[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 32 phần 8

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2296

M¸c gưi lót-vÝch Cu-gh en-man, 26 th¸ng Ba 1870

M¸c gưi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

Còn ngày mai là chủ nhật, như vậy, một tín đồ Thiên chúa
giáo tốt như tôi được phép dừng công việc và thông báo cho anh
biết những tin tức tỉ mỉ hơn, đặc biệt về tình hình Nga đà có sự
phát triển đáng quan tâm.
Gien-ni, nhân vật Gi. Uy-li-am nổi tiếng của chúng tôi, có
trong tay ấn phẩm khá tốt là các tác phẩm của cha Gơ-tơ 565. Tuy
nhiên, Gien-ni mới đây đà được mời đến gặp bà Vi-ăng-ti, vợ
của một thương gia I-ta-li-a giầu có. Có rất nhiều người có mặt
ở ®ã, trong sè ®ã cã mét sè ng­êi Anh. Gien-ni đà đọc Sếch-xpia
và thu được thành công lớn.
Xin anh hÃy chuyển giúp lời chào của tôi đến Nữ bá tước1 và
lời cảm ơn về những dòng thư dịu dàng mà bà đà rất có nhà ý
gửi cho tôi. Bà ấy hoàn toàn không mảy may có cơ sở để lấy làm
tiếc là bà ấy đà lựa chọn tiếng La-tinh thay vì tiếng Pháp 566.
Điều đó chẳng những là bằng chứng về một thị hiếu cổ điển và
phát triển cao, mà còn cắt nghĩa tại sao bà ấy không bao giờ bị
rơi vào ngõ cụt2 .
Tôi cũng gửi những lờ i cầu chúc tốt đ ẹp nhất đến
Phren-xơ-khen.
Mo-rơ
Công bố lần đầu bằng tiếng Nga trong
cuốn sách: Những bức thư của Mác

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1

Ghéc-tru-đa, vợ của Cu-ghen-man.

2 Trong nguyên bản: être au bout de son latin nguyên văn có nghĩa là cạn
kiệt những hiểu biết về tiếng la-tinh , nghĩa bóng là
mang .

rơi vào ngõ cụt ,

hoang

gửi Cu-ghen-man , 1928

và tiếng Pháp

2297


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1604

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

1605

Luân Đôn, 9 tháng Tư 1870

72
Mác gửi lút-vích Cu-ghen-man
ở Han-nô-vơ
Luân Đôn, 28 tháng Ba 1870

Cu-ghen-man thân mến!
Vì cái nhọt ở bên hông trái của tôi không cho phép tôi ngồi
lâu, cho nên để khỏi phải chép lại hai lần, tôi gửi cho anh lá thư
dành cho Ban chấp hành Brao-svai-gơ, cho Brắc-cơ và các đồng
chí. Tốt nhất là nếu sau khi đọc xong tự anh chuyển lá thư ấy
và nhắc lại một lần nữa rằng đây là thông báo mật và không
được đem công bố 1 .
Công bố lần đầu trên tạp chí Die Neue
Zeit , Bd. 2, số 15, 1901-1902

In theo bản in trong tạp
chí
Nguyên văn là tiếng Đức

73
Mác gửi di-gơ-phrít mây-ơ
Và au-gu-xtơ phô-gtơ567
ở Niu oóc

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Mác gửi kèm theo bức thư này bản Thông báo mật do ông soạn.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2300

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

2301

Mây-ơ thân mến và Phô-gtơ thân mến!

về các bài viết của ông ấy trên tờ Arbeiter Union. ếch-ca-ri-út

Tôi gửi cho các anh những tấm ảnh của tôi chụp đủ các kiểu,

quá ngả theo xu hướng muốn coi cương vị tổng thư ký như là

trong một tấm ảnh ấy tôi chụp ảnh cùng cô con gái trưởng của
mình là Gien-ni. Tất cả các tấm ảnh ấy được chụp lại từ các tấm

phương cách kiếm ra nguồn tiền bạc, và lối hành động này
thường hay làm cho những người Đức chúng ta bị mất uy tín

ảnh đà chụp sớm hơn theo yêu cầu của Cu-ghen-man. Tôi không

dưới con mắt của người Pháp và người Anh. Chẳng hạn, các anh

phải là người chđ x­íng sù xa xØ nµy.

h·y xem mÈu th­ cđa Le-xnơ gửi cho tôi, được gửi kèm ở đây. Vì
lý do này mà tôi sẽ không thông báo cho ếch-ca-ri-út cả về

Trước hết, để biện minh cho sự im lặng lâu của tôi, các anh
sẽ thấy qua mẩu thư gửi kèm đây của ếch-ca-ri-út rằng
Tổng Hội đồng đà thông qua việc biểu quyết sự bày tỏ lời chia
buồn về tình hình sức khoẻ của tôi 568 (như các anh thấy đấy, tôi
đang luyện cách nói lóng tiếng Đức kiểu pen-xin-va-ni). Thật
vậy, do bệnh thường xuyên tái phát cho nên từ đầu tháng Chạp
chỉ có hai lần tôi đà có thể tham dự các phiên họp của Tổng Hội
đồng, vì thế mà khi thảo luận tất cả các vấn đề quan trọng hơn
đặt ra cho Tổng Hội đồng, Tiểu ban đà họp ở nhà tôi. Trong tình
hình như vậy mỗi phút thật sự nhàn rỗi của tôi (mà tôi vẫn
chưa hoàn toàn bình phục) đều được sử dụng vào công việc, do
vậy tôi đà phải hạn chế việc trao đổi thư từ bằng cách chỉ viết
những lá thư cần thiết nhất.
Trước hết, về vấn đề Doóc-gơ. Ông ấy đà gửi hai lá thư cho
ếch-ca-ri-út với tư cách là tổng thư ký. ếch-ca-ri-út đà thông
báo cho Tổng Hội đồng về những lá thư ấy. Song, Tổng Hội đồng
đà giao cho ếch-ca-ri-út trao những lá thư ấy cho tôi để soạn
thảo thư trả lời, vì tôi là thư ký phụ trách các chi hội Đức ở Mỹ.
Tôi đà chủ ý trì hoÃn, vì tôi có biết về chuyến đi của Mây-ơ đến
Tây ấn, nhưng lại không tìm ra địa chỉ nhà riêng của Phô-gtơ.
Những lá thư riêng tư của Doóc-gơ gửi cho ếch-ca-ri-út thì
tôi không được biết về chúng. Chắc hẳn những thư ấy chỉ có liên
quan đến vấn đề tiền bạc những khoản tiền trả cho ếch-ca-ri-út

những lá thư của Mây-ơ 569. Số là, trong đó có một từ ngữ không
thể chống đỡ nổi đối với ếch-ca-ri-út về việc Doóc-gơ có tiền.
Về hai lá thư chính thức của Doóc-gơ thì những lá thư ấy
được viết ra nhân danh Liên đoàn công nhân toàn Đức (Liên
đoàn lao động số 5) và được ký tên: thư ký thông tấn.
Trong một lá thư ấy có lời đề nghị gửi các bản báo cáo của
Tổng Hội đồng và có những lời lẽ được mọi người thừa nhận là
huyên thuyên.
Trong một thư khác không có gì quan trọng cả ngoài lời
thông báo rằng Liên đoàn này đà gia nhập Quốc tế.
Hôm nay tôi sẽ viết vài dòng cho ngài Doóc-gơ và tôi sẽ gửi
cho ông ấy 15 bản báo cáo gần đây1 , theo đề nghị của ông ấy.
Có một ông tên là Rô-bớc Uy-li-am Hi-um (Astoria, Long
Island, New York) cách đây ít lâu đà gửi cho chúng tôi một lá
thư nói cặn kẽ về bản nghị quyết của Tổng Hội đồng về cuộc
ân xá đối với người Ai-rơ-len 2 ; đây là tài liệu xuất sắc trong
số tất cả những gì mà cho đến nay chúng tôi đà nhận được
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Báo cáo về đại hội hàng năm lần thứ tư của Hội liên hiệp công nhân quốc tế
họp ở Ba-lơ .
2 C. Mác.

