Thông lệ quốc tế về sử dụng hợp lý hay quyền được dùng tài liệu có bản quyền tại các thư viện đại học và thư viện chuyên ngành

Nghiïn cûáu - Trao àưíi

THƯNG LÏÅ QËC TÏË VÏÌ SÛÃ DNG HÚÅP L HAY QUÌN ÀÛÚÅC DNG TÂI LIÏÅU
CỐ BẪN QUÌN TẨI CẤC THÛ VIÏÅN ÀẨI HỔC VÂ THÛ VIÏÅN CHUN NGÂNH
TS Tẩ Bấ Hûng

Cc Thưng tin KH&CN qëc gia
Tốm tùỉt: Bâi viïët àïì cêåp àïën mc tiïu cú bẫn ca låt súã hûäu trđ tụå, cng nhû låt bẫn
quìn - vờởn ùỡ aóm baóo sỷồ haõi hoõa, cờn bựỗng vïì lúåi đch giûäa tấc giẫ vâ ngûúâi sûã dng. Trịnh
bây tấm thưng lïå phưí biïën vïì quìn sûã dng húåp l (fair use) hay quìn àûúåc dng tâi liïåu
cố bẫn quìn cố thïí ấp dng tẩi cấc thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån chun ngânh theo hûúáng
dêỵn ca Hiïåp hưåi cấc thû viïån nghiïn cûáu (Hoa K).
Tûâ khốa: Låt súã hûäu trđ tụå; låt bẫn quìn; thû viïån; sûã dng húåp l; ngun tùỉc sûã dng
tâi liïåu.
International common practice on fair use or right of using copyrighted materials at
university and special libraries
Summary: Mentions basic targets of the Law on intellectual property as well as Copyright
law which assure the harmony and balance of benefits between the author and user. Presents
8 popular common practices on fair use or right of using copyrighted materials which can be
applied at university and special libraries according to the guidelines of the Association of
Research Libraries (USA)
Keywords: Law on intellectual property; Copyright law; library; fair use; principle of
using materials.
1. Bẫn quìn vâ “sûã dng húåp l” hay
quìn àûúåc dng tâi liïåu cố bẫn quìn
Låt súã hûäu trđ tụå hóåc låt bẫn quìn ca
àa sưë cấc nûúác, cng nhû cấc cưng ûúác qëc
tïë vïì súã hûäu trđ tụå àïìu àïì cêåp úã cấc mûác àưå
khấc nhau, nhûng thưëng nhêët vïì sûå cêìn thiïët
phẫi bẫo àẫm sûå hâi hoõa, cờn bựỗng vùỡ lỳồi ủch
giỷọa ngỷỳõi taồo ra thửng tin vâ ngûúâi dng

thưng tin trong xậ hưåi [1].
Mc tiïu cú bẫn ca låt súã hûäu trđ tụå hay
låt bẫn quìn lâ àêíy mẩnh tiïën bưå khoa hổc,
sấng tẩo vùn hốa vâ phưí biïën tûúãng. Àùåc
trûng quan trổng nhêët ca låt bẫn quìn lâ
bẫo hưå quìn ca ch súã hûäu tấc phêím. Thïë
nhûng, viïåc sao chếp, trđch dêỵn vâ tấi sûã dng
nối chung cấc tâi liïåu vùn hốa vâ khoa hổc
hiïån àang tưìn tẩi cố thïí lâ mưåt phêìn cûåc k
quan trổng ca viïåc khúãi tẩo mưåt nghiïn cûáu
múái, mưåt sấng tấc vùn hốa múái vâ thc àêíy
trao àưíi trđ tụå trong xậ hưåi. Chđnh àiïìu nây àậ
thc àêíy hịnh thânh vâ tưìn tẩi mưåt sûå mùåc cẫ
xậ hưåi trong lông låt bẫn quìn vúái hai vïë rộ
4

râng. Vïë thûá nhêët, chng ta, vúái tû cấch lâ xậ
hưåi, cưng nhêån, bẫo hưå vâ dânh cấc quìn súã
hûäu cố giúái hẩn cho nhûäng ngûúâi tẩo ra tấc
phêím àïí khuën khđch hổ tiïëp tc sấng tẩo
khoa hổc vâ vùn hốa nhiïìu hún nûäa; cng lc
àố, vïë thûá hai, xậ hưåi bẫo aóm rựỗng tờởt caó caỏc
taỏc phờớm cuửởi cuõng cuọng seọ trúã thânh mưåt
phêìn ca cưång àưìng (núi mổi ngûúâi cố quìn
sûã dng khưng phẫi xin phếp, khưng phẫi trẫ
nhån bt, th lao) vâ àưìng thúâi chng ta
cng dânh cho cấc nhâ sấng tẩo vâ diïỵn giẫ
khấc cú hưåi sûã dng tâi liïåu cố bẫn quìn
khưng phẫi xin phếp, khưng phẫi
trẫ nhån bt, th lao trong mưåt sưë tịnh

hëng [2, 3]. Phêìn cëi vïë thûá hai ca mùåc cẫ
xậ hưåi nối trïn chđnh lâ bẫn chêët ca viïåc “sûã
dng húåp l” cấc tâi liïåu cố bẫn quìn hay cố
thïí àûúåc gổi lâ quìn àûúåc dng tâi liïåu cố
bẫn quìn mâ khưng phẫi xin phếp, khưng
phẫi trẫ nhån bt, th lao.
Sûå hâi hoõa, cờn bựỗng vùỡ lỳồi ủch giỷọa ngỷỳõi
taồo ra thửng tin vâ ngûúâi dng thưng tin trong
xậ hưåi àûúåc bẫo aóm bựỗng luờồt baón quyùỡn,
THệNG TIN vaõ T LIẽU - 1/2015


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
trong àố quy àõnh: bẫn quìn baóo vùồ taỏc phờớm
bựỗng caỏch daõnh cho chuó sỳó hỷọu quìn tấc giẫ
quìn àưåc quìn cố giúái hẩn vïì sao chếp, giúái
thiïåu/trịnh diïỵn, phưí biïën vâ tẩo cấc tấc phêím
phấi sinh vâ “sûã dng húåp l” lâ àiïìu khoẫn
quy àõnh sûå thoất khỗi hay nhûäng ngoẩi lïå ca
sûå bẫo hưå sûã dng àưåc quìn quìn tấc giẫ.
“Sûã dng húåp l” lâ quìn àûúåc dng tâi
liïåu cố bẫn quìn mâ khưng phẫi xin phếp,
khưng phẫi trẫ nhån bt, th lao àûúåc quy
àõnh mưåt cấch rộ râng tẩi cấc àiïìu khoẫn c
thïí hóåc àûúåc giẫi thđch theo tinh thêìn ca
låt súã hûäu trđ tụå, låt bẫn quìn hiïån hânh.
Trïn thûåc tïë, låt bẫn quìn ca hêìu hïët cấc
qëc gia àïìu quy àõnh mưåt sưë ngoẩi lïå, mưåt sưë
trûúâng húåp cho phếp ngûúâi dng tấc phêím mâ
khưng phẫi xin phếp, khưng phẫi trẫ tiïìn

