy sÏ biÕt ®iỊu.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1104

côn-rát sram gửi vây-đơ-mai-ơ, 8 tháng giêng 1850

Xin gửi lời thăm hỏi của tất cả những người quen. Gửi Ngài lời

côn-rát sram gửi vây-đơ-mai-ơ, 8 tháng giêng 1850

1105


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1106

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

1107

Gần một năm đà trôi qua kể từ khi tôi được Ngài và phu nhân

chào nồng nhiệt.
Sram của Ngài

đáng yêu của Ngài đón tiếp hết sức thân mật và nồng nhiệt, khi ấy
được sống ở chỗ Ngài tôi cảm thấy dễ chịu như ở nhà mình. Vậy mà

[Ghi thêm của Mác]
Vây-đơ-mai-ơ [thân] mến!

suốt thời gian dài vừa qua tôi cứ biệt vô âm tín như đà từ già cõi
đời. Tôi đà không trả lời khi phu nhân Ngài gửi cho tôi một lá thư

1*

[Tôi gửi]1* cho anh tờ biên lai cầm đồ545. Xin anh làm ơn hÃy tái
tục nó, các chi phí về việc đó hÃy rút [từ]1* khoản tiền đăng ký mua
tạp chí. Tôi và vợ [tôi]1* xin gửi lời hỏi thăm nồng nhiệt tới vợ anh và

hết sức niềm nở. Tôi đà im lặng ngay cả khi chúng tôi được biết tin
về cháu bé của Ngài ra đời. Sự im lặng này rất thường làm cho tôi
buồn phiền, nhưng trong phần lớn các trường hợp là vì tôi không
thể viết thư được; ngay cả hôm nay cũng vất vả lắm tôi mới biên

anh.

thư được.
C.Mác

Song, tình huống buộc tôi phải cầm bút - xin Ngài hÃy gấp rút
gửi đến cho chúng tôi số tiền đà hoặc sẽ thu được nhờ bán tạp chí

Công bố lần đầu

In theo bản viết tay

"Revue". Chúng tôi hết sức cần đến số tiền ấy. Dĩ nhiên sẽ không có

Nguyên văn là tiếng Đức

một ai có thể trách cứ chúng tôi rằng đà có lúc nào đó chúng tôi
nhấn mạnh việc chúng tôi đà phải hy sinh bao nhiêu và chúng tôi đÃ
phải trải qua những gì trong những năm này. Công chúng ít biết,
nói đúng hơn thì họ hầu như hoàn toàn không am hiểu về những

công việc của cá nhân chúng tôi - chồng tôi là một người rất mực
thước về phương diện này và thà phải hy sinh đến vật cuối cùng còn

6

hơn phải đồng ý làm cái việc đi ăn xin theo kiểu những người dân

Gien-ni Mác gửi I-ô-xíp Vây-đơ-mai-ơ

chủ mà hiện "các vị đại phu" đang làm. Nhưng thiết tưởng, điều mà

ở Phran-phuốc trên sông Mai-nơ

chồng tôi có thể trông đợi ở bạn bè của mình, đặc biệt là ở những
nhân vật ở Khuên, đó là một sự ủng hộ bằng việc làm tích cực đối
với tạp chí "Revue" của chồng tôi. Chồng tôi trước nhất có thể hy

[Luân Đôn], 20 tháng Năm [1850]

vọng có được sự ủng hộ ấy ở nơi mà người ta biết rõ là chồng tôi đÃ
có những hy sinh như thế nào cho tờ "Neue Rheinische Zeitung".

Ngài Vây-đơ-mai-ơ thân mến!
_____________________________________________________________________________________________

1* ở chỗ này bản viết tay bị hư hại.

