bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2011-2015
Đề tài:

BẢO ĐẢM QUYỀN BÀO CHỮA
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ

Giảng viên hướng dẫn:
Trần Hồng Ca
Bộ môn Luật Tư pháp

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Hữu Nguyễn
MSSV: 5115914
Lớp Luật Tư pháp 2 - K37

Cần Thơ, 11/2014


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
LỜI CÁM ƠN
Để hoàn thành Luận văn tốt nghiệp cử nhân Luật này, em xin gửi lời cám ơn chân
thành đến Cô Trần Hồng Ca, khoa Luật, Bộ môn Luật Tư pháp, trường Đại học Cần Thơ.
Trong suốt quá trình làm Luận văn em đã nhận được sự hướng dẫn tận tình của Cô, dù
bận rộn với công việc nhưng Cô vẫn dành rất nhiều thời gian cũng như tâm huyết để
hướng dẫn cho em. Cho đến hôm nay, nhờ sự nhắc nhở, đôn đốc, chỉ dạy tận tình của
Cô, Luận văn tốt nghiệp của em đã được hoàn thành. Một lần nữa em xin gửi lời cám ơn

chân thành đến Cô.
Em cũng xin gửi lời cám ơn chân thành đến các Thầy, Cô trong khoa Luật cũng
như các Thầy, Cô trong trường đã giảng dạy, giúp đỡ em trong thời gian qua. Các Thầy,
Cô đã cung cấp, xây dựng cho em những kiến thức nền tảng và những kiến thức chuyên
môn để em có thể hoàn thành Luận văn, cũng như ứng dụng vào trong công việc sau này.
Sau cùng, em xin kính chúc các Thầy, các Cô thật dồi dào sức khỏe để tiếp tục
thực hiện nhiệm vụ “trồng người” cao cả của mình, góp phần truyền đạt kiến thức cho
các thế hệ mai sau.

GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLTTHS: Bộ luật Tố tụng hình sự
BLTTDS: Bộ luật Tố tụng dân sự
BLHS: Bộ luật hình sự
LTGPL: Luật trợ giúp pháp lý
CHXHCNVN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
BCVND: Bào chữa viên nhân dân
GCNNBC: Giấy chứng nhận người bào chữa
Thông tư 70: Thông tư số 70/2011/TT-BCA của Bộ trưởng Bộ Công an quy định chi tiết
thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự liên quan đến việc bảo đảm quyền bào
chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Thông tư 01: Thông tư liên tịch số 01/2010/TTLT-VKSNDTC-BCA-TANDTC ngày
27/8/2010 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an và Tòa án nhân dân tối cao
hướng dẫn thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung

GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
MỤC LỤC
 
LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 1
3. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 2
5. Kết cấu của đề tài ............................................................................................................. 2
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN BÀO CHỮA
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Khái quát chung về quyền bào chữa ......................................................................... 4
1.1.1. Những quan điểm về quyền bào chữa trong tố tụng hình sự ........................... 4
1.1.1.1. Một số quan điểm về quyền bào chữa trong nước và nước ngoài ................ 4
1.1.1.2. Khái niệm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự Việt Nam ......................... 6
1.1.2. Lược sử hình thành và phát triển của chế định quyền bào chữa .................... 9
1.1.2.1. Giai đoạn trước khi ban hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988 ............... 9
1.1.2.2. Giai đoạn sau khi Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988 có hiệu lực đến trước
khi Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 được ban hành ............................................ 11
1.1.2.3. Giai đoạn sau khi Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 ra đời .............................. 12
1.1.3. Vai trò của quyền bào chữa trong tố tụng hình sự .......................................... 13
1.2. Khái quát chung về giai đoạn điều tra vụ án hình sự ............................................ 15
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm giai đoạn điều tra vụ án hình sự ................................... 15
1.2.2. Nhiệm vụ của giai đoạn điều tra vụ án hình sự............................................... 16
1.2.3. Ý nghĩa của giai đoạn điều tra vụ án hình sự .................................................. 18
1.3. Sự cần thiết phải bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình
sự ........................................................................................................................................ 19
1.3.1. Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự .................. 19

GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn

Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
1.3.2. Sự cần thiết phải bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự ......................................................................................................................... 19
CHƯƠNG 2
BẢO ĐẢM QUYỀN BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN
HÌNH SỰ THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
2.1. Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự... 23
2.1.1. Tuân thủ quy định của pháp luật ..................................................................... 23
2.1.2. Tôn trọng và bảo vệ quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa của
người bị tạm giữ, bị can; quyền của người bào chữa ............................................... 25
2.1.3. Bảo đảm sự vô tư, khách quan trong hoạt động bào chữa ............................. 27
2.2. Biện pháp bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự ..... 28
2.2.1. Bảo đảm quyền tự bào chữa ............................................................................ 28
2.2.1.1. Bản chất pháp lý và ý nghĩa của quyền tự bào chữa ................................... 28
2.2.1.2. Biện pháp bảo đảm quyền tự bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình
sự............................................................................................................................... 31
2.2.2. Bảo đảm quyền nhờ người khác bào chữa ..................................................... 35
2.2.2.1. Những người được bào chữa cho người khác ............................................. 35
2.2.2.2. Biện pháp để người bào chữa bảo đảm quyền bào chữa cho người bị tạm
giữ, bị can ................................................................................................................. 39
2.2.3. Bảo đảm quyền được cử người bào chữa ........................................................ 46
2.2.3.1. Các trường hợp được cử người bào chữa và biện pháp bảo đảm quyền
đựơc cử người bào chữa ........................................................................................... 46
2.2.3.2. Quyền yêu cầu thay đổi, từ chối người bào chữa được cử .......................... 51
CHƯƠNG 3
MỘT SỐ TỒN TẠI TRONG VIỆC BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN
BÀO CHỮA, NGUYÊN NHÂN VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO
HIỆU QUẢ VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN BÀO CHỮA
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ

3.1. Một số tồn tại, hạn chế trong việc bảo đảm thực hiện quyền bào chữa trong giai
đọan điều tra vụ án hình sự ............................................................................................ 54
3.1.1. Từ phía người bị tạm giữ, bị can ...................................................................... 54
GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
3.1.2. Từ phía người bào chữa ................................................................................... 55
3.1.3. Từ phía Cơ quan điều tra .................................................................................. 57
3.2. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong việc bảo đảm thực hiện quyền
bào chữa và những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền bào
chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự ................................................................. 64
3.2.1. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong việc bải đảm thực hiện quyền
bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự ...................................................... 64
3.2.1.1. Nguyên nhân về mặt pháp luật .................................................................... 64
3.2.1.2. Nguyên nhân về mặt nhận thức .................................................................... 66
3.2.1.3. Nguyên nhân về mặt số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác
bào chữa ....................................................................................................................... 67
3.2.2. Những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền bào chữa
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự ....................................................................... 68
3.2.2.1. Giải pháp về mặt pháp luật .......................................................................... 68
3.2.2.2. Giải pháp về mặt nhận thức ......................................................................... 74
3.2.2.3. Giải pháp về mặt số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác bào
chữa .............................................................................................................................. 76
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo vệ quyền con người luôn là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong các giai đoạn
của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, ngày nay nhiệm vụ ấy ngày càng quan trọng hơn
nữa, trong bối cảnh Việt Nam đang trên con đường đổi mới, hội nhập sâu và rộng cùng
bạn bè trong khu vực và trên thế giới. Song song với nhiệm vụ phát triển kinh tế, Đảng và
Nhà nước ta cũng chú trọng việc xây dựng một nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì
dân, xây dựng một hệ thống pháp luật nhằm bảo đảm cho việc phát triển các quyền tự do
dân chủ của công dân.
Quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là quyền cơ bản và quan
trọng của công dân khi tham gia vào quá trình tố tụng. Bảo đảm quyền bào chữa luôn
được coi là một quyên tắc Hiến định được thể chế hóa từ Hiến pháp 1946 đến Hiến pháp
2013. Đặc biệt là trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự thì việc bảo đảm quyền bào chữa
càng có ý nghĩa quan trọng đối với người bị tam giữ và bị can. Điều tra là giai đoạn trước
giai đoạn truy tố trong quá trình tố tụng hình sự, chính vì vậy việc bảo đảm quyền bào
chữa trong giai đoạn điều tra sẽ giúp cho việc gỡ tội, chứng minh sự vô tội, làm giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự của người bị tạm giữ, bị can, đồng thời bảo vệ được quyền và lợi ích
hợp pháp của các đối tượng này.
Trách nhiệm bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự thuộc
về phía Cơ quan điều tra. Để bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra, Cơ quan
điều tra phải bảo đảm được quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa của người
bị tạm giữ, bị can, đồng thời phải bảo đảm quyền được cử người bào chữa của họ. Tuy
nhiên, thực tiễn việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự vẫn
chưa được thực hiện một cách đầy đủ và triệt để. Cơ quan điều tra, người bào chữa,
người bị tạm giữ, bị can vẫn còn xem nhẹ vấn đề này, từ đó dẫn đến những tồn tại, hạn

chế nhất định trong việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra. Điều này làm
cho quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can trong giai đoạn điều tra chưa được bảo
đảm một cách hiệu quả nhất, bên cạnh đó còn ảnh hưởng đến các quyền và lợi ích hợp
pháp của họ.
Xuất phát từ thực tế trên, đề tài: “Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự” đã được người viết chọn để nghiên cứu cho luận văn.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Khi nghiên cứu đề tài “Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự” người viết mong muốn làm rõ những quy định của pháp luật về việc bảo đảm
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 1

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trong luật thực định Việt Nam.
Thông qua đó tìm ra được những tồn tại, hạn chế về mặt thực tiễn so với quy định của
pháp luật tố tụng hình sự, chỉ ra được nguyên nhân của vấn đề, từ đó đề ra các giải pháp
góp phần nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự. Qua đó nhằm bảo đảm quyền bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can trong giai
đoạn điều tra, tạo điều kiện cho các đối tượng này được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình trước cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng.
3. Phạm vi nghiên cứu
Do thời gian nghiên cứu có hạn nên phạm vi nghiên cứu của đề tài tập trung ở việc
bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự theo quy định của Bộ luật
Tố tụng hình sự (BLTTHS) 2003, Thông tư 70/2011/TT-BCA ngày 10/10/2011 của Bộ
trưởng Bộ Công an Quy định chi tiết thi hành các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự
liên quan đến việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự (Thông

tư 70) và một số văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.
Đề tài tập trung nghiên cứu, phân tích, làm rõ nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa
trong giai đoạn điều tra, các biện pháp bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra,
một số tồn tại, hạn chế trong thực tiễn bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra
đến từ phía Cơ quan điều tra, người bào chữa, người bị tạm giữ, bị can, nguyên nhân và
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra
vụ án hình sự.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong đề tài Luận văn này, người viết đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu:
phân tích luật viết, phân tích, so sánh, tổng hợp, liệt kê, thống kê số liệu. Đồng thời vận
dụng quan điểm duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
tinh thần Nghị quyết của các kỳ Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam để giải quyết các vấn
đề đặt ra trong đề tài Luận văn.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của đề
tài được bố cục thành 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự
Trong Chương 1, người viết tập trung làm rõ một số vấn đề lý luận về bảo đảm
quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Cụ thể người viết đã lần lượt trình
bày những kiến thức cơ bản, những vấn đề lý luận chung về quyền bào chữa, bao gồm
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 2

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
những quan điểm về quyền bào chữa, lịch sử hình thành và phát triển chế định quyền bào

chữa và vai trò của quyền bào chữa trong tố tụng hình sự. Bên cạnh đó là trình bày về
giai đoạn điều tra vụ án hình sự, bao gồm khái niệm, đặc điểm, các nhiệm vụ và ý nghĩa
của giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Cuối Chương 1 là ý nghĩa của việc bảo đảm quyền
bào chữa trong giai đoạn điều tra, qua đó thấy được sự cần thiết phải bảo đảm quyền bào
chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Chương 2: Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự
Trong Chương 2, người viết tập trung phân tích và làm rõ việc bảo đảm quyền bào
chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự.
Cụ thể người viết đã lần lượt trình bày về nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự và các biện pháp để bảo đảm quyền bào chữa cho người bị
tạm giữ, bị can trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Chương 3: Một số tồn tại trong việc bảo đảm thực hiện quyền bào chữa,
nguyên nhân và những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền
bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Ở Chương 3, người viết phân tích về một số tồn tại, hạn chế trong thực tiễn bảo
đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra hiện nay, nguyên nhân của những tồn tại,
hạn chế đó và đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả việc bảo đảm quyền
bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Đề tài “Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hính sự” là một
đề tài nghiên cứu khá phức tạp, nó đòi hỏi người nghiên cứu đề tài phải có kiến thức sâu
rộng cả về lý luận lẫn thực tiễn về bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự. Ngoài ra, nó còn đòi hỏi người viết phải nắm bắt được những vấn đề trọng tâm,
những tồn tại và vướng mắt còn gặp phải, từ đó đề xuất giải pháp giải quyết. Chính vì
vậy, cùng với việc thời gian nghiên cứu hạn chế và vốn kiến thức hiểu biết có giới hạn
nên Luận văn vẫn còn một số hạn chế nhất định. Vậy nên, người viết rất mong nhận được
ý kiến nhận xét, đóng góp của Quý Thầy, Cô để Luận văn được hoàn chỉnh hơn.