nhån bt, th lao.
2. Tấm thưng lïå “sûã dng húåp l” cố thïí
ấp dng tẩi thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån
chun ngânh
Trong sưë cấc tâi liïåu hûúáng dêỵn vïì “sûã
dng húåp l”, “Chín thûåc hânh tưët nhêët vïì sûã
dng húåp l àưëi vúái cấc thû viïån àẩi hổc vâ
thû viïån nghiïn cûáu” (Code of Best Practices
in Fair Use for Academic and Research
Libraries) [3] ca Hiïåp hưåi cấc thû viïån
nghiïn cûáu (Hoa K) cố thïí àûúåc xem lâ mưåt
tâi liïåu àiïín hịnh vïì ấp dng cấc thưng lïå sûã
dng húåp lyá trong caác thû viïån. Dûúái àêy, xin
àûúåc giúái thiïåu vùỉn tùỉt 8 thưng lïå phưí biïën
àûúåc ấp dng tẩi thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån
chun ngânh.
(1) Hưỵ trúå giaóng daồy vaõ hoồc tờồp bựỗng viùồc
cung cờởp truy cờồp túái cấc tâi liïåu thû viïån
thưng qua cấc ûáng dng cưng nghïå thưng
tin
Mưåt trong nhûäng sûá mïånh truìn thưëng ca
thû viïån àẩi hổc vâ chun ngânh lâ hưỵ trúå
sinh viïn, nghiïn cûáu viïn trong sûã dng tâi
liïåu thû viïån cố liïn quan túái cấc mưn hổc
hóåc ch àïì nghiïn cûáu.
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015

Vïì ngun tùỉc, thû viïån cố quìn tẩo lêåp
nưåi dung sưë thđch húåp, liïn quan túái mưn hổc
hóåc ch àïì nghiïn cûáu àïí phc v bẩn àổc

thưng qua mẩng àiïån tûã.
Tuy nhiïn, thưng lïå nây cố nhûäng hẩn chïë
nhêët àõnh, c thïí lâ: cêìn xem xết chùåt chệ cấc
àưëi tûúång phc v cố liïn quan, sûã dng cấc
nưåi dung thđch húåp (vđ d, sấch giấo khoa,
giấo trịnh, húåp tuín àûúåc thiïët kïë cho mưn
hổc). Viïåc sûã dng nhiïìu hún so vúái nhûäng
trđch dêỵn vùỉn tùỉt tûâ cấc tấc phêím àố trïn mẩng
àiïån tûã khưng àûúåc coi lâ “sûã dng húåp l”.
Thúâi hẩn lûu hânh cấc tâi liïåu phẫi khúáp vúái
thúâi hẩn mưn hổc hóåc thúâi hẩn triïín khai dûå
ấn nghiïn cûáu theo chó àẩo ca giấo viïn hóåc
ngûúâi ch trị nghiïn cûáu. Chó nhûäng sinh viïn
hóåc cấc àưëi tûúång xấc àõnh, vđ d cấc trúå
giẫng ca giấo sû hóåc trúå l ch trị àïì tâi
nghiïn cûáu àûúåc phếp truy cêåp, sûã dng tâi
liïåu. Cấc tâi liïåu chó àûúåc àûa ra phc v vâ
chó àûúåc phc v theo àng mc àđch sû
phẩm vâ tûúng ûáng thïí loẩi vâ sưë lûúång tâi
liïåu liïn quan. Cấc thû viïån phẫi cung cêëp cho
giấo viïn nhûäng thưng tin hûäu đch vïì bẫn chêët
vâ phẩm vi “sûã dng húåp l” cấc tâi liïåu àïí
gip hổ hịnh thânh cấc u cêìu cung cêëp
thưng tin húåp l. Trong trûúâng húåp thđch húåp,
cố thïí hẩn chïë sưë lûúång sinh viïn truy cêåp
àưìng thúâi túái cấc ngìn tin trûåc tuën. Sinh
viïn cng phẫi àûúåc cung cêëp thưng tin vïì
quìn vâ trấch nhiïåm khi hổ tûå sûã dng cấc tâi
liïåu theo mưn hổc. Thêím quìn àêìy à dûúái
dẩng àấp ûáng àưëi vúái cấc hổc giẫ trong lơnh

vûåc chun mưn phẫi àûúåc bẫo àẫm àưëi vúái
tûâng tấc phêím àûúåc àûa vâo phc v hóåc
trđch dêỵn.
Trûúâng húåp “sûã dng húåp l” àûúåc nêng
cao khi cấc thû viïån nhùỉc nhúã cấc giấo viïn,
nhûäng ngûúâi thêëu hiïíu mc àđch giấo dc vâ
bẫn chêët chuín tẫi tri thûác khi sûã dng taỏc
phờớm, hỷỳỏng dờợn vựổn tựổt bựỗng vựn baón taồi sao
laồi cêìn cấc tâi liïåu c thïí vâ tẩi sao phẫi cêìn
mưåt khưëi lûúång thđch húåp cấc tâi liïåu cho mc
5


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
àđch sû phẩm. Sûå l giẫi ca giấo viïn cố thïí
àûúåc diïỵn àẩt theo cấc mêỵu chuờớn seọ giuỏp xaỏc
ừnh mửồt thỷồc ỳn cờn bựỗng chung hóåc trúã lẩi
nhûäng lån giẫi vïì “sûã dng húåp l”.
Àïí bẫo àẫm sûå ph húåp liïn tc nưåi dung
cấc tâi liïåu àưëi vúái mưn hổc, cấc thû viïån phẫi
u cêìu cấc giấo viïn ph trấch mưn hổc àấnh
giấ cấc tâi liïåu àậ àûúåc chổn lổc, àûa lïn
mẩng vâ cêåp nhêåt cấc tâi liïåu àố mưåt cấch
thđch húåp.
(2) Sûã dng cấc tâi liïåu chổn lổc tûâ vưën
tâi liïåu thû viïån àïí tun truìn hóåc tưí
chûác triïín lậm thûåc vâ triïín lậm ẫo
Vïì ngun tùỉc, thû viïån àûúåc quìn sûã
dng cấc tâi liïåu chổn lổc tûúng ûáng tûâ vưën tâi
liïåu thû viïån ca mịnh àïí nêng cao nhêån thûác

cưng chng vâ tun truyùỡn cho vửởn taõi liùồu
thỷ viùồn nhựỗm gờy sỷồ chuỏ , quan têm ca bẩn
àổc múái túái cấc tâi liïåu ca thû viïån.
Cêìn lûu túái mưåt sưë hẩn chïë sau: thêím
quìn àêìy à dûúái dẩng àấp ûáng cấc hổc giẫ
phẫi àûúåc bẫo àẫm àưëi vúái tûâng tấc phêím
chổn lổc hóåc trđch dêỵn trong mưåt vêåt trûng
bây, vïì quy mư, nố cố thïí àûúåc xấc àõnh búãi
nưỵ lûåc húåp l. Khưëi lûúång bêët k tấc phêím c
thïí nâo àûúåc sûã dng vâ hịnh thûác trûng bây
phẫi thđch húåp vúái mc tiïu minh hổa, tûác lâ
phẫi hưỵ trúå cấc mc tiïu ca triïín lậm hóåc dûå
ấn trûng bây. Viïåc sûã dng tấc phêím (khấc
vúái mưåt hịnh ẫnh àún lễ ca nố) trong toân thïí
thûúâng àôi hỗi mûác àưå giẫi trịnh àùåc biïåt.
Tûúng tûå nhû vêåy, hịnh ẫnh cúä lúán, àưå phên
giẫi cao phẫi àûúåc trûng bây chó khi cố sûå
ph húåp vúái mc àđch sû phẩm hóåc minh
hổa ca vêåt trûng bây. Ngun tùỉc nây
khưng ấp dng àưëi vúái trûúâng húåp bấn cấc
hâng lûu niïåm hóåc sẫn phêím khưng in êën ài
kêm vúái triïín lậm.
Àưëi vúái cấc xët bẫn phêím nhû catalo triïín
lậm, trûúâng húåp “sûã dng húåp l” àïí tưí chûác
triïín lậm sệ mẩnh mệ hún khi cấc tâi liïåu
àûúåc phất miïỵn phđ hóåc trïn cú súã lêëy thu b
6

