Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam

91

Trao ®ỉi nghiƯp vơ

X· héi häc sè 2 (58), 1997

MÄ HầNH Sặ DUNG THèI GIAN CUA TRE EM VIT NAM
MY LIU, YUK CHU
Trong mọ hỗnh cuớa Becker (1965), thồỡi gian âỉåüc xem nhỉ mäüt âáưu vo quan trng ca caùc hoaỷt
õọỹng kinh tóỳ. Dổỷa trón cọng trỗnh naỡy, Gronau v Becker (1981) â nghiãn cỉïu phán bäú thåìi gian, âàûc biãût
âäúi våïi phủ nỉỵ cọ chäưng v cạc quút âënh ca h vãư phán bäú thåìi gian ca cạc hoảt âäüng thë trỉåìng, cạc
hoảt âäüng phi thë trỉåìng v thồỡi gian nhaỡn rọựi. Nhióửu cọng trỗnh nghión cổùu khaùc (Rosenzweig vaì Evenson
1977; Nakamura vaì Nakamura 1992; Oliver 1992; Tiefenthaler1995) táûp trung vo quan hãû giỉỵa phán bäú
thåìi gian v t lãû sinh â. ÅÍ cạc nỉåïc phạt triãøn, trạch nhióỷm cuớa con caùi trong họỹ gia õỗnh coù mọỹt táưm quan
trng hản chãú, trong khi âọ, nhỉỵng nghiãn cỉïu (Hull, 1975, Kanbargi 1991; Srikantan 1991) cho tháúy ràịng
åí cạc nỉåïc âang phạt triãøn, tr em måïi 5 tøi cng cọ vai tr sn xút bãn trong v ngoi häü gia õỗnh. Hỏửu
hóỳt caùc nghión cổùu tỏỷp trung vaỡo vỏỳn âãư lao âäüng tr em v cạch tiãúp cáûn ch úu l miãu t (Kanbargi
1991; Grootaert v Kanbur 1995). Cạc phỉång phạp chè säú kinh tãú âiãưu tra vãư phán bäú thåìi gian ca tr em
êt âỉåüc ạp dủng cọ thãø do bn cháút ca váún âãư cáưn phi cọ nhỉỵng säú liãûu sáu v âàûc trỉng vãư chè säú kinh tãú.
De Graff v nhỉỵng ngỉåìi khạc (1992) sỉí dủng mọ hỗnh Pr it õóứ xem xeùt mọỳi quan hóỷ giỉỵa sỉû lỉûa chn
tham gia ca tr em v t lãû sinh â cao åí Philippines.
Bi bạo ny phán têch sáu hån nhỉỵng úu täú quút âënh hnh vi sỉí dủng thåìi gian ca tr em Viãût
Nam âo bàịng giåì. Nhỉỵng hoảt âäüng nhỉ lao âäüng, âi hc v lm caùc cọng vióỷc nọỹi trồỹ õổồỹc xem xeùt. Mọ
hỗnh T it âỉåüc sỉí dủng âãø nghiãn cỉïu quan hãû giỉỵa mọ hỗnh phỏn bọỳ thồỡi gian cuớa treớ em vaỡ nhổợng õỷc
õióứm cuớa họỹ gia õỗnh, cuớa bọỳ meỷ vaỡ nhỉỵng âàûc âiãøm nhán kháøu hc riãng ca tr em.
I- Nhổợng vỏỳn õóử lyù thuyóỳt
Giaớ õởnh mọựi họỹ gia õỗnh gäưm ngỉåìi bäú (k hiãûu l f), ngỉåìi mẻ (m) vaỡ con caùi (c) vaỡ mọựi họỹ gia
õỗnh tỗm caùch âãø tàng täúi âa "Hm sỉí dủng âa håüp" chëu nhỉỵng chi phäúi vãư thåìi gian v ngán sạch, cọ thãø
âỉåüc viãút dỉåïi dảng (1.1).
(1.1)

Max

U (x,thf , tlf , thm , tlm , thc , tlc , tsc )

Trong âoï: x l úu täú hng họa mua åí thë trỉåìng; thi l phán bäú thåìi gian sn xút åí gia õỗnh; tli laỡ
Phỏn bọỳ thồỡi gian nhaỡn rọựi; tsc laỡ Phán bäú thåìi gian âi hoüc; vaì i = f,m,c.
(1.2) Thåìi gian chi phäúi: T = thf + thf + thf våïi i = f,m; T = tlc + thc + tmc + tsc våïi thi , tli , tmi > 0 v
i = f,m,c;
tsc > 0.
(1.3) Ngán sạch chi phäúi
px + ∑ wmi (tli + thi ) + wmc (tlc + thc + tsc ) ≡ ∑ wmi T +V F



Khoa Kinh tóỳ Chờnh trở cuớa Chổồng trỗnh Phạt triãøn Trung tám Qúc gia Nghiãn cỉïu Phạt triãøn Trỉåìng Âải hc Qúc gia Australian

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


92

Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam
Trong âọ: p l giạ c hng họa mua trãn thë trỉåìng; wmi l t lãû tiãưn lỉång ca bäú v mẻ; wmc l t lãû tiãưn lỉång ca con cại; V

l thu nháûp khäng do lao âäüng; F l täøng thu nháûp. Cäng thỉïc phán bäú thåìi gian lao âäüng ca tr em cọ thãø âỉåüc viãút nhỉ sau:
(1.4)

tjc = ( (wmi ,p,V)