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 3

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN BÀO CHỮA
TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Khái quát chung về quyền bào chữa
Bào chữa là một trong những quyền cơ bản và đặc trưng của mỗi công dân, bảo
đảm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự là nguyên tắc quan trọng của tố tụng hình sự
xã hội chủ nghĩa. Việc thực hiện nguyên tắc bảm đảm quyền bào chữa không những thể
hiện tính dân chủ mà còn thể hiện tính nhân đạo xã hội chủ nghĩa trong hoạt động tư pháp
xã hội chủ nghĩa. Để đảm bảo xã hội dân chủ, công bằng, văn minh thì yêu cầu đặt ra đối
với các cơ quan tiến hành tố tụng, trước hết là phải bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp
của người tham gia tố tụng.
1.1.1. Những quan điểm về quyền bào chữa trong tố tụng hình sự
1.1.1.1. Một số quan điểm về quyền bào chữa trong nước và trên thế giới
Về khái niệm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự hiện nay có rất nhiều quan
điểm khác nhau. Ở mỗi chế độ khác nhau thì quan điểm giai cấp cũng khác nhau, và
trong mỗi giai đoạn khác nhau thì có những quan điểm khác nhau về quyền bào chữa:
Quan điểm thứ nhất thì quyền bào chữa không chỉ dừng lại ở việc bác bỏ sự buộc
tội và xác định bị can không có lỗi hay làm giảm trách nhiệm của bị can mà nó còn thể
hiện được trong cả việc đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp được pháp luật bảo vệ
của bị can kể cả khi chúng không trực tiếp liên quan tới việc làm giảm trách nhiệm của bị
can trong vụ án.1
Quan điểm thứ hai cho rằng: “Quyền bào chữa là tổng hòa các hành vi tố tụng
hướng tới việc bãi bỏ sự buộc tội và xác định bị can không có lỗi hoặc làm giảm trách
nhiệm của bị can”.2

Ở hai quan điểm trên đều có một điểm chung dễ nhận ra là đối tượng của quyền
bào chữa chính là bị can. Tuy nhiên ta có thể thấy rằng ở quan điểm thứ nhất thì quyền
bào chữa của bị can rộng hơn so với quan điểm thứ hai. Quan điểm thứ nhất cho rằng
quyền bào chữa của bị can ngoài việc bác bỏ sự buộc tội, xách định bị can không có lỗi
và làm giảm trách nhiệm hình sự thì còn bao gồm việc đảm bảo các quyền và lợi ích hợp
pháp được pháp luật bảo vệ của bị can. Trong khi đó quan điểm thứ hai về quyền bào
chữa thì không đề cập đến việc đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp cho bị can mà chỉ
Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị
cáo, Hoàng Thị Sơn, [truy cập ngày 20-7-2014].
2
Phạm Hồng Hải, Đảm bảo quyền bào chữa của người bị buộc tội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 1999, tr. 29, 30.
1

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 4

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
nói về việc bãi bỏ sự buộc tội và xác định bị can không có lỗi hoặc làm giảm trách nhiệm
của bị can. Chính vì việc cho rằng quyền bào chữa chỉ thuộc về bị can nên ta có thể thấy
rằng phạm vi được hưởng quyền bào chữa trong hai quan điểm nêu trên là quá hẹp.
Quan điểm thứ ba cho rằng, quyền bào chữa thuộc về bị can, bị cáo.3
Quan điểm thứ tư cho rằng: “Không chỉ có bị cáo mà cả người bị hại cũng phải
cần đến việc bào chữa. Nhân chứng, giám định viên và cả những người khác cũng vậy
nếu quyền lợi của họ bị xâm hại”.4
Quan điểm thứ năm cho rằng: “Quyền bào chữa trong Bộ luật tố tụng hình sự là
tổng hòa các hành vi tố tụng do người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người bị kết án thực

hiện trên cơ sở phù hợp với các quy định của pháp luật nhằm phủ nhận một phần hay
toàn bộ sự buộc tội của cơ quan tiến hành tố tụng, làm giảm nhẹ hoặc loại trừ trách
nhiệm hình sự của mình trong vụ án hình sự”.5
Cả ba quan điểm nói trên về quyền bào chữa đều mở rộng phạm vi đối tượng được
hưởng quyền bào chữa. Quan điểm thứ ba thì bên cạnh bị can đã quy định thêm bị cáo.
Quan điểm thứ tư thì quy định thêm người bị hại, nhân chứng, giám định viên và cả
những người khác. Còn quan điểm thứ năm thì bên cạnh bị can, bị cáo còn có thêm người
bị tạm giữ và người bị kết án. Theo quan điểm của người viết thì quan điểm thứ năm về
quyền bào chữa là đẩy đủ và rõ ràng hơn, cả về phạm vi đối tượng và nội dung của quyền
bào chữa.
Ngoài các quan điểm nêu trên về quyền bào chữa trong tố tụng hình sự đã được đề
cập trong các tài liệu pháp lý, hiện nay còn nhiều quan điểm khác nhau về quyền bào
chữa thể hiện trong văn bản pháp lý của một số nước trên thế giới.
Theo BLTTHS Nhật Bản thì quyền bào chữa thuộc về bị cáo và người bị tình
nghi, cụ thể là: “bị cáo hoặc người bị tình nghi có thể lựa chọn luật sư bào chữa bất kì
lúc nào”.6

LuanVan.co, Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, [truy cập ngày 20-7-2014].
4
Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị
cáo, Hoàng Thị Sơn, [truy cập ngày 20-7-2014].
5
Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị
cáo, Hoàng Thị Sơn, [truy cập ngày 20-7-2014].
6
Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị
cáo, Hoàng Thị Sơn, [truy cập ngày 20-7-2014].
3

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 5

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Theo điều 73 BLTTHS Bungari thì quyền bào chữa là quyền của bị can, bị cáo
trong đó quyền bào chữa của bị can được coi là bị hạn chế vì họ chỉ có quyền nhờ người
bào chữa trong một số trường hợp cụ thể.7
Ở quan điểm của BLTTHS Nhật Bản và BLTTHS Bungari về quyền bào chữa thì
ta có thể thấy đều chú trọng đến đối tượng bị cáo, trong khi đó hạn chế quyền bào chữa
của bị can (riêng BLTTHS Nhật Bản không quy định quyền bào chữa của bị can).
BLTTHS Nhật Bản nêu rõ người bào chữa mà bị cáo hoặc người bị tình nghi được lựa
chọn là luật sư, trong khi BLTTHS Bungari không nêu rõ về người bào chữa mà bị can,
bị cáo được chọn.
Điều 38 BLTTHS của chính quyền Sài Gòn trước đây quy định: “Trong giai đoạn
điều tra sơ vấn nghi can bị bắt giữ hoặc bị điều tra phải biết ngay là phạm tội gì và có
quyền nhờ luật sư dự kiến”.8
Quan điểm của BLTTHS của chính quyền Sài gòn trước đây thì mở rộng hơn về
giai đoạn và đối tượng của quyền bào chữa. Ngay trong giai đoạn điều tra sơ vấn ban đầu
khi nghi can vừa bị bắt giữ thì họ đã có quyền nhờ luật sư dự kiến. Điều này sẽ đảm bảo
được quyền lợi cho nghi can sớm hơn, vì ngay khi bị bắt giữ họ đã được quyền nhờ luật
sư dự kiến để bào chữa cho mình.
Như vậy, cho đến nay khái niệm về quyền bào chữa trong tố tụng hình sự vẫn được
hiểu rất khác nhau và thực tế cũng được quy định khác nhau trong Bộ luật tố tụng hình sự
các nước.
1.1.1.2. Khái niệm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự Việt Nam
Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành quy định người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có hai
cách để bào chữa cho mình đó là tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa.9

Cho đến nay chưa có một tài liệu pháp lý hay quan điểm nào đề cập đến khái niệm
quyền tự bào chữa. Trong phạm vi nghiên cứu của mình thì người viết xin đưa ra quan
điểm của bản thân về quyền tự bào chữa như sau: Quyền tự bào chữa là quyền của người
bị tạm giữ, bị can, bị cáo vận dụng các quyền mà pháp luật cho phép cùng với kiến thức
pháp luật của mình để chứng minh cho sự vô tội của bản thân, chứng minh sự thật không

