Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh quảng ngãi

DƯƠNG HỮU THƯƠNG

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

DƯƠNG HỮU THƯƠNG
NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

KHÓA IX đợt 1- 2018


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

DƯƠNG HỮU THƯƠNG

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG
GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ TỪ
THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI
Ngành : Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số : 8380104

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS CAO THỊ OANH

HÀ NỘI, 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tơi.
Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính
xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Dương Hữu Thương


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU…………………………………………………………………...

Trang
1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA
LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ………………..

10

1.1. Khái niệm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình

10

sự…………………………………………………………………………………..
1.2. Đặc điểm hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình

12

sự…………………………………………………………………………………..
1.3. Mục đích hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình

15

sự….................................................................................................................
1.4. Nội dung hoạt động bào chữa của Luật sư tham gia trong giai đoạn điều tra
vụ án hình sự……………………………………………………………………...

16

1.5. Ý nghĩa hoạt động bào chữa của Luật sư tham gia trong giai đoạn Điều tra
vụ án hình sự…………………………………………………………………........

20

Chương 2: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH VÀ THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG BÀO
CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ

23

TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI…………………………………………..
2.1. Khái quát về tỉnh Quảng Ngãi và hoạt động của Đoàn luật sư tỉnh Quảng
Ngãi………………………………………………………………………………..

23

2.2 Thực trạng quy định về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

điều tra vụ án hình ……………………………………………………………….

24

2.3. Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ

án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi…………………………………….

32


Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA
LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ …..……………

44

3.1. Các yêu cầu bảo đảm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

Điều tra vụ án hình sự.……………………………..……………………………..

44

3.2. Các giải pháp bảo đảm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

điều tra vụ án hình sự ..………..….……………………………………………...

47

3.3. Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự,

một số giải pháp ………………………………………………………………..

53

KẾT LUẬN………………………………………………………………………...

59

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………..

61


DANH MỤC VIẾT TẮT
BLTTHS

: Bộ luật Tố tụng hình sự

BCA

: Bộ Cơng an

GRDP

: Tổng sản phẩm trên điện bàn

PGS.TS

: Phó Giáo Sư. Tiến sĩ

NXB

: Nhà xuất bản

NQ/TW

: Nghị quyết/ Trung ương


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Bảng tổng kết số lượng các vụ án hình sự trong 05 năm (từ năm
2014 đến năm 2018)
2.2 Bảng thống kê các vụ án có luật sư tham gia từ giai đoạn điều tra vụ án
hình sự trong 05 năm (từ năm 2014 – 2018)


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nhờ người khác bào chữa hoặc tự mình bảo chữa khi bị nghi ngờ phạm tội
trong vụ án hình sự là quyền bào chữa mà Hiến pháp đã quy định, đó là quyền
được quy định cụ thể của pháp luật tố tụng hình sự, là gian đoạn đầu tiên cho
quá trình giải quyết một vụ án hình sự đồng thời cũng có thể những tiền đề để
quyết định pháp lý của một con người
Điều tra vụ án hình sự là giai đoạn thứ hai trong vụ án hình sự mà những
người có thẩm quyền trong vụ tố tụng hình sự thực hiện. Điều tra được dựa theo
và căn cứ vào các quy định của pháp luật, đồng thời thực hiện sự chi phối và
kiểm tra giám sát của Viện kiểm sát. Thực hiện và tiến hành các biện pháp thu
thập và củng cố các chứng cứ, thu thập tài liệu và thực hiện nghiên cứu những

tình tiết của vụ án hình sự, phát hiện tội phạm một cách kịp thời.
Luật sư là một nghề cao quý trong những nghề cao quý, được tôn vinh và
ngày càng có chỗ đứng quan trọng trong xã hội. Nhiệm vụ lớn lao của Luật sư
trong lĩnh vực tố tụng nói chung và trong tố tụng hình sự nói riêng đó chính là
dùng kỹ năng nghề nghiệp để bảo vệ khách hàng, bảo vệ công bằng. Hoạt động
của luật sư trong gian đoạn điều tra vụ án hình sự là thực hiện chức năng, nhiệm
vụ của mình là để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho con người khơng may
rơi vào vịng lao lý, trực tiếp góp phần bảo vệ cơng bằng, lẽ phải, pháp chế xã
hội chủ nghĩa đồng thời thúc đẩy kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế của đất
nước.
Tìm hiểu về hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn này có ý
nghĩa hết sức to lớn đối với những công việc trong hoạt động bào chữa nhằm
bảo vệ quyền con người. Quyền được tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào
chữa đó là luật định. Từng đó nâng cao tính nhân đạo,...của một chế độ, đó là