Thay vì như vậy thì công việc lại hoàn toàn bị sụp đổ chỉ vì sự quản
lý nó một cách cẩu thả và vô tổ chức; khó có thể nói được xem điều

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1108

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

1109

gì đà gây hại nhiều hơn - tình trạng trì trệ xẩy ra có phải do lỗi của

khác sẽ bị kê biên để gán nợ. Khi xảy ra thời kỳ bất hạnh của phản

nhà xuất bản hay là do lỗi của những người chỉ đạo công việc này,

cách mạng, chồng tôi đà sang Pa-ri. Tôi đà đi theo chồng cùng với

cũng như do lỗi của những người quen biết ở Khuên, hay là nói

ba đứa con của tôi1*. Chồng tôi chưa kịp ổn định cuộc sống ở Pa-ri thì

chung do toàn bộ thái độ của những người dân chủ.

người ta lại trục xuất anh ấy, còn bản thân tôi và các con tôi thì bị

ở đây chồng tôi đà hoàn toàn bị khốn khổ vì những lo toan

cấm tiếp tục cư trú ở đó. Tôi lại theo chồng tôi băng qua biển La

thường nhật nhỏ nhặt nhất. Và tất cả cái đó đà diễn ra dưới một

Măng-sơ. Một tháng sau thì đứa con thứ tư của chúng tôi2* ra đời.

hình thức gây bực bội đến mức độ là chồng tôi phải dồn hết nghị lực,

Phải biết rõ Luân Đôn và các điều kiện sống ở đây thì mới hiểu được

toàn bộ ý thức bình tĩnh, cứng rắn âm thầm về lòng tự trọng mới có

thế nào là nuôi ba đứa con và đẻ thêm đứa thứ tư. Chỉ riêng tiền

thể đứng vững được trong cuộc đấu tranh diễn ra hàng ngày, hàng

thuê căn hộ chúng tôi đà phải trả 42 ta-le mỗi tháng. Tất cả các

giờ này. Ngài Vây-đơ-mai-ơ thân mến, Ngài đà biết rằng trước đây

khoản ấy, chúng tôi đà trả được bằng số tiền của chính mình mà

chồng tôi đà có những sự hy sinh như thế nào cho tờ báo1*. Chồng tôi

chúng tôi ®· cã. Nh­ng sè tiỊn kh«ng nhiỊu cđa chóng t«i đà cạn kiệt

đà bỏ vào tờ báo ấy hàng nghìn tiền mặt, anh ấy đà trở thành người

cùng với việc xuất bản tờ "Revue". Mặc dù có ký thoả thuận, nhưng

sở hữu tờ báo ấy - những người dân chủ có lòng từ thiện đà đẩy

tiền vẫn không được gửi tới, mà nếu có được gửi đến thì cũng chỉ là

chồng tôi vào việc làm này, nếu không họ phải đích thân chịu trách

những khoản tiền nhỏ lẻ tẻ, vì thế ở đây chúng tôi đà lâm vào cảnh

nhiệm về những khoản nợ - và điều đó xảy ra đúng vào lúc đà gần

khủng khiếp nhất.

như không còn hy vọng thu được thắng lợi. Để cứu thanh danh chính
trị của tờ báo, để cứu danh dự công dân của những người quen biết ở
Khuên, chồng tôi đà gánh chịu lên vai mình tất cả những nỗi gian
khổ, đà phải bán đi chiếc máy chữ của mình, đà phải bỏ ra tất cả số
tiền thu được, và trước khi ra đi đà phải vay 300 ta-le để trả tiền
thuê địa điểm mới, trả nhuận bút cho các biên tập viên v.v. mà chồng
tôi thì thuộc diện bị trục xuất bắt buộc.

Tôi sẽ mô tả với Ngài, không hề tô vẽ thêm, chỉ một ngày của
cuộc sống của chúng tôi, và Ngài sÏ thÊy râ r»ng cã lÏ chØ cã mét sè
Ýt người lưu vong mới nếm trải tình cảnh tương tự. Vì ở đây những
bà vú em lấy tiền công quá đắt, cho nên tôi đà quyết định tự mình
cho con bú, bất chấp những cơn đau khủng khiếp thường xuyên ở
ngực và lưng. Những đứa con bé nhỏ tội nghiệp của tôi đà bú sữa
của tôi cùng với bao nỗi khó nhọc và đau khổ âm thầm, cho nên