Hoàng Thị Sơn, Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa
của bị can, bị cáo, [truy cập ngày 20-7-2014].
8
Hoàng Thị Sơn, Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội, Về khái niệm quyền bào chữa và việc bảo đảm quyền bào chữa
của bị can, bị cáo, [truy cập ngày 20-7-2014].
9
Xem đoạn 1 Điều 11 BLTTHS 2003.
7

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 6

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
đúng như trong hồ sơ vụ án hay chứng minh để làm giảm trách nhiệm hình sự cho mình,
đồng thời bảo vệ các quyền lợi hợp pháp của mình trong quá trình tố tụng.
Quyền nhờ người khác bào chữa là một bảo đảm quan trọng cho người bị tạm giữ,
bị can, bị cáo có thể có được người bào chữa cho mình trong các trường hợp mà tự bản
thân họ không thể bào chữa cho chính mình vì những lí do khác nhau. Đồng thời quyền
này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho người bào chữa thực hiện các quyền tố tụng mà
pháp luật đã quy định để bào chữa cho thân chủ của mình trước sự cáo buộc của cơ quan

tố tụng hoặc để làm rõ những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho họ. Vậy nên ta
có thể hiểu khái niệm quyền nhờ người khác bào chữa như sau: Quyền nhờ người khác
bào chữa là quyền của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được lựa chọn một trong những
người do pháp luật quy định làm người bào chữa cho mình trong quá trình điều tra vụ án
hình sự.
Như đã nói ở trên, quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được quy
định ở Điều 11 BLTTHS 2003. Theo đó, chủ thể của quyền bào chữa gồm ba đối tượng:
người bị tạm giữ, bị can và bị cáo. Định nghĩa về các đối tượng này được quy định rõ
trong BLTTHS 2003. Khoản 1, Điều 48 BLTTHS 2003 quy định khái niệm người bị tạm
giữ như sau: “người bị tạm giữ là người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp phạm tội quả
tang, người bị bắt theo quyết định truy nã hoặc người tự thú, đầu thú và đối với họ đã có
quyết định tạm giữ”. Định nghĩa bị can được quy định tại khoản 1 Điều 49 BLTTHS
2003: “Bị can là người đã bị khởi tố về hình sự”. Còn về khái niệm bị cáo được quy
định tại khoản 1 Điều 50 BLTTHS 2003: “Bị cáo là người đã bị Toà án quyết định đưa
ra xét xử”.
Để có cách hiểu chính xác về khái niệm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự cần
phân biệt khái niệm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự với khái niệm quyền được bảo
vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Như chúng ta đã biết, trong chế độ xã hội
chủ nghĩa công dân không chỉ được hưởng các quyền và lợi ích rộng lớn mà còn được
pháp luật bảo vệ khỏi mọi sự vi phạm đối với các quyền và lợi ích hợp pháp đó. Quyền
được pháp luật bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân khỏi mọi sự xâm
phạm được quy định trong Hiến pháp 1992 tại Điều 71: “Công dân có quyền bất khả xâm
phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm.
Không ai bị bắt, nếu không có quyết định của Toà án nhân dân, quyết định hoặc phê
chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt và giam
giữ người phải đúng pháp luật. Nghiêm cấm mọi hình thức truy bức, nhục hình, xúc
phạm danh dự, nhân phẩm của công dân”. Quyền này một lần nữa được đề cập và nhấn
mạnh tại khoản 1 và 2 Điều 20 Hiến pháp 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam (CHXHCNVN), cụ thể là:
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 7

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
“1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về
sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất
kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân
phẩm;
2. Không ai bị bắt nếu không có quyết định của Toà án nhân dân, quyết định hoặc
phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt,
giam, giữ người do luật định”.
Khi các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân có thể hoặc đã bị xâm phạm, họ
sẽ bằng nhiều cách khác nhau để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Khi tham
gia tố tụng người bị tạm giữ, bị can, bị cáo cũng có quyền và lợi ích hợp pháp như những
người tham gia tố tụng khác (bị đơn dân sự, nguyên đơn dân sự). Nếu những quyền này
của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo bị xâm hại thì họ có quyền bảo vệ bằng những biện
pháp theo quy định của pháp luật.
Ví dụ: họ có thể khiếu nại tới các cơ quan nhà nước hoặc các cá nhân có thẩm
quyền nếu các quyền và lợi ích của họ bị xâm phạm. Cụ thể trong quá trình điều tra, Cơ
quan điều tra đã tiến hành khám người, khám chỗ ở không theo quy định của pháp luật
hoặc giữ trái phép đồ vật của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo không có tác dụng là vật
chứng hay liên quan trực tiếp đến vụ án. Nếu hành vi xâm phạm đó nghiêm trọng đến
mức vi phạm hoặc là tội phạm (dùng nhục hình bức cung xâm phạm đến sức khỏe , nhân
phẩm của bị can…), họ có quyền yêu cầu giải quyết theo trình tự luật định của Tòa án.
Như đã biết, quyền bào chữa là một quyền được ghi nhận trong Hiến pháp, điều
này chứng tỏ tầm quan trọng của quyền này trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của mỗi
công dân khi rơi vào vòng lao lý. Trong Hiến pháp 2013, quyền bào chữa của công dân

được quy định rõ ràng tại khoản 4 Điều 31: “Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố,
điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa”.
Như vậy, quy định về quyền bào chữa trong Hiến pháp 2013 rộng hơn so với quy định về
quyền bào chữa của BLTTHS 2003. Nếu như BLTTHS 2003 quy định quyền bào chữa
thuộc về người bị tạm giữ, bị can, bị cáo thì trong Hiến pháp 2013, phạm vi đối tượng
được hưởng quyền bào chữa đã được mở rộng, ngay từ khi một người bị bắt thì đã phát
sinh quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa đối với họ. Điều này là
hợp lý, bởi vì quyền lợi của công dân là bình đẳng, và mục tiêu cao cả nhất của pháp luật
cũng chính là bảo vệ quyền lợi của công dân. Khi một công dân bị bắt, điều đó đồng
nghĩa quyền lợi của người này đã bị ảnh hưởng, vậy nên đương nhiên công dân đó phải
có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa để có thể bảo vệ quyền lợi chính
đáng của mình. Việc Hiến pháp 2013 mở rộng phạm vi đối tượng được hưởng quyền bào
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 8

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
chữa đã khắc phục được một hạn chế của BLTTHS 2003. Trong tương lai, việc BLTTHS
2003 sửa đổi và bổ sung quy định về quyền bào chữa để phù hợp với tinh thần của Hiến
pháp 2013 có lẽ là điều tất yếu, điều này vừa giúp hoàn thiện BLTTHS vừa giúp bảo vệ
tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời giúp cho các văn bản quy
phạm pháp luật nước ta có được tính thống nhất cao hơn nữa.
Từ những phân tích trên có thể rút ra một khái niệm khái quát về quyền bào chữa
như sau: Quyền bào chữa trong tố tụng hình sự là tổng thể các quyền mà pháp luật quy
định người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có thể sử dụng nhằm bác bỏ một phần hay toàn bộ
sự buộc tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm cho họ.
1.1.2. Lược sử hình thành và phát triển của chế định quyền bào chữa