Trang 1


mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đồng thời
thực hiện thắng lợi công cuộc cải cách tư pháp mà Đảng, Nhà Nước ta đã đề ra.
Việc Luật sư tham gia bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
khơng những bảo đảm tốt hơn quyền bào chữa của người bị buộc tội mà còn
giúp các cơ quan tiến hành tố tụng phát hiện, làm rõ sự thật khách quan của vụ
án, hạn chế oan sai góp phần giải quyết nhanh chóng, chính xác vụ án, xét xử
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài
“Hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ
thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” với mong muốn là thông qua các cơ sở pháp lý và
tình hình hoạt động thực hiện quyền và nghĩa vụ của Luật sư cho việc bào chữa
cho người bị tạm giữ, bị can,…đồng thời chứng minh, phân tích giữa vấn đề lý
luận và thực tiễn về hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ

án hình sự trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Tìm ra những bất cập về quy định của
pháp luật, cũng như những có khăn, vướng mắc,…trong q trình tác nghiệp
hành nghề. Đề xuất các giải pháp để nâng cao vị thế, vai trò của Luật sư trong
hoạt động bào chữa nói chung, hoạt động bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự nhằm đảm đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị tam giam, bị
can,... làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự là
đề tài khơng phải là mới, nhưng mang tính nhân văn sâu sắc. Với đề tài này
nhiều năm qua đã thu hút sự chú ý, quan tâm của nhiều nhà khoa học, những
người làm công tác lý luận nghiên cứu và cán bộ hoạt động thực tiễn quan tâm,
nghiên cứu dưới nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau. Trong q tìm hiểu, nghiên
cứu đề tài, tác giả được tiếp cận, tìm hiểu một số cơng trình nghiên cứu tiêu biểu
có liên quan như:
- Thực hiện nghị quyết số 49/NQ-TW về chiến lược cải cách tư pháp đến
Trang 2


năm 2020 của Ban chỉ đạo Cải cách tư pháp trung ương (2016), Hà Nội. (Báo
cáo tổng kết năm 2016).
- Tạp chí khoa học pháp lý, số: 7/2002 của Phan Trung Hoài “Bàn về
khái niệm và đặc điểm của nghề luật sư”.
- Lê Minh Đức (2016), “Phát huy vai trò của luật sư trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự”, Tạp chí Luật sư Việt Nam, dẫn

theo

doandieu-tra-vu-an-hinh-su-773.html, truy cập ngày 19/07/2016.
- Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 5, tr.12-15 của Phạm Hồng Hải
(2004) “Những điểm mới về trách nhiệm, nghĩa vụ của người bào chữa trong bộ

luật tố tụng hình sự năm 2003”.
- Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 3, tr.12-17 của Phạm Hồng Hải, Phó
Chủ tịch Liên đồn Luật sư Việt Nam (2012), “Bàn về sự tham gia của người
bào chữa trong giai đoạn điều tra”.
- Tạp chí Kiểm sát, số 7, tr.12-19 của Phan Trung Hoài (2004), “Hoàn
thiện các quy định của pháp luật về sự tham gia của Luật sư từ giai đoạn điều
tra và quyết định truy tố”.
- Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội của Phan Trung Hoài (2007)
“Vấn đề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam”.
- Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội của Phan Trung Hoài (2009),
“Hành nghề luật sư trong vụ án hình sự”.
- “Một giấy bào chữa xuyên suốt tố tụng” của Luật sư - Tiến sĩ. Phan
Trung Hoài (2013); Báo luatnet.Mạng pháp luật Việt Nam ngày 03/8/2013
(www.phapluattttp.vn), Hà Nội.
Trang 3


- Bản chất của hoạt động điều tra trong tố tụng hình sự của Nguyễn Viết
Hoạt (2007), Tạp chí Khoa học pháp luật số 3(40)/2007, tr.10-15.
- Học viện Tư pháp (2011), Giáo trình kỹ năng giải quyết vụ án hình sự,
Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội.
- Vũ Huy Khánh (2013), Luận án tiến sĩ đề tài: “Bảo đảm quyền bào chữa
của người bị tạm giữ, bị can trong điều tra vụ án hình sự”, Học viện Khoa học
xã hội, Hà Nội.
- Luận văn thạc sĩ đề tài: “Vai trò của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ
án hình sự” của Nguyễn Đăng Khoa (2008), Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội.
- Luận văn thạc sĩ đề tài: “Vai trò của người bào chữa trong giai đoạn
điều tra, truy tố vụ án hình sự từ thực tiễn thành phố Hà Nội” của Bùi Phương
Lan (2015), Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội.
- “Sự tham gia bắt buộc của người bào chữa trong tố tụng hình sự” của