Ngài biết đấy, chúng tôi đà không để lại cho mình cái gì cả. Tôi đÃ

chính nó cũng thường xuyên ốm đau, cả đêm lẫn ngày bị đau đớn

đi Phran-phuốc để cầm cố những đồ quý bằng bạc, những thứ cuối

do những cơn đau dữ dội. Từ khi cháu bé ra đời, chưa một đêm nào

cùng còn lại của chúng tôi. ở Khuên tôi đà uỷ nhiệm cho người ta

cháu ngủ lâu hơn hai - ba giờ. Gần đây thêm vào hiện tượng ấy lại

đem bán đồ gỗ của tôi vì lúc ấy có nguy cơ là quần áo và mọi thứ

còn những cơn co giật dữ dội, và cháu bé luôn luôn ở giữa sự sống
_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

1* - "Neue Rheinische Zeitung"

1* - Gien-ni, Lau-ra và ét-ga Mác
2* - Hen-rích Gvi-đô Mác


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1110

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

1111

và cái chết. Vì những đau đớn ấy mà cháu bé đà bú rất mạnh khiến

mì, người bán thịt và bán sữa, những người này đà hoảng sợ vì vụ

ngực tôi bị đau, đà xuất hiện những chỗ rạn trên da, nhiều khi máu

ầm ĩ, kê biên tài sản, và họ đà bất chợt cầm những phiếu ghi nợ bổ

đà chảy vào cái mồm bé nhỏ mở ngỏ và run rẩy của nó. Có một lần

nhào vào tôi. Những chiếc giường bị đem bán được người ta khiêng

tôi ngồi bế cháu bé thì bà chủ nhà bỗng nhiên xuất hiện. Trong suốt

ra khỏi ngôi nhà, khuân lên xe ngựa - và điều gì xẩy ra vậy? Lúc ấy

mùa đông chúng tôi đà trả cho bà hơn 250 ta-le, còn số tiền còn lại

đà muộn, sau khi mặt trời đà lặn; vào thời điểm này luật pháp nước

- theo hợp đồng - chúng tôi phải trả không phải cho bà ta, mà cho

Anh nghiêm cấm chở đồ đạc, thế là người chủ nhà xuất hiện với các

lÃnh chúa của bà ta, mà vị lÃnh chúa này thì đà kê biên tài sản của

nhân viên cảnh sát đi theo, ông ta tuyên bố rằng ở đây có thể có các

bà ta từ trước rồi. Bà ta đà từ chối bản hợp đồng và đòi 5 pao mà

đồ đạc của ông ta và rằng chúng tôi muốn bỏ chạy ra nước ngoài.

chúng tôi còn nợ bà ta. Vì chúng tôi không có tiền (thư của Nau-tơ

Chưa đầy 5 phút sau trước cửa nhà chúng tôi đà tụ tập ít nhất 200

đến quá muộn), hai nhân viên mõ toà liền xuất hiện và kê biên

- 300 kẻ tò mò, tất cả bọn du đÃng thuộc khu Chen-xi. Các chiếc

toàn bộ số tài sản nhỏ của tôi - giường, quần áo lót, váy áo - tất cả

giường lại bị khiêng vào nhà; chỉ sáng hôm sau mới có thể trao chúng

mọi thứ, thậm chí chiếc nôi của đứa con tội nghiệp của tôi và những

cho người mua vào lúc mặt trời đà mọc. Cuối cùng khi đà bán hết

đồ chơi tốt nhất của các con gái của tôi mà lúc ấy chúng cũng đứng

mọi tư trang của chúng tôi, chúng tôi đà có khả năng trả hết nợ đến

ở đó, giàn giụa nước mắt. Hai viên mõ toà đà đe dọa sau 2 giờ nữa

đồng xu cuối cùng, tôi cùng với những đứa con dễ thương của tôi

sẽ lấy đi toàn bộ tài sản. Với ngực đau, tôi lẽ ra lúc đó đà có thể

chuyển đến hai căn phòng nhỏ hiện nay của chúng tôi tại một

phải ngồi trên nền sàn trống trơn cùng với các đứa con của tôi run

khách sạn Đức, có địa chỉ: 1, Leicesterstreet, Leicester Square, tại đó

rẩy vì lạnh. Người bạn của chúng tôi Sram đà hấp tấp vào thành

chúng tôi ít nhiều đà tương đối ổn định được với giá nhà 51/2 p.xt.

phố tìm sự trợ giúp. Nhưng khi ông ấy vừa ngồi vào chiếc xe ngựa 2

mỗi tuần.