Trong âọ, i l chè säú ca ngỉåìi bäú, ngỉåìi mẻ v âỉïa con; v j l chè säú ca dảng hoảt âäüng, nhỉ lao âäüng sn xuáút, näüi tråü, âi hoüc vaì thåìi gian nhaìn räùi, v...v. Phổồng
trỗnh (1.4) dổồùi daỷng thổỷc nghióỷm coù thóứ õổồỹc viãút củ thãø nhỉ sau:
(1.5)

thf = (0 + (1 wmi + (2 zi + (ji våïi tjc =

tjc* nãúu tjc* > 0 v tjc = 0 trong cạc trỉåììng håüp khạc. ÅÍ âọ j âỉåüc xạc âënh nhỉ åí trãn. zi

l mäüt vẹc tå ca cạc biãún säú; e l sai sọỳ cuớa nhổợng õỷc õióứm họỹ gia õỗnh vaỡ cạ nhán nhỉ nhỉỵng khạc biãût vãư kh nàng, âảo âỉïc lao âäüng v nhỉỵng úu täú khạc.
II- Nhỉỵng váún õóử kinh tóỳ
Phổồng phaùp bỗnh phổồng tọỳi thióứu thọng thổồỡng (OLS) khọng thờch hồỹp õóứ giaới quyóỳt mọ hỗnh phỏn bọỳ thồỡi gian nhổ phổồng trỗnh (1.5). Nóỳu thồỡi gian sỉí dủng
trong mäüt hoảt âäüng no âọ bàịng 0 v viãûc tỉû lỉûa chn ca cạ nhán vo nhỉỵng hoảt âäüng no âọ lm sai lãûch ỉåïc tênh ca phỉång phạp OLS. Khi mäüt máùu âỉåüc chn theo nhỉỵng
biãún säú näüi sinh, sai säú cọ thãø khäng phi l mäüt bióỳn sọỳ ngỏựu nhión coù trung bỗnh bũng 0, ngay c d nọ l sai säú trong täøng thãø. Âiãưu ny vi phảm gi âënh cå bn ca phỉång phạp
OLS v do âọ phỉång phạp OLS bë sai lãûch do chn máùu. Âãø minh ha trong mäüt thût ngỉỵ chung hån, chụng ta s viãút kh nàng cung cáúp lao âäüng k vng bàịng giåì, H, âỉa ra
nhỉỵng biãún säú ngoải sinh X, theo cäng thỉïc sau âáy:
(2.1)

E[H | X] = E [ b0 + b1 X + e | X] = b0 + b1 X + E [ e | X]

Nãúu E[e|X] = 0, âọ l, sai säú khäng tỉång quan våïi X v nọ cọ giạ trë k vng bàịng 0 âäúi våïi mäùi quan sạt trong täøng thãø våïi X báút k, âọ l gi âënh ca phổồng
phaùp OLS, do õoù phổồng trỗnh (2.1) coù thóứ õổồỹc viãút lải nhỉ sau:
(2.2)

E[H | X] = b0 + b1 X

Chn mäüt máùu phủ theo tiãu chøn quan sạt thỉï i âỉåüc tênh âãún nãúu Hi > 0. Nọi cạch khạc, chè
nhỉỵng ngỉåìi lm viãûc âỉåüc âỉa vo trong máùu. Theo âënh nghéa ny, kh nàng cung cáúp lao âäüng âäúi våïi
quy lût chn máùu âàûc biãût ny cọ thãø âæåüc viãút nhæ sau:
(2.3)

E[H | X, Hi > 0] = E [ b0 + b1 X + e | X, Hi > 0] = b0 + b1 X + E[e | X, Hi > 0].
Våïi E[e | X, Hi > 0] s bàịng E[e | X] v bàịng 0 theo gi âënh ca phỉång phạp OLS, khi v chè khi e v H
l âäüc láûp âäúi våïi nhau. Âọ l, nãúu H l ngoải sinh âäúi våïi kh nàng cung cỏỳp lao õọỹng, do õoù, phổồng trỗnh
(2.3) vồùi mỏựu lổỷa choỹn seợ bũng phổồng trỗnh (2.4) nhổ õổồỹc giaớ õởnh trong phỉång phạp OLS:
(2.4)

E[H | X, Hi > 0] = b0 + b1 X

2.1 Mọ hỗnh T it
Mọỹt phổồng phaùp thỉåìng âỉåüc sỉí dủng âãø tênh mỉïc kiãøm soạt 0 trong bióỳn sọỳ phuỷ thuọỹc laỡ mọ
hỗnh T it do T in (1958) âỉa ra láưn âáưu tiãn trong kinh tóỳ chờnh trở. ng goỹi õỏy laỡ mọ hỗnh caùc bióỳn sọỳ phuỷ
thuọỹc giồùi haỷn. Nhổợng mọ hỗnh naỡy cuợng õổồỹc bióỳt õóỳn nhổ laỡ "nhổợng mọ hỗnh họửi quy õổồỹc kióứm soaùt
hoỷc coù daỷng hỗnh noùn, trong õoù, phaỷm vi ca biãún säú phủ thüc bë giåïi hản theo caùch nhỏỳt õởnh"
(Amemiya 1985:362).
2.2 Mọ hỗnh T it kióứm soaùt:
Mọ hỗnh T it kióứm soaùt õổồỹc xaùc õởnh nhổ sau: yi = β xi + ui Nãúu yi > 0 yi = 0 nãúu khạc.
β l mäüt vecto k × l ca nhỉỵng tham säú chỉa biãút; xi l mäüt vectồ k ì l cuớa nhổợng chi phọỳi õaợ bióỳt; ui l nåi
åí theo phán bäú chøn v âäüc láûp, vồùi trung bỗnh bũng 0 vaỡ phổồng sai 2. Haỡm tàng täúi âa âỉåüc âỉa ra
bàịng:

[

( )]∏ σ φ[( y

L = ∏ 1 − Φ x i' β
0

−1

1

i

− x i' β / σ

)]

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


Amy Liu, Yuk Chu

93

ÅÍ âọ têch âáưu tiãn b qua nhỉỵng quan sạt âäúi våïi chụng yi = 0 v têch thỉï hai b qua nhỉỵng quan
sạt âäúi våïi chụng yi > 0. Φ vaì φ laì haìm phán bäú v hm máût âäü tỉång ỉïng våïi biãún chøn. Hm kiãøm soạt
hiãûu qu tåïi hản l:

∂E[ y i | x i ]
⎛ βx ⎞
= βΦ⎜ σ i ⎟
∂x
⎠
⎝
i

III- Miãu taí mọ hỗnh vaỡ caùc bióỳn sọỳ
3.1 mọ hỗnh: Sau õỏy laỡ phổồng trỗnh phỏn bọỳ thồỡi gian õọỳi vồùi treớ em õổồỹc ổồùc tờnh bũng mọ

hỗnh T it:
(1) WORK = β10 + β11 FSCH + β12 MSCH + β13 AGE + β14 AGESQ + β15 GENDER + β16 FOCC + β17
MOCC + β18 AGRI + β19 NONARGI + β110 GRANNY + β111UNDER5+ β112 WKINPER + β113 ETHNIC +
β114 URBAN + β115 REGION + u1
(2) CLASS = β20 + β21 FSCH + β22 MSCH + β23 AGE + β24 AGESQ + β25 GENDER + β26 FOCC + β27
MOCC + β28 AGRI + β29 NONARGI + β210 GRANNY + β211UNDER5+ β212 WKINPER + β213 ETHNIC +
β214 URBAN + β215 REGION + u2
(3) HSWK = β30 + β31 AGE + β32 AGESQ + β33 GENDER + β34 FOCC + β35 MOCC + β36 AGRI + β37
NONAGRI + β38 GRANNY + β39 UNDER5 + β310 OLDF + β311OLDM + β312 WKINPER + β313 ETHNIC
+ β314 URBAN + β315 REGION + u3
3.2 Mä taí säú liãûu v cạc biãún säú âỉåüc sỉí dủng
Säú liãûu sỉí dủng trong bi viãút ny láúy tỉì cüc "Âiãưu tra mỉïc säúng åí Viãût Nam" do Ngán hng thãú
giåïi v y ban Kãú hoảch Nh nỉåïc Viãût Nam tiãún hnh nàm 1992 v 1993. Âáy l mäüt cüc âiãưu tra thu
thỏỷp sọỳ lióỷu vóử họỹ gia õỗnh ồớ quy mọ ton qúc âãø cọ thãø âạnh giạ âỉåüc nhỉỵng hiãûu qu ca âäøi måïi kinh tãú
âäúi våïi phục låüi gia õỗnh.
Mọỹt mỏựu ngỏựu nhión 4800 họỹ gia õỗnh õaỷi dióỷn cho phán bäú dán cỉø åí âä thë v näng thän. Cüc
âiãưu tra thu tháûp thäng tin vãư nhỉỵng âàûc âiãøm chung v nhỉỵng ngưn ti ngun cọ sàơn âäúi vồùi họỹ gia õỗnh,
nhổợng sọỳ lióỷu vóử y tóỳ, giaùo dủc v âo tảo, di cỉ, nh åí, sinh â, thu nháûp, tiãu dng, ti sn, lỉûc lỉåüng lao
âäüng, nhỉỵng doanh nghióỷp họỹ gia õỗnh nọng nghióỷp vaỡ phi nọng nghiãûp, thäng tin vãư cạc dëch vủ cäng
cäüng, giao thäng váûn ti v giạ c åí khu vỉûc näng thän.
Tøi (AGE) l mäüt úu täú quan trng âãø xạc âënh nhỉỵng hoảt âäüng tr em s tham gia v mỉïc âäü
tham gia. Nhỉỵng hoảt âäüng ca tr em quan hãû ráút chàût ch våïi tøi ca chụng â âỉåüc chỉïng minh r rng
trong nhiãưu ti liãûu (Cain 1980; Nag v nhỉỵng ngỉåìi khạc 1980; Kangagi 1991; Khuda 1991). ÅÍ Viãût Nam,
nhỉ trong nhiãưu nỉåïc âang phạt triãøn khạc, tr em coù traùch nhióỷm trong họỹ gia õỗnh vổỡa nhổ mọỹt lỉûc lỉåüng
lao âäüng vỉìa l mäüt ngưn cung cáúp lao âäüng trỉûc tiãúp trong cạc hoảt âäüng kinh doanh, lao õọỹng nọng
nghióỷp cuớa họỹ gia õỗnh vaỡ laỡm thuó.
Giồùi (GENDER) cng l mäüt biãún säú khạc âỉåüc sỉí dủng trong tỏỳt caớ caùc phổồng trỗnh. Srikantan
õaợ quan saùt hoaỡn toaỡn âụng ràịng giåïi quút âënh säú lỉåüng v bn cháút cạc hoảt âäüng ca tr em. " Con trai
lm nhiãưu giåì hån trong viãûc chàn ni gia sục v lm viãûc trong cạc doanh nghiãûp v kinh tãú näng nghiãûp
häü gia õỗnh. Con gaùi laỡm nhióửu giồỡ hồn trong caùc hoảt âäüng khạc våïi con trai, nhỉ náúu àn v cạc viãûc làût