Nguyễn Thái Phúc (2007), Tạp chí Khoa học pháp lý, số 4, tr.21-26.
- Hoàng Thị Minh Sơn (2009), “Những hạn chế trong việc thực hiện
quyền bào chữa của người vị tạm giữ, bị can, bị cáo”, Tạp chí Luật học, số 10,
tr.12-17.
Ngồi ra, cịn nhiều cơng trình nghiên cứu của các tác giả khác đã được
đăng trong các tập san, tạp chí chuyên ngành như: Tạp chí nhà nước và pháp
luật, Tạp chí tịa án nhân dân, Tạp chí dân chủ và pháp luật...
Một số cơng trình nghiên cứu và các bài viết này dù ở các phạm vi nghiên
cứu khác nhau nhưng đã thể hiện phần nào hoạt động bào chữa của Luật sư nói
riêng, khi tham gia vào quá trình tố tụng hình sự của người bào chữa nói chung.
Khi tiếp cận những cơng trình nghiên cứu liệt kê phía trên giúp tác giả nhìn nhận
Trang 4


được tổng quát về hoạt động bào chữa của Luật sư trong các giai đoạn tố tụng
hình sự đặc biệt là giai đoạn điều tra vụ án hình sự để từ đó kế thừa và tiếp tục
nghiên cứu sâu hơn, toàn diện hơn, đầy đủ hơn, hệ thống hơn về hoạt động bào
chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Tuy nhiên, hiện nay chưa có cơng trình nào nghiên cứu chun sâu về
hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực
tiễn tỉnh Quảng Ngãi. Cho nên tác giả chọn đề tài: “Hoạt động bào chữa của
Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi”
làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Luật học, để nghiên cứu nhằm phản ánh những
vấn đề còn bất cập, còn hạn chế cũng như nghiên cứu thực trạng, tìm ra nguyên
nhân và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của Luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi nói riêng và
trong hệ thống pháp luật tố tụng của Việt Nam nói chung.
3. Mục đích và nhiệm vụ của nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn với đề tài hoạt động bào chữa của luật

sư trong giai đoạn điều tra từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi làm sáng tỏ về mặt lý
luận, phân tích các quy định của pháp luật và thực tiễn hoạt động bào chữa của
Luật sư.
Phát hiện ra những bất cập còn tồn tại trong quy định của pháp luật khi
Luật sư tham gia bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Tìm ra những
nguyên nhân khách quan, chủ quan dẫn đến thực trạng hạn chế sự tham gia bào
chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Từ đó có những đề xuất,
kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của Luật sư trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự.

Trang 5


3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Muốn có được những mục đích nghiên cứu đã đặt ra cho đề tài cần thực
hiện những công việc sau:
- Cơ sở pháp lý về hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự phải được làm rõ.
Thứ nhất: Tính pháp lý của Luật sư với tư cách là người bào chữa trong
vụ án hình sự từ giai đoạn điều tra
Thứ hai: Luật sư tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra vụ án hình sự
nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tình nghi, bị bắt, bị giữ,
bị tạm giữ, …
- Phân tích các quyền của Luật sư theo quy định của pháp luật Việt Nam
được thực hiện như thế nào.
- Phân tích thực trạng hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian 5 năm (từ
năm 2014 – 2018).
Phát hiện ra những bất cập còn tồn tại trong quy định của pháp luật khi
Luật sư tham gia bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Tìm ra những

nguyên nhân khách quan, chủ quan dẫn đến thực trạng hạn chế sự tham gia bào
chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Từ đó có những đề xuất,
kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của Luật sư trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu tập trung ở đề tài “Hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự” theo quy định của Bộ luật tố tụng hình
Trang 6


sự hiện hành và Thông tư số: 70/2011/TT/BCA của Bộ trưởng Bộ công an ban
hành ngày 10 tháng 10 năm 2011 quy định chi tiết thi hành các quy định của Bộ
luật tố tụng hình sự liên quan đến việc bảo đảm hoạt động của luật sư trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự và một số văn bản quy phạm pháp luật khác.
4.1 Phạm vi nghiên cứu
Tập trung nghiên cứu, phân tích làm rõ hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, các quy định bảo đảm quyền bào chữa của
luật trong giai đoạn điều tra. Một số tồn tại, hạn chế trong thực tiễn bảo đảm
nguyên tắc hoạt động bào chữa của luật sư đến từ phía cơ quan điều tra. Tìm ra
những hạn chế và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của luật
sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra có hiệu quả thì
nhiều vấn đề phải làm rõ cả về pháp lý, lý luận và thực tiễn cần, đó là vấn khơng
nhỏ. Q trình nghiên cứu một luận văn thạc sĩ khơng thể nghiên cứu tất cả
những kía cạch đề mà chỉ dừng lại nghiên cứu một vấn đề: “Hoạt động bào chữa
của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi”
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Tác giả nghiên cứu tổng quát về hoạt động bào chữa của Luật sư trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự, nghiên cứu chuyên sâu về những vấn đề lý luận