Dự thảo nghị quyết của Tổng Hội đồng về chính sách của chính

phủ Anh đối với các tù nhân Ai-rơ-len (Xem tập này, tr. 517-518).


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1608

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

của người Anh và người Mỹ. Theo đề nghị của ông ta được bổ

ăng-ghen gưi m¸c, 22 th ¸ng hai 1882

1609


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2304

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

nhiệm làm thông tín viên chuyên về các thành phần Anh Mỹ và
ông ta đà đồng ý đảm nhiệm các trách nhiệm đó. Vì vậy tôi đề nghị
các anh làm quen với người này, và nhằm mục đích này tôi gửi vài
dòng cho ông ấy.
Qua đoạn trích từ báo Marseillaise gửi kèm theo ở đây
số ra ngày 2 tháng Tư, các anh sẽ thấy rằng Ph. Các-lơ và
Ph. I-u-bi-xơ đây là những nhân vật mà ở đây chúng tôi không
biết đà gửi đến Pa-ri một bức thư nhân danh công nhân Đức.
Tôi muốn biết xem những nhân vật ấy liệu có thuộc vào số người
của chúng ta hay không? ở đây trong Tổng Hội đồng người
ta thấy đáng nghi ngờ một điều là trong bức thư này không hề
có một chữ nào đề cập đến Quốc tế, hơn thế nữa, bức thư ấy được

viết như thể là Hội liên hiệp nói chung không tồn tại.
Tướng Cluy-de-rơ ở Niu Oóc có đề nghị được phục vụ Tổng
Hội đồng trong cương vị thông tín viên Pháp. Không biết, liệu
ông ấy có được chấp nhận không, điều đó thì tôi không rõ,
nhưng tôi thấy hình như tôi có được nghe thấy về việc đó. Đây là
một anh chàng nhẹ dạ, hời hợt, hay quấy rầy, có tính khoác lác.
Chẳng hạn, trong một lá thư trong số những lá thư gần đây
của mình gửi đến báo Marseillaise ông ta đà tự giới thiệu là
người đại diện được công nhận của giới công nhân Niu Oóc! Tuy
vậy, đối với chúng ta con người này có một ý nghĩa nào đó, chính
là nhờ quan hệ của ông ta với tờ Marseillaise. Trong trường
hợp các anh muốn làm quen với nhân vật này, chí ít nhằm tìm
hiểu kỹ về ông ta, thì tôi gửi đến cho các anh giấy uỷ nhiệm mà
nói chung có thể sẽ hữu dụng cho các anh.
Số tiền mà Mây-ơ gửi cho Xtếp-ni, thì đà được chuyển cho
Tổng Hội đồng. Xtếp-ni là một người Anh tuyệt diệu, nhưng là
một người Anh rất thông thái rởm. Ông ta gửi cho tôi lá thư của
Mây-ơ cùng với số tiền được gửi kèm trong đó, cho nên tôi lại
phải chuyển tất cả những thứ đó cho Tổng Hội đồng.

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

2305

Ngày kia (11 tháng Tư) tôi sẽ gửi cho các anh những văn
kiện của Quốc tế mà tôi có trong tay. (Hôm nay thì đà quá muộn
để có thể gửi những văn kiện ấy ra bưu điện.) Tôi cũng sẽ gửi
thêm một số bản báo cáo Ba-lơ nữa.
Trong số các tư liệu gửi đến, các anh cũng sẽ tìm thấy một số
bản của văn bản mà các anh đà biết, đó là nghị quyết của Tổng

Hội đồng, thông qua ngày 30 tháng Mười một, về cuộc ân xá
người Ai-rơ-len, do tôi soạn thảo, cũng như tập sách mỏng xuất
bản ở Ai-rơ-len nói về sự đối xử với các thành viên phong trào
phê-ni-ăng bị kết án.
Sau nữa, tôi có ý định đưa ra một số dự thảo nghị quyết nữa
về sự cần thiết phải biến hình thức hợp nhất hiện nay38 (nghĩa
là sự nô dịch xứ Ai-rơ-len) thành một liên minh tự do và bình
quyền với nước Anh. Về những nghị quyết nhằm công bố công
khai thì sự tiến triển xa hơn nữa của vấn đề này tạm thời bị
đình lại do sự vắng mặt bất đắc dĩ của tôi tại Tổng Hội đồng.
Không một uỷ viên nào khác trong Tổng Hội đồng có sự am hiểu
cần thiết về vấn đề Ai-rơ-len và uy tín đầy đủ đối với các uỷ
viên người Anh trong Tổng Hội đồng, để có thể thay tôi trong
vấn đề này.
Tuy nhiên, thời gian trôi qua không uổng phí, vì vậy tôi đề
nghị các anh đặc biệt chú ý đến điều dưới đây.
Sau nhiều năm nghiên cứu vấn đề Ai-rơ-len tôi đà đi đến kết
luận rằng đòn quyết định giáng vào các giai cấp thống trị ở Anh
(mà đây là điều có ý nghĩa quyết định đối với phong trào công
nhân toàn thế giới) chỉ có thể được thực hiện ở Ai-rơ-len, chứ
không phải ở nước Anh.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1612

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

Ngày 1 tháng Giêng 18701 Tổng Hội đồng đà phát ra bản

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Trong bản viết tay viết nhầm là: ngày 1 tháng Chạp 1869 .

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

1613


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2308

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

thông tri1 mật, do tôi soạn thảo bằng tiếng Pháp (để nhằm tác
động trở lại đối với nước Anh thì chính các tờ báo Pháp, chứ
không phải các tờ báo §øc, míi cã ý nghÜa quan träng), ®Ị cËp
®Õn mèi liên hệ giữa cuộc đấu tranh dân tộc ở Ai-rơ-len với sự
nghiệp giải phóng của giai cấp công nhân, như vậy là đề cập đến
lập trường mà Hội liên hiệp công nhân quốc tế phải có đối với
vấn đề Ai-rơ-len.
ở đây tôi thông báo tóm tắt những điểm chủ yếu.
Ai-rơ-len là thành luỹ của giai cấp địa chủ quý tộc Anh. Việc
bóc lột đất nước này không chỉ là nguồn cđa c¶i vËt chÊt chđ u
cđa nã. Sù bãc lét tạo ra sức mạnh tinh thần hết sức to lớn của
nó. Giai cấp địa chủ quý tộc Anh trên thực tế đà thể hiện sự
thống trị của nước Anh đối với xứ Ai-rơ-len. Vì vậy Ai-rơ-len là
phương tiện quan trọng bậc nhất mà giai cấp quý tộc Anh dùng

để duy trì sự thống trị của mình ở ngay chính nước Anh. Mặt
khác, nếu quân đội Anh và cảnh sát Anh sẽ rời khỏi Ai-rơ-len
vào ngày mai thì ở Ai-rơ-len sẽ lập tức mở đầu cuộc cách mạng
nông nghiệp. Nhưng sự sụp đổ của giai cấp quý tộc Anh ở Ai-rơlen lại chế định và dẫn đến hậu quả tất yếu là sự sụp đổ của giai
cấp quý tộc ấy ở nước Anh. Như vậy sẽ tạo ra những điều kiện
tiên quyết cho cách mạng vô sản ở nước Anh. Vì cho đến nay ở
Ai-rơ-len vấn đề ruộng đất là hình thức đặc biệt của vấn đề xÃ
hội, vì nó là vÊn ®Ị sinh tån, vÊn ®Ị tån vong ®èi víi đại đa số
nhân dân Ai-rơ-len, và đồng thời vấn đề ấy không tách khỏi vấn
đề dân tộc, cho nên việc thủ tiêu giai cấp địa chủ quý tộc Anh
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 C. Mác. Tổng Hội đồng gửi Hội đồng liên đoàn vùng Thuỵ Sĩ thuộc hệ ngôn
ngữ la-tinh .

