Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường tiểu học tỉnh đắk lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC

THÁI VĂN TÀI

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC

THÁI VĂN TÀI

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9 14 01 14
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. Trần Hữu Hoan
2. PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức

Hà Nội - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa
được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào khác.
Hà Nội, ngày ..... tháng ....... năm 2018
Tác giả luận án

Thái Văn Tài


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hồn thành luận án, tơi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của q thầy cơ giáo, sự giúp đỡ, động viên của
bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Đặc biệt cho phép tơi được bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc đế n
PGS.TS. Trần Hữu Hoan và PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức đã tận tình hướng dẫn,
dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tơi trong suốt q trình học tập
và thực hiện đề tài.
Tôi chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức
Học viện Quản lý Giáo dục đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi
nhất để tơi hồn thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hồn thành luận án.
Tơi chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức Sở GD và ĐT
tỉnh Đắk Lắk, các cơ quan, ban, ngành các phòng GD và ĐT, các trường Tiểu học của

tỉnh Đắk Lắk, đã tâ ̣n tình cung cấ p thông tin, thực hiện các phiếu khảo sát, cung cấp
các tài liệu, số liê ̣u để tôi nghiên cứu, hoàn thành luâ ̣n án này.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện
thuận lợi, giúp đỡ, động viên, khuyến khích tơi hồn thành luận án./.
Hà Nội, ngày ...... tháng ...... năm 2018
Tác giả luận án

Thái Văn Tài


iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CBQL

Cán bộ quản lý

CNH,HDH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CSVC&TBTH

Cơ sở vật chất và thiết bị trường học

CTGDPT

Chương trình giáo dục phổ thông

DTTS

Dân tộc thiểu số

GD và ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

Giáo dục phổ thông

GVPT

Giáo viên phổ thông

HSDTTS

Học sinh dân tộc thiểu số

KHCN

Khoa học công nghệ

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

LLCT

Lý luận chính trị

NTN

Nhóm thử nghiệm

Nxb

Nhà xuất bản

QLGD

Quản lý giáo dục

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

XHCN

Chủ nghĩa xã hội


iv

MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................iii
MỤC LỤC ...............................................................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..........................................................................
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ............................................................................x
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................xi
MỞ ĐẦU .................................................................................................................1
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ...............9
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................9
1.1.1. Nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục .....................................9
1.1.2. Nghiên cứu về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng các trường phổ thông .....................
12
1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ...........................................................................17
1.2.1. Nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực ...............................................................
17

1.2.2. Cán bộ quản lý, cán bộ quản lý giáo dục ....................................................................
18
1.2.3. Hiệu trưởng, đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ..................................................
19
1.3. Giáo dục Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....................................20
1.3.1. Giáo dục tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................................
20
1.3.2. Đổi mới giáo dục Tiểu học ..........................................................................................
22
1.4. Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đối mới giáo dục .................26
1.4.1. Vị trí và vai trị của Hiệu trưởng trường Tiểu học .....................................................
26
1.4.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng trường Tiểu học ..........................................
27
1.4.3. Yêu cầu đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng ................
28
1.4.4. Yêu cầu của đổi mới giáo dục đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học ......................
30
1.4.5. Yêu cầu của đổi mới giáo dục đặt ra đối với công tác phát triển đội
ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ............................................................................41
1.5. Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi
mới giáo dục ............................................................................................................44
1.5.1. Vận dụng mơ hình lý thuyết Leonard Nadler trong phát triển đội ngũ
Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................44
1.5.2. Phân cấp quản lý nhà nước về gáo dục đối với giáo dục Tiểu học ...............46


v

1.5.3. Nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh

đổi mới giáo dục .....................................................................................................................
50
1.6. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu
học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....................................................................58
1.6.1. Các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học .........................................
58
1.6.2. Các yếu tố khách quan thuộc về các cấp quản lý và môi trường quản lý
người Hiệu trưởng trường Tiểu học .....................................................................................
60
Kết luận chương 1 ..................................................................................................63
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI
MỚI GIÁO DỤC ....................................................................................................64
2.1. Khái quát về kinh tế - xã hội, giáo dục của tỉnh Đắk Lắk ..........................64
2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội .............................................................................................
64
2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục và giáo dục Tiểu học của tỉnh Đắk Lắk .........................
66
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ..........................................................................72
2.2.1. Mục đích khảo sát .........................................................................................................
72
2.2.2. Đối tượng khảo sát ........................................................................................................
72
2.2.3. Nội dung khảo sát .........................................................................................................
72
2.2.4. Phương pháp và cơng cụ khảo sát ...............................................................................
72
2.2.5. Tiêu chí và thang đánh giá ...........................................................................................
73
2.2.6. Địa bàn nghiên cứu và mẫu khảo sát thực trạng ........................................................