và thực tiễn về những việc làm cụ thể mà pháp luật hình sự đã quy định của hoạt
động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh
Quảng Ngãi từ năm 2014 đến năm 2018.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu:
5.1. Phương pháp luận nghiên cứu
Để giải quyết các vấn đề của đề tài đặt ra của luận văn, được thực hiện
Trang 7


dựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin về quyền con
người; Tư tưởng Hồ Chí Minh; Đường lối và quan điểm chỉ đạo của Đảng cộng
sản Việt Nam, Nhà Nước về địa vị pháp lý, vị trí vai trị, chức năng của Luật sư
trong tố tụng hình sự ở Việt Nam.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Muốn hồn thành đề tài này thì tác giả đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu khoa học như phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương
pháp thống kê, phương pháp phân tích, các bản án, phương pháp nghiên cứu tài
liệu, phương pháp sử dụng ý kiến của các chuyên gia.
Các tài liệu báo cáo tổng kết chuyên đề, báo cáo quý, báo cáo năm của các
Cấp, Ban, Ngành của tỉnh Quảng Ngãi như: Đoàn Luật sư tỉnh Quảng Ngãi,
Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ngãi, Cơ quan cảnh sát điều tra tỉnh Quảng
Ngãi, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ngãi, Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh Quảng
Ngãi, Sở Tư pháp tỉnh Quảng Ngãi trong 5 năm (từ năm 2014 – đến năm 2018)
Ngoài những phương pháp tiếp cận nêu trên, luận văn tham khảo các tư
liệu, số liệu từ thực tiễn, những đề tài của các học giả trong lĩnh vực pháp luật
hình sự.
6. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của luận văn
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà Nước ta hướng tới một Nhà nước pháp
quyền Xã Hội Chủ Nghĩa mang bản sắc Việt Nam thì việc nghiên cứu luận văn
với đề tài: “Hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án

hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi” có ý nghĩa rất thiết thực và nhân văn.
6.1. Về mặt lý luận:
Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của
luật sư trong việc tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra vụ án hình sự; Góp
Trang 8


phần hồn thiện pháp luật hình sự và tăng cường hiệu quả hoạt động bào chữa
của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự; kết quả nghiên cứu có thể là
tài liệu phục vụ cơng tác đào tạo và nghiên cứu trong khoa học pháp lý về tố
tụng hình sự.
6.2. Về mặt thực tiễn:
Trên cơ sở lý luận, tác giả đã nghiên cứu, phân tích hoạt động bào chữa
của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi
về những việc làm cụ thể của luật sư trong giai đoạn này. Kết quả nghiên cứu
của đề tài này giúp các cơ quan, người tiến hành tố tụng cũng như các cá nhân
hành nghề Luật sư khắc phục được những hạn chế, thiếu sót của luật sư bào
chữa từ giai đoạn điều tra vụ án hình sự, khắc phục các thiếu sót trong tố tụng
hình sự, góp phần đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa.
7. Cơ cấu của luận văn
Luận văn được thế kế như sau: Phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh
mục tài liệu tham khảo, bố cục luật văn được trình bày như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về hoạt động của Luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự
Chương 2: Thực trạng quy định về hoạt động của Luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi.
Chương 3: Các giải pháp đảm bảo hoạt động bào chữa của Luật sư trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự

Trang 9

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT
SƯ TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Khái niệm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự
Quan niệm hoạt động bào chữa của Luật sư như một nghề nghiệp trong
xã hội không phải đã được thừa nhận trong hệ thống pháp luật ở nước ta trong
một thời gian dài, cho đến năm 1987 Pháp lệnh luật sư ra đời và sau đó là Pháp
lệnh 2001, Luật luật sư năm 2006 sửa đổi bổ sung năm 2012. Điều đó cho thấy
xuất phát từ các cuộc đấu tranh dài lâu giành độc lập và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ
của nhân dân ta.
Người có đủ điều kiện hành nghề luật theo quy định của Luật luật sư là
luật sư, luật sư tham gia tố tụng theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp cho cá nhân, tổ chức theo quy định của pháp luật.
Hoạt động của Luật sư là những việc làm cụ thể mang tính chun nghiệp, vì
Luật sư là người khơng những am hiểu sau về pháp luật mà cịn hiểu sau về kiến
thức xã hội.
Luật sư là một chức danh tư pháp độc lập khơng những có ý nghĩa về lý
luận mà cịn có ý nghĩa thực tiễn, làm cơ sở cho việc cải cách các hệ thống cơ
quan tư pháp và xây dựng đội ngũ Luật sư Việt Nam chuyên nghiệp.
Bào chữa là việc dùng lời nói áp dụng kỹ năng nghề nghiệp, kết hợp với
chứng cứ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị can, bị cáo. Bị can, bị cáo
trong tố tụng hình sự có quyền bào chữa đó là luật định. Có nghĩa là bị can, bị
cáo được đưa ra các chứng cứ, lí lẽ, được đặt câu hỏi, được tranh luận trong các
giai đoạn điều của vụ án hình sự.
Hoạt động là “Tiến hành những việc làm có quan hệ chặt chẽ với nhau
Trang 10

nhằm mục đích chung, trong lĩnh vực nhất định” Theo Từ điển Tiếng Việt thông
dụng, NXB Đà Nẵng năm 2009 [2; 342]. Hoạt động cũng có thể hiểu là làm
những việc khác nhau với mục đích nhất định trong đời sống xã hội. {46}. Và
những công việc khác nhau nhưng được tiến hành trên một chủ thể nhất định.
Tùy theo hoạt động của từng lĩnh vực khác nhau, mỗi công việc có một
chủ thể thực hiện. Hoạt động là cơng vụ được thực hiện bởi cơ quan nhà nước,
trực tiếp là cán bộ công viên chức. Hoạt động xét xử vụ án được thực hiện bởi
chủ thể là Tòa án…
Để trở thành Luật sư thì có những điều kiện theo quy định cụ thể trong
Luật luật sư, cụ thể theo Điều 10 Luật Luật sư quy định về tiêu chuẩn Luật sư
như sau:
Những người không đủ điều kiện hành nghề Luật sư theo quy định của
pháp luật mà tham gia vào các quan hệ xã hội với danh xưng là Luật sư dưới bất
kỳ hình thức nào thì được xem là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý nghiêm khắc
theo quy định của pháp luật.
Đối với Luật sư, sự hiện diện của Luật sư thông qua công việc hoạt động
tham gia tố tụng, cụ thể ở đây là hoạt động bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ
án hình sự.
Để thực hiện vai trị của mình trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự , luật
sư tiến hành rất nhiều công việc trong phạm vi hành nghề của mình theo các quy
định của pháp luật.
Liệt kê các công việc mà Luật sư phải thực hiện trong giai đoạn điều tra
vụ án hình sự là hết sức cần thiết, qua đó thể hiện vai trị của Luật sư trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự như thế nào. Tuy nhiên việc liệt kê này đôi khi cũng
không cần và khơng thể. Bởi vì trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự Luật sư
làm rất nhiều cơng việc mang tính chất chuyên nghiệp nhằm bảo vệ quyền và lợi
Trang 11

ích cho người bị tạm giam, bị can: Tiếp nhận yêu cầu tư vấn nhằm bảo vệ người
bị tạm giam, bị can hoặc gia đình của họ; Tư vấn, hướng dẫn người bị tạm giữ,
bị can, gia đình của họ cung cấp, thu thập chứng cứ liên quan đến vụ án: Tư vấn
liên quan đến hình phạt;…hướng dẫn văn bản yêu cầu Luật sư bào chữa; Tiến
hành đăng ký bào chữa tại cơ quan điều tra; Tiếp xúc với người bị tạm giữ, bị
can…; Tư vấn cho người bị tạm giữ, bị can…về quyền và nghĩa vụ cho họ;
Tham gia các buổi hỏi cung, lấy lời khai để làm rõ tình tiết bảo vệ quyền và lợi
ích cho người bị tạm giữ, bị can…
Tuy nhiên có thể khái quát hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự như sau: Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự là những việc làm cụ thể của luật sư bào chữa cho người
bị tạm giữ, bị can trong giai đoạn điều tra của vụ án hình sự.
1.2. Đặc điểm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra
vụ án hình sự
Trong giai đoạn điều tra vụ hình sự luật sư được bào chữa là do người bị
tạm giữ, bị can, hoặc người đại diện hợp pháp của họ chọn lựa. Nếu như người
bị tạm giữ, bị can, hoặc người đại diện hợp pháp của họ không nhờ luật sư,
nhưng họ là thuộc đối tượng phải có luật sư bào chữa tham gia thì lúc này các
tiến hành tố tụng như cơ quan điều tra, viện kiểm sát…phải u cầu đồn luật sư
phân cơng cho tổ chức hành nghề luật sư, sau đó tổ chức hành nghề luật sư phân
công luật sư bào chữa cho họ hoặc đề nghị các tổ chức theo luật định như Trung
tâm trợ giúp pháp lý…cử người bào chữa theo luật định. [3]
Luật sư bào chữa khơng có quyền và lợi ích liên quan đến vụ án, họ tham
gia tố tụng là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giam, bị
can trong gia đoạn điều tra vụ án hình sự, luật sư bào chữa khơng phải là người
tiến hành tố tụng cũng không thể đồng nhất người bào chữa với người bảo vệ
quyền lợi của đương sự quy định. Trường hợp người luật sư bào chữa có quyền
Trang 12