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

2309

ở Ai-rơ-len là một chiến dịch vô cùng dễ dàng hơn là ở chính


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1616

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

nước Anh, ấy là chưa kể đến tính cách hăng hái hơn và cách mạng
hơn của người Ai-rơ-len so với người Anh.
Còn về giai cấp tư sản Anh thì trước hết, cùng với giai cấp

quý tộc Anh, nó quan tâm đến việc biến Ai-rơ-len thành một bÃi
chăn cừu hoàn toàn để cung cấp cho thị trường Anh thịt và len
với giá càng rẻ càng tèt. Giai cÊp t­ s¶n Anh, cïng víi giai cÊp
q tộc Anh, cũng còn quan tâm đến việc đưa dân số Ai-rơ-len,
bằng con đường xua đuổi các tá điền và cưỡng bức di cư, xuống
còn một số lượng không đáng kể để tạo khả năng cho tư bản Anh
(tư bản thuê đất) có thể hoạt động một cách đáng tin cËy” ë xø
së nµy. Cïng víi q téc Anh, nã cũng quan tâm đến việc tảo
thanh các nông trại Ai-rơ-len, như nó đà từng quan tâm đến
sự tảo thanh các vùng nông nghiệp ở Anh và Xcốt-len. Ngoài
ra, còn phải tÝnh ®Õn 6 000 - 10 000 pao xtÐc-linh thu nhập của
các địa chủ vẫn không sống trong các trang ấp của mình, cũng
như các khoản thu khác từ xứ Ai-rơ-len mà giờ đây hằng năm
vẫn tuôn chảy về Luân Đôn.
Nhưng giai cấp tư sản Anh còn có những quyền lợi quan
trọng hơn nhiều trong nền kinh tế đương thời của Ai-rơ-len.
Nhờ sự tích tụ ngày càng tăng các lô đất được cho thuê, nên Airơ-len thường xuyên cung cấp số cư dân dôi thừa của mình cho
thị trường lao động Anh và như vậy hạ giảm mức tiền công, làm
xấu đi đời sống vật chất và tinh thần của giai cấp công nhân
Anh.
Và sau hết, là điều quan trọng nhất! Hiện nay tại các trung
tâm công nghiệp và thương mại của nước Anh có một giai cấp
công nhân phân chia thành hai phe đối địch: giai cấp vô sản
Anh và giai cấp vô sản Ai-rơ-len. Người công nhân Anh bình
thường lại căm ghét người công nhân Ai-rơ-len như kẻ cạnh
tranh, làm cho mức sống của công nhân Anh bị hạ thấp. Đối với
người công nhân Ai-rơ-len, người công nhân Anh cảm thấy

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

mình

1617


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2312

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

là người đại diện của dân tộc đi thống trị và chính vì vậy mà
anh ta trở thành công cụ trong tay bọn quý tộc và bọn tư bản
nước mình chống lại Ai-rơ-len, qua đó mà củng cố sự thống trị
của bọn quý tộc và tư bản đối với chính bản thân mình. Công
nhân Anh mang những định kiến tôn giáo, xà hội và dân tộc đối
với công nhân Ai-rơ-len. Công nhân Anh có thái độ đối với công
nhân Ai-rơ-len cũng gần giống như dân nghèo da trắng đối xử
với người da đen ở các bang trước kia áp dụng chế độ nô lệ ở
Liên bang Mỹ. Còn công nhân Ai-rơ-len cũng hăng hái đáp lại
công nhân Anh theo cách đó. Cùng một lúc công nhân Ai-rơ-len
coi công nhân Anh vừa là kẻ tòng phạm, vừa là công cụ mù
quáng của sự thống trị của Anh tại Ai-rơ-len.
Sự đối kháng đó lại còn được dung dưỡng một cách nhân tạo
và được thổi bùng lên bởi báo chí, bởi các thuyết giáo của nhà
thờ, bởi các tạp chí hài hước nói tóm lại, bởi mọi phương tiện
mà các giai cấp thống trị có được. Chính sự đối kháng này là bí
mật của tình trạng bất lực của giai cấp công nhân Anh bất kể
trình độ tổ chức của nó. Sự đối kháng ấy cũng là bí quyết của

việc giai cấp tư bản duy trì được sự hùng mạnh của mình. Giai
cấp này hoàn toàn nhận thức được điều đó.
Nhưng tai hoạ không dừng lại ở đó. Nó lan sang bên kia đại
dương. Sự đối kháng giữa người Anh và người Ai-rơ-len là cơ sở
ẩn giấu của sự xung đột giữa Hoa Kỳ và nước Anh. Sự đối kháng
ấy khiến cho không thể có sự hợp tác nào nghiêm chỉnh và chân
thành giữa các giai cấp công nhân hai nước này. Sự đối kháng
ấy tạo điều kiện cho chính phủ hai nước này có thể luôn luôn,
mỗi khi họ muốn, làm cho xung đột xà hội mất đi tính chất gay
gắt của nó bằng cách xúi giục hai nước chống lại nhau và trong
trường hợp cần thiết thì bằng con đường làm nổ ra cuộc chiến
tranh giữa hai nước ấy.
Nước Anh với tư cách là chính quốc của tư bản, là cường

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

2313

quốc cho đến nay vẫn ngự trị trên thị trường thế giới tạm thời
là nước quan trọng nhất đối với cách mạng công nhân và hơn
nữa lại là nước duy nhất trong đó các điều kiện vật chất của
cuộc cách mạng ấy đà đạt đến trình độ chín muồi nhất định nào
đó. Do đó, mục tiêu quan trọng nhất của Liên hiệp công nhân
quốc tế là đẩy nhanh cuộc cách mạng xà hội ở nước Anh. Mà
phương sách duy nhất để làm việc này là làm cho Ai-rơ-len trở
thành nước độc lập. Vì vậy, Quốc tế phải đặt ra cho mình nhiệm
vụ là đề lên hàng đầu, ở khắp mọi nơi, cuộc xung đột giữa nước
Anh và Ai-rơ-len, và ở khắp mọi nơi phải công khai đón nhận
phía Ai-rơ-len. Nhiệm vụ đặc thù của Hội đồng trung ương ở
Luân Đôn là thức tỉnh giai cấp công nhân Anh, làm cho nó nhận

