PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - NHỮNG HÀNH VI SAI LẠC – 8

Sigmund Freud

106

rựỗng khửng caóm thờởy gũ hùởt, khửng coỏ mửồt tûúãng, mưåt tịnh cẫm
hay mưåt k niïåm nâo, hay nïëu cố cng chùèng biïët rộ nhû thïë nâo.
Nhûng dêìn dêìn ngûúâi bïånh nhûúång bưå trûúác nhûäng àïì nghõ ca
chng ta, tỷồ tửở caỏo bựỗng caỏch lựồng im thờồt lờu trong khi ang noỏi
chuyùồn, rửỡi ruỏt cuồc thuỏ nhờồn rựỗng mịnh biïët nhûäng àiïìu khưng thïí
nối ra àûúåc lâm cho mịnh xêëu hưí, cho nïn khưng nối ra àûúåc trấi
vúái lỳõi aọ hỷỏa. Coỏ khi ngỷỳõi bùồnh thuỏ nhờồn rựỗng cố biïët mưåt vâi
àiïìu nhûng àiïìu àố liïn can àïën mưåt ngûúâi khấc nïn khưng tiïån
nối ra. Cố khi lẩi cho lâ nhûäng àiïìu mịnh biïët chẫ cố nghơa gị, chẫ
cố têìm quan trổng nâo àấng cho mịnh àïí àïën. Cûá thïë tiïëp tc
mậi cho túái khi bấc sơ noỏi cho hoồ biùởt rựỗng khi yùu cờỡu ngỷỳõi bùồnh
noỏi hïët thị ngûúâi bïånh phẫi nối hïët thûåc sûå chûá khưng phẫi nối
chúi.
Khố lông tịm thêëy mưåt ngûúâi bïånh nâo lẩi khưng dânh riïng
cho mịnh mưåt khoẫng nâo àố trong tinh thêìn, lâm cho viïåc trõ
bïånh khưng len lỗi vâo àố àûúåc. Mưåt thên ch rêët thưng minh ca
tưi trong sët mưåt tìn liïìn àậ giêëu khưng cho tưi biïët lâ anh ta cố
nhên tịnh, khi tưi trấch anh vïì iùỡu oỏ, anh traó lỳõi laõ anh tỷỳóng
rựỗng oỏ laõ viùồc riùng cuóa anh. Tờởt nhiùn viùồc trừ bùồnh bựỗng phên
têm hổc khưng thïí chêëp nhêån àiïìu giêëu giïëm àố. Vủ duồ nhỷ bờy
giỳõ chuỏng ta tuyùn bửở rựỗng, caónh sất trong ngây nâo àố sệ khưng
bùỉt mưåt ngûúâi nâo àố úã hai núi trong thânh Viïn chùèng hẩn, rưìi ài
tịm bùỉt mưåt ngûúâi tưåi phẩm àang êín nấu trong thânh phưë. Tïn tưåi
phẩm sệ trưën úã àêu nïëu khưng phẫi lâ úã mưåt trong hai núi nối trïn.
Tưi tûúãng rựỗng tửi coỏ thùớ daõnh mửồt quyùỡn haồn nhỷ thùở cho mửồt
ngỷỳõi thờn chuó cuóa tửi khi cho rựỗng ngỷỳõi nây cố thïí giûä àûúåc lúâi
hûáa vâ khưng nối cho ngûúâi khấc biïët nhûäng àiïìu cêìn giêëu vị l do

bđ mêåt nghïì nghiïåp. Thên ch nây rêët hâi lông vïì cưng viïåc trõ
bïånh. Tưi khưng hâi lông nhû anh ta vâ khưng bao giúâ dấm lâm lẩi
mưåt thđ nghiïåm nhû thïë nûäa.
Nhûäng ngûúâi bõ ấm ẫnh thûúâng viïån cúá lûúng têm vâ nghi
ngúâ àïí gêy khố khùn trong viïåc trõ bïånh, Nhûäng ngûúâi bõ nấo loẩn
thêìn kinh thûúâng lâm hỗng cửng viùồc trừ bùồnh bựỗng caỏch noỏi ra
nhỷọng iùỡu khửng đch lúåi gị cho cưng viïåc trõ bïånh, cố khi côn lâm
sai lẩc cưng viïåc nây nûäa. Tưi khưng hïì mën àûa cấc bẩn ài sêu
vâo nhûäng chi tiïët trong kyọ thuờồt trừ bùồnh. Tửi chú cờỡn noỏi rựỗng,
mửợi khi chng ta thânh cưng trong viïåc ếp båc ngûúâi bïånh lâm
theo lúâi trong mưåt phẩm vi nâo àố thị sûå chưëng àưëi lêåp tûác àûúåc
chuín sang mưåt àõa hẩt khấc. Lc àố sûå chưëng àưëi sệ cố tđnh cấch



Phên têm hổc nhêåp mưn

107

tri thûác dng nhûäng tâi liïåu l lån, nhûäng sûå khố khùn, sai lêìm
mâ ngûúâi ta tûúãng àậ tịm ra trong l thuët ca chng ta. Tûâ
miïång ngûúâi bïånh chng ta sệ àûúåc nghe lẩi têët cẫ nhûäng lúâi bâi
bấc mâ cấc nhâ khoa hổc nhêët loẩt àûa ra phẫn àưëi chng ta.
Àng lâ mưåt trêån bậo trong mưåt ly nûúác. Nhûng ngûúâi bïånh chõu
khố nghe chng ta nối, hûúáng dêỵn bâi bấc hổ, chó cho hổ nhûäng tâi
liïåu hổ cêìn tham khẫo. Hổ sùén sâng trúã thânh thên hûäu ca mưn
phên têm hổc vúái àiïìu kiïån lâ mưn nây àûâng àưång àïën hổ, àïën cấ
nhên ca hổ. Trong sûå chưëng àưëi àố cố mưåt mën cho chng ta ài
xa dêìn nhiïåm v chđnh. Vị thïë nïn chng ta phẫi chưëng àưëi lẩi
thấi àưå àố. Nhûäng ngûúâi bõ ấm ẫnh dng mưåt phûúng phấp àùåc

biïåt trong viïåc chưëng àưëi. Ngûúâi bïånh àïí n cho chng ta phên
tđch, khưng tỗ vễ phẫn àưëi khiïën cho àậ cố lc chng ta cố cẫm
tûúãng àang thânh cưng, nhûng rưìi cëi cng chùèng àẩt àûúåc mưåt
kïët quẫ gị. Lc àố múái thêëy sûå chưëng àưëi np sau sûå nghi ngúâ.
Ngûúâi bïånh tûå nh: “Nhûäng àiïìu nây thêåt hay, thêåt àểp tưi chùèng
mën gị hún lâ tiïëp tc, nïëu nhûäng àiïìu àố àng tưi sệ khỗi bïånh.
Nhûng cố lệ khưng àng, mâ mưåt khi tưi tin lâ khưng àng thị
bïånh tưi chùèng khỗi àûúåc”. Tịnh trẩng nây cố thïí kếo dâi lêu cho
túái khi chng ta têën cưng thùèng vâo sâo huåt sûå chưëng àưëi vâ lc
àố múái lâ giúâ pht quët liïåt.
Sûå chưëng àưëi cố tđnh cấch trđ thûác khưng lêëy gị lâm quan
trổng, cố thïí chiïën thùỉng àûúåc dïỵ dâng. Nhûng côn sûå chưëng àưëi
khấc khố chiïën thùỉng hún. Àấng lệ gúåi lẩi nhûäng k niïåm, ngûúâi
bïånh lẩi àûa ra nhûäng lån àiïåu thấi àưå trong cåc sưëng àïí chưëng
lẩi bấc sơ vâ phûúng phấp trõ bïånh. Khi ngûúâi bïånh lâ àân ưng, anh
ta thûúâng dûåa vâo nhûäng sûå giao thiïåp vúái ngûúâi cha mâ àõa võ àậ
bõ ưng bấc sơ thay thïë: àûa ra nhûäng lån àiïåu vïì sûå ham mën
àûúåc àưåc lêåp, lông tûå ấi vûúåt cẫ ngûúâi cha, khưng mën tỗ lông biïët
ún ngûúâi cha, ngûúâi bïånh dng nhûäng lån àiïåu nây àïí phấ ưng
bấc sơ khưng cho ưng lâm àûúåc cưng viïåc trõ bïånh. Ngỷỳõi ta coỏ caóm
tỷỳóng rựỗng ngỷỳõi bùồnh thủch laõm cho ưng bấc sơ thêët bẩi, bûåc mịnh
hún lâ mën khỗi bïånh. Nïëu ngûúâi bïånh lâ àân bâ thị hổ hay dng
nhûäng lúâi nng nõu êu ëm àïí xiïu lông ưng bấc sơ, nhiïìu khi tịnh
cẫm àưëi vúái ưng bấc sơ cố àûúåm mâu tịnh ấi. Khi khuynh hûúáng
nây àẩt túái mưåt mûác àưå nâo àố, ngûúâi bïånh khưng quan têm gị àïën
tịnh thïë hiïån tẩi nûäa, khưng côn nghơ àïën bïånh trẩng, qụn hïët
nhûäng àiïìu cam kïët trong khi trõ bïånh. Ngoâi ra lông ghen tng,
sûå thêët vổng ca ngûúâi bïånh khi thêëy ưng bấc sơ tỗ vễ lẩnh lng
vúái mịnh cng ngùn trúã cưng viïåc trõ bïånh tiïën hânh àïìu àïìu.