và lợi ích đối lập với người bị tạm giam, bị can, người đại diện hợp pháp của họ
chưa nhờ luật sư bào chữa, nay mới nhờ luật sư bào chữa hoặc tuy đã có nhờ
luật sư bào chữa nhưng nay nhờ luật sư bào chữa khác thì cần phải xem xét có vi
phạm trong số trường hợp khơng được tham gia bào chữa hay không
Hoạt động của luật sư bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự là
hoạt động mang tính chất nghề nghiệp đặc biệt.
Khi nói đến hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự là một hoạt động mang tính nghề nghiệp, trước hết là để phân biệt với
các hoạt động nghề nghiệp khác của xã hội. Hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự có những khác biệt những hoạt động nghề
nghiệp liên quan đến pháp luật như công an, công tố, công chứng, thẩm
phán…không chỉ ở chức năng, sự phân công của xã hội, phương thức hoạt động
hành nghề luật sư một cách tự do. Khi hành nghề luật sư thì khơng được kiêm
nhiệm các chức vụ liên quan đến Cơ quan Nhà nước, như cán bộ công, viên
chức. Là một danh xưng được đặt ra theo sự phát triển và được cụ thể hóa pháp
lý. Nghề luật sư là những người đủ tiêu chuẩn theo luật định mới được hành
nghề Luật sư, điều này nó khác biệt với một số đối tượng bào chữa như bào chữa
viên nhân dân, luật gia…không phải là người hoạt động hành nghề Luật sư theo
quy định của pháp luật.
Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự phải
tuân thủ quy định của pháp luật và quy tắc đạo đức khi hành nghề.
Cũng như bất kỳ hoạt động nghề nghiệp nào cũng dựa trên pháp luật, hoạt
động bào chữa của luật sư cũng không ngoại lệ. Luật sư khi tham gia tố tụng
trong một giai đoạn nào đó chỉ được điều chỉnh pháp luật của giai đoạn đó mà
pháp luật tố tụng hình sự, luật luật sư cho phép. Quyền và nghĩa vụ của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự được quy định cụ thể trong Bộ luật tố tung
hình sự năm 2015. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để luật sư hành nghề thực
Trang 13

hiện quyền và nghĩa vụ của mình, đồng thời cũng đặt ra giới hạn cho hoạt động
bào chữa của luật sư trong giai đoạn hiện nay.
Ngoài những cơ sở nêu trên, hoạt động bào chữa của luật sư trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự cũng chịu ràng buộc về pháp luật luật sư. Pháp luật
về luật sư được coi là hệ thống các quy phạm pháp luật quy định về vị trí, vai trị
của luật sư trong xã hội, quy định các quyền và nghĩa vụ khi hành nghề luật sư
theo quy định của pháp luật, phạm vi quản lý nhà nước về hoạt động hành nghề
luật sư và tính tự quản trong tổ chức hành nghề luật sư; xử lý vi phạm khi hành
nghề nghiệp Luật sư.
Pháp luật về luật sư là hành lang, khuôn mẫu cho luật sư hoạt động với
các quyền và nghĩa vụ trước pháp luật, cịn có quy chế trách nhiệm nghề nghiệp
luật sư lại chủ yếu điều chỉnh trong hành vi ứng xử của Bộ quy tắc đạo đức và
ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam, tuy khơng hồn tồn bắt buộc nhưng cũng
địi hỏi phải được tơn trong từ giới luật sư.
Hoạt động bào chữa của luật sư là không được kiêm nhiệm.
Nhìn chung hành nghề luật sư của các nước trên thế giới là không được
kiêm nhiệm. Không được kiêm nhiệm như là một đặc điểm trong hoạt động
nghề luật sư, không chỉ đảm bảo hoạt động mà mang tính chun nghiệp, góp
phần nâng cao vị trí, vai trị của luật sư trong đời sống xã hội. Việc kiêm nhiệm
ở đây nói rằng đã là luật sư thì khơng được kiêm nhiệm chức vụ nào trong cơ
quan nhà nước, chỉ chú trọng khi hành nghề chỉ biết hành nghề Luật sư để bảo
vệ quyền và lợi ích cho thân chủ, không bị chi phối bởi những chức danh kiêm
nhiệm. Tuy nhiên theo lịch sử phát triển nghề Luật sư tại Việt Nam trong một
thời gian dài sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất cho phép luật sư được kiêm
nhiệm, những luật sư kiêm nhiệm thực chất chưa hội đủ tiêu chuẩn hành nghề
Luật sư,vì họ đang có thể là cán bộ công chức Nhà nước. Việc kiêm nhiệm này
kéo dài trong một thời gian dài, thưc sự những luật sư kiêm nhiệm không sống
Trang 14