chi. Khi sûã dng cấc trang thưng tin àiïån tûã
ca thû viïån àïí triïín lậm, quìn sûã dng tấc

phêím àïí triïín lậm àûúåc nêng cao hún khi thû
viïån ấp dng cấc bûúác cưng nghïå, húåp l vúái
tđnh chêët cấc tấc phêím vâ khẫ nùng ca thû
viïån àïí hẩn chïë viïåc tẫi xëng ca bẩn àổc.
Cấc u sấch vïì quìn sûã dng tấc phêím sệ
àûúåc nêng cao khi thû viïån bẫo àẫm cho ch
súã hûäu tấc quìn mưåt cưng c ghi nhêån àún
giẫn cấc kiïën phẫn àưëi sûã dng tấc phêím cố
bẫn quìn, chùèng hẩn nhû àõa chó thû àiïån tûã
ca mưåt nhên viïn chun trấch.
(3) Sưë hốa àïí bẫo quẫn cấc àún võ tâi liïåu
cố ri ro
Bẫo quẫn lâ mưåt chûác nùng nông cưët ca
thû viïån àẩi hổc vâ nghiïn cûáu. Bẫo quẫn
khưng nhûäng cố thïí cûáu cấc tâi liïåu cố nguy
cú hû hẩi mâ côn phẫi àưëi mùåt vúái cåc àua
thay àưíi àõnh dẩng vêåt mang tin vâ cưng nghïå
àổc cấc vêåt mang àa phûúng tiïån. Ngay cẫ khi
thû viïån lûu giûä cấc bẫn gưëc, cấc bẫn thay thïë
k thåt sưë cố thïí ngùn ngûâa nhûäng hû hẩi,
rấch nất lâm phûúng hẩi àïën viïåc truy cêåp,
khai thấc tâi liïåu.
Mc àđch tiïn quët ca viïåc bẫo quẫn
trong thû viïån lâ bẫo àẫm viïåc tiïëp cêån túái cấc
khđa cẩnh di sẫn vùn hốa cho cấc thïë hïå tûúng
lai. Hún thïë nûäa, viïåc bẫo quẫn cố trấch
nhiïåm côn lâ tiïìn àïì cêìn thiïët cho viïåc sûã
dng tâi liïåu hổc thåt trong tûúng lai vúái cấc
mc àđch àa dẩng nhû phï bịnh, bịnh lån,
giẫng dẩy.

Viïåc phên tđch theo bưën ëu tưë “sûã dng
húåp l” tấc phêím cố bẫn quìn cng ng hưå
viïåc sưë hốa àïí bẫo quẫn trong thû viïån: mc
àđch sưë hốa lâ àâo tẩo, phi thûúng mẩi, khưëi
lûúång tâi liïåu sưë hốa lâ thđch húåp vúái mc àđch
(chó sưë hốa nhûäng phêìn tấc phêím khưng àấp
ûáng u cêìu bẫo quẫn lêu dâi, cố ri ro hû
hẩi), bẫn chêët cấc tấc phêím, phêìn lúán lâ tâi
liïåu khoa hổc, khưng phẫi lâ tấc phêím vùn
hổc, hû cêëu (mùåc d àố cố thïí lâ trûúâng húåp
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
tâi liïåu àûúåc ghi trïn cấc bùng tûâ VHS, loẩi
vêåt mang tin khố àổc àûúåc búãi cấc thiïët bõ k
thåt sưë hiïån nay), vâ viïåc sưë hốa àïí bẫo quẫn
àûúåc tiïën hânh trong bưëi cẫnh khưng cố bẫn
sao thđch húåp cố ẫnh hûúãng tiïu cûåc túái thõ
trûúâng tiïìm tâng ca tấc phêím (trïn thûåc tïë,
viïåc sưë hốa tâi liïåu àïí bẫo quẫn cho àúâi sau
côn cố tấc àưång tđch cûåc). Viïåc l giẫi cho cấc
nưỵ lûåc vâ chi phđ cho cưng tấc sưë hốa àïí bẫo
quẫn trong thû viïån câng cố nghơa khi cấc
tâi liïåu cêìn bẫo quẫn lâ tâi liïåu duy nhêët,
hiïëm, hóåc khưng côn trong phất hânh vâ hoẩt
àưång àố ca thû viïån khưng chó lâ thay thïë
viïåc bưí sung bẫn k thåt sưë múái ca tấc
phêím. Cấc tâi liïåu đt ngûúâi biïët àïën, tâi liïåu
dûúái àõnh dẩng khố truy cêåp cng lâ àưëi tûúång

cêìn àûúåc sưë hốa àïí bẫo quẫn. Cấc tâi liïåu
thåc diïån rấch nất vâ cấc tâi liïåu cố àõnh
dẩng ngây câng đt phưí biïën sệ biïën mêët hoân
toân nïëu khưng àûúåc thû viïån sưë hốa vâ
chuín chng sang àõnh dẩng cố thïí àổc
àûúåc.
Vïì ngun tùỉc, thû viïån cố quìn sưë hốa
cấc tâi liïåu trong kho cố ri ro (nguy cú) hû
hỗng, hóåc chó tưìn tẩi dûúái àõnh dẩng khố truy
cêåp, àïí bẫo quẫn vâ tẩo cấc bẫn thay thïë cấc
tâi liïåu dïỵ hû hỗng hóåc khưng thïí truy cêåp
àûúåc.
Cêìn lûu túái cấc hẩn chïë ca thưng lïå nây:
thû viïån khưng sưë hốa tâi liïåu khi cố bẫn k
thåt sưë àêìy à tûúng àûúng hiïån cố trïn thõ
trûúâng vúái giấ húåp l. Thû viïån khưng àûa
vâo phc v àưìng thúâi tâi liïåu gưëc vâ tâi liïåu
sưë hốa. Viïåc truy cêåp tûâ bïn ngoâi túái tâi liïåu
sưë hốa thay thïë tâi liïåu gưëc phẫi àûúåc hẩn chïë
cho cấc thânh viïn àûúåc phếp trong cưång
àưìng bẩn àổc ca thû viïån, àố lâ sinh viïn,
giấo viïn, cấn bưå, cấc nhâ khoa hổc hûäu quan
vâ nhûäng bẩn àổc chđnh thûác ca thû viïån.
Thêím quìn àêìy à, dûúái dẩng thđch húåp àưëi
vúái cấc hổc giẫ trong lơnh vûåc, phẫi àûúåc bẫo
àẫm àưëi vúái têët cẫ cấc tâi liïåu sưë hốa àûúåc àûa
vâo khai thấc trûåc tuën vúái quy mư húåp l.
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015