bánh thì những con ngựa liền phóng đi, trong lúc xe chạy ông ấy đÃ

Bạn thân mến, xin Ngài hÃy thứ lỗi cho tôi đà mô tả tỉ mỉ và

nhảy ra khỏi xe thế là người ta đà phải mang ông ấy, mình đầy

tường tận đến thế về chỉ một ngày cuộc sống của chúng tôi ở đây. Tôi

máu, vào nhà tôi, tại đó tôi ngồi khóc cùng những đứa con run rẩy

biết rằng làm như thế là thiếu khiêm tốn, nhưng tối hôm nay trái

tội nghiệp của tôi.

tim tôi nghẹn ngào, tay tôi run lên và tôi muốn, dù chỉ một lần, được

Sang ngày hôm sau chúng tôi đà phải bước ra khỏi căn hộ. Trời

giÃi bày tâm tư với một trong số những người bạn lâu nhất, tốt nhất

lạnh, đầy mù tối và mưa ướt. Chồng tôi đi tìm chỗ trú ngụ cho chúng

và trung thành nhất của chúng tôi. Xin Ngài đừng nghĩ rằng những

tôi, nhưng không một ai chịu cho chúng tôi vào nhà mình cùng với

nỗi khổ ấy vì những chuyện nhỏ nhặt đà làm tôi ngà gục. Tôi biết

bốn đứa con. Sau cùng đà có một người bạn đến giúp chúng tôi,

quá rõ rằng chúng tôi hoàn toàn không cô độc trong cuộc đấu tranh

chúng tôi trả tiền thuê nhà, tôi nhanh chóng đem bán tất cả các

của chúng tôi và r»ng sè phËn vÉn ch­a mØm c­êi víi t«i - tôi là

chiếc giường của mình để trả tiền cho chủ hiệu thuốc, chủ hiệu bánh

một trong số ít những phụ nữ hạnh phúc, bởi vì bên cạnh tôi có


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1112

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng năm 1850

1113

người chồng thân yêu của tôi, chỗ dựa của cuộc đời tôi. Điều thật sự

tiền. Tôi tin chắc rằng Ngài sẽ sử dụng những dòng này chỉ như

làm tôi đau khổ đến tận đáy lòng, điều làm cho trái tim tôi phải rỉ

một người bạn nhạy cảm và ân cần của chúng tôi.

máu - đó là việc chồng tôi đà phải chịu đựng biết bao nhiêu điều vất

Tạm biệt Ngài, bạn thân mến! Xin Ngài chuyển lời thăm hỏi nồng

vả và nhỏ nhặt trong khi lẽ ra cã thĨ gióp anh Êy b»ng mét chót g×

nhiƯt nhất đến người vợ dễ thương của Ngài và xin Ngài thay mặt

đó hết sức nhỏ thôi, và anh ấy, một người đà từng hết sức sẵn sàng và

một người mẹ đà nhỏ bao nhiêu nước mắt cho đứa con bé bỏng của

hồ hởi giúp đỡ nhiều người, vậy mà ở đây bản thân anh ấy lại không

mình, hÃy hôn cháu bé thân thương của Ngài. Nếu vợ Ngài tự mình

nhận được một sự giúp đỡ nào. Nhưng thưa ngài Vây-đơ-mai-ơ thân

cho con bú, thì Ngài đừng cho chị ấy biết gì về lá thư này. Tôi biết,

mến, xin Ngài đừng nghĩ rằng chúng tôi có những đòi hỏi đối với ai đó.

mọi sự lo lắng có ảnh hưởng như thế nào và nó ảnh hưởng xấu như

Nếu chúng tôi ®· tõng nhËn ®­ỵc sù gióp ®ì cđa ai ®ã, thì chồng tôi

thế nào đến các cháu bé. Ba đứa con lớn của chúng tôi đều cảm thấy

vẫn còn có khả năng dùng tiền của mình để hoàn trả sự giúp đỡ ấy.