thức rõ rằng đối với giai cấp công nhân Anh sự nghiệp giải
phóng dân tộc của Ai-rơ-len không phải là vấn đề trừu tượng về
sự công bằng và tình nhân ái, mà là điều kiện trước tiên cho sự
nghiệp giải phóng xà hội của chính mình.
Đó là những điểm đại thể chủ yếu trong bản thông tri đó,
đồng thời nó cũng giải thích những nội dung của bản nghị quyết
của Hội đồng trung ương về cuộc ân xá cho người Ai-rơ-len.
Chẳng bao lâu sau đó tôi gửi cho báo Internationale 1 (cơ
quan ngôn luận của Hội đồng trung ương ở Bỉ của chúng ta2
ở Bruy-xen) một bài viết gay gắt, không ký tên, nói về sự đối
xử của người Anh đối với các đảng viên phê-ni-ăng v.v., chống
lại Glát-xtôn v.v.. Trong bài viết này tôi còn quy tội cho phái
cộng hoà Pháp (Marseillaise đà đăng một bài nhảm nhí ngu
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 C. Mác. Chính phủ Anh và các đảng viên phê-ni-ăng bị cầm tù.
2 Hội đồng liên ®oµn BØ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2314

Mác gửi D. Mây-ơ và A. Phô-gtơ, 9 tháng tư 1870

xuẩn về Ai-rơ-len, do một kẻ đê tiện ở đây là Ta-lan-đi-ê 1 viết)
là họ, vì tinh thần vị kỷ dân tộc của mình, đà kiềm chế tất cả sự
giận dữ của mình dành cho Đế chế.
Việc này đà có tác dụng. Con gái tôi là Gien-ni, ký tên là Gi.
Uy-li-am-xơ (trong thư riêng gửi ban biên tập con gái của tôi
đà tự xưng danh là Giây-nơ Uy-li-am-xơ), đà đăng trên báo

Marseillaise một loạt bài viết, và ngoài ra còn cho công bố cả
lá thư của Ô Đô-nô-van-Rốt-xa2 . Điều này đà gây nên một vụ
ầm ĩ lớn. Sau nhiều năm từ chối một cách trắng trợn, nhưng vì
vụ này mà Glát-xtôn cuối cùng đà buộc phải đồng ý tiến hành
cuộc điều tra của nghị viện về hành động đối xử với các tù nhân
là thành viên phong trào Phê-ni-ăng. Hiện nay Gien-ni là thông
tín viên thường trực của báo Marseillaise về vấn đề Ai-rơ-len.
(Dĩ nhiên, điều này chỉ chúng ta biết mà thôi). Chính phủ Anh
và báo chí Anh tức giận đến cực điểm, vì giờ đây như vậy là vấn
đề Ai-rơ-len đang là trung tâm của sự chú ý ở Pháp và thông
qua Pa-ri hiện nay người ta đang theo dõi những tên vô lại ấy
trên toàn lục địa và vạch mặt họ.
Phát súng ấy còn giết chết cả con thỏ khác nữa. Qua đó mà
chúng ta đà buộc các nhà lÃnh đạo Ai-rơ-len, các nhà báo và
những người khác có mặt ở Đu-blin, đặt quan hệ với chúng ta,
đó là điều mà cho tới nay Tổng Hội đồng đà không làm được!
Hiện nay ở Mỹ các anh có được một trường hoạt động rộng
rÃi để hoạt động cũng theo tinh thần đó. Sự thống nhất giữa
công nhân Đức với công nhân Ai-rơ-len (dĩ nhiên, cả với những
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Xem tập này, tr. 609.
2 Các bài báo của Gien-ni Mác về vấn đề Ai-rơ-len.

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 18 tháng tư 1870

2315

công nhân Anh và Mỹ nào đồng ý với việc đó) đó là nhiệm


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

For evaluation only.

1622

1623

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

vụ quan trọng bậc nhất mà giờ đây các anh có thể thực hiện được.

không lập chi hội mới mà ông ta dự định lập ra, không được đặt

Cần làm việc này nhân danh Quốc tế. Cần phải giải thích rõ ý
nghĩa xà hội của vấn đề Ai-rơ-len.
Lần sau tôi sẽ viết riêng về tình hình phong trào công nhân
Anh.
Gửi các anh lời chào và tình anh em!
Các Mác

Công bố toàn văn lần đầu bằng tiếng
Nga trong C. Mác và Ph. Ăng-ghen,
Toàn tập, xuất bản lần thứ nhất, t. XXVI,
1935

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

74

mác gửi pôn la-phác-gơ
ở Pa-ri
[Luân Đôn], 18 tháng Tư 1870

Pôn-Lô-răng thân mến!1
Tôi gửi giấy uỷ quyền cho ngài A. Véc-lơ570. Yêu cầu ông ấy
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 bút danh của P. La-phác-gơ.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2318

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 18 tháng tư 1870

một tên gọi nào có tính chất bè phái, không phải là cộng sản
chủ nghĩa, cũng không mang bất kỳ tính chất nào khác. Trong
Hội liên hiệp quốc tế cần tránh những nhÃn hiệu có tính chất
bè phái. Những khát vọng và mong muốn của giai cấp công
nhân bắt nguồn từ những điều kiện thực tế của nó. Chính vì vậy
mà những điều kiện ấy đều đặc trưng cho toàn giai cấp, mặc dù
trong ý thức của công nhân phong trào được phản ánh dưới
những hình thức hết sức đa dạng, ít nhiều mang tính chất viễn
tưởng ít nhiều phù hợp với những ®iỊu kiƯn thùc tÕ Êy. ChÝnh
nh÷ng ng­êi hiĨu râ nhÊt ý nghĩa bên trong của cuộc đấu tranh
giai cấp đang diễn ra trước mắt chúng ta, tức là những người
cộng sản, lại càng ít có khả năng rơi vào một sai lầm như việc
tán thành và khuyến khích chủ nghĩa bè phái.
Sẽ thật là tốt nếu như ngài Véc-lơ liên lạc với người bạn của

chúng ta Giuy-lơ Giô-an-na-rơ theo địa chỉ: 126, rue dAboukir.
Công việc cần làm càng nhanh càng tốt và có thể do
Pô-Lô-răng đảm nhiệm, đó là công bố trên tờ Libre pensée
bản dịch đúng là chính xác Điều lệ của Quốc tế. Bản dịch ra
tiếng Pháp hiện có, do ủy ban Pa-ri đầu tiên của chúng ta, Tôlanh và bạn bè ông ta, công bố thì đầy dẫy những chỗ sai có
chủ tâm. Họ đà bỏ đi tất cả những gì mà họ không thích. Trong
trường hợp nếu có bản dịch đúng thì cũng nên gửi bản đó cho
tôi trước khi công bố571