vàût trong nh". Phán cäng lao âäüng truưn thäúng dáùn âãún sỉû xút hiãûn nhỉỵng khạc nhau trong vai troỡ giồùi:
Caùc phổồng trỗnh (1) vaỡ (3) hỗnh nhổ cọ cạc quan hãû dỉång. Liãn quan âãún nh hỉåíng thåìi gian âi hc ca
tr em, cạc nghiãn cỉïu ( Ngán hng thãú giåïi 1996; Knodel; Trỉåìng v nhỉỵng ngỉåìi khạc) cho tháúy ràịng
cạc em gại åí Viãût Nam chëu nhiãưu báút låüi. Âiãưu ny cọ thãø liãn quan âãún quan niãûm truưn thäúng l con gại

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


94

Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam

s âi láúy chäưng, cn con trai s l chäù dỉûa ca bäú mẻ khi tøi gi. Do âọ, viãûc âáưu tỉ väún con ngỉåìi cho cạc
em gại bë gim, dỏựn õóỳn mọỹt dỏỳu hióỷu ỏm trong phổồng trỗnh (2). Ngoi ra, nhỉỵng âàûc âiãøm nhán kháøu hc
v mỉïc âäü tham gia ca anh, chë em rüt ca âỉïa tr cọ thãø tạc âäüng âãún phán bäú thåìi gian ca tr em.
Nhỉỵng âàûc âiãøm ca bäú mẻ cng âọng vai tr tỉång tỉû.
Phán bäú thåìi gian ca tr em, åí mäüt mỉïc âäü no âọ, phủ thüc vo anh em cuớa chuùng laỡm caùi gỗ.
Noùi caùch khaùc, mọỹt õổùa treớ laỡm caùi gỗ bở aớnh hổồớng khọng chố bồới õởa vë ca chụng trong sỉû phán cäng
chung ca táút c treớ em trong gia õỗnh, maỡ coỡn bồới yóỳu tọỳ giồùi cuớa anh em cuớa chuùng. Trong caùc phổồng
trỗnh (1) v (3) säú lỉåüng tr em dỉåïi 5 tøi âỉåüc sỉí dủng (UNDER5) âãø kiãøm tra nh hỉåíng ca nọ õóỳn
haỡnh vi lao õọỹng cuớa treớ em.
Trong phổồng trỗnh (3), cạc biãún säú OLDF v OLDM âo lỉåìng nhỉỵng nh hỉåíng cọ thãø cọ ca
biãún säú giåïi ca anh, chë em rüt âãún viãûc sỉí dủng thåìi gian ca tr em trong saớn xuỏỳt gia õỗnh. Caùc em gaùi
lồùn tuọứi hån cọ xu hỉåïng thay thãú cạc em bẹ hån lm cạc cäng viãûc näüi tråü, cạc em trai cọ nhỉỵng vai tr
tỉång tỉû, tuy nhiãn mäüt nh hỉåíng nh hån âo bàịng biãún säú OLDM âỉåüc âäúi chiãúu.
Cọ nhiãưu säú liãûu vãư lỉång bë thiãúu v khu vỉûc lm cäng àn lỉång cn ráút nh trong giai âoản phạt triãøn
ny åí Viãût Nam, do âọ thu nháûp theo tưn cuớa họỹ gia õỗnh õổồỹc sổớ duỷng thay cho lổồng cuớa caùc thaỡnh vión họỹ
gia õỗnh. Nhổợng họỹ gia õỗnh ngho cáưn tr em lm viãûc âãø phạt sinh thu nhỏỷp phuỷ cho họỹ gia õỗnh vaỡ thổồỡng

õổồỹc nóu ra nhỉ mäüt ngun nhán quan trng cho viãûc b hc ca tr em (Ngán hng thãú giåïi 1996). Do âọ, chi
phê cå häüi cho tr em âãún trỉåìng tháúp hån trong nhổợng họỹ gia õỗnh tổồng õọỳi khaù giaớ; do vỏỷy, treớ em hỗnh nhổ seợ
coù nhióửu thồỡi gian õi hoỹc hồn nóỳu thu nhỏỷp gia õỗnh cuớa chuùng cao hồn.
Tióu duỡng cuớa họỹ gia õỗnh theo tuỏửn trón õỏửu ngỉåìi (WKPERIN) âỉåüc sỉí dủng nhỉ mäüt chè bạo
cho thu nhỏỷp họỹ gia õỗnh theo tuỏửn trón õỏửu ngổồỡi, cho tháúy ràịng, nọ cung cáúp mäüt säú xáúp xè chênh xạc hån
vãư giåïi hản dỉåïi ca thu nháûp häü gia õỗnh:" Tuy nhión, dổồùi 2,27% treớ em noùi rũng chuùng tham gia vo cạc
hoảt âäüng phạt sinh thu nháûp, âọng goùp cuớa treớ em vaỡo thu nhỏỷp họỹ gia õỗnh s l mäüt khu vỉûc lao âäüng
khäng âỉåüc tr tiãưn, hồûc nhỉ lao âäüng giạn tiãúp hồûc chè l kh nàng lao âäüng. Âãø biãún säú WKPERIN cọ
thãø âỉåüc xem nhỉ biãún säú ngoải sinh, thỉí nghiãûm ca Smith v Blundell âäúi våïi nhỉỵng thäng tin hản chãú
âäưng thåìi våïi nhỉỵng biãún säú phủ thüc âỉåüc ạp dủng cho phỉång trỗnh lao õọỹng vaỡ kóỳt quaớ õổồỹc trỗnh baỡy
trong baớng 1. Gi thuút khäng: biãún säú WKPERIN l ngoải sinh khäng bë bạc b.
Bng 1- Thỉí nghiãûm ngoải sinh ca Smith v Blundell