mình rất khoẻ bất chấp mọi điều. Các cháu gái thì xinh đẹp, như hoa

Điều duy nhất mà chồng tôi có quyền đòi hỏi ở những người được

nở rộ, vui tươi, yêu đời, còn cháu trai béo phị của chúng tôi thì đầy

anh ấy chia sẻ những tư tưởng của mình, những người được anh ấy

tính hài hước và những trò ngộ nghĩnh nhất. Chàng ranh con ấy suốt

ủng hộ và dựa vào anh ấy, - đó là thái độ biểu hiện một nghị lực

ngày nghêu ngao to hết cỡ những bài hát ngộ nghĩnh với một vẻ

công tác lớn hơn, sự tham gia nhiều hơn vào tạp chí "Revue" của

hùng dũng khác thường. Toàn bộ ngôi nhà rung lên mỗi khi nó cất

anh ấy. Tôi có thể kiêu hÃnh và mạnh dạn khẳng định điều đó. Họ

cao hết cỡ giọng hát những lời trong bài Mác-xây-e của Phrai-li-grát:

có bổn phận phải làm cái việc không lớn ấy cho anh ấy. Tôi không

HÃy đến đi, hỡi tháng Sáu - cái thời của những sự nghiệp!

rõ, - chẳng lẽ chồng tôi đà không kiếm nổi 10 din-béc-grô-sen bằng

Chúng tôi khao khát lập công và hành động.

các tác phẩm của mình hay sao? Tôi cho rằng điều đó sẽ không làm

Có thể, sứ mạng lịch sử toàn thế giới của tháng ấy, cũng như của

ai bị thiệt hại. Chính đó là điều làm tôi đau buồn. Nhưng chồng tôi

hai tháng bất hạnh trước nó, là ở chỗ khởi đầu một cuộc đấu tranh vĩ

lại nghĩ khác. Chưa bao giờ, thậm chí trong những giây phút khủng

đại, trong đó tất cả chúng ta lại sẽ chiến đấu vai kề vai.

khiếp nhất, anh ấy lại mất đi niềm tin vào tương lai, anh ấy luôn

Chúc Ngài sức khoẻ!

luôn giữ được sự hài hước sống động nhất và hoàn toàn lấy làm
thoả mÃn mỗi khi anh ấy nhìn thấy tôi vui vẻ và những đứa con dễ
thương của chúng tôi trìu mến ấp ủ vào lòng mẹ mình. Ngài Vâyđơ-mai-ơ thân mến, anh ấy không được biết việc tôi mô tả một cách
tỉ mỉ đến thế cho Ngài về tình cảnh của chúng tôi, vì vậy xin Ngài
đừng viện dẫn những dòng thư này. Anh ấy chỉ biết rằng tôi thay
mặt anh ấy đề nghị Ngài cố gắng đẩy nhanh việc thu tiền và gửi

ĐÃ đăng trong tạp chí "Die Neue Ziet",

In theo bản viết tay, có đối chiếu

Bd.2, No27, 1906 -1907

với bản đăng trong tạp chí
Nguyên văn là tiếng Đức


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1114

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng sáu 1850

7

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 19 tháng chạp 1850

1115

là sự thú tội. Chồng tôi cũng không trông chờ một sự phê phán sâu
sắc, mà chỉ chờ đợi những ý kiến nhận xét đơn giản giống như

Gien-ni Mác gửi I-ô-xíp Vây-đơ-mai-ơ

những ý kiến nhận xét đăng trên tất cả các tờ báo bình luận về các

ở Phran-phuốc trên sông Mai-nơ

tạp chí và các tập sách mỏng. Tờ báo của Ngài cũng làm như vậy
khi nó muốn giới thiệu với công chúng về những tác phẩm nào đó
và góp phần vào việc phổ biến những tác phẩm ấy, - trong những

[Luân Đôn, khoảng 20 tháng Sáu 1850]

trường hợp như vậy nó đưa ra những đoạn trích nhỏ tương ứng.
Điều đó không đòi hỏi nhiều công sức.

Ngài Vây-đơ-mai-ơ thân mến!
Chồng tôi hết sức ngạc nhiên khi thấy Ngài gửi tiền cho Nau-tơ

Xin gửi lời thăm hỏi nồng nhiệt đến người vợ dễ thương của Ngài
và cá nhân Ngài.

và khoản tiền thu được nhờ bán các số của số báo mầu đỏ1*. Ngài

Gien-ni Mác của Ngài

cũng đà gửi cho một người nào đó, chứ không phải cho anh ấy.
Nhất định là cần thay đổi toàn bộ hệ thống phát hành tờ "Revue".