75
2.3. Thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk .......................
77
2.3.1. Số lượng .........................................................................................................................
77
2.3.2. Cơ cấu và trình độ .........................................................................................................
78
2.3.3. Chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .....................................................
81
2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh
Đắk Lắk ...................................................................................................................93
2.4.1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học.............................
93
2.4.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, sử dụng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ...........................
96
2.4.3. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .......................................
99
2.4.4. Tổ chức đánh giá đô ̣i ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ..........................................
102
2.4.5. Xây dựng môi trường làm việc, tạo động lực làm việc cho đội ngũ
Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................
105
2.4.6. Thực trạng phân cơng bố trí sử dụng và thực hiện chế độ chính sách
đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học .......................................................................
107


vi

2.4.7. Tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học

ở tỉnh Đắk Lắk..........................................................................................................
109
2.5. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục .................................
111
2.5.1. Các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học .........................................
111
2.5.2. Các yếu tố khách quan thuộc về các cấp quản lý và môi trường quản lý
người Hiệu trường trường Tiểu học .....................................................................................
113
2.6. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu
học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ...................................................................
115
2.6.1. Điểm mạnh ....................................................................................................................
115
2.6.2. Điểm yếu........................................................................................................................
116
2.6.3. Thời cơ ...........................................................................................................................
118
2.6.4. Thách thức .....................................................................................................................
118
Kết luận chương 2 ..................................................................................................
120
Chương 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC .............................................................................................................................
121
3.1. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo của tỉnh Đắk Lắk ..................
121
3.1.1. Định hướng phát triển giáo dục Tiểu học ...................................................................

121
3.1.2. Định hướng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ..................................
123
3.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp .........................................................................
125
3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo kế thừa .......................................................................................
125
3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo thực tiễn .....................................................................................
126
3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo hệ thống .....................................................................................
126
3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo hiệu quả và khả thi ....................................................................
127
3.3. Giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh
Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục ...........................................................
127
3.3.1. Tổ chức cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học để đáp ứng yêu
cầu phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh hiện nay .................
127
3.3.2. Tổ chức xây dựng, định kỳ bổ sung điều chỉnh quy hoạch đội ngũ Hiệu
trưởng và quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo từng
giai đoạn ...................................................................................................................................
132
3.3.3. Tổ chức thực hiện phân cấp triệt để quản lý nhà nước về giáo dục đối với
cấp Tiểu học theo hướng tạo chủ động cho Phòng GD và ĐT ...........................................
135


vii

3.3.4. Đổi mới quy trình, phương thức bổ nhiệm, luân chuyển Hiệu trưởng
trường Tiểu học theo phân cấp quản lý .................................................................................
139
3.3.5. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học và CBQL
dự nguồn ..................................................................................................................
141
3.3.6. Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩ n chức danh và
năng lực quản lý phù hợp với yêu cầu đổ i mới giáo du ̣c.....................................................
145
3.3.7. Tổ chức xây dựng và thực hiện chính sách ưu đãi có tính đặc thù của địa
phương nhằm tạo động lực cho sự phát triể n của đội ngũ Hiê ̣u trưởng trường
Tiểu học ....................................................................................................................................
147
3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ......................................................................................................
151
3.5. Khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã
đề xuất .....................................................................................................................
152
3.5.1. Tổ chức khảo nghiệm ...................................................................................................
152
3.5.2. Kết quả khảo nghiệm ...................................................................................................
154
3.6. Thực nghiệm giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...........................................................................................
162
3.6.1. Cơ sơ lựa chọn giải pháp để thực nghiệm ..................................................................
163
3.6.2. Mục đích thực nghiệm..................................................................................................
163

3.6.3. Giả thuyết thực nghiệm ................................................................................................
163
3.6.4. Mẫu thực nghiệm và địa bàn thực nghiệm .................................................................
163
3.6.5. Các giai đoạn thực nghiệm...........................................................................................
164
3.6.6. Phương pháp đánh giá thực nghiệm............................................................................
165
3.6.7. Tiêu chí và thang đánh giá thực nghiệm .....................................................................
166
3.6.8. Kết quả thực nghiệm ......................................................................................
168
Kết luận chương 3 .................................................................................................
173
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................................................
174
1. Kết luận ................................................................................................................
174
2. Khuyến nghị .........................................................................................................
176
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................
179
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CƠNG BỐ
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................
P1
PHỤ LỤC................................................................................................................................
P2