Sigmund Freud

108

Nhûäng sûå chưëng àưëi nây khưng àấng bõ kïët ấn hoân toân.
Chđnh sûå chưëng àưëi nhiïìu khi cng chûáa àûång nhiïìu tâi liïåu quan
trổng vïì àúâi sưëng ngûúâi bïånh vâ do àố cng gip nhiïìu cho bấc sơ
nïëu ưng nây biïët hûúáng dêỵn khếo lếo. Chó cố àiïìu lâ trong lc àêìu
bao giúâ nhûäng sûå chưëng àưëi nây cng cố hẩi cho sûå trõ bïånh. Àố
chđnh lâ sûå phất triïín ca cấi tưi mâ ngûúâi bïånh dng àïí chưëng lẩi
nhûäng sûå thay àưíi do sûå trõ bïånh cố thïí gêy ra. Nhûäng àùåc àiïím
ca cấi tưi nây xët hiïån dûúái nhûäng àiïìu kiïån ca bïånh thêìn kinh
vâ lâ phẫn ûáng àưëi vúái cùn bïånh; chng ta cố thïí cho lâ chng tiïìm
tâng trong ngûúâi bïånh vị nïëu khưng cố bïånh thị khưng bao giúâ
chng xët hiïån túái mûác àưå àố vâ vúái cûúâng àưå àố. Sûå xët hiïån
ca cấc chưëng àưëi nây khưng lâm hẩi gị àïën hiïåu quẫ ca sûå trõ
bïånh. Nhâ phên têm hổc biïët trûúác lâ thïë nâo cng cố chưëng àưëi,
thïë nâo chng cng xët hiïån vâ chó khưng hâi lông khi khưng lâm
cho chng xët hiïån vúái mưåt sûå rộ râng mong mën vâ lâm cho
ngûúâi bïånh hiïíu àûúåc tđnh chêët ca sûå chưëng àưëi àố thưi. Sûå hy bỗ
nhûäng sûå chưëng àưëi àố chđnh lâ cưng viïåc cêìn thiïët phẫi lâm, nïëu
lâm àûúåc thị chng ta àậ thânh cưng mưåt phêìn.
Ngûúâi bïånh lẩi lúåi dng bêët cûá mưåt cú hưåi nâo àïí thưi khưng
cưë gùỉng nûäa, cú hưåi nây cố thïí lâ mưåt tai nẩn bêët thêìn xẫy ra trong
lc àang chûäa, mưåt biïën cưë bïn ngoâi lâm ngûúâi bïånh ch àïën,
mưåt vễ th nghõch ca ngûúâi chung quanh àưëi vúái bïånh, mưåt bïånh
khấc xẫy ra lâm cho bïånh thêìn kinh nùång thïm, hóåc mưåt sûå tiïën
bưå khẫ quan trong viïåc chẩy chûäa. Cấc bẩn cûá thïm vâo nhûäng

àiïìu trïn, nhûäng àiïìu vûâa nối lâ cấc bẩn cố ngay mưåt bẫn kï khai
khưng phẫi lâ àêìy à, nhûng khấ àng vïì mổi phûúng tiïån chưëng
àưëi xẫy ra trong lc bïånh. Nïëu tưi nối nhiïìu chi tiïët vïì vêën àïì nhû
thïë lẩi chó cửởt ùớ chỷỏng minh rựỗng nhỷọng kinh nghiùồm cuóa chuỏng
ta trong viïåc khẫo cûáu cấc sûå chưëng àưëi lâ nïìn tẫng cho quan niïåm
sưëng àưång ca chng ta vïì bïånh thêìn kinh. Breuer vâ tưi àậ bùỉt
àêìu chûäa bïånh thêìn kinh bựỗng thửi miùn: ngỷỳõi bùồnh ờỡu tiùn cuóa
Breuer chú àûúåc chûäa chẩy trong tịnh trẩng bõ thưi miïn, tưi cng
lâm theo ưng ta. Phẫi nhêån lâ chûäa nhû thïë dïỵ dâng hún, dïỵ chõu
hún, mêët đt thị giúâ hún, nhûng kïët quẫ àẩt àûúåc khưng chùỉc chùỉn,
khưng àûúåc lêu. Vị thïë nïn tưi bỗ khưng dng thưi miïn nûäa vaõ
hiùớu rựỗng nùởu cỷỏ tiùởp tuồc duõng thửi miùn thũ khưng sao hiïíu àûúåc
tđnh cấch sưëng àưång ca nhûäng bïånh nây. Vị thưi miïn nïn bấc sơ
khưng thêëy cố sûå chưëng àưëi. Dưìn sûå chưëng àưëi ài, thưi miïn sệ cố
mưåt mưi trûúâng hoẩt àưång rưång rậi hún, vâ sûå chưëng àưëi nêëp sau
mưi trûúâng àố khưng lâm sao tiïën túái àûúåc y nhû sûå nghi ngúâ trong



Phên têm hổc nhêåp mưn

109

bïånh thêìn kinh bõ ấm ẫnh. Vũ thùở nùn tửi coỏ thùớ noỏi rựỗng mửn
phờn tờm hổc chó ra àúâi khi ngûúâi ta bỗ khưng dng thưi miïn
nûäa.
Nhûng d cố cho sûå chưëng àưëi lâ quan trổng chùng nûäa,
chng ta cng nïn dânh chưỵ cho nghi vêën vâ khưng nïn quấ vưåi
vâng trong viïåc cưng nhêån sûå cố mùåt ca cấc sûå chưëng àưëi. Cng cố
nhûäng trûúâng húåp bïånh thêìn kinh mâ sûå liïn tûúãng chùèng lâm