Thåìi gian lao âäüng ca tr em
t - t sút ca

0,678

Nghiãn cỉïu vãư cå såí hả táưng v váún âãư ngho khäø åí Viãût Nam cho tháúy ràịng, âàûc biãût l "âáút âai
canh tạc hng nàm, âỉåüc tỉåïi tiãu v khäng âỉåüc tỉåïi tiãu, v âáút träưng cáy láu nàm, táút c âãưu cọ nh
hỉåíng têch cỉûc âãún thu nháûp ma vủ" (Van de Wale 1996).
Cạc hãû säú õổồỹc quy õởnh laỡ ỏm trong phổồng trỗnh (1) nhổng dổồng trong phổồng trỗnh (2). ọỳi
vồùi phổồng trỗnh (3), dỏỳu hiãûu ám âỉåüc k vng. Lao âäüng th mỉåïn hồûc sổớ duỷng cọng nghóỷ hióỷn õaỷi
hồn trong họỹ gia õỗnh s gim nhu cáưu sỉí dủng lao âäüng tr em.
Hc váún ca bäú mẻ cọ thãø nh hỉåíng âãún hnh vi sỉí dủng thåìi gian ca con cại, âàûc biãût trong
nhỉỵng lénh vỉûc lao âäüng v hc hnh, âỉåüc âo bàịng cạc biãún säú FSCH v MSCH.
ÅÍ Viãût nam, sỉû hiãûn diãûn ca äng b cọ nghéa l ngỉåìi mẻ v con cại s dnh êt thåìi gian cho cäng
viãûc näüi tråü v dnh nhiãưu thåìi gian cho hoảt âäüng sn xút v viãûc hc hnh ca con cại. Tuy nhiãn, do
mäüt t lãû tỉång âäúi nh tr em cọ ọng baỡ hióỷn dióỷn trong họỹ gia õỗnh, bióỳn sọỳ GRANNY õổồỹc sổớ duỷng
trong tỏỳt caớ caùc phổồng trỗnh.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


Amy Liu, Yuk Chu

95

Cạc biãún säú vng (REGION) v âä thở (URBAN) xuỏỳt hióỷn trong tỏỳt caớ caùc phổồng trỗnh. Nhỉỵng
nh hỉåíng vãư khäng gian cọ thãø dãù xỉí l hån bàịng cạch phán loải 119 cäüng âäưng thnh hai vng, miãưn Bàõc
v miãưn Nam. Vê dủ, Desai (1995) tháúy ràịng "tr em åí vng nụi ph Bàõc v vng Trung du ph Bừc hỗnh
nhổ laỡm vióỷc bón ngoaỡi gia õỗnh nhióửu hồn treớ em ồớ caùc vuỡng khaùc". Nghión cỉïu ca Ngán hng thãú giåïi
(1996) cng cho tháúy sỉû khạc nhau vãư chênh sạch åí miãưn Bàõc v miãưn Nam trỉåïc 1975 "giụp gii thêch
cho mỉïc hc váún âảt âỉåüc hiãûn nay åí miãưn Bàõc cao hån åí miãưn Nam". Tuy nhiãn, hiãøu biãút chung gåüi
ràịng tr em v phủ nỉỵ åí miãưn Bàõc tham gia nhiãưu hån vo nhiãưu lénh vỉûc khạc nhau.
Biãún säú âä thë (URBAN) õổồỹc sổớ duỷng trong tỏỳt caớ caùc phổồng trỗnh õóứ âạnh giạ nh hỉåíng ca
nhỉỵng khạc biãût âä thë - näng thän âãún hnh vi ca tr em v xạc âënh kh nàng lao âäüng ca ngỉåìi mẻ.
Theo bạo cạo ca Ngán hng thãú giåïi vãư Viãût Nam (1996), tr em tham gia trong cạc hoảt âäüng lao âäüng l
âàûc biãût phäø biãún åí khu vỉûc näng thän, åí âọ "Háưu nhỉ mäüt pháưn ba tr em tỉì 6 âãún 14 tuäøi tham gia lao
âäüng". Theo Desai (1995), "Näng nghiãûp hỗnh thaỡnh cồ sồớ kinh tóỳ cuớa khu vổỷc nọng thän v trong lục thåìi
vủ, ngay c tr nh cng âỉåüc sỉí dủng trong nhỉỵng cäng viãûc âi hi êt sổùc lổỷc ồớ bón ngoaỡi gia õỗnh". ióửu
naỡy õọửng nhỏỳt våïi nhỉỵng kãút qu trong cạc nỉåïc âang phạt triãøn khạc. Hãû säú ca biãún säú âä thë (URBAN)
trong phỉång trỗnh (3) do õoù õổồỹc kyỡ voỹng laỡ ỏm. Nguyón nhỏn cho hóỷ sọỳ dổồng trong phổồng trỗnh (4) õọỳi
vồùi biãún säú âä thë l r rng. Do nhỉỵng cå häüi phạt sinh thu nháûp phủ nỉỵ åí âä thë cọ xu hỉåïng sỉí dủng
nhiãưu giåì hån trong hoảt âäüng saớn xuỏỳt so vồùi phuỷ nổợ ồớ nọng thọn. Vỗ ngun nhán ny, nhu cáưu âäúi våïi tr
em nhỉ mäüt lỉûc lỉåüng lao âäüng åí khu vỉûc âä thë cao hån; do âọ dáúu hiãûu dỉång âỉåüc k vng trong
phỉång trỗnh (1) vaỡ (2).
Baớng 2- Caùc bióỳn sọỳ phuỷ thuọỹc â sỉí dủng v cạc dáúu hiãûu k vng