Quìn sưë hốa tâi liïåu àïí bẫo quẫn àûúåc

nêng cao khi thû viïån ấp dng cấc giẫi phấp
cưng nghïå àïí hẩn chïë viïåc tấi phên phưëi tiïëp
theo cấc baón sửở hoỏa thay thùở, vủ duồ bựỗng cửng
nghùồ truyùỡn phất tâi liïåu nghe nhịn cố àưå phên
giẫi thêëp hóåc sûã dng hịnh múâ trïn cấc tâi
liïåu vùn bẫn vâ hịnh ẫnh. Cấc u sấch vïì
quìn sưë hốa àïí bẫo quẫn sệ àûúåc nêng cao
khi thû viïån bẫo àẫm cho ch súã hûäu tấc
quìn mưåt cưng c àùng k àún giẫn cấc
kiïën phẫn àưëi sûã dng cấc bẫn thay thïë k
thåt sưë ca tấc phêím cố bẫn quìn, chùèng
hẩn nhû cung cêëp àõa chó thû àiïån tûã ca mưåt
nhên viïn chun trấch.
(4) Tẩo lêåp cấc bưå sûu têåp sưë ca cấc bưå
tâi liïåu lûu trûä vâ tâi liïåu àùåc biïåt
Nhiïìu thû viïån cố cấc bưå sûu têåp tâi liïåu
àùåc biïåt hóåc kho tâi liïåu lûu trûä, bao gưìm cấc
tâi liïåu hiïëm hóåc cấc tâi liïåu vùn bẫn vâ phi
vùn bẫn dõ thûúâng (cưng bưë vâ khưng cưng
bưë). Cấc bưå sûu têåp nây thûúâng khưng àûúåc
àûa vâo khai thấc nhû cấc bưå sûu têåp bịnh
thûúâng khấc. Tịnh trẩng quìn tấc giẫ ca cấc
tâi liïåu loẩi nây thûúâng khưng rộ râng. Mùåc d
phẫi àêìu tû tưën kếm cho viïåc bưí sung vâ bẫo
quẫn cấc loẩi tâi liïåu nây, trïn thûåc tïë chng
thûúâng àûúåc sûã dng hẩn chïë búãi cấc tâi liïåu
nây thûúâng chó àûúåc khai thấc tẩi chưỵ vâ trong
nhiïìu trûúâng húåp chó sûã dng cấc cưng c tịm
kiïëm hưỵ trúå rêët hẩn chïë. nghơa nghiïn cûáu
ca cấc loẩi tâi liùồu naõy thỷỳõng khửng nựỗm ỳó

tỷõng taõi liùồu ỳn leó ca bưå sûu têåp (mùåc d
chng cố thïí lâ àưåc nhờởt), maõ nựỗm ỳó sỷồ tờồp
hỳồp duy nhờởt hoựồc tủnh tưí húåp do chng tẩo
nïn. Cấc bưå sûu têåp àùåc biïåt cố thïí cố xët xûá
tûâ viïåc chia sễ hóåc àûúåc tưí chûác xung quanh
mưåt ch àïì, lơnh vûåc hay àïì tâi cưët ëu nâo àố.
Cấc thû viïån vâ bẩn àổc cố thïí thu àûúåc lúåi
đch àấng kïí tûâ viïåc sưë hốa vâ àûa vâo khai
thấc trûåc tuën cấc bưå sûu têåp cố giấ trõ nây.
Trong khi cấc cú quan phẫi tn th cấc u
cêìu, hẩn chïë ca cấc nhâ tâi trúå (biïëu tùång) àưëi
vúái cấc bưå sûu têåp ca hổ, vâ phẫi xem xết cấc
7


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
mưëi quan têm thûåc tïë vâ chđnh trõ nhû cêìn duy
trị quan hïå tưët vúái cưång àưìng cấc nhâ tâi trúå,
cấc cấn bưå thû viïån cêìn biïët têån dng lúåi đch
ca viïåc phất huy quìn tẩo lêåp cấc bưå sûu têåp
sưë ca cấc bưå sûu têåp tâi liïåu lûu trûä vâ tâi liïåu
àùåc biïåt mâ khưng phẫi xin phếp vâ khưng
phẫi trẫ nhån bt, th lao.
Viïåc thïí hiïån cấc bưå sûu têåp àưåc nhêët nối
trïn nhû mưåt tưí húåp tâi liïåu sưë hốa, nhêët lâ vúái
nhûäng bịnh lån, phï phấn kêm theo tûâng àún
võ tâi liïåu cố thïí biïën cấc tâi liïåu àố thânh cấc
tâi liïåu cố tđnh chuín hốa cao (cố giấ trõ gia
tùng hún so vúái tâi liïåu gưëc). Cấc tâi liïåu trong
cấc bưå sûu têåp cố thïí phc v àùỉc lûåc hún cho

cấc mc tiïu nghiïn cûáu vâ àâo tẩo so vúái cấc
mc tiïu ban àêìu thûúâng hểp hún ca tûâng tâi
liïåu riïng rệ. Cấc tâi liïåu trong cấc bưå sûu têåp
àùåc biïåt thûúâng bao gưìm cấc ngìn tâi liïåu vâ
dûä liïåu gưëc (thû tûâ, cưng vùn trao àưíi, hưì sú
lûu trûä ca cú quan, cấc têåp cố ch giẫi, cấc
bíi sinh hoẩt vùn hốa nghïå thåt mâ giấ trõ
ca nố nhû nhûäng àưëi tûúång lõch sûã cho cấc
nghiïn cûáu hổc thåt cố khấc biïåt àấng kïí so
vúái mc tiïu ban àêìu).
Vïì ngun tùỉc, thû viïån cố quìn tẩo lêåp
cấc phiïn bẫn k thåt sưë ca cấc bưå sûu têåp
àùåc biïåt vâ cấc kho lûu trûä ca thû viïån vâ lâm
cho chng cố thïí truy cêåp àûúåc qua mẩng
àiïån tûã trong cấc bưëi cẫnh thđch húåp.
Vïì mùåt hẩn chïë, cêìn cên nhùỉc k lûúäng khi
cung cêëp truy cêåp túái cấc tâi liïåu cưng bưë hiïån
cố trïn thõ trûúâng vúái giấ phẫi chùng. Vïì quy
mư, bẫn sao loẩi tâi liïåu nhû vêåy trong bưå sûu
têåp c thïí lâ duy nhêët (vđ d, chûáa àûång cấc
ghi ch bïn lïì, cấc chưỵ àấnh dêëu hóåc bt tđch
duy nhêët), viïåc truy cêåp túái cấc khđa cẩnh duy
nhêët ca bẫn sao àûúåc cho lâ sûã dng húåp
phấp. Khi àûa cấc bưå sûu têåp sưë hốa lïn phc
v trûåc tuën, cêìn ấp dng cấc giẫi phấp k
thåt cêìn thiïët àïí hẩn chïë viïåc truy cêåp túái tâi
liïåu chûáa cấc thưng tin cố hẩi hóåc nhẩy cẫm,
riïng tû. Thêím quìn àêìy à dûúái dẩng húåp l
8