àûúåc gị; cng cố khi nhûäng lúâi bâi bấc ca chđnh ngûúâi bïånh àấng
àûúåc chng ta àïí , chng ta cố thïí àậ lêìm khi cho nhûäng lúâi bâi
bấc nây lâ nhûäng sûå chưëng àưëi. Tuy nhiïn tưi phẫi nối rựỗng lyỏ luờồn
ỷỳồc nhỷ thùở khửng phaói dùợ daõng gũ. Chng ta àậ cố dõp quan sất
con bïånh ca chng ta trûúác vâ sau khi nhûäng sûå chưëng àưëi nây
xët hiïån. Cûúâng àöå cuãa sûå chöëng àöëi luön luön thay àưíi trong thúâi
gian trõ bïånh; cûúâng àưå nây tùng lïn khi chng ta túái mưåt ch àïì
múái, àïën tưåt àónh khi ch àïì nây àïën chưỵ xêy dûång rưìi sau àố giẫm
dêìn khi ch àïì àậ lâm xong. Ngoâi ra, trûâ phi vị vng vïì trong k
thåt, chng ta chûa hïì gúåi cho ngûúâi bïånh chưëng àưëi chng ta hïët
mịnh. Trong sët thúâi gian trõ bïånh, ngûúâi bïånh thay àưíi nhiïìu lêìn
thấi àưå chưëng àưëi. Khi chng ta àûa hổ àûúåc àïën mưåt àiïím nâo àố
lâm cho hổ thûác àûúåc mưåt phêìn nâo nhûäng vêåt liïåu chûáa àûång
trong vư thûác ca hổ lâ hổ chưëng àưëi mẩnh nhêët; nïëu trûúác àố hổ
cố hiïíu hay chêëp nhêån mưåt àiïìu gị thị lc àố hổ cng bỗ hïët; trong
sûå chưëng àưëi tưåt àónh nây nhiïìu khi hổ tỗ ra ngu xín. Nhûng nïëu
ta gip hổ thùỉng àûúåc sûå chưëng àưëi àố, hổ sệ lêëy lẩi àûúåc bịnh tơnh
vâ lẩi hiïíu àûúåc. Vêåy thấi àưå phï bịnh chó trđch ca hổ khưng cố
tđnh cấch àưåc lêåp mâ chó lâ mưåt phûúng tiïån ph trong tịnh cẫm
ca hổ do sûå chưëng àưëi hûúáng dêỵn. Nïëu cố àiïìu gị khưng húåp l,
ngûúâi bïånh sệ tịm mổi cấch chưëng àưëi, nhûng nïëu cố àiïìu gị húåp l,
ngûúâi bïånh lẩi chêëp nhêån mưåt cấch dïỵ dâng. Chng ta cng
thûúâng lâm nhû thïë, nhûng súã dơ trong ngûúâi bïånh sûå lïå thåc ca
chđ vâo tịnh cẫm nây xët hiïån rộ râng nhû thïë chđnh lâ vị
chng ta àậ dưìn chng vâo cûá àiïím cëi cng ca chng.
Chng ta lâm sao giẫng àûúåc sûå kiïån ngûúâi bïånh dng à
mổi cấch chưëng lẩi sûå hy bỗ cấc triïåu chûáng bïånh vâ sûå tấi lêåp
tịnh trẩng bịnh thûúâng ca mưåt hoẩt àưång tinh thêìn? Nhûäng àưång
lûåc chưëng lẩi sûå thay àưíi tịnh trẩng nây cng nhû lâ nhûäng àưång
lûåc àậ gêy ra tịnh trẩng àố. Chng ta cố thïí dng nhûäng kinh

nghiïåm àẩt àûúåc trong viïåc phên tđch cấc triïåu chûáng àïí tấi lêåp sûå
hoẩt àưång tinh thêìn lc caác triïåu chûáng múái xuêët hiïån. Sau quan



Sigmund Freud

110

saỏt cuóa Breuer chuỏng ta biùởt rựỗng, sỳó dụ cấc triïåu chûáng cùn bïånh
xët hiïån lâ vị sûå hoẩt àưång tinh thêìn khưng àẩt àûúåc mûác àưå bịnh
thûúâng àïí cố thïí trúã thânh hûäu thûác. Triïåu chûáng chó xët hiïån àïí
thay thïë nhûäng cấi gị chûa hoân thânh. Do àố chng ta cố thïí xấc
àõnh àûúåc võ trđ ca tấc dng ca àưång lûåc gêy ra triïåu chûáng àố.
Chùỉc phẫi cố mưåt sûå chưëng àưëi mẩnh mệ khưng cố sûå hoẩt àưång
tinh thêìn tiïën vâo àûúåc thûác: vị thïë cho nïn sûå hoẩt àưång nây
phẫi cố tđnh cấch vư thûác vâ vúái tđnh cấch vư thûác àố nố côn xët
hiïån dûúái hịnh thûác mưåt triïåu chûáng. Nhûng sûå cưë gùỉng biïën vư
thûác thânh hûäu thûác cng gùåp sûå chưëng àưëi. Chng ta gổi sûå hoẩt
àưång gêy ra bïånh thêìn kinh xët hiïån dûúái hịnh thûác mưåt sûå
chưëng àưëi nây lâ sûå dưìn ếp.
Bêy giúâ chng ta phẫi hịnh dung xem sûå dưìn ếp nây ra sao?
Àố lâ àiïìu kiïån trûúác nhêët àïí húåp thânh mưåt triïåu chûáng vâ tûâ
trûúác túái nay chng ta chûa tûâng thêëy mưåt cấi gị tûúng tûå. Lêëy thđ
d mưåt sûå thc àêíy, mưåt hoẩt àưång tinh thêìn cố thïí biïën thânh
mưåt hânh vi: sûå thc àêíy nây cố thïí bõ gẩt ra mưåt bïn, bõ bỗ ài hay
bõ lïn ấn. Vị thïë nïn nghõ lûåc ca nố bõ rt ài, nố trúã thânh bêët lûåc,
chó côn sốt lẩi trong tinh thêìn nhû mưåt k niïåm thưi. Mổi quët
àõnh mâ sûå thc àêíy lâ àưëi tûúång àïìu phẫi tiïën hânh dûúái sûå kiïím
soất hûäu thûác ca cấi tưi. Nhûng khi sûå thc àêíy àố bõ dưìn ếp thị

sûå viïåc xẫy ra khấc hùèn. Nố seọ giỷọ nguyùn nghừ lỷồc nhỷng khửng
ùớ laồi ựỗng sau mưåt k niïåm nâo cẫ, sûå dưìn ếp sệ hoẩt àưång mâ
khưng chõu sûå kiïím soất ca thûác. Sûå so sấnh nây khưng gip ta
tiïën gêìn àïën sûå hiïíu rộ tđnh chêët ca sûå dưìn ếp .
Tưi mën trịnh bây cho cấc bẩn xem nhûäng sûå biïíu thõ l
thuët cố đch nhêët vïì phûúng diïån nây, nghơa lâ àng nhờởt ùớ hũnh
dung sỷồ dửỡn eỏp bựỗng mửồt hũnh aónh nhêët àõnh. Nhûng mën cho rộ
râng chng ta phẫi thay nghụa duõng ùớ mử taó cuóa chỷọ vử thỷỏc
bựỗng nghụa cố tđnh cấch hïå thưëng ca chûä nây; nối mưåt caỏch khaỏc,
chuỏng ta phaói chờởp nhờồn rựỗng vử thỷỏc hay hûäu thûác ca mưåt àùåc
àiïím tinh thêìn, chó lâ mưåt trong cấc tđnh chêët ca sûå hoẩt àưång
nây thưi. Khi mưåt sûå hoẩt àưång cố tđnh cấch vư thûác, sûå phên cấch
ca nố àưëi vúái hûäu thûác chó lâ dêëu hiïåu vïì sưë mïånh ca nố chûá
khưng phẫi chđnh sưë mïånh àố. Mën biïët rộ sưë mïånh àố nhû thïë
nâo, chuỏng ta phaói cửng nhờồn rựỗng mửợi sỷồ hoaồt ửồng tinh thêìn
trûúác hïët phẫi úã vâo mưåt giai àoẩn vư thûác trûúác khi biïën thânh
hûäu thûác cng nhû mưåt hịnh chuồp bựỗng maỏy aónh bao giỳõ cuọng
phaói qua mửồt giai àoẩn êm vâ chó trúã thânh têëm hịnh sau khi qua



Phên têm hổc nhêåp mưn

111

giai àoẩn dûúng. Nhûng cng khưng phẫi têëm hịnh nâo cng bùỉt
båc phẫi thânh mưåt hịnh dûúng, khưng phẫi bêët cûá mưåt sûå hoẩt
àưång vư thûác nâo cng phẫi biïën thânh hûäu thûác. Chng ta chó coỏ
thùớ noỏi rựỗng mửợi hoaồt ửồng tinh thờỡn bao giỳõ cng thåc mưåt hïå
thưëng tinh thêìn vư thûác rưìi cố thïí qua hïå thưëng hûäu thûác trong