Công bố lần đầu bằng tiếng Nga trong

Còn tạm thời chồng tôi nhờ tôi biên thư nói với Ngài để Ngài đừng

C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất bản

gửi gì cho Ngài N[au-tơ], tất cả mọi khoản tiền, thậm chí những

Nguyên văn là tiếng Đức

lần thứ nhất, t.XXV, 1934

khoản nhỏ nhất (bằng đồng ta-le Phổ) xin hÃy gửi về đây. ở đây
điều kiện khác ở Đức. Tất cả chúng tôi - 6 người - thuê một căn
phòng nhỏ và một buồng xép mà phải trả nhiều hơn số tiền thuê cả

8

một căn nhà to lớn ở Đức, và phải trả theo từng tuần. Vì vậy, Ngài
có thể hình dung được là người ta lâm vào cảnh như thế nào khi mà

Gien-ni Mác gửi pHRI-ĐRíCH ăNG-GHEN

dù là 1 đồng ta-le Đức đến chậm một ngày. ở đây đối với tất cả

ở mAN-SE-XTƠ

chúng tôi bây giờ vấn đề là miếng cơm manh áo hàng ngày. Như
vậy, xin Ngài đừng chờ những chỉ thị của ngài N[au-tơ] và những
Luân Đôn, 19 tháng Chạp [1850]

người khác. Ngoài ra, chồng tôi nhờ tôi nói lại với Ngài rằng anh ấy
2*

thấy không nên để cho Luy-ninh lên tiếng về bài phê phán anh ấy, thà là những lời phê phán gay gắt còn tốt hơn, miễn là không phải

Ngài Ăng-ghen thân mến!

_____________________________________________________________________________________________

Theo sự uỷ nhiệm của anh Các, hôm nay tôi gửi cho Ngài 6 sè

1* - sè ci cïng cđa b¸o "Neue Rheinische Zeitung" ra ngày 19 tháng Năm 1849.
2* Xem tập này, tr. 769-770


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1116

gien-ni mác gửi vây-đơ-mai-ơ, 20 tháng sáu 1850

của tờ "Neue Rheinische Zeitung"1*. Hác-ni - người mà nay đà được

_____________________________________________________________________________________________

1* "Neue Rheinische Zeitung. Politisch-ửkonomische Revue"

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 19 tháng chạp 1850

1117


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1118

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 19 tháng chạp 1850

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 11 tháng giêng 1851

1119

khá hơn - đề nghị Ngài gửi một số cho Ê-len Mác-pha-rơ-lin. Ngài

và nghe nói về tất cả các sự kiện. Đến đêm người của Ca-pơ-rông

thử nghĩ mà xem, tên đểu cáng Su-béc-tơ trao cho Ai-den 300 số

đà tấn công Vôn-phơ Đỏ 1* và đánh anh ấy nhừ tử.

chỉ lấy bằng tiền mặt, còn con lừa Nau-tơ thì hoàn toàn tức điên lên.
Vì vậy, anh Các đà phải viết một đống thư, mà như Ngài đà biết, việc
này thật khó khăn đối với anh ấy. Hôm qua bản tuyên cáo Khuên

Vôn-phơ Đỏ đà kiện Ven-glơ với tòa án. Sang ngày hôm sau, sau
bản án, Vi-lích đà nép 20 si-linh tiỊn b¶o l·nh cho tay kia.
TÊt c¶ chúng tôi vui mừng vì sắp được gặp Ngài ở đây.

chống lại Vi-lích và phe lũ được gửi đến đây cùng với bản Điều lệ
Gien-ni Mác của Ngài

mới 546 các thông tư v.v.. Lần này thì những nhân vật ở Khuên đÃ
hành động tuyệt đối mạnh mẽ và tích cực và rất kiên quyết lên tiếng
chống lại bè lũ đểu cáng ấy. Ngài cứ thử nghĩ mà xem, Vi-lích còn

[Dòng ghi thêm ở mặt sau bức thư]

Gửi quý Ngài Phri-đrích Ăng-ghen. 70, Great Ducie street.

chưa thấy đủ với vụ ô nhục của ông ta do bản tuyên ngôn thứ nhất
của Pha-nông-Ca-pơ-rông1* - những vị đại phu này đà tung ra bức
2*