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 18 tháng tư 1870

2319

vụ âm mưu1 . Vì vậy tôi đà tỏ ra hết sức vui mừng thấy PônLô-răng đà đánh giá cuốn sách ấy hết sức cao573.
Còn bây giờ tôi buộc phải phát biểu vài lời khiến Pôn-Lô-răng
có đôi phần bực bội, nhưng biết làm sao được, đành phải nói ra
thôi.
Bố của anh có viết một bức thư đến Han-nô-vơ cho tôi mà tôi
chưa viết thư trả lời, vì tôi không biết nói gì.
Tôi có được một nhận thức vững chắc rằng Pôn đà từ bỏ mọi
ý định trau dồi đến cùng hoặc tiếp tục những công việc học tập
ngành y của mình. Khi tôi có mặt ở Pa-ri, thì tôi có viết cho bố
của anh ấy một lá thư chính là với nội dung ngược lại, và khi
làm việc này tôi đà dựa vào những lời hứa của bản thân Pôn2 .
Như vậy là tôi đà rơi vào tình trạng hoàn toàn bị hiểu nhầm
trước ngài La-phác-gơ bố. Tôi không thể tiếp tục ở trong vị thế
hết sức khó xử ấy. Tôi không thấy có khả năng nào khác để khắc
phục tình trạng đó hơn là viết thư nói với ngài La-phác-gơ bố
rằng tôi có hết sức ít ảnh hưởng đối với người con trai yêu quý
nồng nhiệt của ông ấy, chẳng khác gì bản thân ông ấy. Nếu anh

tìm ra được lối thoát cứu nguy nào khác cho tôi, một con đường
nào khác để làm dịu bầu không khí thì mong anh hÃy thông báo
cho tôi biết.
Theo ý kiến cá nhân tôi song, tôi tuyệt nhiên không đòi
hỏi và không hy vọng rằng người ta sẽ lắng nghe ý kiến này
và thực hiện nó thì Pôn-Lô-răng cum figlio3 cần đến thăm cha

Sự đánh giá cao của Véc-lơ về Buy-snơ đà gây nên một sự
ngạc nhiên mạnh mẽ ở Đức572. ở trong nước chúng tôi người ta
xem ông ấy chỉ là một kẻ tầm thường hoá, và điều đó là hoàn
toàn đúng.
Anh biết tôi thích như thế nào cuốn sách Câu chuyện về một

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 A. Ran-cơ. Lịch sử một vụ âm mưu.
2 Xem tập nµy, tr. 848.
3 – cïng víi con trai.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2320

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

mẹ mình ở Boóc-đô và tìm cách thuyết phục họ, sử dụng mọi
phương cách có thể dùng được trong cuộc gặp gỡ trực tiếp.
Gửi chư vị lời chào chân thành1 .
Công bố lần đầu trong văn tập Annali,
an. 1, Milano, 1958

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Anh
Công bố bằng tiếng Nga
lần đầu

75
mác gửi pôn La-phác-gơ
ở Pa-ri
Luân Đôn, 19 tháng Tư 1870

Pôn-Lô-răng thân mến!
Vào thứ ba tuần tới tôi sẽ đề nghị Đuy-pông đề cử anh làm ứng
cử viên574.
Đồng thời tôi cũng l­u ý anh vỊ sù hiƯn diƯn trong ủ ban
c¸c anh 2 một kẻ tay sai của Ba-cu-nin, Rô-bin ở Giơ-ne-vơ kẻ
này đà làm mọi việc trong khả năng của hắn để làm mất uy tín
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Chữ ký đà bị rách rời mất.
2 Hội đồng liên chi hội Pa-ri.

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

2321

Tổng Hội đồng (hắn đà công khai đả kích Hội đồng trên tờ


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1628

1629

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

égalité) 392 và chuẩn bị sự độc tài chuyên chính của Ba-cu-nin

Bước hành động đầu tiên của ông ta là tổ chức vụ âm mưu. Ông

trong Hội liên hiệp quốc tế. Người ta đà đặc biệt phái hắn đến

ta

Pa-ri để hành động tại đó cũng theo tinh thần đó. Do vậy, cần
theo dõi chặt anh chàng này, nhưng sao cho hắn không nghi ngờ
điều đó 575.
Để thông báo cho anh biết tình hình, tôi phải tiến hành việc
điểm qua những mưu mô của Ba-cu-nin.
Ba-cu-nin đà từng là thành viên của Quốc tế chỉ vẻn vẹn gần
một năm rưỡi. Đó là một tín đồ mới. Tại Đại hội Béc-nơ1 (tháng
Chín 1868) của Liên minh hoà bình và tự do576 (ông ta đà từng
là một trong số các uỷ viên ban chấp hành của tổ chức tư sản
quốc tế này, được lập ra để đối chọi lại Quốc tế vô sản) Ba-cu-nin
đà đóng một vai trong số những vai ảo thuật ưa thích của mình;
ông ta đề xuất một loạt dự thảo nghị quyết mà tự bản thân
chúng thật phi lý, nhưng được nhằm vào việc gây sợ hÃi cho bọn
tư sản ngu ngốc thông qua cái chủ nghĩa cấp tiến khoác lác của

mình577. Vì nguyên nhân ấy, sau khi bị đa số bỏ phiếu bác bỏ,
ông ta đà ầm ĩ rút ra khỏi Liên minh và trịnh trọng loan báo về
sự kiện vĩ đại này trên các tờ báo châu Âu. Ông ta cũng gần như
là một người chuyên nghề quảng cáo như Vích-to Huy-gô mà
theo lời của Hai-nơ, ông ta không đơn giản là kẻ vị kỷ mà là một
người theo Huy-gô2 .
Hồi đó Ba-cu-nin đà gia nhập Hội của chúng ta gia nhập
vào phân hội vùng ngôn ngữ Rô-manh của Hội ở Giơ-ne-vơ.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 ở đây và ở phần dưới đây trong bản viết tay của Mác đà viết nhầm là: tại
Đại hội Lô-dan.
2 H. Hai-nơ. Luy-tê-xi-a, phần I.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2324

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

đà lập ra Liên minh dân chủ xà hội chủ nghĩa. Cương lĩnh của
Hiệp hội này225 chẳng qua chỉ là những dự thảo nghị quyết mà
Ba-cu-nin đà đưa ra tại Đại hội Béc-nơ của Liên minh hoà bình.
Tổ chức ấy được xây dựng nên như một bè phái với trung tâm
chính ở Giơ-ne-vơ và là một tổ chức quốc tế với những đại hội
chung của chính mình, tổ chức ấy phải tồn tại như một tổ chức
quốc tế độc lập và đồng thời vẫn là một bộ phận không tách rời của
Quốc tế chúng ta. Tóm lại, Hiệp hội của chúng ta phải dần dần
thông qua hội kín kiểu buôn lậu này biến thành công cụ của một
người Nga là Ba-cu-nin. Cái cớ để lập ra tổ chức mới ấy tuồng như

là mục tiêu đặc biệt tiến hành tuyên truyền lý luận. Thật là
một điều khác nực cười, nếu như xét đến việc Ba-cu-nin và những
người ủng hộ ông tỏ ra cực kỳ dốt nát về lý luận. Nhưng lý luận
lại là cương lĩnh của Ba-cu-nin. Thực tế bản cương lĩnh ấy gồm 3
điểm:
1) Yêu sách thứ nhất của cách mạng xà hội xoá bỏ quyền
thừa kế, một luận điểm nhảm nhí cũ rích theo tinh thần Xanh
Xi-mông578, mà kẻ bịp bợm và dốt nát Ba-cu-nin đà trở thành
người chịu trách nhiệm ấn hành luận điểm ấy. Điều hoàn toàn
hiển nhiên là nếu có được khả năng trong một ngày thực hiện
được cuộc cách mạng xà hội nhờ kết quả của một cuộc bầy tỏ ý
nguyện toàn dân [par décret plébiscitaire], thì ngay lập tức có
thể xoá bỏ chế độ sở hữu ruộng đất và tư bản, như vậy cũng sẽ
không còn bất kỳ sự cần thiết nào về quyền thừa kế. Mặt khác,
nếu khả năng ấy không xuất hiện (và dĩ nhiên là điều phi lý
nếu giả định một khả năng như vậy), thì việc tuyên bố xoá bỏ
quyền thừa kế sẽ là một hành động không nghiêm túc, mà chỉ
là lời đe doạ ngu xuẩn có tác dụng đoàn kết toàn thể giai cấp
nông dân và toàn thể giai cấp tiểu tư sản chung quanh thế lực
phản động. Ví dụ, xin hÃy hình dung là người Mỹ đà không thể