àưëi vúái cấc hổc giẫ trong lơnh vûåc, phẫi àûúåc
bẫo àẫm àưëi vúái têët cẫ tâi liïåu ca bưå sûu têåp
àùåc biïåt àûúåc àûa vâo phc v trûåc tuën, vïì
quy mư, àiïìu nây lâ cố thïí thûåc hiïån àûúåc.
Quìn tẩo lêåp cấc phiïn bẫn k thåt sưë
ca cấc bưå sûu têåp àùåc biïåt vâ cấc kho lûu trûä
ca thû viïån cố thïí trúã nïn mẩnh mệ hún khi
cấc àún võ tâi liïåu cêìn sưë hốa bao gưìm nhiïìu
tấc phêím, vđ d ẫnh cấ nhên, thû tûâ trao àưíi,
cấc bíi sinh hoẩt vùn hốa-nghïå thåt, mâ ch
nhên ca chng khưng khai thấc thûúng mẩi
tâi liïåu àố hóåc khố tịm kiïëm àïí xin phếp cho
nhûäng sûã dng múái. Thû viïån phẫi ấp dng
biïån phấp k thåt húåp l vúái bẫn chêët tâi liïåu
vâ khẫ nùng ca cú quan nhựỗm ùỡ phoõng viùồc
baồn oồc taói caỏc tùồp dỷọ liïåu sưë hóåc hẩn chïë sưë
lûúång tïåp sûã dng húåp lyá. Thû viïån cuäng cêìn
cung cêëp cho chuã súã hûäu bẫn quìn cưng c
àún giẫn àïí ghi nhêån cấc kiïën phẫn àưëi sûã
dng trûåc tuën vâ trẫ lúâi kõp thúâi àưëi vúái
nhûäng kiïën phẫn àưëi àố. Vúái nhûäng cên
nhùỉc nïu trïn, bưå sûu têåp àùåc biïåt cêìn àûúåc sưë
hốa mưåt cấch trổn bưå vâ thïí hiïån nhû mưåt bưå
sûu têåp gùỉn bố nhêët cố thïí.
(5) Tấi tẩo tâi liïåu phc v sinh viïn, cấn
bưå giẫng dẩy, nhên viïn nhâ trûúâng vâ
nhûäng ngûúâi dng thiïíu nùng khấc
Trong cưång àưìng bẩn àổc cố thïí cố cấc bẩn
àổc thiïíu nùng (khiïëm thõ, khiïëm thđnh hóåc
khuët têåt). Hổ cố nhu cêìu sûã dng ngìn tin

ca thû viïån ph húåp vúái khẫ nùng ca mịnh
vâ àiïìu kiïån c thïí ca thû viïån. Bẩn àổc
khiïëm thõ mën àûúåc “àổc” tâi liïåu dûúái dẩng
chûä nưíi Braille hóåc àûúåc phống to. Bẩn àổc
khiïëm thđnh cố nhu cêìu sûã dng cấc tâi liïåu
nghe nhịn. Bẩn àổc khuët têåt cố nhu cêìu
àûúåc khai thấc tâi liïåu àiïån tûã tûâ nhâ, khưng
phẫi àïën thû viïån. Viïåc ûáng dng cấc cưng
nghïå hiïån àẩi cố thïí àấp ûáng cấc nhu cêìu
“àổc” ca nhûäng bẩn àổc thiïíu nùng vúái chi
phđ tûúng àưëi thêëp. Viïåc quan têm thûåc sûå àưëi
vúái cấc bẩn àổc thiïíu nùng chđnh lâ tẩo ra cấc
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
phûúng tiïån truy cêåp, khai thấc cấc tâi liïåu ca
thû viïån theo u cêìu, tẩo sûå bịnh àùèng àưëi
vúái cấc bẩn àổc bịnh thûúâng. Bïn cẩnh tịnh
cẫm, trấch nhiïåm nghïì nghiïåp ca thû viïån,
côn cố cấc trấch nhiïåm phấp l ca thû viïån
phẫi àấp ûáng cấc nhu cêìu thưng tin àa dẩng
ca hổc giẫ, cấn bưå nghiïn cûáu, bẩn àổc ca
thû viïån. Viïåc lâm cho tâi liïåu thû viïån cố thïí
tiïëp cêån àûúåc tưët hún cố thïí àấp ûáng mc tiïu
ca tấc quìn, chûa kïí àïën cấc mc tiïu ca
xậ hưåi. Viïåc nây cng khưng cố hïå quẫ tiïu
cûåc nâo àưëi vúái cấc ch súã hûäu tấc quìn
khưng tham gia thõ trûúâng phc v nhu cêìu
ca cấc bẩn àổc thiïíu nùng. Cấch sûã dng tâi

liïåu àấp ûáng nhu cêìu ngûúâi thiïíu nùng côn
lâm gia tùng giấ trừ cuóa taõi liùồu bựỗng caỏch biùởn
noỏ sựộn saõng ùớ sûã dng àưëi vúái cưång àưìng lệ
ra cố thïí bõ lậng qụn, thïí hiïån tâi liïåu dûúái
dẩng ch súã hûäu tấc quìn khưng cung cêëp vâ
khưng thåc àưëi tûúång phc v ca ch súã
hûäu tấc quìn. Viïåc nây cng khưng hïì lâm
phûúng hẩi cho cấc khấch hâng tiïìm tâng
(khưng phẫi ngỷỳõi thiùớu nựng), vủ duồ, bựỗng
caỏch ruỏt boó taõi liùồu gưëc trong khi cố phiïn bẫn
dânh cho ngûúâi thiïíu nùng.
Vïì ngun tùỉc, khi khưng cố cấc bẫn tiïëp
cêån àûúåc mưåt cấch àêìy à tûâ cấc ngìn
thûúng mẩi, thû viïån cố quìn tẩo lêåp cấc bẫn
àiïån tûã tûâ cấc bưå sûu têåp trong kho ca mịnh
dûúái dẩng tiïëp cêån àûúåc àưëi vúái cấc nhốm bẩn
àổc thiïíu nùng vâ duy trị, àûa cấc tâi liïåu àố
vâo phc v, àấp ûáng cấc u cêìu tûâ nhốm
bẩn àổc xấc àõnh.
Hẩn chïë ca thưng lïå nây lâ thû viïån phẫi
cung cêëp cho bẩn àổc thưng tin vïì quìn vâ
trấch nhiïåm ca bẩn àổc thiïíu nùng liïn quan
túái cấc tâi liïåu àûúåc cung cêëp theo phûúng
thûác nây. Khi thđch húåp (cố tđnh àïën cấc nhu
cêìu ca bẩn àổc thiïíu nùng), viïåc sûã dng cấc
tâi liïåu dânh cho ngûúâi thiïíu nùng phẫi àûúåc
hẩn chïë vïì thúâi gian tûúng ûáng vúái nhûäng hẩn
chïë àûúåc thû viïån ấp àùåt cho cấc bẩn àổc
khấc. Thû viïån phẫi phưëi húåp chùåt chệ vúái àún
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015