Công bố lần đầu bằng tiếng của nguyên bản

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

thông điệp thứ hai, và Vi-lích đà đi đến chỗ gửi cho Bếch-cơ Đỏ ba

trong Marx-Engels Gesamtausgabe. Dritte

bản sắc lệnh để chuyển cho đội quân lan-ve ở Khuên, trong các sắc

Abteilung, Bd.I, 1929 và bằng tiếng Nga

lệnh ấy ông ta từ đây hạ lệnh cho họ phải khởi nghĩa, tuyên bố chính

trong C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất

phủ lâm thời trong từng đại đội, phế truất tất cả mọi chính quyền

bản lần thứ nhất, t.XXI, 1929

dân sự và quân sự, và trong trường hợp cần thiết thì xử bắn họ. Còn
đội quân lan-ve ở Khuên thì lại ngồi tại cái thành phố ấm áp của cha
ông mình và tổ chức các cuộc nhậu nhẹt và ba hoa diễn thuyết trên
bờ sông Ranh giá lạnh. Nếu chỗ của Vi-lích không phải ở nhà thương
điên thì tôi không biết chỗ ấy dành cho ai nữa. Sáp-pơ đà kiếm được
hộ chiếu ở Hăm-buốc để đảm nhận các trách nhiệm phái viên của
Hau-đơ. Xin cứ tự nhiên cho, hỡi các con hà mÃ!

9

Gien-ni Mác gửi pHRI-ĐRíCH ăNG-GHEN
ở mAN-SE-XTƠ

Đron-ke cũng đà viết thư. Vợ của Mô-dét3* đà lại thuyết phục
chồng mình rằng ông ta là người lÃnh đạo những người cộng sản.
Nhưng Ngài sắp sửa có mặt ở đây và tự bản thân Ngài sẽ trông thấy

[Luân Đôn, 11] tháng Giêng 1851

_____________________________________________________________________________________________

1* Xem tập này, tr. 227-229
2* -Héc-man Bếch-cơ
3* - Hét-xơ

_____________________________________________________________________________________________

1* - Phéc-đi-năng Vôn-phơ


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1120

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 19 tháng chạp 1850

Ngài Ăng-ghen thân mến!
Theo sự uỷ nhiệm của chồng tôi, tôi gửi Ngài lá thư để chuyển

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 11 tháng giêng 1851

1121


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1122

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 17 tháng chạp 1851

gien-ni mác gửi ăng-ghen, 17 tháng chạp 1851

1123

cho Véc-thơ. Xin Ngài hÃy gửi thư này cùng với bức thư của Ngài.

Anh người Mô-rơ uỷ nhiệm cho tôi rất khẩn cấp viết vài dòng cho

Vôn-phơ Đỏ đà chế tạo được mấy đôi ủng mới có phéc-mơ-tuya cài,

Ngài về bức thư vừa nhận được của Vây-đơ-mai-ơ1* - do Ngài chuyển

ngài Líp-nếch càng ngày càng trở nên nghiêm nghị hơn và đôn hậu

giúp. Bản thân anh ấy muốn gửi cho Ngài bài báo, trước thứ sáu, đề

hơn. Sram thì đâm ra buồn rầu, và cũng không thấy anh ấy nữa.

cập đến những hành động hèn mạt ở Pháp2* và anh ấy có hỏi là liệu

Các con tôi gửi lời kính chào chú Ăng-ghen, chồng tôi đọc sách tại

Ngài có thể gửi sang Mỹ bài báo châm biếm nói về đám rác rưởi Đức,

thư viện là nơi anh ấy giết thời gian.

đặc biệt về nước Phổ bị áo lừa bịp, v.v. không. Theo lệnh của cấp
trên, tôi cũng có một đòi hỏi khẩn thiết đối với Phrai-li-grát. Tất cả

Gửi Ngài lời chào nhiệt thành.

chúng tôi đều rất vui mừng về việc chúng tôi sắp được gặp Ngài ở chỗ
Gien-ni Mác

chúng tôi. Đại tá Mu-sơ và các bà chị gái3* của cậu ta gửi tới Ngài lời
kính thăm nhiệt thành, tôi cũng vậy.