1.1.2.1. Giai đoạn trước khi Ban hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988
Trước khi ban hành BLTTHS 1988 thì chính quyền lúc bấy giờ rất quan tâm đến
vấn đề bảo vệ các quyền dân chủ của công dân, đặc biệt là quyền bào chữa. Ngày
13/9/1945 Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân Chủ cộng hòa khi đó là Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã ký ban hành Sắc lệnh 33C về việc thiết lập các Tòa án quân sự, tại đoạn
4 Điều V Sắc lệnh này quy định: “Bị cáo có thể tự bào chữa hay nhờ một người khác
bênh vực cho”.
Ngày 10/10/1945 Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân Chủ cộng hòa tiếp
tục ban hành Sắc lệnh số 46 quy định các tổ chức các đoàn thể Luật sư, tại Điều thứ 2 Sắc
lệnh trên quy định: “Các luật sư có quyền bào chữa ở trước tất cả các toà án hàng tỉnh
trở lên và trước các toà án quân sự”.
Ngày 24/1/1946 Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân Chủ cộng hòa ban
hành Sắc lệnh số 13 về việc tổ chức các Tòa án và các ngạch Thẩm phán, quy định trên
về quyền bào chữa của Luật sư trước các Tòa án trong Sắc lệnh số 46 vẫn được giữ lại và
được thể chế hóa trong Điều 46 Sắc lệnh này như sau: “Các Luật sư có quyền biện hộ
trước tất cả các Toà án trừ những Toà sơ cấp”.
Sắc lệnh số 21 ngày 14/2/1946 của Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân
Chủ cộng hòa ban hành về việc tổ chức các Tòa án quân sự bổ sung cho các Sắc lệnh về
tổ chức các Tòa án quân sự trước đó, chế định về quyền bào chữa được quy định một các
rõ ràng hơn. Điều 5 Sắc lệnh này nêu rõ: “bị cáo có quyền tự bênh vực lấy hay nhờ Luật
sư hoặc người khác bên vực cho”.
Như vậy theo quy định của các văn bản nêu trên, chúng ta thấy rằng bị cáo có
quyền bào chữa, quyền bào chữa của bị cáo bao gồm quyền tự bào chữa hoặc nhờ người
khác bào chữa cho mình (người khác là luật sư hoặc không phải luật sư). Qua đó có thể
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 9

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn

Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
thấy rằng quyền bào chữa của bị cáo đã được khẳng định và chi tiết hóa trong các văn
bản trên.
Ngày 20/9/1945 Chính phủ cách mạng đã ký Sắc lệnh số 34 về việc thành lập ban
dự thảo Hiến Pháp do Chủ tịch Hồ Chí Minh làm trưởng ban. Ngày 4/11/1946 tại kì họp
thứ 2 Quốc hội đã thông qua bản Hiến Pháp đầu tiên. Với ý nghĩa là văn bản có giá trị
pháp lý cao nhất, Hiến pháp đã đề cập đến nhiều nguyên tắc quan trọng trong đó có
nguyên tắc về quyền bào chữa của bị cáo. Điều 67 Hiến pháp ghi nhận: “Người bị cáo
được quyền tự bào chữa lấy hoặc mượn luật sư”. Như vậy, lần đầu tiên trong lịch sử
pháp luật Việt Nam, vấn đề quyền bào chữa cho bị cáo trở thành một nguyên tắc Hiến
định. Quyền bào chữa được Hiến pháp 1946 xác định gồm hai nội dung: tự bào chữa
hoặc mượng luật sư bào chữa.
Ngày 18/6/1949, Chủ tịch nước Việt Nam Dân Chủ cộng hòa ban hành Sắc lệnh
số 69/SL về việc những bị can có thể nhờ một công dân không phải là luật sư bào chữa
cho, trước các tòa án thường và các toà án đặc biệt xử việc tiểu hình và đại hình, Điều 1
Sắc lệnh quy định: “Từ nay đến khi nào có thể lệ khác, trước các tòa án thường và tòa án
đặc biệt xử việc tiểu hình và đại hình, trừ tòa án binh tại mặt trận, bị can có thể nhờ một
công dân không phải là luật sư, bào chữa cho”. Đến ngày 22/12/1949, Chủ tịch Chính
phủ lâm thời Việt Nam Dân Chủ cộng hòa ban hành Sắc lệnh số 144/SL về việc mở rộng
quyền bào chữa cho các bị cáo trước các tòa án, Điều 1 Sắc lệnh này đã sửa đổi, bổ sung
cho Điều 1 Sắc lệnh số 69/SL trước đó, cụ thê: “…trước toà án… bị cáo và bị can có thể
nhờ một công dân không phải là luật sư bênh vực cho mình. Công dân đó phải được Ông
Chánh án thừa nhận".
Trong những năm tiếp theo, chế định quyền bào chữa trong tố tụng hình sự tiếp
tục được phát triển. Tại Hội nghị Tư pháp toàn quốc ngày 20/6/1956 đã thông qua một
văn bản quan trọng, đó là “Đề án về quyền bào chữa của bị cáo”. Trong đề án đã ghi nhận
các quyền cụ thể của người bào chữa khi tham gia tố tụng, điều này tạo điều kiện thuận
lợi trong việc bảo đảm cho bị cáo thực hiện quyền bào chữa của mình một cách có hịêu
quả.

Để tạo điều kiện cho bị can có đủ thời gian chuẩn bị bào chữa tại phiên tòa, ngày
24/10/1956 Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư 2225/HCTP về việc chấn chỉnh
quyền bào chữa của bị can, trong đó có quy định “Nghị quyết đưa ra phiên tòa xét xử
cùng với nội dung cáo trạng phải tống dạt cho bị can (và cho tất cả người bào chữa nếu
có) ít nất là 3 ngày trước ngày phiên tòa”. Đây là quy định cần thiết để bị can và người
bào chữa của họ có thể nghiên cứu, chuẩn bị trước những tình tiết, những chứng cứ có lợi
khi tham gia phiên tòa.
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 10

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Năm 1959 bản Hiến pháp thứ 2 của nước ta ra đời, Điều 101 Hiến pháp 1959 tiếp
tục khẳng định: “Quyền bào chữa của bị cáo được bảo đảm”. Ngoài việc tự bào chữa ra,
bị cáo có quyền nhờ luật sư bào chữa cho mình. Bị cáo cũng có thể nhờ một công dân
được đoàn thể nhân dân giới thiệu hoặc được Tòa án nhân dân chấp nhận bào chữa cho
mình. Khi cần thiết, Tòa án nhân dân cử người bào chữa cho bị cáo. Tiếp đó, Pháp lệnh
ngày 23/3/1961 quy định cụ thể về tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao và tổ chức của
Tòa án nhân dân địa phương đã có những quy định về tăng thẩm quyền xét xử của Tòa án
sơ cấp. Theo những quy định của Pháp lệnh này thì bị cáo được quyền có người bào chữa
cho mình ở tất cả Tòa án các cấp.
Hiến pháp 1980 ra đời, quyền bào chữa của bị cáo lại được khẳng định một lần
nữa tại Điều 133: “Quyền bào chữa của bị cáo được bảo đảm. Tổ chức luật sư được
thành lập để giúp bị cáo và các đương sự khác về mặt pháp lý”. Quy định này đã khẳng
định sự cần thiết phải có một tổ chức luật sư để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị
cáo, đồng thời tạo tiền đề cho việc thành lập tổ chức Luật sư ở nước ta.
Ngày 18/12/1987, một văn bản pháp luật quan trọng về công tác bào chữa đã được