Tr em
Bäú lm nghãư näng

Lao âäüng

Näüi tråü

Âi hc

+

+

-

Mẻ lm nghãư näng

+

+

-

Âä thë

-

-

+

Näng thän

+

+

+

Viãûc lm phi näng nghiãûp

-

-

-

Viãûc lm näng nghiãûp

-

-

-

Dán täüc

-

-

+

Säú tr em (< 5) trong cuỡng gia õỗnh

+

+

Sọỳ treớ em trong âäü tøi 5 - 15

-

Säú chë gại nhiãưu tøi hån

-

Säú anh trai nhiãưu tøi hån

-

Äng b

+

Säú nàm âi hc ca bọỳ

-

-

+
+

Sọỳ nm õi hoỹc cuớa meỷ

-

+

Tuọứi vaỡ tuọứi bỗnh phổồng

+

-

+
-

Giồùi

+

+

+

Thu nhỏỷp họỹ gia õỗnh theo tuỏửn trón õỏửu ngổồỡi

-

+

-

Vióỷt Nam cọ nhiãưu nhọm täüc ngỉåìi: dán täüc Kinh (chiãúm khong 87% dán säú åí Viãût Nam), cạc
nhọm thiãøu säú khạc bao gäưm ngỉåìi Hoa, Thại, Khåme, Mỉåìng, Dao, Ty, H'mong. Biãún säú täüc ngỉåìi
(ETHNIC) âỉåüc sỉí dủng trong táút c caùc phổồng trỗnh õóứ õo lổồỡng nhổợng aớnh hổồớng coù thãø cọ.
Cọ nhiãưu dảng viãûc lm: 1) phi näng nghiãûp ; 2) näng nghiãûp; 3) c hai. Cạc biãún säú NONAGRI
v AGRI âãø kiãøm soạt nhỉỵng khạc nhau trong hnh vi cuớa treớ em trong nhổợng họỹ gia õỗnh tham gia vo
nhỉỵng dảng hoảt âäüng viãûc lm khạc nhau.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


96

Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam

Dáúu hiãûu k vng ca táút c cạc biãún säú phuỷ thuọỹc õổồỹc sổớ duỷng trong ba phổồng trỗnh õổồỹc tọm
tàõt trong bng 2 (xem bng 2).
IV- Kãút qu
Nhỉỵng âàûc âiãøm nhán kháøu hc l tøi, giåïi tênh cọ táưm quan trng trong viãûc gii thêch säú lỉåüng thåìi
tr em sổớ duỷng trong caùc hoaỷt õọỹng khaùc nhau. Nhỗn chung, mọỹt õổùa treớ caỡng lồùn thỗ caỡng sổớ duỷng nhióửu thåìi
gian trong lao âäüng (2,86 giåì mäüt tưn) v lm näüi tråü (1,307 giåì mäüt tưn) nhỉỵng êt thåìi gian õi hoỹc hồn (1,05
giồỡ mọỹt tuỏửn). ióửu naỡy hỗnh nhổ gåüi ràịng cọ sỉû trại ngỉåüc giỉỵa hc váún ca tr em v vai tr ca chụng nhỉ
mäüt ngưn lao õọỹng bón trong họỹ gia õỗnh khi õổùa treớ låïn lãn. Gim thåìi gian âi hc khäng tàng tỉång ỉïng trong
cạc hoảt âäüng khạc, trạch nhiãûm tàng lãn ca tr em cng phi tr giạ bàịng thåìi gian nhn räùi. Táưm quan trng