Công bố lần đầu bằng tiếng của nguyên bản

In theo bản viết tay

trong Marx-Engels Gesamtausgabe. Dritte

Nguyên văn là tiếng Đức

Gien-ni Mác

Abteilung, Bd.I, 1929 và bằng tiếng Nga
trong C.Mác và Ph.Ăng-ghen, Toàn tập, xuất

Công bố lần đầu

bản lần thứ nhất, t.XXI, 1929

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

10

Gien-ni Mác gửi pHRI-ĐRíCH ăNG-GHEN
ở mAN-SE-XTƠ

Luân Đôn, 17 tháng Chạp 1851
_____________________________________________________________________________________________

Ngài Ăng-ghen thân mến!

1* Xem tập này, tr. 572-573
2* C.Mác. "Ngày 18 tháng Sương mù của Lu-i Bô-na-pác-tơ".
3* - ét-ga, Gien-ni và Lau-ra Mác


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

Chú thích

Các bản chỉ dẫn


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1127

Chú thích
1

Đây là bức thư sớm nhất trong số những bức thư của Ăng-ghen gửi Mác mà chúng ta
biết. Bức thư này được viết ít lâu sau khi Ăng-ghen từ Anh trở về Đức. Trên đường trở
về Đức, cuối tháng Tám 1844 Ăng-ghen đà ghé qua Pa-ri và ở lại ®ã m­êi ngµy. Trong
thêi gian ®ã ®· diƠn ra cc gặp gỡ lịch sử giữa ông với Mác, cuộc gặp gỡ đà mở đầu
cho hoạt động khoa học chung và đấu tranh cách mạng chung của hai ông cho sự
nghiệp của giai cấp vô sản. Sau khi xác định rõ sự nhất trí hoàn toàn giữa hai ông
trong tất cả các lĩnh vực lý luận, các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác đà bắt tay vào viết
tác phẩm chung đầu tiên của hai ông nhằm chống phái Hê-ghen trẻ. Thoạt đầu hai
ông dự định đặt tên cho tác phẩm này là "Phê phán sự phê phán có tính phê phán.
Chống Bru-nô Bau-ơ và đồng bọn". Trong quá trình in, Mác đà thêm vào nhan đề cuốn
sách mấy chữ "Gia đình thần thánh". -11.

2

Theo yêu cầu của Chính phủ Phổ, mùa thu năm 1844, nhà cầm quyền Pháp đà truy tố
Béc-nai-xơ, một trong những biên tập viên của tờ báo "Vorwọrts!" ("Tiến lên!"), kết án tù
giam Béc-nai-xơ, và phạt Béc-nai-xơ về việc đà phê phán chế độ phản động ở Phổ. -13.

3

Có ý nói đến tờ "Deutsche - Franzửsische Jahrbỹcher" (Niên giám Pháp - Đức") xuất
bản ở Pa-ri bằng tiếng Đức do C.Mác và A.Ru-gơ chủ biên. Chỉ có số đầu tiên là một số
kép vào tháng Hai 1844 được xuất bản. Số tạp chí này đà đăng các tác phẩm của
C.Mác "Về vấn đề Do Thái" và "Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hêghen" cũng như các tác phẩm của Ph.Ăng-ghen: "Lược thảo phê phán khoa kinh tế
chính trị" và "Tình cảnh nước Anh. Tô-mát Các-lai-lơ. "Quá khứ và hiện tại"" (Xem
Toàn tập, t.1, 1995, tr. 525-568, 569-590, 747-786, 787-825). Các tác phẩm này đánh
dấu việc Mác và Ăng-ghen đà hoàn toàn chuyển sang chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa
cộng sản. Nguyên nhân chủ yếu dẫn tới chỗ tạp chí này phải đình bản là những bất
đồng về nguyên tắc giữa Mác và Ru-gơ, một phần tử cấp tiến tư sản. -13.

4

Ăng-ghen dời nước Đức vào tháng Mười một 1842. Ông sống ở Anh gần hai năm, làm
việc tại một nhà máy sản xuất sợi bông ở Man-se-xtơ mà bố ông là một trong mấy người
chủ của nhà máy này. Đồng thời Ăng-ghen nghiên cứu các quan hệ xà hội và chính trị