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

2325

bÃi bỏ được chế độ nô lệ bằng sức mạnh của vò khÝ. ThËt


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1632

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

sẽ là một hành động ngu xuẩn biết bao nếu tuyên bố xoá bỏ quyền
thừa kế nô lệ! Toàn bộ thứ lý luận ấy dựa trên cái quan điểm duy
tâm lỗi thời cho rằng tuồng như thể nền pháp chế hiện hành là cơ
sở hạ tầng của chế độ kinh tế của chúng ta, thay vì phải thấy rằng
chế độ kinh tế của chúng ta là cơ sở hạ tầng và cội nguồn của nền
pháp chế của chúng ta! Về Ba-cu-nin thì ông ta chỉ muốn nhào
nặn ra cái cương lĩnh do bản thân chế tạo ra. Chỉ có vậy thôi. Đây
là bản cương lĩnh thuần tuý có tính chất ngẫu nhiên.
2) Cào bằng các giai cấp khác nhau. Một mặt, chấp nhận
sự duy trì các giai cấp hiện hữu, nhưng mặt khác, lại thừa nhận
sự bình đẳng giữa các đại diện của những giai cấp ấy quan
điểm kỳ quặc hết sức phi lý Êy lËp tøc cho thÊy sù ngu dèt v« sỉ
và sự hời hợt của anh chàng ấy, một kẻ coi mình có sứ mạng
đặc biệt là khai sáng cho chúng ta về lý luận.
3) Giai cấp công nhân không được làm chính trị. Nhiệm vụ
của nó chỉ là tự tổ chức thành các hội công liên. Đến một ngày
nào đó, nhờ Quốc tế, họ sẽ giữ được vị trí của tất cả các quốc gia
hiện hữu. Anh thấy đấy, hắn đà biến học thuyết của tôi thành
một thứ lý lẽ hài hước nhảm nhí đến nhường nào! Vì mục đích cuối
cùng của chúng ta là cải tạo các quốc gia hiện hữu thành một liên
hiệp, cho nên, theo ông ta, chúng ta phải cho phép chính phủ các
nước, tức là những công liên đồ sộ ấy của các giai cấp thống trị,
được làm tất cả những gì mà họ mn, bëi v× nÕu chóng ta sÏ cã
quan hƯ víi họ thì điều đó có nghĩa là chúng ta thừa nhận họ.
Thì ra là như thế đó! Những người xà héi chđ nghÜa thc

tr­êng ph¸i cị cịng nãi y hƯt như thế: các anh đừng nên quan
tâm đến các vấn đề tiền công, vì các anh muốn tiêu diệt lao
động làm thuê, còn đấu tranh chống các nhà tư bản để đòi tăng
tiền lương thì có nghĩa là thừa nhận chế độ lao động làm thuê!
Kẻ ngu dốt ấy thậm chí đà không hiểu rằng bản thân mọi phong

ăng-ghen gửi m¸c, 22 th ¸ng hai 1882

1633


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2328

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

trào giai cấp đang không tránh khỏi và luôn luôn đà từng là phong
trào chính trị.
Đó là tất cả gánh hành lý lý luận của nhà tiên tri Ba-cu-nin,
nhà tiên tri chẳng mang kinh thánh.
Ông ta đà bí mật tiếp tục hoạt động âm mưu của mình. Ông

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

2329

liệt và chúng tôi sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm về tình hình
diễn biến không tốt đẹp ấy!

Chúng tôi đà trả lời rằng Tổng Hội đồng không phải là vị
giáo hoàng La MÃ, rằng chúng tôi để cho mỗi chi hội được phép

ta có một vài người đi theo ở Tây Ban Nha và I-ta-li-a, cũng

tuân theo những quan điểm lý luận của riêng mình đối với
phong trào thật sự, tuy nhiên, chúng tôi xuất phát từ giả định

như một số kẻ khờ khạo theo ông ta ở Pa-ri và Giơ-ne-vơ. Ông

rằng trong những quan điểm ấy không đưa ra những luận điểm

bạn già Bếch-cơ đà tỏ ra ngốc nghếch đến mức đà cho phép Ba-cunin đưa mình lên hàng đầu, ở mức độ nào đó. Giờ đây ông ấy ân

nào trực tiếp mâu thuẫn với Điều lệ của chúng ta. Chúng tôi đÃ
tế nhị gợi ý là chúng tôi coi lý luận của họ là giả tạo. Chúng tôi

hận về sai lầm của mình.

đòi hỏi phải thay những từ ngữ sự cào bằng các giai cấp bằng

phải phê chuẩn điều lệ của Liên minh, chỉ sau khi Ba-cu-nin coi

những từ ngữ thủ tiêu các giai cấp, và họ đà làm theo đòi hỏi
đó 255. Chúng tôi đà yêu cầu họ cung cấp cho chúng tôi các số liệu

kế hoạch của mình như là fait accompli1 . Song, ông ta đà lầm.

về số lượng các thành viên của Liên minh, nhưng điều này đÃ

Trong một văn bản được soạn thảo cặn kẽ Tổng Hội đồng đÃ

không được thực hiện. (Anh cũng sẽ nhận được cả văn bản thứ
hai này)1 .

Tổng Hội đồng được thông báo và cũng bị người ta đòi hỏi

tuyên bố Liên minh là công cụ phá hoại tổ chức và đà khước từ
mọi sự liên hệ với Liên minh. (Tôi sẽ gửi cho các anh văn bản
2

này) .
Mấy tháng sau uỷ ban lÃnh đạo của Liên minh đà gửi cho
Tổng Hội đồng một bức thư với nội dung như sau: các vị đại phu
đồng ý giải tán tổ chức của mình và đem nó hoà nhập vào Quốc
tế, nhưng mặt khác, chúng tôi phải trả lời dứt khoát: đồng ý
hay không, chúng tôi có thừa nhận những nguyên lý của họ
hay không.
Nếu không đồng ý thì họ, về phía mình, sẽ công khai phân
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 chuyện đà rồi.
2 C. Mác. Hội liên hiệp công nhân quốc tế và Liên minh dân chủ xà hội chủ
nghĩa.

Như vậy là, trên danh nghĩa thì Liên minh đà bị giải tán.
Trên thực tế tổ chức này đà tiếp tục tồn tại như là imperium in
imperio2 . Những chi hội của nó không duy trì quan hệ gì với
Tổng Hội đồng, mà chỉ thực hiện những âm mưu chống lại
Tổng Hội đồng. Liên minh đà tuân theo chỉ thị chuyên chính
của Ba-cu-nin, là kẻ đà làm mọi việc để giáng một đòn quyết
định tại Đại hội Ba-lơ. Một mặt, ông ta đà buộc uỷ ban Giơ-ne-vơ3

đặt vấn đề quyền thừa kế. Chúng tôi đà chấp nhận lời thách
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 C. Mác. Tổng Hội đồng Hội liên hiệp công nhân quốc tế gửi Ban thường vụ
trung ương Liên minh dân chủ xà hội chủ nghĩa.
2 nhà nước bên trong nhà nước.
3 Hội đồng liên đoàn vùng Thuỵ Sĩ thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh.