ca biãún säú tøi ca tr em, mäüt màût phn ạnh kh nàng tham gia lao âäüng ca tr em tàng lãn,màût khạc lm näøi
báût tr em l ngưn cung cáúp lao âäüng riãng ca häü gia õỗnh.
Phỏn cọng lao õọỹng truyóửn thọỳng laỡ hióứn nhión: con gại cọ trạch nhiãûm nhiãưu hån trong cạc cäng
viãûc näüi tråü (2,486 giåì mäüt tưn nhiãưu hån so våïi con trai), bë thiãût thoìi trong hoüc táûp: 1,604 giåì mäüt tưn êt
hån con trai. Gäüp c lải, con gại tham gia nhiãưu hån trong cäng viãûc näüi tråü nhỉng thåìi gian lao âäüng êt hån
con trai, gaïnh nàûng hån âàût lãn con gại v chụng phi tr giạ bàịng viãûc âi hc ca chụng.
Hc váún ca bäú mẻ våïi nhỉỵng dỏỳu hióỷu kyỡ voỹng trong caùc phổồng trỗnh (1) vaỡ (2), tuy nhiãn nh
hỉåíng khäng mảnh. Nghãư nghiãûp ca bäú mẻ nh hỉåíng mảnh âãún sỉí dủng thåìi gian ca tr em trong
nhỉỵng lénh vỉûc lao âäüng v hc hnh. Nhỉỵng âỉïa tr m bäú mẻ ca chụng lm näng nghiãûp cọ xu hỉåïng
lm viãûc 2,7 giåì nhiãưu hån v hc hnh khong 1 giåì êt hån so våïi nhỉỵng âỉïa tr m nghãư nghiãûp ca bäú
mẻ chụng l phi näng nghiãûp.
Sỉû hiãûn diãûn ca äng b cho tháúy tr em tham gia lao âäüng sn xút 1,074 giåì nhiãưu hån nhỉng
lm näüi tråü 1,063 giåì êt hån mäüt tưn, lm näøi báût vai tr ca äng b nhỉ mäüt nguọửn lao õọỹng coù khaớ nng
trong họỹ gia õỗnh. Tuy nhiãn sỉû hiãûn diãûn ca äng b khäng cọ báút k nh hỉåíng no âãún thåìi gian âi hc
ca tr em, gåüi ràịng gim thåìi gian lm cäng viãûc näüi tråü â dnh cho cạc hoảt âäüng lao âäüng sn xút
hån l dnh cho viãûc hc hnh. Âäúi våïi mäüt säú tr em dỉåïi 5 tøi,ì cọ sỉû liãn hãû dỉång våïi thåìi gian trong
lao âäüng v trong cạc vióỷc vỷt cuớa gia õỗnh. Tuy nhión, gaùnh nỷng coù nhióửu treớ em dổồùi 5 tuọứi trong họỹ gia
õỗnh rồi nhiãưu hån vo lénh vỉûc sn xút â hả tháúp nhu cáưu vãư dëch vủ träng nom tr. Våïi cạch nhỗn gỏửn
hồn, mọỹt õổùa treớ coù nhióửu chở hồn thỗ s êt lm cạc cäng viãûc vàût trong häü gia õỗnh hồn. Tổồng tổỷ, coù nhióửu
anh trai hồn hỗnh nhổ gim thåìi gian ca tr em trong sn xút ca gia õỗnh. Tuy nhión, hióỷu quaớ tồùi haỷn
cuớa trổồỡng hồỹp sau l khäng âạng kãø. Cạc chë gại nhiãưu tøi váùn cn l mäüt lỉûc lỉåüng thay thãú nhiãưu hån
trong saớn xuỏỳt cuớa gia õỗnh, bỏỳt kóứ giồùi tờnh cuớa anh em ruọỹt cuớa chuùng. Nhỗn chung, bũng chổùng tỗm thỏỳy
khúng õởnh rũng mọ hỗnh sổớ duỷng thồỡi gian cuớa tr em l mäüt hm säú khäng chè ca tøi v giåïi tênh ca
chụng m cn c vë trê v giåïi ca anh em rüt ca chụng.
Ngoi váún âãư cå cỏỳu gia õỗnh, caùc chióửu khaùc cuớa họỹ gia õỗnh nhổ thu nhỏỷp họỹ gia õỗnh theo tuỏửn
trón õỏửu ngổồỡi, dán täüc, vng (miãưn Bàõc, miãưn Nam) v khu vỉûc (âä thë, näng thän) l nhỉỵng ngưn khạc
nhau cọ thãø quan saùt trong mọ hỗnh sổớ duỷng thồỡi gian cuớa treí em.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn


Amy Liu, Yuk Chu

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

97

www.ios.org.vn


98

Mô hình sử dụng thời gian của trẻ em Việt Nam

Thu nhỏỷp họỹ gia õỗnh theo tuỏửn trón õỏửu ngổồỡi l cọ nghéa. Sỉû tàng lãn ca thu nháûp họỹ gia õỗnh
trón õỏửu ngổồỡi seợ giaớm thồỡi gian lao âäüng ca tr em, tàng thåìi gian âi hc v giaớm thồỡi gian trong hoaỷt
õọỹng saớn xuỏỳt cuớa gia õỗnh.
Nhổợng khạc nhau vãư täüc ngỉåìi lm näøi báût âëa vë báút låüi ca tr em trong cạc nhọm thiãøu säú so
sạnh våïi nhọm dán täüc Kinh. Tr em dán täüc thiãøu säú phi lm viãûc 1,589 giåì nhiãưu hån v hc hnh 2,088
giåì êt hån so våïi tr em dán täüc Kinh. Tuy nhiãn khäng cọ sỉû khạc nhau trong lộnh vổỷc saớn xuỏỳt cuớa gia
õỗnh. Nhổợng khaùc nhau giổợa âä thë - näng thän cọ nh hỉåíng sáu sàõc âãún säú lỉåüng thåìi gian tr em sỉí dủng
trong cạc hoảt âäüng khạc nhau. Tr em åí khu vỉûc âä thë cọ xu hỉåïng lao âäüng 1,304 giåì mäüt tưn êt hån,
hc hnh 2,171 giåì mäüt tưn nhiãưu hån v lm näüi tråü 1,034 giåì mäüt tưn êt hån so vồùi treớ em ồớ nọng thọn.
Kóỳt quaớ naỡy hỗnh nhổ gåüi ràịng tr em trong khu vỉûc âä thë cọ thãø cọ nhiãưu thåìi gian räùi hån tr em åí khu
vỉûc näng thän. Hån nỉỵa, nhỉỵng khạc biãût vng cng l mäüt úu täú quan trng trong lénh vỉûc lao âäüng sn
xút. Tr em åí miãưn Bàõc lm viãûc 6,275 giåì mäüt tưn nhiãưu hån so våïi tr em åí miãưn Nam.
V- Kãút lûn
Bi bạo ny ạp dủng mäüt mọ hỗnh phỏn bọỳ thồỡi gian õồn giaớn õóứ xaùc âënh nhỉỵng úu täú gii thêch