mưåt vâi trûúâng húåp.
Hịnh dung tiïån lúåi nhêët cho chng ta lâ hịnh dung giẫn dõ
nhêët ca hïå thưëng: àố lâ hịnh dung trong khöng gian. Chuáng ta coi
hïå thöëng vö thûác nhû möåt cấi phông to trong àố nhûäng khuynh
hûúáng tinh thêìn chen chc nhau nhû nhûäng ngûúâi sưëng trong àố.
Cẩnh cấi phông nây cố mưåt phông nhỗ hún nhû mưåt phông khấch
bïn trong cố thûác tổa võ. Nhûng tẩi chưỵ cûãa thưng cùn phông vúái
phông khấch cố mưåt ngûúâi gấc cưíng àûáng kiïím soất mưỵi khuynh
hûúáng tinh thêìn, kiïím duåt vâ khưng cho khuynh hûúáng àố vâo
nïëu khuynh hûúáng nây húåp anh gấc. D ngûúâi gấc cưíng àíi mưåt
khuynh hûúáng khưng cho qua cûãa phông hay àïí cho mưåt khuynh
hûúáng qua cûãa vâo trong phông, sûå khấc biïåt giûäa hai sûå viïåc àố
khưng cố gị to lúán vâ kïët quẫ vêỵn nhû nhau. Mổi vêën àïì àïìu ph
thåc vâo sûå tinh mùỉt, thấo vất ca anh châng gấc cưíng. Hịnh ẫnh
nây cố lúåi cho chng ta vị gip chng ta múã röång yá kiïën cuãa chuáng
ta. Nhûäng khuynh hûúáng úã lẩi cùn phông lúán dânh cho vư thûác
thoất khỗi con mùỉt dôm ngố ca thûác trong phông khấch. Vêåy
nhûäng khuynh hûúáng àố àậ bùỉt àêìu cố tđnh cấch vư thûác. Khi ài
àïën ngûúäng cûãa phông khấch mâ bõ àíi, khưng àûúåc vâo phông
tûác lâ khuynh hûúáng àố khưng cố khẫ nùng àïí trúã thânh hûäu thûác:
chng ta nối lâ chng bõ dưìn ếp. Nhûng nhûäng khuynh hûúáng àûúåc
anh gấc cưíng cho phếp qua cûãa vâo phông khưng phẫi vị thïë mâ
nhêët thiïët trúã thânh hûäu thûác: chng chó trúã thânh hûäu thûác khi
chng àûúåc thûác àïí mùỉt àïën. Vêåy chng ta gổi cùn phông thûá hai
nây lâ: hïå thưëng tiïìn thûác. Vêåy viïåc mưåt hoẩt àưång trúã thânh hûäu
thûác vêỵn giûä ngun nghơa cố tđnh cấch mư tẫ. Àùåc tđnh ca sûå dưìn
ếp lâ úã chưỵ mưåt khuynh hûúáng bõ anh gấc - dan khưng cho bûúác tûâ
vư thûác sang phông tiïìn thûác. Chđnh anh gấc cưíng nây chng ta
gổi lâ sûå chưëng àưëi khi chng ta dng phûúng phấp phên têm àïí
chêëm dûát sûå dưìn ếp.

Cấc bẩn sệ bẫo lâ nhûäng hịnh dung àố vûâa giẫn dõ vûâa ngưng
nghïnh khưng thïí khưng cố chưỵ trong mưåt bâi thuët trịnh vïì
khoa hổc. Cấc bẩn nối àng, tưi cng biïët lâ nố khưng àûúåc àng
vâ nïëu tưi khưng lêìm thị chùng bao lêu nûäa chng ta sệ cố mưåt cấi



Sigmund Freud

112

gị hay hún thay vâo àố. Tưi khưng biïët lâ sau khi sûãa àưíi vâ hoân
bõ, hịnh dung àố cố côn vễ ngưng nghïnh nûäa hay thưi. Trong khi
chúâ ỳồi caỏc baồn nùn nhỳỏ rựỗng chuỏng ta aọ coỏ mưåt hịnh dung nhû
thïë khi ta thêëy con ngûúâi ca Ampêre búi trong dông àiïån, vâ
nhûäng hịnh dung nhû thïë khưng phẫi lâ vư đch vị sao chng cng
gip ta hiïíu àûúåc mưåt vâi sûå quan sất. Tưi cố thïí chựổc chựổn rựỗng
giaó thuyùởt vùỡ hai cựn phoõng, ngỷỳõi gaỏc trûúác cûãa phông, thûác
àûáng trong phông khấch cho chng ta mưåt hịnh dung rêët sất thûåc.
Tưi cng mën cấc baồn nhờồn thờởy rựỗng nhỷọng danh tỷõ: vử thỷỏc,
tiùỡn yỏ thûác, thûác cng cố giấ trõ chùèng khấc gị nhûäng danh tûâ
vêỵn thûúâng dng nhû: tiïìm thûác, cẩnh thûác (para - conscient)
hay giûäa thûác (interconscient).
Tưi mong cấc baồn seọ noỏi thùm rựỗng sỷồ tửớ chỷỏc cuóa guửỡng mấy
tinh thêìn àng àïí cùỉt nghơa nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh
mën cố giấ trõ cêìn phẫi cố tđnh tưíng quất vâ gip cho ta hiïíu àûúåc
nhûäng sûå hoẩt àưång bịnh thûúâng. Khưng côn gị àng hún nûäa,
trong lc nây tưi chûa thïí lâm hâi lông cấc bẩn àûúåc nhûng sûå
quan têm cuãa chuáng ta vïì têm lyá cuãa sûå hổp thânh cấc triïåu chûáng
bïånh thêìn kinh chó cố thïí tùng lïn nhiïìu nïëu, nhúâ sûå khẫo sất cấc

àiïìu kiïån bïånh l, chng ta hy vổng tịm hiïíu àûúåc vïì sûå hoẩt àưång
ca hïå thưëng tinh thêìn bịnh thûúâng mâ tûâ trûúác túái nay chng ta
chûa hïì biïët gị cẫ.
Bâi thuët trịnh ca tưi vïì hai hïå thưëng vư thûác vâ hûäu thûác,
vïì liïn quan giûäa chng vâ nhûäng liïn quan gùỉn chùåt chng vúái
thûác khưng nhùỉc nhúã cấc bẩn nhúá lẩi gị sao? Cấc bẩn suy nghơ ài
vâ seọ thờởy rựỗng anh chaõng gaỏc cỷóa ỷỏng giỷọa vử thûác vâ tiïìn
thûác chđnh lâ sûå hiïån thên ca sûå kiïím duåt àậ cho giêëc mú rộ
râng hịnh thûác cëi cng ca nố. Nhûäng cấi gị côn sốt lẩi ban
ngây, nhûäng sûå kđch àưång trong giêëc mú lâ nhûäng tâi liïåu tiïìn
thûác chõu ẫnh hûúãng ca nhûäng ham mën vư thûác bõ dưìn ếp, liïn
kïët vúái chng, nhêån sûå giuáp àúä cuãa chuáng, nhúâ nghõ lûåc cuãa chuáng
àïí hổp thânh giêëc mú tiïìm tâng. Dûúái quìn ngûå trõ ca hïå thưëng
vư thûác, nhûäng vêåt liïåu tiïìn thûác ỷỳồc xờy dỷồng bựỗng sỷồ cử oồng
vaõ di chuyùớn rờởt đt khi thêëy xët hiïån trong àúâi sưëng tinh thêìn
bịnh thûúâng, nghơa lâ trong hïå thưëng tiïìn thûác. Chng ta biùớu
thừ hai hùồ thửởng naõy bựỗng phỷỳng tiùồn laõm viïåc ca chng; ty
theo mưëi liïn quan ca nố vúái thûác ra sao chng ta cố thïí nối
hiïån tûúång nây hay hiïån tûúång nổ thåc vâo hïå thưëng nây hay hïå
thưëng khấc. Theo quan niïåm nây thị giêëc mú khưng cố gị chûáng tỗ