được với việc hành nghề Luật sư chính thống, bởi vì họ bị chi phối những quy
định pháp luật về chức năng nhiệm vụ chính của họ là khơng phải nghề Luật sư.
Vì vậy dẫn đến sự khơng chun nghiệp trong quá trình hoạt động hành nghề
làm cho người bị tạm giữ, bị can…phần nào không tin tưởng vào sự quan tâm
của Luật sư. Vì vậy trong thời gian dài này có thể đánh giá khơng tốt về hoạt
động nghề nghiệp của mình trong đời sống xã hội đương thời [3]
Hoạt động của luật sư bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự là
một giai đoạn trong tố tụng hình sự, là giai đoạn đầu tiên, ngay từ giai đoạn điều
tra luật sư bào chữa phải định hướng cho mình những việc làm cụ thể nhằm mục
đích bào chữa tốt nhất bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng của mình một
cách tốt nhất theo quy định của pháp luật.
1.3. Mục đích hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra
vụ án hình
Luật sư lúc này đóng vai trị như là “một bác sĩ pháp” lý cho người bị tạm
giữ, bị can…là người tiếp cận với người bị tạm giữ, bị can…với tư cách là người
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ, có trách nhiệm giải thích quyền và lợi
ích hợp pháp cho họ được tốt nhất, giúp họ bình tĩnh, sáng suốt trong quá trình
khai báo trung thực khách quan, toàn diện vụ án đúng quy định của pháp luật,
xem xét toàn bộ nội dung vụ án, giải oan cho họ nếu có.
Trong giai đoạn này, điều đầu tiên là luật sư phải thực hiện thủ tục pháp lý
để được tham gia là người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can. Sau khi có
Thơng báo chính thức việc bào chữa tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra.
Luật sư cần gặp gỡ, làm việc với điều tra viên, có thể trao đổi nội dung vụ án mà
có lợi nhất cho người được bào chữa.
Ngồi ra luật sư có thể tham gia các hoạt động khác như khám nghiệm
hiện trường, thực nghiệm điều tra, xem xét dấu vết liên quan đến vụ án…thông

Trang 15

qua đó nếu phát hiện những tình tiết có lợi cho người được bào chữa, thì có thể
trao đổi với điều tra viên trực tiếp điều tra vụ án, các tình tiết giảm nhẹ, tăng
nặng trách nhiệm hình sự cho người được bào chữa, các tình tiết có ý nghĩa
minh oan cho người bị tạm giữ, bị can…làm hạn chế tình trạng oai sai ngay từ
giai đoạn điều tra trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên chỉ là giai đoạn điều tra vụ án
hình sự nhưng ngay từ cơng việc điều tra, luật sư nhằm hướng tới mục đích định
hướng cho mình các nghiên cứu hồ sơ, thu thập tài liệu, chứng cứ và định hướng
việc bào chữa cho người được bào chữa tối đa quyền và lợi ích hợp pháp cho họ.
Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ (khách hàng) bắt đầu từ
gia đoạn điều tra vụ án hình sự
Góp phần hạn chế việc vi phạm pháp luật của điều tra viên khi tiến hành
điều tra vụ án hình sự
Góp phần đảm bảo cho hoạt động điều tra khách quan, toàn diện, đầy đủ.
1.4. Nội dung của hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự.
Như đã phân tích nêu trên, mục đích của hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự là định hướng việc bào chữa cho người
được bào chữa, nhằm bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp cho họ. Với nhiệm
vụ là luật sư bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự cần làm những việc
sau:
- Tham gia tất cả các hoạt động trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự mà
người bị buộc tội yêu cầu mà pháp luật cho phép;
Trong gia đoạn điều tra, hoạt động bào chữa của luật sư phải thực hiện
đúng nhiệm vụ của mình theo luật định, hướng bảo đảm dân chủ, khách quan
trong tố tụng, có thể áp dụng các biện pháp pháp luật cần thiết yêu cầu cơ quan
điều tra, điều tra viên…thực hiện các biện pháp đúng các yêu cầu quy định của
Trang 16


pháp luật cho phép nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng.