võ chûác nùng, hóåc bưå phêån tûúng àûúng ca
nhâ trûúâng vïì dõch v cho nhûäng ngûúâi thiïíu
nùng vâ tn th cấc quy àõnh chín vïì xấc
àõnh cấc cấ nhên thåc diïån àûúåc phc v.
Cấc àôi hỗi vïì quìn tẩo lêåp cấc tâi liïåu
cho ngûúâi thiïíu nùng cố thïí àûúåc tùng cûúâng
nïëu cấc biùồn phaỏp baóo vùồ bựỗng cửng nghùồ
ỷỳồc aỏp duồng nhựỗm tn th cấc hẩn chïë vïì sûã
dng cấc tâi liïåu àûúåc tiïëp cêån. Quìn tẩo lêåp
cấc tâi liïåu cho ngûúâi thiùớu nựng coỏ thùớ ỷỳồc
nờng cao bựỗng caỏc chỷỳng trũnh àậ àûúåc cưng
bưë rưång rậi àưëi vúái cấc cưång àưìng chõu sûå tấc
àưång cng vúái cấc chđnh sấch àûúåc ấp dng
mưåt cấch nhêët quấn.
(6) Duy trị tđnh toân vển cấc tâi liïåu lûu
chiïíu trong cấc kho tâi liïåu nưåi sinh ca cú
quan
Nhiïìu thû viïån tiïën hânh sưë hốa hóåc tẩo
lêåp kho tâi liïåu àiïån tûã àưëi vúái cấc ngìn tâi
liïåu nưåi sinh ca cú quan, àùåc biïåt lâ cấc lån
ấn, lån vùn, bấo cấo kïët quẫ nghiïn cûáu.
Viïåc phc v cấc tâi liïåu nưåi sinh cố thïí àûúåc
giúái hẩn trong cưång àưìng bẩn àổc ca nhâ
trûúâng hóåc àûúåc múã rưång àưëi vúái cấc àưëi
tûúång cưng chng khấc. Viïåc trđch dêỵn, sûã
dng hịnh ẫnh, minh hổa tûâ cấc tâi liïåu nưåi
sinh lâ mưåt thưng lïå trong hổc thåt vâ àố
cng lâ têm àiïím ca “sûã dng húåp l” cấc tâi
liïåu nưåi sinh mâ khưng phẫi xin phếp vâ

khưng phẫi trẫ nhån bt, th lao. Cấc thû
viïån tưn trổng quìn sûã dng àố ca tấc giẫ
khi hổ tiïëp nhêån ngun bẫn cấc tâi liïåu vâo
kho lûu chiïíu ca cú quan vâ àûa chng vâo
phc v cưng cưång mưåt cấch ngun vển,
khưng thay àưíi. Cấc thû viïån vêån hânh cấc
kho lûu chiïíu tâi liïåu nưåi sinh cố thïí vâ phẫi
tưn trổng vâ duy trị tđnh toân vển ca cấc tâi
liïåu àûúåc tiïëp nhêån lûu chiïíu hún lâ àôi hỗi sûå
cho phếp hóåc nhûäng xốa bỗ khưng cêìn thiïët.
Quìn àûúåc sûã dng cấc tâi liïåu nưåi sinh sưë
hốa hóåc àiïån tûã cố thïí bẫo àẫm tđnh toân vển
ca tâi liïåu nưåi sinh khi lûu giûä vaâ àûa vaâo
9


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
phc v. Nhiïìu cú quan thụ cấc nhâ cung cêëp
dõch v lûu giûä vâ duy trị cấc kho lån ấn,
lån vùn vâ cấc kho tâi liïåu nưåi sinh. Trong
trûúâng húåp nây, cấc thû viïån phẫi lâm viïåc vúái
nhâ cung cêëp dõch v àïí hổ cng bẫo àẫm tưn
trổng “sûã dng húåp l” cấc tâi liïåu nối trïn.
Ngun tùỉc ca thưng lïå nây lâ thû viïån cố
quìn tiïëp nhêån vâ tẩo kho lûu chiïíu tâi liïåu
àiïån tûã nưåi sinh ca cú quan vâ àûa cấc tâi liïåu
lûu chiïíu vâo phc v cưng cưång úã dẩng
ngun trẩng (toân vển), bao gưìm cẫ nhûäng
tâi liïåu cố bẫn quìn àûúåc sûã dng trïn
ngun tùỉc “sûã dng húåp l”.

Vïì mùåt hẩn chïë, trong trûúâng húåp cấc kho
tâi liïåu nưåi sinh ca cú quan àûúåc àûa vâo
phc v cưng cưång, cấc thû viïån phẫi cung
cêëp cho cấc ch súã hûäu bẫn quìn ngoâi cú
quan cưng c àún giẫn àïí ghi nhêån cấc kiïën
phẫn àưëi sûã dng cấc tâi liïåu trong cấc kho lûu
chiïíu tâi liïåu nưåi sinh ca cú quan, vâ phc
àấp kõp thúâi àưëi vúái cấc kiïën phẫn àưëi àố.
Thû viïån vâ cú quan ch quẫn phẫi cung cêëp
cho cấc tấc giẫ nưåp tâi liïåu lûu chiïíu nhûäng
thưng tin vïì bẫn chêët, phẩm vi quìn sûã dng
tâi liïåu khưng phẫi xin phếp vâ trẫ th lao,
nhån bt cng nhû cấc hịnh thûác thđch húåp
khi trđch dêỵn, sûã dng cấc tâi liïåu àng quy
àõnh trong cấc tấc phêím ca mịnh. Thêím
quìn àêìy à dûúái dẩng húåp l àưëi vúái cấc
hổc giẫ trong lơnh vûåc, phẫi àûúåc bẫo àẫm àưëi
vúái toân bưå cấc tâi liïåu ca bïn thûá ba àûúåc
àûa vâo cấc tấc phêím lûu chiïíu trong kho tâi
liïåu nưåi sinh cuãa cú quan.
Trûúâng húåp “sûã duång húåp lyá” àûúåc tùng
cûúâng khi cấc cú quan xêy dûång vâ ấp dng
chđnh sấch rộ râng vïì viïåc sûã dng thđch húåp
trong trđch dêỵn, minh hổa, v.v... trong giẫng
dẩy vâ hổc têåp ca nhâ trûúâng. Cng nhû vêåy,
cấc thû viïån cố thïí xem xết viïåc tû vêën cấ nhên
vïì cấch thûác sûã dng thđch húåp cấc tâi liïåu cố
bẫn quìn trong hổc têåp khi cố u cêìu.
10