Phên têm hổc nhêåp mưn

113

lâ cố tđnh cấch bïånh hoẩn, giêëc mú cố thïí àïën vúái bêët cûá ngûúâi nâo
bịnh thûúâng trong nhûäng àiïìu kiïån biïíu thõ cho giêëc ng. Giẫ
thuët vïì sûå cêëu tẩo ca gìng mấy tinh thêìn, vûâa cùỉt nghơa àûúåc

sûå thânh lêåp giêëc mú, vûâa cùỉt nghơa àûúåc sûå thânh lêåp cấc triïåu
chûáng bïånh thêìn kinh cố thïí cố giấ trõ àưëi vúái bêët cûá àúâi sưëng tinh
thêìn bịnh thûúâng nâo.
Vêåy chng ta phẫi hiïíu sûå dưìn ếp nhû thïë nâo? Sûå dưìn ếp chó
lâ mưåt àiïìu kiïån ài trûúác sûå thânh lêåp mưåt triïåu chûáng. Chng ta
àậ thêëy lâ triïåu chûáng thay thïë cho mưåt cấi gị mâ sûå dưìn ếp khưng
cho biïíu lưå ra ngoâi. Nhûng khi biïët sûå dưìn ếp lâ gị rưìi chng ta
cng chûa hiïíu lâm sao triïåu chûáng cố thïí thay thïë àûúåc cấi gị àố
khưng biïíu lưå ra ngoâi. Vïì àêìu kia ca vêën àïì, sûå dưìn ếp cng nïu
ra nhûäng cêu hoãi nhû sau: Nhûäng khuynh hûúáng chõu ẫnh hûúãng
ca sûå dưìn ếp lâ nhûäng khuynh hûúáng nâo? Nhûäng àưång lûåc nâo
àậ bùỉt båc phẫi cố sûå dưìn ếp? Sûå dưìn ếp cố mc àđch gị? Àïí trẫ lúâi
cấc cêu hỗi àố hiïån nay chng ta chó cố mưåt ëu tưë duy nhêët. Khẫo
sất sûå chưëng àưëi, chng ta thêëy sûå chưëng àưëi chó lâ sẫn phêím ca
nhûäng àưång lûåc vâ nhûäng tđnh chêët àố àậ quy àõnh sûå dưìn ếp hay
đt nhêët àậ gip cho nố xët hiïån. Côn nhûäng cấi khấc chng ta
chûa biïët.
Nhûng úã àêy chng ta cố thïí dûåa vâo nhûäng thđ nghiïåm nối
trïn. Sûå phên tđch cho ta biïët rộ nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn
kinh cố mc àđch gị. Àưëi vúái cấc bẩn àiïìu àố chùèng cố gị múái lẩ. Tưi
chùèng àậ trịnh bây nhû thïë trong hai trûúâng húåp bïånh thêìn kinh
rưìi sao? Nhûng hai trûúâng húåp àố cố nghơa gị? Cấc bẩn cố quìn
àôi hỗi tưi chûáng minh àiïìu tưi khùèng àõnh hâng trùm hay nhiïìu
hún nûäa trûúâng húåp khấc. Tưi tiïëc lâ khưng thïí chiïìu àûúåc. Tưi
phẫi u cêìu cấc bẩn dûåa trïn kinh nghiïåm riïng ca cấc bẩn hay
trưng cêåy vâo sûå tin tûúãng ca cấc bẩn vïì nhûäng àiïìu àậ àûúåc têët
cẫ cấc nhâ phên têm hổc khấc khùèng àõnh.
Chùỉc hùèn cấc bẩn côn nhúá lâ trong hai trûúâng húåp àố chng
ta àậ dng sûå phên tđch àïí ài sêu vâo àúâi sưëng tịnh dc ca ngûúâi
bïånh. Trong trûúâng húåp thûá nhêët chuáng ta thêëy hïët sûác rộ râng

mc àđch hay khuynh hûúáng ca cấc triïåu chûáng ỷỳồc khaóo saỏt;
trong trỷỳõng hỳồp thỷỏ hai coỏ thùớ rựỗng mc àđch hay khuynh hûúáng
nây bõ mưåt cấi gị che lêëp mêët, chng ta sệ nối sau àïën cấi nây.
Nhûng trong nhûäng trûúâng húåp khấc chng ta àïìu nhêån thêëy
nhûäng chi tiïët giöëng nhû trong hai trûúâng húåp trïn. Trong mổi
trûúâng húåp chng ta àïìu ài sêu vâo cấc biïën cưë tịnh dc, àïìu thêëy



Sigmund Freud

114

rộ nhûäng ham mën tịnh dc ca ngûúâi bïånh vâ lêìn nâo chng ta
cng thêëy nhûäng triïåu chûáng àïìu cố mưåt mc àđch nhû nhau. Mc
àđch nây khưng gị khấc hún lâ sûå thỗa mận tịnh dc; nhûäng triïåu
chûáng cố mc àđch thỗa mận tịnh dc ca ngûúâi bïånh, thay thïë cho
sûå thỗa mận khi trong àúâi sưëng bịnh thûúâng ngûúâi bïånh khưng
àûúåc thỗa mận.
Cấc bẩn hậy nhúá lẩi trûúâng húåp bõ ấm ẫnh trong ngûúâi bïånh
thûá nhêët. Ngûúâi vúå phẫi xa chưìng, ngûúâi chưìng mâ mịnh u qu
nhûng khưng thïí cng sưëng vúái mịnh àûúåc vị nhûäng sûå ëu kếm
ca ưng ta. Nâng phẫi trung thânh vúái chưìng, khửng tũm caỏch thay
thùở chửỡng bựỗng ngỷỳõi khaỏc. Triùồu chỷỏng bïånh ca nâng hiïën cho
nâng nhûäng gị nâng cêìu mong, nêng cao ngûúâi chưìng lïn, ph
nhêån, sûãa chûäa sûå ëu kếm ca chưìng, nhêët lâ sûå bêët lûåc. Triïåu
chûáng nây chó lâ sûå thỗa mận mưåt ham mën nhû giêëc mú nhûng
khấc giêëc mú úã chưỵ àêy lâ sûå thỗa mận mưåt ham mën vïì tịnh ấi.
Vïì ngûúâi bïånh thûá hai nhûäng àiïìu nâng lâm trûúác khi ài ng cố
mc àđch trùn trúã khưng cho cha mể giao húåp àïí traỏnh khoói coỏ mửồt

ỷỏa em. Bựỗng lùợ nghi naõy, ngỷỳõi con gấi àõnh thay thïë ngûúâi mể.
Vêåy trong trûúâng húåp nây cng nhû trong trûúâng húåp thûá nhêët,
ngûúâi bïånh mën hy bỗ nhûäng trúã ngẩi cho viïåc thỗa mận tịnh
dc vâ ham mën luën ấi. Chng ta sệ nối ngay àïën nhûäng sûå
phûác tẩp nối trong phêìn trïn.
Àïí biïån minh cho nhûäng àiïìu dê dùåt cêìn cố trong àïì lån ca
tưi, tưi u cêìu cấc bẩn ch àïën sûå kiïån lâ têët cẫ nhûäng àiïìu tưi
nối vïì sûå dưìn ếp, sûå thânh lêåp vâ nghơa cấc triïåu chûáng àïìu dûåa
trïn sûå phên tđch ba hịnh thûác ca bïånh thêìn kinh: vâ chó ấp dng
cho ba hịnh thûác nây thưi: nấo loẩn thêìn kinh vị lo êu súå hậi, nấo
loẩn thêìn kinh vị quy hưìi, bõ ấm ẫnh. Sûå hoẩt àưång ca phên têm
hổc cng chó giúái hẩn trong ba chûáng bïånh nây thưi, nhûäng chûáng
bïånh mâ chng ta gổi lâ chûáng bïånh thêìn kinh khấc. Tuy phên
têm hổc cng cố khẫo cûáu nhûng khưng ài sêu lùỉm. Cố mửồt loaồi
chỷỏng bùồnh khửng thùớ trừ ỷỳồc bựỗng phờn tờm hổc nïn bõ gẩt ra
mưåt bïn. Cấc bẩn khưng nïn quùn rựỗng phờn tờm hoồc laõ mửồt khoa
hoồc haọy coõn quấ trễ, mën nghiïn cûáu cêìn phẫi àïí nhiïìu thúâi gian
vaõ cửng cuóa, rựỗng mỳỏi caỏch ờy khửng lờu khoa hổc nây chó cố mưỵi
mưåt nhên viïn thưi. Tuy nhiïn tẩi khùỉp mổi núi ngûúâi ta àậ tịm
hiïíu nhûäng chûáng bïånh thêìn kinh khưng phẫi lâ hoấn chuín. Tưi
hy vổng sệ trịnh bây cho cấc bẩn biïët nhûäng giẫ thuët vâ kïët quẫ
ca chng ta khi àem ấp dng vâo nhûäng chûáng bïånh múái nây sệ



