Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế - Chương 2

Chương 2

Một số vấn đề về chủ nghĩa tư bản hiện đại
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Thế nào là CNTB hiện đại: 2 quan niệm

CNTB độc
quyền nhà
nước

Quan niệm I

Giai đọan
phát triển
cao của
CNTB độc
quyền
Quan niệm II


Cuối TK 19,
đầu TK XX
TK 14- 15

PTSX TBCN
XH
phong
kiến

CNTB độc quyền
nhà nước, CNTB

hiện đại
XH mới

Giai đọan CNTB
tự do cạnh tranh
( TK 16-19 )

Giai đọan
độc quyền

Những năm
50, TK 20


Hai cách phân tích về CNTB hiện đại
• Những biểu hiện mới của
CNTB độc quyền và độc
quyền nhà nước.
• Hệ thống thế giới của
CNTB
• Thành tựu, giới hạn và xu
hướng vận động.
Kết
luận

• Lý thuyết HTKT-XH
• Phân tích đặc điểm CNTB
trên các mặt LLSX,
QHSX.
• Hệ thống thế giới của

CNTB.
• Tiềm năng, giới hạn và xu
hướng vận động.
CNTB vẫn dựa trên sự chiếm
đọat giá trị thăng dư, vẫn là T
– H – T’
Những biểu hiện mới vẫn nằm
trong khuôn khổ CNTB


5 ĐẶC ĐIỂM CỦA CNTB ĐỘC QUYỀN
- Tích tụ và tập trung sản xuất cao dẫn đến hình
thành các tổ chức độc quyền.
- Sự hình thành tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài
chính.
- Sư phân chia thế giới về mặt kinh tế giữa các tập

đòan tư bản.
- Xuất khẩu tư bản
- Sự phân chia thế giới về mặt lãnh thổ giữa các

cường quốc.


Biểu hiện của CNTB độc quyền nhà nước
• Sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức độc
quyền và nhà nước tư sản.
• Sự hình thành và phát triển sở hữu nhà
nước tư sản.
• Sự điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản.

Đặc điểm của CNTB ngày nay trên các mặt LLSX, QHSX

• CNTB ngày nay đang quá
độ sang CSVCKT mới về
chất.
• Đơi ngũ người lao động
có sự thay đổi về chất
lượng và cơ cấu.
• Sở hữu có sự biến đổi
lớn cả về lĩnh vực, cơ
cấu, sở hữu hổn hợp, liên
quốc gia là phổ biến.
• CNTB độc quyền nhà
nước vơi vai trị mới của
nó trong điều tiết kinh tế


2. Hệ thống thế giới của CNTB

3. Giới hạn, mâu thuẩn và xu hướng vận động của CNTB ngày nay
GIỚI HẠN

• CNTB ngày nay vẫn là
CNTB độc quyền.
• CNTB ngày nay vẫn là
chế độ bóc lột.
• CNTB ngày nay vẫn là
XH bất cơng, bất bình

đẳng.
• Nạn thất nghiệp và
khuyết tật vẫn tồn tại và
có biểu hiện mới.

MÂU THUẨN

• Mâu thuẩn giữa LLSX
và QHSX, biểu hiện về
mặt XH là mâu thuẩn
giai cấp.
• Những nhân tố tự phủ
định CNTB phát triển lên
nấc thang mới và sẽ
được thay thế bằng XH
cao hơn.
• Vấn đề bạo lực.


II.

Những đặc điểm của CNTB độc quyền ngày nay
- Tập trung S/X và hình thành tổ chức độc quyền
mới: sự xuất hiện các công ty xuyên quốc gia bên
cạnh sự phát triển các xí nghiệp vừa và nhỏ.

1. Những biểu
hiện mới về
kinh tế trong 5
đặc điểm của

CNTB độc
quyền

- Sự thay đổi trong các hình thức tổ chức và cơ chế
thống trị của TB tài chính.
- Xuất khẩu TB vẫn là cơ sở của độc quyền quốc tế
sau chiến tranh, nhưng quy mô, chiều hướng và kết
cấu của việc xuất khẩu TB đã có bước phát triển mới.
- Sự phân chia thế giới giữa những liên minh của
CNTB, xu hướng quốc tế, tịan cầu hóa ngày càng
tăng bên cạnh khu vực hóa nền kinh tế
- Sự phân chia thế giới giữa các cường quốc vẫn tiếp
tục dưới những hình thức cạnh tranh và thống trị mới.


2. Những biểu hiện mới trong
cơ chế điều tiết kinh tế của
CNTB độc quyền nhà nước

- Sự điều tiết
của nhà nước
kết hợp với cơ
chế thị trường
cạnh tranh tự
do và tính năng
động của độc
quyền tư nhân

- Phương thức điều

tiết của nhà nước
linh họat, mềm dẽo
hơn, kết hợp tình
thế với dài hạn.
Cơng cụ và phạm
vi điều tiết của nhà
nước cũng đa dạng
và mở rộng hơn.


III. Hệ thống kinh tế thế
giới của CNTB độc quyền
ngày nay

1. Sự phát trển

không đều
giữa các nước
trong hệ thống
kinh tế TBCN
ngày càng gia
tăng

2. Các cơng ty

xun quốc gia
ngày càng
đóng vai trò to
lớn trong nền
kinh tế thế giới

3.Tốc độ tăng trưởng
của các nước TBCN
nói chung có xu
hướng giảm sút, tài
chính tiền tệ quốc tê
khơng ổn định
4. Xu hướng tăng
cường quân sự
hóa trong thời kỳ
chiến tranh lạnh


IV. Những thành tựu, giới hạn và xu hướng vận
động của CNTB ngày nay
3. Xu

hướng
vận
động
2. Hạn chế
1.Những
thành tựu


1. Những thành tựu

- Thực hiện một

bước xã hội hóa
Sx, tăng cường
mối liên hệ giữa
những người SX,
hợp tác hóa, tập
trung hóa, làm cho
q trình Sx phân
tán liên kết vào
một hệ thống, các
mối liên hệ giữa
những người SX
ngày càng được
củng cố chặt chẽ.

- Phát triển
LLSX,
tăng năng
xuất lao
động do tác
động của
quy luật
giá trị, quy
luật cạnh
tranh, quy
luật cungcầu và cơ
chế thị
trường.

- Chuyển
được nền SX

nhỏ sang nền
SX lớn. Hiện
đại, từ lao
động thủ công
sang cơ khí,
tự động hóa,
tin học hóa…
làm cho q
trình SX phân
tán được điều
tiết thống
nhất.

- Xây dựng

nền dân chủ
tư sản, mặc
dù còn nhiều
hạn chế so
với xã hội
tương lai,
nhưng vẫn
tiến bộ hơn
nhiều so với
chế độ
chuyên chế
thời trung cổ


2. Những

hạn chế

-Q trình ra đời, tích lũy của CNTB
là một sự tích lũy đẩm máu trong lịch
sử nhân lọai.
- Quá

trình phát triển của CNTB cũng
gây ra hậu quả nặng nề cho nhân lọai.


Môi trường sống bị ô nhiễm


Sơ đồ hiệu ứng nhà kính


Chiến tranh


Đói nghèo ở các nước Các nước Châu Phi


Đói nghèo Châu Phi


3. Xu

CNTB cổ điển

hướng vận động

CNTB hiện đại

CNXH
Tự do cạnh tranh

CNTB độc quyền

CNTB độc quyền NN


Lịch sử tuy có bước
phát triển quanh co,
song sớm hay muộn
gì nhân lọai cũng đi
theo con đường
XHCN
ĐẠI
HỘI
VIII