(7) Xêy dûång cấc cú súã dûä liïåu nhựỗm taồo
iùỡu kiùồn thuờồn lỳồi cho nhỷọng sỷó duồng
khửng tửởn kếm trong nghiïn cûáu (bao gưìm
viïåc tịm kiïëm thưng tin, tri thûác)
Bïn cẩnh viïåc tẩo lêåp vâ àûa vâo phc v
bẩn àổc cấc bưå sûu têåp sưë ca cấc bưå taâi liïåu
lûu trûä vaâ taâi liïåu àùåc biïåt, taâi liïåu nưåi sinh àïí
phc v àùỉc lûåc cho cưng tấc nghiïn cûáu vâ
àâo tẩo, cấc cú quan thưng tin-thû viïån ln
àống vai trô quan trổng trong viïåc tiïën hânh
vâ hưỵ trúå hổc têåp, giẫng dẩy vâ nghiïn cûáu
trong cấc lơnh vûåc hûäu quan thưng qua viïåc
cung cêëp cấc cưng c xem xết, àấnh giấ xu
hûúáng vâ thay àưíi xun sët cấc dông thưng
tin khưíng lưì, sûã dng cấc thânh tûåu khoa hổc
thưng tin, ngưn ngûä hổc, thû mc hổc vâ lõch
sûã khoa hổc. Viïåc phất triïín cấc hïå thưëng
àõnh chó sưë vâ hưỵ trúå tịm kiïëm thưng tin cng
lâ mưåt bưå phêån cưët lội trong chûác nùng,
nhiïåm v ca cú quan thưng tin-thû viïån. Cấc
thû viïån cố thïí cung cêëp cho bẩn àổc, hổc
giẫ, cấn bưå giẫng dẩy, nghiïn cûáu cấc cú súã
dûä liïåu (CSDL) k thåt sưë vïì cấc tâi liïåu
trong kho thû viïån dûåa vâo àố àïí tiïën hânh
cấc phờn tủch bựỗng maỏy tủnh, vaõ baồn oồc coỏ
thùớ sỷó dng chđnh cấc CSDL àố àïí phất triïín
cấc cưng c tra cûáu, chó dêỵn múái, mẩnh mệ
cho chđnh mịnh. Vị bẩn àổc khưng phẫi trûåc
tiïëp tham gia vâo quấ trịnh xỷó lyỏ hựỗng ngaõy
caỏc taõi liùồu khi xờy dỷồng caỏc CSDL, nïn viïåc

khai thaác caác CSDL do thû viïån cung cêëp
thûúâng àûúåc gổi lâ “sûã dng khưng tưën kếm”.
Viïåc sûã dng khưng tưën kếm lâ cưng viïåc
cố tđnh chuín hốa, sấng tẩo cao. Viïåc sưë hốa
vâ àõnh chó sưë cấc taõi liùồu nhựỗm muồc ủch tũm
kiùởm vaõ phờn tủch siùu dûä liïåu thưëng kï cố thïí
tẩo ra ngìn tâi liïåu hổc thåt cố sûác mẩnh
múái, khưng chó cố nghơa thay thïë tâi liïåu
gưëc. Cấc phên tđch àûúåc hưỵ trúå bựỗng viùồc
queỏt, tũm kiùởm thửng tin trong toaõn bửồ CSDL
khửng sûã dng cấc tâi liïåu vúái mc àđch dûå
àõnh ban àêìu ca chng. Khưng ai àổc tûâng
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
hóåc têët cẫ cấc tâi liïåu trong CSDL. Thay vâo
àố, loẩi phên tđch nây têåp trung vâo cấc dûä
kiïån cú bẫn vïì cẫ bưå sûu têåp tâi liïåu (chùèng
hẩn, mưåt khấi niïåm c thïí àûúåc tấc giẫ sûã
dng bao nhiïu lêìn trong cấc tấc phêím ca
mịnh, cấc nhâ khoa hổc thûúâng sûã dng bưå
phêån nâo ca chåt vúái tû cấch lâ àưëi tûúång
thûã nghiïåm, v.v.) hún lâ têåp trung xem xết
cấch thïí hiïån ca mưåt tấc phêím àún lễ nâo
àố. Cng chđnh vị lệ àố, viïåc cấc bưå mấy tịm
tin sao chếp hâng triïåu trang thưng tin vâo
cấc cú súã dûä liïåu àûúåc àấnh chó sưë àïí gip
ngûúâi sûã dng tịm kiïëm cấc trang thưng tin
ph húåp lâ “sûã dng húåp l” tûác lâ àûúåc

quìn, khưng phẫi xin phếp vâ khưng phẫi trẫ
nhån bt, th lao.
Sûã dng khưng tưën kếm lâ hiïån tûúång thúâi
sûå tẩi nhiïìu cú quan thưng tin-thû viïån. Mùåc
d bẫn chêët chuín hốa, sấng tẩo ca viïåc sûã
dng nây lâ rêët hiïín nhiïn, song vêỵn tiïìm êín
ri ro lâ cú hưåi sûã dng cấc k thåt àố bõ
tûúác bỗ do cấc àiïìu khoẫn hẩn chïë thấi quấ
ca cấc bẫn quìn sûã dng (license) àûúåc
cêëp. Nïëu cấc thû viïån àưìng vúái nhûäng hẩn
chïë trong license cêëm nhûäng sûã dng khưng
tưën kếm nối trïn, thû viïån sệ àấnh mêët khẫ
nùng tiïën hânh hóåc cho phếp bẩn àổc tiïën
hânh quìn sûã dng húåp phấp àố. Cấc cấn bưå
thưng tin-thû viïån phẫi ln cố thûác vïì viïåc
nây khi tiïën hânh àâm phấn vïì license vúái
nhâ cung cêëp CSDL vâ phẫi àâm phấn àïí
dânh cho bẩn àổc ca mịnh quìn tiïën hânh
nghiïn cûáu khưng tưën kếm àưëi vúái têët cẫ cấc
tâi liïåu trong CSDL àậ àûúåc cêëp bẫn quìn
sûã dng, khai thấc.
Vïì ngun tùỉc, thû viïån cố quìn phất
triïín vâ tẩo àiïìu kiïån phất triïín cấc CSDL kyọ
thuờồt sửở nhựỗm hửợ trỳồ phờn tủch khửng tửởn kếm
xun sët kho tâi liïåu àïí phc v cấc mc
àđch hổc thåt vâ tra cûáu, chó dêỵn.
Tuy nhiïn, cấc tâi liïåu cố bẫn quìn àûúåc
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015

sưë hốa cho mc àđch sûã dng khưng tưën kếm

khưng àûúåc dng theo cấch thûác khấc (vđ d,
cung cêëp truy cêåp sưë àïí àổc thưng thûúâng),
mâ khưng cố l giẫi àưåc lêåp, hóåc khưng cố
license tûâ ch súã hûäu, hóåc theo ngoẩi lïå àûúåc
låt phấp cho phếp. Viïåc truy cêåp àïí tịm kiïëm
tâi liïåu ca CSDL phẫi àûúåc hẩn chïë àưëi vúái
cấc phêìn tûúng ûáng cho mc àđch nghiïn cûáu
khưng tưën kếm.
Trûúâng húåp àûúåc quìn sûã dng khưng
phẫi xin phếp, khưng phẫi trẫ nhån bt, th
lao sệ mẩnh mệ nhêët khi cấc CSDL chûáa àûång
thưng tin giâu siïu dûä liïåu lâm tùng giấ trõ
nghiïn cûáu vâ tra cûáu, chó dêỵn. Viïåc sûã dng
khưng tưën kếm cố sûác thuët phc àùåc biïåt khi
caác thû viïån húåp taác vúái caác àún võ khấc xêy
dûång cấc CSDL liïn húåp cho phếp tiïën hânh
cưng tấc nghiïn cûáu vâ tịm kiïëm, tra cûáu
mẩnh mệ hún.
(8) Thu thêåp taâi liïåu trïn Internet vaâ àûa
vaâo phuåc vuå bẩn àổc
Viïåc thu thêåp cấc tâi liïåu trưi nưíi trïn Internet
nhû cấc trang thưng tin àiïån tûã, video trûåc
tuën, v.v... àang trúã thânh mưåt hoẩt àưång
tùng trûúãng nhanh trong xêy dûång ngìn tin
ca thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån chun
ngânh. Cấc bưå sûu têåp tâi liïåu nây thïí hiïån sûå
àống gốp vư song cho tri thûác vâ khưng àùåt ra
cấc ri ro àấng kïí nâo àưëi vúái ch súã hûäu cấc
trang thưng tin àiïån tûã hóåc cấc tâi liïåu ca
bïn thûá ba àûúåc cấc trang thưng tin àiïån tûã sûã