Phên têm hổc nhêåp mưn

115

phất triïín nhû thïë nâo, nhûäng mưn hổc múái nây khưng ph nhêån

nhûäng giẫ thuët vâ kïët quẫ nây mâ côn xêy dûång nhiïìu àiïìu cao
hún nûäa. Vị nhûäng vêåt liïåu nây chó ấp dng cho ba chûáng bïånh
hoấn chuín thưi, tưi tûå cho phếp nêng cao giaỏ trừ cuóa caỏc triùồu
chỷỏng bựỗng caỏch cho caỏc bẩn biïët mưåt chi tiïët múái. So sấnh ngun
nhên gêy ra ba chûáng bïånh nây chng ta tiïën túái mưåt kïët quẫ cố
thïí tốm tùỉt trong cưng thûác sau àêy: nhûäng ngûúâi bïånh àau khưí vị
mưåt sûå thiïëu sốt, vị thûåc tïë àậ ngùn khưng cho hổ thỗa mận àûúåc
tịnh dc. Hai kïët quẫ nây hôa húåp vúái nhau hoân toân. Cấch àưåc
nhêët àïí hiïíu nhûäng triïåu chûáng nây lâ coi chng nhû mưåt sûå thỗa
mận xët hiïån àïí thay thïë àiïìu mâ àúâi sưëng tinh thêìn thûúâng àậ
ngùn khưng cho thỗa thỗa mận.
Ngûúâi ta cố thïí àûa ra nhiïìu lån àiïåu bâi bấc nûäa àưëi vúái àïì
lån lâ nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh chó lâ nhûäng triïåu
chûáng dng àïí thay thïë. Tưi nối cho cấc bẩn nghe vïì hai lån àiïåu
nây. Cấc bẩn cố thïí bẫo: cố rêët nhiïìu trûúâng húåp mâ àïì lån ca
ưng khưng biïån minh àûúåc; trong nhûäng trûúâng húåp nây nhûäng
triïåu chûáng cố vễ nhû cố mưåt mc àđch trấi hùèn: khưng phẫi lâ
thỗa mận tịnh dc mâ tịm cấch gẩt ra ngoâi hay hy bỗ sûå thỗa
mận tịnh dc. Tưi khưng mën ph nhờồn rựỗng lyỏ luờồn cuóa baồn rờởt
uỏng. Trong phờn tờm hổc nhiïìu khi sûå viïåc phûác tẩp hún mịnh
tûúãng. Nïëu sûå viïåc giẫn dõ ài thị àêu cố cêìn túái phên têm hổc àïí
diïỵn giẫng cho rộ râng hún. Trong trûúâng húåp ngûúâi bïånh thûá hai
cuãa chuáng ta coá nhûäng cûã chó tịm cấch gẩt bỗ sûå thỗa mận tịnh dc
vđ d nhû viïåc cêët hïët cấc tiïëng tđch tùỉc àưìng hưì àïí trấnh cho ngûúâi
bïånh khỗi nghơ àïën sûå cûúng lïn cuãa cú quan sinh duåc hay viïåc
traánh cho bịnh hoa khỗi rúi xëng àêët, khỗi vúä hay vổng lâ vúái viïåc
àố ngûúâi bïånh sệ gịn giûä àûúåc trinh tiïët. Trong nhiïìu trûúâng húåp
khấc, tđnh cấch tiïu cûåc nây rộ râng hún nhûäng hânh vi cûã chó àïìu
cố mc àđch trấnh nhûäng k niïåm vâ sûå cấm dưỵ vïì tịnh dc.
Nhûng hún mưåt lêìn phên têm hổc àậ chûáng minh rựỗng coỏ sỷồ traỏi

ngỷỳồc khửng hựốn laõ aọ coỏ mêu thỵn. Chng ta cố thïí múã rưång àïì
lån: nhûäng triïåu chûáng cố mc àđch hóåc thỗa mận tịnh dc hóåc
lêín trấnh nố. Tđnh cấch tđch cûåc rộ râng trong sûå nấo loẩn thêìn
kinh, tđnh cấch tiïu cûåc rộ râng trong sûå ấm ẫnh. Nïëu nhûäng triïåu
chûáng cố thïí dng àïí thỗa mận tịnh dc hay trấi lẩi thị tđnh caỏch
lỷỳọng diùồn naõy coỏ thùớ ỷỳồc cựổt nghụa rựỗng sỷồ hoẩt àưång mâ chng
ta chûa cố dõp nối àïën. Chng lâ kïët quẫ ca sûå dung hôa, ca sûå
liïn húåp ca hai khuynh hûúáng trấi ngûúåc nhau, cng mư tẫ
nhûäng àiïìu bõ dưìn ếp cng nhû nhûäng àiïìu gêy ra sûå dưìn ếp vâ



Sigmund Freud

116

gip cho sûå lêåp thânh ca sûå dưìn ếp. Sûå thay thïë cố lúåi hún hay
kếm cho mưåt trong hai khuynh hûúáng chûá đt khi chó cố lúåi cho mưåt
khuynh hûúáng thưi. Trong bïånh nấo loẩn thêìn kinh, hai mc àđch
thûúâng phất biïíu trong mưåt triïåu chûáng; trong sûå ấm ẫnh cố hai
mc àđch khấc nhau: triïåu chûáng cố hai thị, phên ra hai àưång tấc.
Mưỵi àưång tấc thûåc hiïån cấi nổ trûúác cấi kia rưìi triïåt tiïu nhau.
Côn mưåt àiïìu nghi vêën khấc khố giẫi hún. Chng ta cố ài húi
quấ xa khưng khi mën giẫi thđch mổi trỷỳõng hỳồp bựỗng sỷồ thoóa
maọn tũnh duồc. Nhỷọng triùồu chỷỏng nây thûåc ra khưng thỗa mận
mưåt ëu tưë cố thûåc nâo cẫ, mâ chó hêm nống lẩi mưåt cẫm giấc hay
biïíu dûúng cho mưåt hịnh ẫnh ngưng cìng ca mưåt phûác thïí tịnh
dc. Ngoâi ra sûå thỗa mận tịnh dc nây thûúâng cố tđnh cấch trễ
con khưng xûáng àấng nhû sûå th dêm hay nhûäng hânh vi bêín thóu
mâ ngûúâi ta thûúâng cêëm trễ con khưng cho lâm. Cấc bẩn sệ ngẩc

nhiïn khi thêëy ngûúâi ta coi lâ thỗa mận tịnh dc lâ nhûäng hânh
àưång àấng lệ chó nïn coi nhû nhûäng sûå thỗa mận àưåc ấc, kinh túãm
cố khi trấi thiïn tûå nûäa. Vïì nhûäng àiïím nây chng ta chûa thïí
àưìng vúái nhau àûúåc mưåt khi chûa khẫo sất sêu rưång àúâi sưëng
tịnh dc ca àân ưng vâ chêët xấc àõnh xem nhû thïë nâo thị àûúåc
coi nhû cố tđnh chêët tịnh dc.
20. ÀÚÂI SƯËNG TỊNH DC CA NGI AN ệNG

Chựổc caỏc baồn ùỡu tỷỳóng tỷỳồng rựỗng moồi ngûúâi àïìu àưìng vïì
nghơa ca hai chûä tịnh dc. Trûúác hïët “tịnh dc” chùèng lâ mưåt
cấi gị tc tơu mâ mổi ngûúâi àïìu trấnh khưng mën nối àïën û? Cố
ngûúâi kïí cho tưi nghe chuån mưåt sưë hổc trô ca mưåt nhâ tinh thêìn
hổc nưíi tiïëng, mën cho thờỡy tin rựỗng triùồu chỷỏng cuóa bùồnh naỏo
loaồn thờỡn kinh cố tđnh chêët tịnh dc, àûa thêìy àïën trûúác mưåt ngỷỳõi
bùồnh naỏo loaồn thờỡn kinh ang quựỗn quaồi trong nhỷọng dấng àiïåu
giưëng nhû mưåt ngûúâi àân bâ àang sinh. Ưng thêìy tỗ vễ khinh
thûúâng vâ nối: “Sûå sinh con khưng cố gị dđnh dấng àïën tịnh dc
cẫ”. Têët nhiïn viïåc sinh con khưng phẫi lc nâo cng cố tđnh chêët
tc tơu.
Cố bẩn sệ trấch tưi vị àậ àa cúåt trûúác mưåt vêën àïì nghiïm
trổng nhû thïë. Nhûng tưi khưng hïì mën nối àa. Búãi lệ nưåi dung
ca hai chûä “tịnh dc” khưng dïỵ àõnh nghơa tđ nâo. Trûúác hïët ngûúâi
ta coỏ thùớ cho rựỗng tờởt caó nhỷọng caỏi gũ coỏ dđnh dấng àïën sûå khấc
biïåt giûäa giưëng àûåc vâ giưëng cấi àïìu cố tđnh chêët tịnh dc, nhûng