cho hnh vi sỉí dủng thåìi gian ca tr em trong lao âäüng, hc táûp vaỡ saớn xuỏỳt trong gia õỗnh. Toaỡn bọỹ kóỳt
quaớ cho tháúy ràịng khäng chè nhỉỵng âàûc âiãøm nhán kháøu riãng ca tr em cọ táưm quan trng, m nhỉỵng âàûc
âiãøm ca bäú mẻ v nhỉỵng chiãưu khạc ca häü gia õỗnh laỡ vỏỳn õóử quan troỹng trong sổớ duỷng thồỡi gian cuớa treớ
em bón trong họỹ gia õỗnh.
Tỏửm quan troỹng ca biãún säú tøi ca tr em lm näøi báût sỉû trại ngỉåüc giỉỵa viãûc hc táûp v nhỉỵng
sỉí dủng thåìi gian khạc khi tr låïn lãn. Mäüt ngun nhán cọ thãø l sỉû tên nhiãûm lao âäüng tr em vaỡ cồ cỏỳu
lao õọỹng rióng cuớa họỹ gia õỗnh. ióửu ny lm phỉïc tảp thãm cạc chênh sạch nhàịm gim thåìi gian ca tr em
trong lao âäüng v tàng thåìi gian âi hc ca chụng. Khäng chè âäúi våïi cạc nh láûp chênh sạch phi tênh chi
phê giạo dủc trỉûc tióỳp coù tờnh khaớ thi õọỳi vồùi họỹ gia õỗnh, m h phi xem xẹt chi phê cå häüi gia õỗnh phaới
gaùnh vaùc do nhổợng ngổồỡi lao õọỹng khọng coù viãûc lm hồûc â nghè hỉu trong khi tr em coìn âang âi hoüc.
Phán cäng lao âäüng trong häü gia õỗnh vỏựn mang õỷc trổng truyóửn thọỳng: con gaùi laỡm nhiãưu cäng viãûc näüi
tråü hån nhỉng dnh êt thåìi gian trong viãûc hc hnh. Chiãưu giåïi tênh phi chụ õóỳn trong vióỷc hỗnh thaỡnh
caùc chờnh saùch giaùo duỷc.
Thu nhỏỷp cuớa họỹ gia õỗnh cuợng laỡ mọỹt yóỳu tọỳ quan trng cọ thãø dáùn âãún tr em dnh nhiãưu thåìi
gian cho viãûc hoüc haình vaì êt thåìi gian cho näüi tråü v lao âäüng.
Ngoi ra, nhỉỵng khạc nhau vãư dán täüc, vng, v âä thë - näng thän cng lm âa dảng thãm nh
hỉåíng ca chênh sạch âãún pháún bäú thåìi gian trong âãø thu hẻp khong cạch giỉỵa tr em cạc dán täüc thiãøu säú
v tr em dán täüc Kinh, tr em åí miãưn Bàõc v tr em åí miãưn Nam, v tr em trong khu vỉûc âä thë v khu
vỉûc näng thän. Nghiãn cỉïu trong tỉång lai vãư hnh vi sỉí dủng thåìi gian ca tr em trong cạc nhọm phủ
khạc nhau chàõc chàõn s âỉa âãún sỉû hiãøu biãút sáu sàõc hån vãư váún âãư ny.
úu täú giåïi tênh ca anh chë em rüt ca âỉïa trv vai tr ca äng b cọ nh hỉåíng kãút håüp cho
thỏỳy rũng họỹ gia õỗnh laỡ mọỹt õồn vở phổùc tảp v cọ tênh häüi nháûp, trong âọ mäüt sỉû thay âäøi trong phán bäú
thåìi gian ca mäüt thnh viãn ny s nh hỉåíng âãún nhỉỵng ngỉåìi khạc. Do âọ, báút cỉï chênh sạch no nhàịm
nh hỉåíng âãún hnh vi phán bäú thåìi gian ca tr em khäng chè nhàịm mủc tiãu vo nhỉỵng khu vỉûc cọ nh
hỉåíng trỉûc tiãúp âãún tr em, m cn phi chụ âãún nhỉỵng quan hãû láùn nhau cọ thãø cọ giỉỵa cạc thnh vión
cuớa họỹ gia õỗnh.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c.

www.ios.org.vn