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1636

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

thức579. Mặt khác, ở đâu ông ta cũng bầy ra các mưu mô để làm

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

1637


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2332

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

mất uy tín chúng tôi và đạt cho được việc chuyển Tổng Hội đồng
từ Luân Đôn sang Giơ-ne-vơ. Tại đại hội, kẻ bịp bợm ấy đà đóng

vai đại biểu của Na-plơ và Li-ông (tại thành phố Li-ông tay
sai của ông ta là An-be Ri-sác, một người mà xét về những
phương diện khác là một thanh niên hết sức tích cực và có
những ý định tốt đẹp nhất). Tay này lấy ở đâu ra tiền cho tất cả
những hoạt động bí mật của mình, cho những chuyến đi, cho
việc phái đi các nơi những kẻ tay chân của mình v.v. điều đó
còn là bí mật. Vốn là một kẻ nghèo rớt, chẳng khác gì con chuột
trong nhà thờ, anh ta trong đời mình ch­a bao giê kiÕm nỉi mét
xu nµo b»ng søc lao động của mình.
Tại đại hội tất cả mọi tính toán của Ba-cu-nin đều đà phá
sản. Sau đại hội ông ta đà tiến hành việc công khai đả kích
chúng tôi trên bản tin của mình Progrès (Lơ-Lốc-lơ), do
Giêm-xơ Ghi-ôm, một giáo viên dạy ở trường học tại Thuỵ Sĩ và
là tay sai của ông ta, xuất bản, cũng như trên tờ égalité
(Giơ-ne-vơ) 392 . ĐÃ có lúc chúng tôi để mặc cho các sự kiện
diễn ra theo chiều hướng của chúng, sau đó đà gửi một thông
tri đến Hội đồng liên đoàn ở Giơ-ne-vơ 1 . (Bản sao văn bản này
có trong tay Va-rơ-lin.) Nhưng ngay cả trước khi nhận được
thông tri của chúng tôi, Hội đồng liên bang ở Giơ-ne-vơ xưa
nay nó chưa khi nào có tình cảm thân hữu với Ba-cu-nin cũng
như với Liên minh đà đoạn tuyệt với ông ta rồi. Rô-bin và
đồng bọn đà bị đuổi khỏi ban biên tập tờ égalité. Hội đồng
liên đoàn vùng ngôn ngữ Rô-manh của Thuỵ Sĩ đà thực hiện
cuộc đảo chính chống lại những âm mưu của Liên minh đÃ
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 C. Mác. Tổng Hội đồng gửi Hội đồng liên đoàn vùng Thuỵ Sĩ thuộc hệ ngôn
ngữ la-tinh.

Mác gửi pô n la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

chống lại kẻ chuyên chÕ ng­êi Nga cđa tỉ chøc nµy.

2333


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1640

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

Trong khi đó Ba-cu-nin đà rời khỏi Giơ-ne-vơ đến cư trú tại
Tét-xin. Đời sống vật chất của ông ta đà thay đổi. Ghéc-sen đột
ngột qua đời, Ba-cu-nin, mới cách đó chưa lâu còn điên cuồng đả
kích Ghéc-sen (chắc vì túi tiền của Ghéc-sen đà khép lại đối với
Ba-cu-nin) thì nay bỗng nhiên ông ta lại nồng nhiệt bảo vệ
Ghéc-sen trên báo chí Pháp và trên tất cả các báo chí khác449.
Tại sao vậy? Bởi vì Ghéc-sen (tuy rằng bản thân ông ấy vốn đÃ
từng là nhà triệu phú) hằng năm đà nhận được một số tiền khá
lớn của những người dân chủ theo chủ nghĩa đại Xla-vơ ở
Nga450 dành cho tờ báo của mình Cloche và cho hoạt động
tuyên truyền của Nga. Bất chấp niềm thù ghét điên cuồng đối
với bản năng thừa kế, nhưng Ba-cu-nin vẫn muốn thừa kế địa
vị của Ghéc-sen và những khoản tài trợ mà ông ấy nhận được.
Những lời ca ngợi của ông ta dành cho người quá cố đà đạt được
mục đích. Ông ta đà chuyển tờ Cloche, tiền bạc và v.v. sang
cho mình.
Mặt khác, tại Giơ-ne-vơ đà hình thành một cộng đồng những
người Nga lưu vong416, họ phản đối Ba-cu-nin bởi vì họ biết rõ
những tham vọng quyền lực của con người rất tầm thường này

(tuy cũng là một kẻ âm mưu có hạng), và còn vì họ đà biết rõ
những giáo điều mà Ba-cu-nin thuyết giảng trong các tác phẩm
Nga của ông ta, những giáo điều này trực tiếp đối lập với các
nguyên lý của Quốc tế.
Ba-cu-nin và bầy con chiên của ông ta đà lợi dụng đại hội
mới diễn ra gần đây của vùng ngôn ngữ Rô-manh của Thuỵ Sĩ
họp ở La-sô-đơ Phông (ngày 5 tháng Tư năm nay) để gây ra
cuộc phân liệt công khai457. Hậu quả là đại hội chia ra thành
hai: một mặt, đại hội của phái Ba-cu-nin tuyên bố tuyệt đối không
làm chính trị, họ đại diện cho gần 600 người; mặt khác, đại hội
của Hội đồng liên đoàn Giơ-ne-vơ, đại diện cho 2000 người. U-tin

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

1641


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2336

Mác gửi pôn la-phác-gơ, 19 tháng tư 1870

Ăng-ghen gửi vin-hem Brắc-cơ, 28 th áng tư 1870

2337

(một người trong số những người Nga trẻ) đà công khai vạch

đến bài báo đó, nhưng chúng tôi không thể tìm được nó ở đâu

trần những âm mưu của Ba-cu-nin. Những người ủng hộ ông ta

cả.

(Ba-cu-nin) đà tự gọi mình là Hội đồng trung ương liên đoàn
vùng Thuỵ Sĩ thuộc hệ ngôn ngữ la-tinh và đà lập ra cơ quan

Ôn-đơ Ních của anh chị

ngôn luận của mình Solidarité, do Giêm-xơ Ghi-ôm, một kẻ tay
sai của Ba-cu-nin, xuất bản. Nguyên lý của báo này là Ba-cunin. Cả hai phía đều viện đến Tổng Hội đồng.

Công bố lần đầu trong văn tập Annali,
an. 1, Milano, 1958

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Anh
In bằng tiếng Nga lần
đầu

Như vậy là, tay quỷ tha ma bắt người Nga này đà gây ra
được một vụ tai tiếng công khai lớn lao trong hàng ngũ chúng
ta, làm cho tên tuổi của mình trở thành ngọn cờ, đầu độc Hội
liên hiệp công nhân của chúng ta bằng thuốc độc của chủ nghĩa
bè phái và làm tê liệt những hoạt động của chúng ta bằng
những mưu mô bí mật.
Ông ta hy vọng có được những trận địa mạnh tại đại hội

76

thường kỳ của chúng ta. Để mình được mọi người chú ý tới ở Pa-ri,

Ăng-ghen gửi vin-hem Brắc-cơ581

ông ta đà trao đổi thư từ với tờ Marseillaise. Nhưng chúng tôi

ở Brao-svai-gơ

đà trao đổi lại với Phlu-răng, là người sẽ chấm dứt việc này.
Bây giờ anh có được đủ thông tin để vô hiệu hoá những mưu mô

[Man-se-xtơ, ngày 28 tháng Tư 1870]

của Ba-cu-nin trong hàng ngũ các chi hội của chúng ta ở Pa-ri.
Cám ơn Lô-răng1 về lá thư của cô ấy580. Lần sau anh hÃy cố
gắng tìm ra một phong bì cho lá thư của anh chị, sao cho không
dễ dàng mở trộm thư đến thế.
Luôn thể xin nói luôn. Anh chị hÃy kiểm tra xem chỗ anh
chị có còn giữ được bài báo viết về huân tước Clan-ri-các-đơ
thuộc tờ Queens Messenger không. ở đây chúng tôi đang cần
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Lau-ra La-phác-gơ.