Phên têm hổc nhêåp mưn

117

àõnh nghơa àố vûâa mú hưì vûâa quấ rưång. Xết àïën cấch giao cêëu cấc
bẩn cố thùớ cho rựỗng tờởt caó nhỷọng caỏi gũ dủnh daỏng ùởn viùồc tũm
khoaỏi laồc bựỗng thờn thùớ, nhờởt laõ bựỗng cấc cú quan tịnh dc ca
ngûúâi khấc phấi, nghơa lâ dđnh dấng àïën viïåc giao húåp àïìu cố tđnh
chêët tịnh dc. Àõnh nghơa nhû thïë cấc bẩn sệ gêìn quan àiïím vúái
nhûäng ngûúâi nâo cho tịnh dc lâ mưåt thûá gị tc tơu khố coi, vâ nïëu
nhû thïë thị sûå sinh àễ chùèng cố gị lâ tịnh dc cẫ. Nhûng khi quan
niùồm rựỗng ựồc tủnh cuóa tũnh duồc laõ sỷồ sinh con, cấc bẩn sệ gẩt bỗ
ra ngoâi àõnh nghơa àố rêët nhiïìu hânh àưång nhû sûå th dêm hay
hưn hđt, tuy khưng cố mc àđch sinh àễ mâ vêỵn coỏ tủnh chờởt tũnh
duồc. Chuỏng ta biùởt rựỗng sỷồ cửở gùỉng àõnh nghơa àïìu àûa àïën nhiïìu
sûå khố khùn, cho nùn chuỏng ta ỷõng hy voồng rựỗng trong trỷỳõng
hỳồp naõy chng ta sệ trấnh khỗi nhûäng khố khùn àố. Trong quấ
trịnh phất triïín ca khấi niïåm vïì “tịnh dc” chng ta thêëy cố mưåt
cấi gị mâ Silberer gổi lâ mưåt “sûå sai lêìm vị mën giêëu giïëm”. D
sao chng ta cng khưng thiïëu nhûäng chiïìu hûúáng cố thïí àûa
chng ta àïën àiïìu mâ loâi ngûúâi thûúâng gổi lâ “tịnh dc”.
Mưåt àõnh nghơa nâo cố thïí nối àïën sûå khấc biïåt giûäa phấi
nam vâ phấi nûä, sûå sung sûúáng thỗa mận trong vêën àïì tịnh dc,
nhiïåm v sinh con, vâ ln cẫ tđnh chêët tc tơu khố coi ca tịnh
dc, ca nhûäng hoẩt àưång àấng phẫi dêëu giïëm, cố thïí d dng cho
mổi nhu cêìu thûåc tïë ca cåc àúâi. Nhûng khoa hổc khưng thỗa
mận vúái mưåt àõnh nghơa nhû thïë. Sau khi khẫo sất k câng, tó mó,
chng ta thêëy lâ cố mưåt sưë loẩi ngûúâi mâ àúâi sưëng tịnh dc khấc
hùèn àúâi sưëng ca àa sưë ngûúâi khấc. Nhiïìu ngûúâi trong bổn ngûúâi
“sa àổa” nây khưng côn àïí gị àïën sûå khấc biïåt giûäa cấi vâ àûåc
nûäa. Hổ chó thỗa mận àûúåc tịnh dc àưëi vúái ngûúâi cng phấi vúái hổ
thưi; ngûúâi khấc phấi àưëi vúái hổ chùèng cố nghơa gị cẫ vâ nhiïìu khi
côn lâm hổ ghï túãm nûäa. Nhûäng con ngûúâi “sa àổa” nây quẫ lâ

khưng hïì àïí àïën viïåc sinh con. Nhûäng ngûúâi nây, chng ta gổi lâ
“ngûúâi àưìng tđnh luën ấi”. Àân ưng hay àân bâ thåc loẩi nây cố
khi lâ nhûäng ngûúâi cố hổc thûác, cố giấo dc, cố tinh thêìn ln l vâ
trđ thûác rêët cao. Hổ mën dûåa vâo nhûäng àẩi diïån khoa hổc ca
riïng hổ, gấn cho mịnh tđnh cấch ca mưåt giưëng thûá ba (ngoâi
giưëng àûåc vâ giưëng cấi) cng cố quìn lúåi nhû nhûäng giưëng kia.
Chng ta sệ cố dõp xết àïën nhûäng u sấch ca hổ. Hổ khưng hïì lâ
“phấi thûúång lûu” trong nhên loẩi nhû mën; trong hâng ng
ca hổ cng cố nhûäng kễ vư giấ trõ vâ vư đch nhû trong sưë ngûúâi
thûúâng.




Sigmund Freud

118

Nhûäng con ngûúâi “sa àổa nây” cng dng nhûäng àưëi tûúång
tịnh dc ca mịnh nhû ngûúâi thûúâng. Nhûng sau àố hổ cố nhiïìu
hânh àưång khấc hùèn ngûúâi thûúâng. Hổ cố thïí àem so sấnh vúái
nhûäng con qu quấi dõ, thư bó trong bûác hổa ca P. Brïughl àang
tịm cấch cấm dưỵ thấnh Antoine, hay nhûäng võ thêìn vâ tđn àưì mâ
Gustave Flaubert cho diïỵu qua trûúác mùåt con ngûúâi ngoan àẩo ca
ưng ta. Hổ cêìn àûúåc phên loẩi, nïëu khưng chng ta sệ khưng biïët
àûúâng nâo mâ lêìn. Hổ àûúåc chia thânh hai loẩi: loẩi ngûúâi àưìng
tđnh luën ấi khấc thûúâng vïì àưëi tûúång tịnh ấi ca hổ, theo àíi
mc àđch luën ấi khấc hùèn ngûúâi thûúâng. Thåc loẩi thûá nhêët nây
bao gưìm nhûäng ngûúâi nâo khưng giao húåp vỳỏi ngỷỳõi khaỏc phaỏi
bựỗng cỳ quan sinh duồc nhỷ thỷỳõng lùồ maõ thay thùở cỳ quan naõy

bựỗng phờỡn khaỏc trong thên thïí. Phêìn thên thïí nây cố tiïån lúåi hay
khưng trong viïåc thỗa mận tịnh dc, cố bêín thóu hay khưng, hổ bêët
cêìn, khưng cho lâ quan trổng (vđ d nhỷ thay ờm hửồ bựỗng mửỡm
hay hờồu mửn). Cuọng thuửồc vâo loẩi nây nhûäng ngûúâi dng cú quan
sinh dc khưng phẫi vâo viïåc giao cêëu mâ vâo viïåc khấc, vị d nhû
hêåu mưn hay chưỵ bâi tiïët khấc. Rưìi àïën nhûäng ngûúâi khưng dng
àïën cú quan sinh dc vâ thay vaõo oỏ bựỗng ửi vuỏ, ửi chờn hay
nhỷọng bủm toỏc ca ngûúâi àân bâ. Cố ngûúâi lẩi khưng thêm dng
àïën thên thïí ca ngûúâi àân bâ nûäa: àưëi vúái hổ cố khi mưåt vêåt dng
nâo trong phông tùỉm cng dng àûúåc viïåc nhû mưåt chiïëc giêìy hay
khùn tùỉm. Àố lâ bổn thåc vïì linh vêåt giấo. Cëi cng phẫi kïí àïën
bổn ngûúâi giao cêëu nhû thûúâng nhûng vúái nhûäng àôi hỗi kinh
khng, nhû giao cêëu vúái mưåt xấc chïët vị chó thỗa mận khi lâm
xong cưng viïåc kinh túãm ghï ngûúâi àố. Nhûng thưi nối àïën nhûäng
sûå kinh túãm àố àậ quấ nhiïìu.
Loẩi thûá hai gưìm cố nhûäng ngûúâi thỗa mận tịnh dc theo lưëi
mâ nhûäng ngûúâi thûúâng chó coi nhû nhûäng sûå sûãa soẩn, vđ d nhû
súâ mố khùỉp mổi núi trïn mịnh ngûúâi khấc phấi, nhịn vâo thûåc sêu
nhûäng núi thêìm kđn nhêët, phư bêìy cú quan sinh dc ca mịnh ra
vúái hy vổng lâ ngûúâi khấc phấi cng súâ mố nhû mịnh. Rưìi àïën
nhûäng ngûúâi chó thỗa maọn ỷỳồc bựỗng caỏch laõm nhuồc hay laõm au
khửớ ngỷỳõi khaỏc phaỏi bựỗng moồi haõnh ửồng xờởu xa. Cuọng thuửồc loẩi
nây nhûäng ngûúâi chó thỗa mận khi bõ hânh hẩ, àau àúán trong lc
hânh lẩc. Nhûäng ngûúâi khấc thåc loẩi ngûúâi lâm à nhûäng hânh
àưång bêët thûúâng ca cẫ hai loẩi trïn. Mën cho àêìy à chng ta
cêìn phên chia hai loẩi trïn thânh nhûäng loẩi nhỗ khấc: mưåt loẩi
tịm caỏch thoóa maọn bựỗng nhỷọng sỷồ viùồc coỏ thỷồc, mửồt loẩi khấc chó