ban hành, đó là Pháp lệnh tổ chức Luật sư, kèm theo quy chế đoàn luật sư trong Nghị
định 15-HĐBT ngày 21/2/1989 đã giải thích cụ thể quyền, nghĩa vụ, cơ chế hoạt động
của luật sư và tổ chức Luật sư.
Tóm lại, từ những Sắc lệnh đầu tiên quy định về quyền bào chữa của bị cáo cho
đến thời điểm này quyền bào chữa của bị cáo đã được mở rộng và phát triển hơn, đồng
thời thể hiện được tính nhân đạo và dân chủ trong pháp luật tố tụng hình sự nước ta. Tuy
nhiên những văn bản pháp luật trong thời kì này vẫn còn những hạn chế nhất định như
chỉ quy định quyền bào chữa thuộc về bị cáo, chưa có quy định cụ thể về quyền tự bào
chữa của bị cáo, chưa có cách hiểu đầy đủ về chế định quyền bào chữa…Do vậy, quyền
bào chữa của bị cáo cũng như quyền và lợi ích của nhân dân là chưa được bảo đảm.
1.1.2.2. Giai đoạn sau khi Bộ luật Tố tụng hình sự 1988 có hiệu lực đến trước khi
Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 được ban hành
Việc Nhà nước ta ban hành quá nhiều văn bản quy phạm pháp luật, Sắc lệnh cũng
gây khó khăn cho việc quản lý như sự chồng chéo, mâu thuẫn…trong các quy định. Đứng
trước những hạn chế đó, yêu cầu đặt ra là cần phải có một văn bản thống nhất quy định
chi tiết, cụ thể về các thủ tục tố tụng hình sự, trong đó có các quy định cần thiết, xác thực
để bảo đảm quyền bào chữa của bị cáo, cũng như quyền và lợi ích của công dân. Ngày
28/6/1988, tại kì họp thứ 3 Quốc hội khóa VIII của nước CHXHCNVN đã thông qua
BLTTHS Việt Nam. BLTTHS ra đời đánh dấu một bước phát triển mới, quan trọng trong
việc từng bước hoàn thiện chế định bào chữa và là một bước tiến trong lịch sử lập pháp tố
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 11

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
tụng hình sự nước ta. Quyền bào chữa được ghi nhận trong BLTTHS 1988 không chỉ
thuộc về bị cáo mà còn thuộc về bị can. Cụ thể tại Điều 12 quy định: “Bị can, bị cáo có

quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa. Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa
án có nhiệm vụ bảo đảm cho bị can, bị cáo thực hiện quyền bào chữa của họ”.
Ngoài những quy định tương đối rõ ràng về quyền bào chữa thuộc về bị can, bị
cáo, thì ở khoản 1 Điều 34 BLTTHS 1988 đã đưa ra những định nghĩa cụ thể về bị can, bị
cáo như sau: “bị can là người đã bị khởi tố về hình sự. Bị cáo là người đã bị tòa án đưa
ra xét xử”.
Với việc ghi nhận quyền bào chữa không những chỉ thuộc về bị cáo mà còn thuộc
về bị can chứng tỏ các nhà làm luật đã nhận thấy vị trí pháp lý quan trọng của bị can, sự
cần thiết phải trao cho bị can quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa ngay khi
mới khởi tố bị can nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích của họ. Như vậy, tính tới giai đoạn
này, BLTTHS 1988 là cơ sở pháp lý ổn định nhất cho việc bảo đảm tính khả thi về quyền
bào chữa cho bị can, bị cáo.
Không dừng lại ở đó, tại Điều 132 Hiến pháp 1992 khẳng định: “quyền bào chữa
của bị can, bị cáo được đảm bảo”. Quy định này một lần nữa khẳng định bị can, bị cáo
có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa.
Xuất phát từ mục đích bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo trong đó có
quyền nhờ người khác bào chữa, Pháp lệnh luật sư 2001 thay thế Pháp lệnh luật sư 1987
đã ngày càng hoàn thiện thêm nữa những quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ và hoạt
động của đội ngũ luật sư và tổ chức luật sư.
1.1.2.3. Giai đoạn sau khi Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 ra đời
Có một vấn đề chưa được đề cập trước đó là vấn đề về quyền bào chữa của người
bị tạm giữ, trước khi BLTTHS 1988 ra đời thì quyền bào chữa của người bị tạm giữ hoàn
toàn không được đề cập đến trong các văn bản pháp luật ở giai đoạn này. Cho đến khi
BLTTHS 1988 được ban hành, khái niệm người bị tạm giữ mới được quy định. Mặc dù
địa vị pháp lý của người bị tạm giữ đã được quy định tại Điều 38 BLTTHS 1988 như
người bị tạm giữ có quyền biết lí do mình bị tạm giữ, được giải thích về quyền và nghĩa
vụ…đã phản ánh phần nào quyền bào chữa của người bị tạm giữ, nhưng tại Điều 12
BLTTHS 1988 lại không khẳng định quyền này. Yêu cầu trao cho người bị tạm giữ
quyền bào chữa là một yêu cầu chính đáng và cần thiết để bảo đảm tốt hơn nữa quyền và
lợi ích hợp pháp của mọi công dân khi tham gia tố tụng hình sự. Chính vì vậy, sau 15

năm thì BLTTHS 2003 ra đời thay thế cho BLTTHS 1988 đã khẳng định điều đó. Điều
11 BLTTHS 2003 quy định: “người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự bào chữa hoặc
nhờ người khác bào chữa. Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có nhiệm vụ bảo đảm
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 12

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo thực hiện quyền bào chữa của họ theo quy định của
bộ luật này”. Đây là một quy định thể hiện sự tiến bộ rất lớn trong nhận thức của các nhà
làm luật về vấn đề bảo đảm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự.
Cho tới thời điểm hiện tại, BLTTHS 2003 vẫn là văn bản pháp luật thể hiện tính
ưu việt nhất của nền pháp luật xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tốt nhất quyền bào chữa của
người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.
Cùng với sự đổi mới của BLTTHS, Luật luật sư 2006 cũng được ban hành để thay
thế cho Pháp lệnh luật sư 2001 với những quy định mới thiết thực hơn, cụ thể hơn về
quyền và nghĩa vụ của đội ngũ luật sư. Luật luật sư 2006 ra đời khẳng định ưu thế cũng
như vị trí của luật sư trong công tác bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.
Hiến pháp 2013 được ban hành, quyền bào chữa tiếp tục được khẳng định và nhấn
mạnh, cụ thể tại khoản 4 Điều 31 quy định như sau: “Người bị bắt, tạm giữ, tạm giam,
khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào
chữa”. Như vậy có thể thấy Hiến pháp mới đã mở rộng phạm vi các đối tượng được đảm
bảo quyền bào chữa, không chỉ bị can, bị cáo mới có quyền bào chữa như các bản Hiến
pháp cũ quy định, mà ngay từ khi một người bị bắt, đã phát sinh quyền tự bào chữa, hoặc
nhờ luật sư bào chữa đối với họ, được đảm bảo bởi đạo luật có giá trị pháp lý cao nhất là
Hiến pháp.10
Qua việc nghiên cứu sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của chế định

quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo cho thấy quyền bào chữa trong tố
tụng hình sự gắn liền với sự ra đời và phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam. Qua
các thời kì, quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo đã từng bước được mở
rộng và ngày càng hoàn thiện.
1.1.3. Vai trò của quyền bào chữa trong tố tụng hình sự
Quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là một trong các quyền được
bảo vệ mình trước cơ quan pháp luật. Đoạn 2 Điều 11 BLTTHS 2003 quy định: “Cơ
quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có nhiệm vụ bảo đảm cho người bị tạm giữ, bị can,
bị cáo thực hiện quyền bào chữa của họ theo quy định của bộ luật này”. Như đã đề cập,
bào chữa là việc sử dụng các quyền cụ thể mà pháp luật đã quy định để bảo vệ cho mình
trước sự buộc tội hoặc làm giảm trách nhiệm của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Trong
tố tụng hình sự, chức năng bào chữa song song với chức năng buộc tội như là một nhu
Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hải Phòng, Quyền bào chữa của người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo
trong các bản Hiến pháp của nước CHXHCN Việt Nam và một số giải pháp để đảm bảo thực hiện tốt quyền bào
chữa của những người tham gia tố tụng, Trần Thị Ngọc Quỳnh,
[truy cập ngày 4-8-2014].
10

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 13

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
cầu tất yếu khách quan. Nó xuất phát từ mục đích, nhiệm vụ của tố tụng hình sự đặt ra
đối với tất cả các cơ quan, những người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố
tụng. Quyền bào chữa cho phép người bị tạm giữ, bị can, bị cáo có thể chỉ đưa ra các
chứng cứ có lợi cho mình mà không buộc họ phải cung cấp tất cả những bằng chứng, sự

việc liên quan đến vụ án. Thông qua các quyền cụ thể của mình, người bị tạm giữ, bị can,
bị cáo sẽ có sự vận dụng có hiệu quả để bảo vệ cho quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Nếu quyền bào chữa được thực hiện tốt thì ảnh hưởng của nó đến người bị tạm
giữ, bị can, bị cáo là không thể phủ nhận. Qua việc thực hiện quyền bào chữa, người bị
tạm giữ, bị can, bị cáo ngoài việc tự bảo vệ cho mình còn giúp cho các cơ quan tiến hành
tố tụng tìm ra được sự thật của vụ án. Việc có người bào chữa tham gia vào quá trình tố
tụng sẽ hạn chế đến mức thấp nhất sự vi phạm tố tụng có thể xảy ra của các cơ quan tiến
hành tố tụng. Người bào chữa với những hiểu biết pháp luật của mình không những bảo
đảm cho quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được thực hiện tốt mà còn
đảm bảo cho quyền bào chữa của họ không bị vi phạm.
Mặc khác, để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện và
đầy đủ, không để lọt kẻ phạm tội, không làm oan người vô tội thì việc bào chữa là vô
cùng cần thiết. Quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo không chỉ là sự đảm
bảo khỏi sự buộc tội mà còn là một phương tiện quan trọng để nhận biết sự thật khách
quan của vụ án. Một khi sự thật khách quan của vụ án đã được làm sáng tỏ sẽ giúp cho
việc xét xử được đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Qua đó đảm bảo tính công minh
của luật pháp, hoạt động tư pháp vì vậy mà đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra là bảo vệ
quyền lợi của công dân, trong đó có quyền bào chữa. Bên cạnh đó, việc thực hiện tốt
quyền bào chữa còn mang lại những ảnh hưởng nhất định cho xã hội. Khi quyền lợi của
công dân được bảo đảm tốt thì sự tin tưởng vào hệ thống pháp luật của Nhà nước từ phía
nhân dân càng ngày càng lớn hơn, tin vào tính công minh của pháp luật, qua đó làm cho ý
thức pháp luật của mọi người ngày càng được nâng cao hơn nữa.
Qua những phân tích trên cho thấy việc bảo đảm lợi ích, danh dự, nhân phẩm của
con người luôn là vấn đề rất được quan tâm. Vì vậy việc buộc tội và xét xử không đúng
pháp luật một công dân sẽ gây thiệt hại không chỉ cho họ mà còn cho cả xã hội. Nếu pháp
luật tố tụng hình sự chỉ quan niệm buộc tội là chức năng duy nhất của tố tụng hình sự mà
không cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo quyền gỡ tội (quyền bào chữa) thì sẽ dẫn đến
sai lầm là các cơ quan tiến hành tố tụng chỉ chú ý tới các chứng cứ buộc tội mà quên đi
các chứng cứ gỡ tội hoặc giảm tội. Hậu quả của việc không có quyền bào chữa dễ nhận
thấy nhất là quyền lợi của công dân, cụ thể là quyền lợi của người bị tạm giữ, bị can, bị

cáo sẽ bị xâm phạm. Họ sẽ không có bất kì quyền nào để có thể bảo vệ quyền lợi cho
mình trước các cơ quan tiến hành tố tụng. Việc chỉ coi chức năng buộc tội là duy nhất
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 14

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
dẫn đến tình trạng áp dụng các biện pháp ngăn chặn một cách không có căn cứ, thậm chí
không đúng đối tượng. Nó làm cho hoạt động tố tụng không đạt được mục đích đã đề ra,
làm giảm sút uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật và gây ra dư luận xấu trong xã hội
như việc xét xử oan sai, không đúng pháp luật, không đúng người đúng tội.
Chính vì những ảnh hưởng xấu và tiêu cực có thể xảy ra nếu pháp luật không quy
định chế định bào chữa, cho nên việc quy định về chế định này mà đặc biệt là quy định
về vai trò của quyền bào chữa càng phải được coi trọng và quy định rõ ràng, cụ thể. Tuân
theo các nguyên tắc tố tụng hình sự, việc bảo đảm quyền bào chữa trong tố tụng hình sự
có tác động tích cực đến công tác xét xử và xác định sự thật khách quan của vụ án. Nếu
như không thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa thì cần phải được xem là vi
phạm pháp luật tố tụng hình sự bởi vì nó làm hạn chế quyền của người bị tạm giữ, bị can,
bị cáo và ảnh hưởng đến việc tìm ra bản án có căn cứ, hợp pháp và công minh, đồng thời
ảnh hưởng đến chất lượng xét xử nói riêng và chất lượng của nền tư pháp tố tụng hình sự
nói chung.
1.2. Lý luận chung về giai đoạn điều tra vụ án hình sự
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm giai đoạn điều tra vụ án hình sự
Điều tra là giai đoạn tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền áp dụng
mọi biện pháp do Bộ luật tố tụng hình sự quy định để xác định tội phạm và người thực
hiện hành vi phạm tội làm cơ sở cho việc giải quyết vụ án.11
Đây là giai đoạn thứ hai trong quá trình tố tụng, trong giai đoạn này Cơ quan điều

tra sẽ căn cứ vào các quy định của luật tố tụng hình sự và dưới sự kiểm sát của Viện
kiểm sát để tiến hành các biện pháp cần thiết nhằm thu thập và củng cố chứng cứ nghiên
cứu các tình tiết của vụ án hình sự, phát hiện nhanh chóng và đầy đủ tội phạm, cũng như
người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm tội để truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời
bảo đảm cho việc bồi thường thiệt hại về vật chất do tội phạm gây nên và trên cơ sở đó
quyết định: Đình chỉ điều tra vụ án hình sự hoặc là; Chuyển toàn bộ các tài liệu của vụ
án đó cho Viện kiểm sát kèm theo kết luận điều tra và đề nghị truy tố bị can.12
Để thu thập chứng cứ, trong giai đoạn điều tra, Cơ quan điều tra được tiến hành
các hoạt động điều tra theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003. Viện kiểm sát
thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra bảo đảm mọi hoạt động điều tra đúng pháp
luật. Hoạt động điều tra là cần thiết đối với tất cả các vụ án hình sự. Thiếu hoạt động
Hoàng Thị Minh Sơn, Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Trường Đại học luật Hà Nội, Nxb Công an nhân
dân, 2007, tr. 265.
12
Luật Hình Sự, Một số vấn đề lý luận chung về các giai đoạn tố tụng hình sự, Lê Cảm,
[truy
cập ngày 4-8-2014].
11