dng. Nïëu khưng cố cấc bưå sûu têåp tâi liïåu
nây, nhiïìu thưng tin quan trổng cho nghiïn
cûáu vâ àâo tẩo cố thïí bõ bỗ qua.
Viïåc chổn lổc vâ thu thêåp tâi liïåu trïn
Internet theo cấch thûác trïn cố tđnh chuín
hốa, sấng tẩo cao. Thû viïån àûáng ra thu thêåp
tâi liïåu trïn Internet cố thïí chp nhanh àûúåc
bûác ẫnh lõch sûã ca cấc àưëi tûúång àưång vâ trưi
nưíi vâ àùåt cấc dêëu êën thu thêåp àûúåc vïì mưåt
trang thưng tin àiïån tûã vâo mưåt ngûä cẫnh múái:
11


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
kho lûu trûä lõch sûã àûúåc trưng nom, quẫn l
chu àấo. Cấc tâi liïåu àûúåc àûa lïn Internet
thûúâng cố mc àđch hẩn chïë vïì thúâi gian vâ
nhùỉm túái mưåt mẩng lûúái ngûúâi dng nhêët
àõnh, trong khi bưå sûu têåp ca chng àûúåc thû
viïån tẩo ra sệ tû liïåu hốa trang thưng tin àiïån
tûã àïí phc v cho nhiïìu àưëi tûúång bẩn àổc
trûúác mùỉt vâ lêu dâi sau nây.
Ngun tùỉc ca thưng lïå nây lâ thû viïån cố
quìn tẩo lêåp cấc bưå sûu têåp chun àïì tûâ cấc
trang thưng tin àiïån tûã vâ cấc tâi liïåu khấc trïn
Internet vaâ àûa chuáng vaâo phuåc vuå nghiïn cûáu
vaâ àaâo tẩo.
Vïì hẩn chïë, cấc tâi liïåu thu thêåp tûâ Internet
phẫi àûúåc thïí hiïån y ngun nhû khi thu thêåp
chng, kêm theo thưng tin thđch húåp vïì cấch

thûác vâ ngây thấng thu thêåp. Nïëu cố thïí àûúåc,
cấc ch súã hûäu húåp phấp ca cấc trang thưng
tin àiïån tûã hûäu quan phẫi àûúåc xấc àõnh theo
cấc quy àõnh hiïån hânh. Thû viïån phẫi cung cêëp
cho ch súã hûäu bẫn quìn cưng c àún giẫn àïí
ghi nhêån cấc kiïën phẫn àưëi viïåc àûa cấc tâi
liïåu tûâ bưå sûu têåp nây vâo phc v trûåc tuën,
vâ trẫ lúâi kõp thúâi cấc kiïën phẫn àưëi àố.
Nhûäng àôi hỗi vïì sûã dng tâi liïåu Internet
khưng phẫi xin phếp, khưng phẫi trẫ nhån
bt, th lao ỷỳồc ỷa lùn Internet vỳỏi nhỷọng
tiùu ùỡ ửồc quyùỡn nhựỗm ngùn cẫn viïåc thu
thêåp tûå àưång cố thïí trúã nïn mẩnh mệ hún khi
cú quan chêëp nhêån vâ theo àíi mưåt chđnh
sấch nhêët quấn vïì vêën àïì nây, cố lûu yá túái
nhûäng lyá do húåp lyá cuãa viïåc thu thêåp cấc tâi
liïåu trïn Internet vâ bẫn chêët cấc tâi liïåu hûäu
quan. Bưå sûu têåp cấc trang thưng tin àiïån tûã
câng àêìy à vïì mưåt lơnh vûåc c thïí, câng cố
sûác thuët phc vïì quìn thu thêåp vâ àûa vâo
phc v bẩn àổc bêët k mưåt trang thưng tin
àiïån tûã c thïí nâo.

3. Kïët lån
Vúái chûác nùng hưỵ trúå tđch cûåc vâ hiïåu quẫ
cưng tấc hổc têåp, giẫng dẩy vâ nghiïn cûáu
cng nhû bẫo àẫm quìn tiïëp cêån thưng tin,
cấc thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån chun
ngânh, mưåt mùåt cố trấch nhiïåm tun truìn,
thûåc thi nghiïm tc quìn tấc giẫ vâ quìn

liïn quan theo låt àõnh, mùåt khấc phẫi ch
àưång ấp dng “sûã dng húåp l” trong hoẩt
àưång thûúâng nhêåt ca mịnh.
Mùåc d àûúåc quy àõnh úã cấc mûác àưå khấc
nhau, nhûng “sûã dng húåp l” khưng àûúåc
thïí hiïån mưåt cấch c thïí, mẩch lẩc, rộ râng
trong cấc låt súã hûäu trđ tụå hay låt bẫn
quìn. Àiïìu nây dêỵn àïën ranh giúái mong
manh giûäa hânh vi xêm phẩm quìn tấc giẫ
vúái hânh vi “sûã dng húåp l” trong hoẩt
àưång ca cấc thû viïån àẩi hổc, thû viïån
chun ngânh. Àïí khùỉc phc tịnh trẩng àố,
cấc thû viïån àẩi hổc vâ thû viïån chun
ngânh hóåc Hưåi Thû viïån Viïåt Nam cêìn
nghiïn cûáu vâ tham khẫo kinh nghiïåm,
thưng lïå qëc tïë vïì “sûã dng húåp l” àïí súám
àûa ra nhûäng hûúáng dêỵn cố tđnh ngun tùỉc
vïì “sûã dng húåp l” cho bẩn àổc vâ cho cấc
cấn bưå thưng tin-thû viïån úã nûúác ta. Àiïìu àố
cng cêìn thiïët àïí tùng cûúâng thûåc thi quìn
tấc giẫ vâ quìn liïn quan trong cấc thû
viïån, cú quan thưng tin ca Viïåt Nam, gốp
phêìn hoân thiïån cấc vùn bẫn quy phẩm phấp
låt hiïån hânh vïì quìn tấc giẫ vâ quìn
liïn quan úã nûúác ta trong thúâi k hưåi nhêåp.
Tâi liïåu tham khẫo
1. Prentice, Ann E. (1997). Copyright, WIPO and User Interests:
Achieving Balance among the Shareholders. Journal of Academic
Librianship, July, 309-312.
2. Martine Courant Rife (2007). The fair use doctrine: History,

application, and implications for (new media) writing teachers. Computers and Composition, 24, 154-178.
3. Association of Research Libraries et al. (2012). Code of best
practices in Faire Use for Academic and Research Libraries.

(Ngây Tôa soẩn nhêån àûúåc bâi: 06-10-2014; Ngây phẫn biïån
àấnh giấ: 02-11-2014; Ngây chêëp nhêån àùng: 01-12-2014).
12

THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 1/2015