Phờn tờm hoồc nhờồp mửn

119

thoóa maọn bựỗng nhỷọng sỷồ viùồc khưng cố thûåc, chó cố trong trđ tûúãng
tûúång thưi.
Têët cẫ nhûäng sûå kinh túãm nối trïn àïìu lâ nhûäng hânh vi dc
tịnh thûåc sûå ca bổn ngûúâi nây, àố lâ àiïìu khưng côn ai nghi ngúâ
nûäa. Chđnh bổn ngûúâi nây cho àố lâ súã thđch ca hổ. Nhiïìu khi hổ
cng thêëy nhûäng hânh àưång àố chó lâ nhûäng hânh àưång thay thïë
nhûng sûå thûåc àưëi vúái hổ nhûäng hânh àưång kinh túãm, àiïn rưì nây
cng giấ trõ vïì sûå thỗa mận tịnh dc chùèng khấc gị àưëi vúái ngûúâi
thûúâng, nhiïìu khi àôi hỗi hổ nhûäng sûå hy sinh to lúán chùèng khấc
gị chng ta vâ khi khẫo sất nhûäng chi tiïët trong àúâi sưëng tịnh dc
ca hổ chng ta sệ thêëy hổ giưëng vâ khấc chng ta úã chưỵ nâo. Têët
nhiïn nhûäng hânh àưång àố cố tđnh cấch tc tơu khố coi àïën trúã
thânh nhú nhëc.
Bêy giúâ àûáng trûúác mưåt hânh vi dc tịnh quấi gúã nhû thïë,
chng ta phẫi cố thấi àưå nhû thïë nâo? Tun bưë lâ chng ta bêët
bịnh, ghï túãm, khưng tấn thânh nhûäng hânh àưång àố, chùèng ài
àïën àêu cẫ, chùèng đch lúåi gị. Àố lâ nhûäng hiïån tûúång mâ chng ta
phẫi nghiïn cûáu nhû moồi hiùồn tỷỳồng khaỏc. Chuỏng ta cuọng khửng
thùớ noỏi rựỗng nhûäng hiïån tûúång àố chó cố tđnh cấch àùåc biïåt, hiïëm
cố vị khưng àng sûå thûåc. Nhûäng hiïån tûúång àố xẫy ra ln ln
vâ rêët nhiïìu. Nhûng nïëu cố ngûúâi naõo oỏ noỏi rựỗng nhỷọng haõnh vi
quaỏi gỳó noỏi trùn khưng nïn lâm cho chng ta quan niïåm sai lêìm vïì
nhûäng àiïìu chng ta àậ bïnh vûåc thị chng ta phẫi trẫ lúâi ngay lâ:
mưåt khi chûa hiïíu àûúåc nhûäng hânh àưång bïånh hoẩn vïì tịnh dc
àố, mưåt khi chûa biïët giûäa chng vâ àúâi sưëng tịnh dc bịnh thûúâng

cố nhûäng liïn quan gị, chng ta sệ khưng hiïíu àûúåc rộ râng àúâi
sưëng tịnh dc bịnh thûúâng trûúác mưåt cưng viïåc khêín cêëp, tịm hiïíu
nhûäng sûå bêët bịnh thûúâng àố àïí xem chng cố liïn quan gị àïën àúâi
sưëng tịnh dc bịnh thûúâng.
Chng ta cố mưåt àiïìu nhêån xết vâ hai cåc thđ nghiïåm múái.
Àiïìu nhêån xết thûá nhêët ca Ivan Bloch: nhûäng sûå bêët bịnh thûúâng
kinh túãm àiïn rưì nây vêỵn cố tûâ xûa túái nay, trong mổi thúâi àẩi,
trong mổi dên tưåc, d bấn khai, hay vùn minh nhêët, nhiïìu khi côn
àûúåc xậ hưåi tha thûá vâ cưng nhêån nûäa. Hai thđ nghiïåm múái àûúåc
thi hânh trong khi khẫo sất cấc ngûúâi mùỉc bïånh thêìn kinh ca
mưn phên têm hổc; hai thđ nghiïåm nây sệ gip chng ta hiïíu rộ vïì
nhûäng sûå bêët bịnh thûúâng nây.
Chng ta àậ noỏi rựỗng nhỷọng triùồu chỷỏng bùồnh thờỡn kinh chú
laõ sỷồ thỗa mận cố tđnh cấch thay thïë, nhûng viïåc dng caách nghiïn



Sigmund Freud

120

cûáu nhûäng triïåu chûáng nây àïí khùèng àõnh àïì lån nây nhiïìu khố
khùn. Àïì lån nây chó cố thïí chûáng minh àûúåc khi nối àïën sûå thỗa
mận dc tịnh, chuỏng ta phaói kùớ caó nhỷọng sỷồ thoóa maọn bựỗng nhûäng
phûúng phấp bêët thûúâng nối trïn, vị nhûäng triïåu chûáng àố xẫy ra
quấ nhiïìu. Khưng cố mưåt ngûúâi bïånh thêìn kinh nâo lẩi khưng cố
khuynh hûúáng àưìng tđnh luën ấi, rêët nhiïìu triïåu chûáng bïånh
thêìn kinh chó lâ cấch phất biïíu ca khuynh hûúáng tiïìm tâng nây
thưi: àiïìu nhêån xết nây khiïën cho bổn ngûúâi àưìng tđnh luën ấi
khưng thïí tỷồ cho rựỗng mũnh laõ nhỷọng con ngỷỳõi ựồc biùồt. Kễ nâo

vưỵ ngûåc tûå xûng lâ àưìng tđnh luën ấi chó lâ ngûúâi thûác àûúåc
bïånh ca mịnh mâ thưi, nhûng sưë ngûúâi nây khưng thêëm vâo àêu
so vúái sưë ngûúâi mâ sûå àưìng tđnh luën ấi tiïìm tâng trong têm trđ.
Chng ta bùỉt båc phẫi coi sûå àưìng tđnh luën ấi nhû mưåt cấi nhổt
trong àúâi sưëng tịnh ấi, têìm quan trổng ca nố câng ngây câng to
khi ta tiïën gêìn àïën àúâi sưëng nây. Têët nhiïn sûå khấc biïåt giûäa àưìng
tđnh luën ấi vâ àúâi sưëng tịnh dc bịnh thûúâng khưng phẫi vị thïë
mâ mêët ài; nïëu giấ trõ l thuët ca sûå àưìng tđnh luën ấi cố giẫm
ài chùng nûäa giấ trõ thûåc tïë ca nố vêỵn tưìn tẩi. Ngay bïånh
paranoia (bïånh thêìn kinh cố àùåc tđnh tûå cao tûå àẩi, đch k ghï
gúám, ln ln tinh thêìn tỗ ra bêët trùỉc, hay nghi ngúâ, cấu kónh)
cng chó lâ mưåt mûu toan chưëng lẩi nhûäng sûå àưìng tđnh luën ấi
quấ mẩnh. Chùỉc cấc bẩn côn nhúá túái ngûúâi bïånh, trong khi bõ ấm
ẫnh thûúâng bùỉt chûúác cûã chó ca chưìng sưëng xa mịnh: viïåc nây xẫy
ra ln ln àưëi vúái nhûäng ngûúâi bõ bïånh thêìn kinh. Tuy àố khưng
phẫi thûåc sûå lâ àưìng tđnh luën ấi nhûng nố cng hưåi t à cấc
àiïìu kiïån ca sûå àưìng tđnh luën ấi.