Muốn đạt được mục đích đó, trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự luật sư
bào chữa phải thực hiện rất nhiều công việc khác nhau. Nội dung bào chữa của
luật sư được điều chỉnh trong các quy định của pháp luật tố tụng hình sự trong
giai đoạn điều tra. Trong quá trình hoạt động thực tiễn cũng như các quy định
của pháp luật hiện hành thì hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự cần làm rõ các nội dung sau:
Thứ nhất là: “ Những người tham gia tố tụng khác, cơ quan, tổ chức hoặc
bất cứ cá nhân nào đều có thể đưa ra chứng cứ, tài liệu, dữ liệu dữ liệu điện tử
và trình bày những vấn đề liên quan đến vụ án” (khoản 3 Điều 88 Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2015)
Căn cứ theo quy định của pháp luật thì hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự phải xác định được những vấn đề cần trao
đổi để đề xuất với cơ quan điều tra, điều tra viên.. đồng thời chuẩn bị những kế
hoạch, xác định phương án bào chữa tốt nhất cho thân chủ của mình trong giai
đoạn này. Luật sư bào chữa cần nghiên cứu tồn diện hồ sơ trong giai đoạn này,
khơng bỏ qua bất cứ tình tiết nào liên quan đến vụ án.
Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự có
vị trí hết sức quan trọng, với nghĩa vụ sử dụng nghiệp vụ tuân thủ theo quy định
của pháp luật để làm rõ tất cả các tình tiết có trong giai đoạn điều tra nhằm mục
đích có lợi nhất cho thân chủ của mình trong giai đoạn này.
Việc làm sáng tỏ các tình tiết có trong giai đoạn điều tra sẽ giúp cho luật
sư có hướng giải quyết có lợi nhất cho thân chủ của mình theo quy định của
pháp luật.
Thứ hai: Giúp cho người tạm giữ, bị can…về mặt pháp lý nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp cho họ (khoản 1, khoản 2 Điều 88 Bộ luật tố tụng
Trang 17


hình sự năm 2015).
Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự luật sư bào chữa giúp cho thân chủ

mình biết cái nào đúng, cái nào sai; việc gì được làm, việc gì khơng được làm.
Tuy là luật sư khơng được lên án thân chủ của mình, nhưng phân tích cho họ
biết được lỗi của họ, từ đó giúp cho họ theo hướng thiện, nếu có căn cứ cho rằng
họ khơng bị phạm tơi thì phải sử dụng mọi biện pháp theo quy định của pháp
luật gỡ tội cho họ.
Thứ ba: Thực hiện việc bào chữa cho họ mà mình đảm nhận bào chữa.
Luật sư bào chữa là do người bị tạm giữ, bị can… người thân của họ có
yêu cầu luật sư bào chữa cho họ, hoặc người có khung hình phạt theo quy định
cần phải có luật sư theo luật định, hoặc người phạm tội là người chưa thành niên
…thì phải có luật sư chỉ định từ các Cơ quan tiến hành tố tụng như Cơ quan điều
tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân yêu cầu Đoàn luật sư yêu cầu các
tổ chức hành nghề Luật sư cử luật sư tham gia bào chữa theo quy định của pháp
luật.
Việc phân công tổ chức hành nghề Luật sư cử luật sư bào chữa tham gia
theo luật định đó là nghĩa vụ bắt buộc của Đồn luật sư và của tổ chức hành
nghề Luật sư. Đây là quy định nhằm bảo vệ quyền cho người bị tạm giữ, bị
can…tuy nhiên nếu cử luật sư mà họ từ chối thì cơ quan tiến hành tố tụng phải
chấp nhận quyền cho họ, đồng thời cũng đảm bảo quyền được bào chữa của luật
sư theo quy định của pháp luật.
Quy định này được hiểu, nếu luật sư đã được chỉ định bào chữa cho người
bị tạm giữ, bị can… thì khơng được từ chối, vì đây là trách nhiệm và nghĩa vụ
của luật sư khi hoạt động hành nghề Luật sư. Trừ trường hợp bất khả kháng
không tham gia được thì phải có văn bản, đồng thời phải có lý do chính đáng
như ốm đâu, trùng với vụ án khác mà mình đã nhận mà có quyền và nghĩa vụ

Trang 18