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 15

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
điều tra, viện kiểm sát không có cơ sở để truy tố, tòa án không có cơ sở để xét xử vụ án.
Để viện kiểm sát có thể ra bản cáo trạng, truy tố người phạm tội, toán án có thể xét xử
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật thì trước đó, giai đoạn điều tra phải thu thập được

những chứng cứ cơ bản, bao gồm cả chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội, chứng cứ xác
định tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, cũng như
chứng cứ xác định các tình tiết khác của vụ án. Nếu giai đoạn điều tra không thu thập
được đầy đủ chứng cứ hoặc việc thu thập chứng cứ có những vi phạm nghiêm trọng thủ
tục tố tụng thì viện kiểm sát hoặc tòa án sẽ trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung. Cơ quan
điều tra có trách nhiệm điều tra bổ sung đáp ứng yêu cầu của viện kiểm sát hoặc tòa án.
1.2.2. Nhiệm vụ của giai đoạn điều tra vụ án hình sự
 Xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội
Tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội là những vấn đề cơ bản cần phải
làm rõ trong vụ án hình sự. Khi ra quyết định khởi tố vụ án, cơ quan có thẩm quyền khởi
tố dựa trên cơ sở nguồn tin ban đầu về tội phạm được gửi tới nên mới có điều kiện xác
định có dấu hiệu của tội phạm, còn cụ thể diễn biến của tội phạm ra sao, người nào thực
hiện hành vi phạm tội, có đủ yếu tố cấu thành tội phạm hay không vẫn chưa được làm rõ.
Tất cả những vấn đề này đều thuộc về giai đoạn điều tra. Trong giai đoạn điều tra, Cơ
quan điều tra phải tiến hành thu thập đầy đủ chứng cứ để xác định có hay không có việc
phạm tội, đối chiếu với Bộ luật hình sự (BLHS) xem hành vi phạm tội thuộc vào điều
khoản nào; phải xác định tất cả tội phạm để không bỏ lọt tội phạm và không làm oan
người vô tội.
Khi xác định có tội phạm xảy ra, Cơ quan điều tra phải làm rõ ai là người thực
hiện hành vi phạm tội; lỗi của họ trong việc thực hiện tội phạm; động cơ, mục đích phạm
tội; nếu là vụ án đồng phạm, phải xác định rõ hành vi, vai trò của từng người để làm cơ
sở cho tòa án xét xử được chính xác.
 Xác định thiệt hại do tội phạm gây ra, tạo điều kiện cần thiết cho việc giải quyết
vụ án
Mỗi tội phạm xảy ra đều để lại hậu quả nguy hại nhất định cho xã hội. Trong giai
đoạn điều tra phải xác định đúng những thiệt hại do tội phạm gây ra để đánh giá tính
chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Những thiệt hại cần xác định bao gồm
thiệt hại về vật chất, tinh thần và tài sản. Để tạo điều kiện cho việc giải quyết vụ án, nếu
xét thấy cần thiết Cơ quan điều tra phải áp dụng biện pháp kê biên tài sản đối với những
người phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại hoặc có thể bị tịch thu tài sản hay phạt

tiền.
GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 16

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn


Bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
 Lập hồ sơ, đề nghị truy tố bị can
Để ra quyết định truy tố và tiến hành xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
viện kiểm sát và tòa án phải dựa vào hồ sơ vụ án. Hồ sơ điều tra hình sự tập hợp hệ
thống các văn bản, tài liệu được thu thập hoặc lập trong quá trình khởi tố, điều tra, được
sắp xếp theo trình tự nhất định, phục vụ cho việc giải quyết vụ án và lưu trữ lâu dài. Nếu
hồ sơ điều tra hình sự không đầy đủ, viện kiểm sát sẽ gặp khó khăn trong việc đưa ra các
quyết định và yêu cầu hợp lý trong và sau quá trình điều tra như khởi tố bổ sung, thay
đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, thay đổi điều tra viên, ra bản cáo trạng truy tố bị
can…Hồ sơ điều tra hình sự có những vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng sẽ làm cho
kết quả của hoạt động điều tra không chính xác, tòa án không có cơ sở để xem xét ra bản
án hoặc quyết định cần thiết. Vì vậy, việc lập và củng cố hồ sơ điều tra hình sự là nhiệm
vụ quan trọng của giai đoan điều tra. Cơ quan điều tra phải lập hồ sơ ngay sau khi có
quyết định khởi tố vụ án và thường xuyên củng cố hồ sơ để các tài liệu thu thập được
hoặc các văn bản tố tụng được lập ra bảo đảm đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy
định. Khi đã có đầy đủ chứng cứ để xác định tội phạm và bị can thì Cơ quan điều tra có
nhiệm vụ làm bản kết luận điều tra, trình bày diễn biến hành vi phạm tội, nêu rõ các
chứng cứ chứng minh tội phạm, những lí do và căn cứ đề nghị truy tố. Bản kết luận điều
tra đề nghị truy tố là cơ sở pháp lí xác định tội phạm và bị can đề nghị truy tố đã được
điều tra và có đầy đủ chứng cứ để chứng minh. Căn cứ bản kết luận điều tra, viện kiểm
sát chỉ ra bản cáo trạng truy tố những bị can về các tội phạm đã được điều tra có đủ
chứng cứ chứng minh. Những tội phạm và bị can chưa được điều tra sẽ không bị truy tố.

 Xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu
quan áp dụng các biện pháp khắc phục và ngăn ngừa
Trong giai đoạn điều tra, một trong những nhiệm vụ không kém phần quan trọng
là xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội để phòng ngừa tội phạm. Thực hiện
nhiệm vụ này, đối với mỗi tội phạm Cơ quan điều tra phải tìm ra nguyên nhân và điều
kiện thúc đẩy việc thực hiện tội phạm. Nếu tội phạm phát sinh do thiếu sót của cơ quan ,
tổ chức thì yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc phục và
ngăn ngừa. Ví dụ, qua việc điều tra, phát hiện những thiếu sót trong quản lý kinh tế,
trong việc bảo vệ tài sản, trong việc giáo dục thanh, thiếu niên…dẫn đến việc phạm tội
thì Cơ quan điều tra yêu cầu các cơ quan có liên quan áp dụng các biện pháp khắc phục
và ngăn ngừa. Các cơ quan, tổ chức được yêu cầu phải chấp hành yêu cầu của Cơ quan
điều tra.

GVHD: Trần Hồng Ca

Trang 17

SVTH: Nguyễn Hữu Nguyễn