Bản báo cáo tỉ mỉ và chính xác về quỹ đà làm cho tôi rất
mừng. Tại đây, ở nước Anh, ngay trước mắt tôi có quá nhiều cố
gắng định thu hút công nhân vào phong trào và lập ra các tổ
chức công nhân đà chịu sự thất bại vì tình trạng tổ chức kém
công việc của quỹ và công việc kế toán, khiến cho thường
xuyên bị người ta một cách chính đáng hoặc không chính

đáng quy tội là phung phí tiền bạc v.v., cho nên trong trường
hợp này tôi có thể xem lý lẽ của tôi là có c¬ së khi xÐt vỊ tÝnh
chÊt quan träng cđa vÊn đề này. Công nhân phải khó nhọc mới
giành giật được từng xu và vì vậy họ hoàn toàn có quyền ®­ỵc


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1644

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

biết xem đồng xu ấy được dùng làm gì dĩ nhiên chừng nào họ

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

1645


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2340

Ăng-ghen gửi vin-h em Brắc-cơ, 28 tháng tư 1870

chưa thấy cần có những quỹ bí mật và cho đến khi những quỹ
ấy được lập ra. Tôi coi điều này là đặc biệt quan trọng chính là ở
Đức kể từ sau khi ở đó cũng đà bắt đầu có tình trạng bóc lột của

những nhân vật cổ động vô liêm sỉ đối với công nhân. Thật là
một sự chống chế thật sự rỗng tuếch khi người ta tuyên bố rằng
tuồng như thể nếu đem công bố những báo cáo như thế vỊ t×nh
h×nh q tiỊn nh­ vËy th× chóng ta béc lé víi kỴ thï cđa chóng
ta vỊ sù suy u của đảng ta. Nếu kẻ thù toan tính đánh giá sức
mạnh của đảng công nhân xét theo khía cạnh đặc thù yếu ớt của
đảng ấy xét theo tình hình quỹ tiền của đảng thì chúng sẽ
nhất định không tránh khỏi sai lầm. Còn tác hại gây ra trong
hàng ngũ của bản thân đảng bằng việc ỉm đi không nói đến khía
cạnh này của vấn đề, thì lại hết sức lớn hơn nhiều so với tác hại
mà tính chất công khai có thể gây ra.
B 1 phàn nàn về thái độ thờ ơ của công nhân, còn tôi lại
thấy rằng ở Đức, trái với sự dự đoán, tình hình lại tiến triển
nhanh chóng. Đương nhiên, phải nỗ lực rất nhiều mới có được
những thắng lợi riêng lẻ, và những ai gánh vác sự khó nhọc ấy
thì luôn luôn cho rằng tình hình tiến triển quá chậm. Nhưng xin
hÃy so sánh tình hình năm 1860 với tình hình năm 1870, so
sánh tình hình hiện nay ở Đức với tình hình ở Pháp và ở Anh
trong điều kiện cả hai nước này đều có ưu thế về thời gian so với
chúng ta! Công nhân Đức đà đưa được vào nghị viện hơn nửa
tá các ứng cử viên của mình, còn người Pháp và người Anh thì
không đưa được một người nào vào nghị viện. Đồng thời tôi
mạn phép nhận xét rằng ở đây tất cả chúng tôi đều cho rằng
điều cực kỳ quan trọng là trong cuộc bầu cử mới phải đề cử
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Bon-hoóc-xtơ.

Mác gửi lút-vích Cu-gh en-man, 5 tháng năm 1870

2341

càng nhiều càng tốt các ứng cử viên công nhân và làm sao để


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

1648

ăng-ghen gửi mác, 22 tháng hai 1882

ăng-ghen gửi mác, 22 th áng hai 1882

các ứng cử viên công nhân được bầu vào quốc hội Đức càng
nhiều càng tốt.
Công bố lần đầu trên báo Der
Volksstaat, số 39, ngày 14 tháng Năm
1870

In theo bản đăng trên
báo
Nguyên văn là tiếng Đức

77
mác gửi lút-vích Cu-ghen-man
ở Han-nô-vơ
[Luân Đôn, khoảng 5 tháng Năm 1870]

Cu-ghen-man thân mến!
Hiện nay bệnh ho chết tiệt không để cho tôi có cơ hội nào
viết lách, vì vậy tôi chỉ gửi lời cảm ơn chân thành về những món

quà tuyệt diệu tặng nhân ngày sinh 1 .
Bạn chân thành của anh.
Các Mác
Công bố lần đầu bằng tiếng Nga
trong C. Mác và Ph. Ăng-ghen, Toàn

In theo bản viết tay
Nguyên văn là tiếng Đức

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Xem tập này, tr. 679-680.

tập, xuất bản lần thứ nhất, t. XXVI,
1935

1649


Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
For evaluation only.

2344

Mác gửi gien-ni mác (con gái), 31 tháng năm 1870

Mác gửi gien-ni mác (con gái), 31 tháng năm 1870

2345

tinh thông trong lĩnh vực lịch sử hiện đại của Ai-rơ-len và giữ một

78
Mác gửi gien-ni mác (con gái)
ở Luân Đôn
Man-se-xtơ, 31 tháng Năm 1870

Con gái yêu quý của bố!
Bố và những người ở đây đà bắt đầu hơi lo lắng do sự im
lặng kéo dài của Luân Đôn, nhưng nhờ lá thư của con582 mà tâm
trạng mọi người lại trở nên vui hơn. Bố không nghĩ là bọn bố lại
lưu lại ở đây quá đầu tuần tới.
Đợt cảm lạnh của bố vẫn chưa hoàn toàn qua khỏi, nhưng
tình hình sức khoẻ nhìn chung đà tốt lên đáng ngạc nhiên nhờ
có sự thay đổi không khí. Hầu như ngày nào bố cũng gặp gỡ với
Gum-péc-tơ, và những lời khuyên nhủ của ông ấy càng quý giá
hơn khi ông ấy nhận càng ít hơn vì những lời khuyên đó.
Về cơ bản, tình hình ở đây vẫn như cũ. Phrết rất vui từ sau
khi chú ấy thoát khỏi công việc thương mại đáng nguyền rủa.
Cuốn sách của chú ấy về Ai-rơ-len 1 tuy nhiên, cuốn sách này
đà làm cho chú ấy mất nhiều thời gian hơn là sự dự tính lúc
đầu của chú ấy thật hết sức hay. Nhân vật Đáp-lơ-i-u2 rất
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 Ph. Ăng-ghen. Lịch sử Ai-rơ-len .
2
Mác

tên gọi bằng tiếng Anh cđa mÉu tù
J. Williams ).

W (¸m chØ bót danh cđa Gien-ni