viii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 1.1. Quy định hạng trường Tiểu học ...............................................................
22
Bảng 1.2. Mô tả công việc của Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................
30
Bảng 1.3. Yêu cầu cốt lõi về năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu học............................
32
Bảng 1.4. Khung năng lực quản lý của Hiệu trưởng trường Tiểu học trong
bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................................
34
Bảng 2.1. Thực trạng qui mô trường học tại tỉnh Đắk Lắk ......................................
66
Bảng 2.2. Thực trạng đội ngũ viên chức ngành giáo dục tỉnh Đắk Lắk .................
67
Bảng 2.3. Hệ thống trường, lớp học sinh cấp Tiểu học ...........................................
69
Bảng 2.4. Chất lượng các môn học và hoạt động giáo dục ở cấp Tiểu học .....................
70
Bảng 2.5. Năng lực, phẩm chất ở cấp Tiểu học .......................................................
70
Bảng 2.6. Về đội ngũ nhân lực giáo dục Tiểu học ...................................................
70
Bảng 2.7. Về cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục Tiểu học .......................................
71
Bảng 2.8. Số lượng và cơ cấu giáo viên ở trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk...........................
75
Bảng 2.9. Phân bố các trường Tiểu học trên các điạ bàn của tỉnh Đắk Lắk .....................
76

Bảng 2.10. Mẫu khách thể khảo sát thực trạng ........................................................
77
Bảng 2.11. Thống kê đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................
77
Bảng 2.12. Thực trạng trình độ đào tạo của đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học tỉnh Đắk Lắk..............................................................................................
78
Bảng 2.13. Thực trạng trình độ chính trị của đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học .......................................................................................................
78
Bảng 2.14. Thực trạng trình độ tin học ngoại ngữ của đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ........................................................................................................
79
Bảng 2.15. Thực trạng độ tuổi của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................
80
Bảng 2.16. Thâm niên giảng dạy trước khi bổ nhiệm Hiệu trưởng .........................
80
Bảng 2.17. Cơ cấu giới tính, dân tộc, Đảng viên .....................................................
81
Bảng 2.18. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức nghề nghiệp của đội
ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................................................
82
Bảng 2.19. Thực trạng năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm của
Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................
84
Bảng 2.20. Thực trạng năng lực quản lý nhà trường ...............................................
86


ix

Bảng 2.21. Thực trạng năng lực tổ chức phối hợp với gia đình học sinh,
cộng đồng và xã hội của Hiệu trưởng trường Tiểu học ...........................................
89
Bảng 2.22. Thực trạng mức độ đáp ứng phẩm chất, năng lực của đội ngũ
Hiệu trưởng với chuẩn và thực tiễn công việc .........................................................
90
Bảng 2.23. Thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học ....................................................................................................................
94
Bảng 2.24. Thực trạng tuyển chọn bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm
Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................
97
Bảng 2.25. Thực trạng tổ chức đào tạo bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học ....................................................................................................................
100
Bảng 2.26. Thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................
103
Bảng 2.27. Thực trạng tạo môi trường phát triển cho đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ........................................................................................................
106
Bảng 2.28. Thực trạng việc thực hiện phân cơng, bố trí sử dụng, thực hiện
chế độ, chính sách, khen thưởng, kỷ luật và cơ chế đãi ngộ đối với Hiệu trưởng ...............
108
Bảng 2.29. Bảng tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ở tỉnh Đắk Lắk ...............................................................................
109
Bảng 2.30. Thực trạng các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học
ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ...............
112

Bảng 2.31. Thực trạng các yếu tố thuộc về các cấp quản lý, môi trường
quản lý phát triển Hiệu trưởng trường Tiểu học ......................................................
114
Bảng 3.1. Mẫu khảo nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................................................................................
153
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính cấp thiết của giải pháp
phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ................................
154
Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính khả thi của giải pháp
phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ................................
158
Bảng 3.4. Sự tương quan giữa tính cấp thiết và khả thi của biện pháp ...................
160
Bảng 3.5. Mẫu khách thể thực nghiệm giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................................................................
164
Bảng 3.6. Kết quả khảo sát kỹ năng của Hiệu trưởng trường Tiểu học
trước và sau thực nghiệm .........................................................................................
168
Bảng 3.7. Kết quả khảo sát hiệu quả hoạt động quản lý nhà trường Tiểu
học trước và sau thực nghiệm ..................................................................................
170


x

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học [8] ..................................................

29
Hình 1.2. Mơ hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonard Nadler .......................
44
Hình 2.1. Bản đồ địa lí, hành chính tỉnh Đắk Lắk ...................................................
64


xi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biể u đồ 2.1. Cơ cấ u dân tộc tỉnh Đắk Lắk ..............................................................65
Biểu đồ 2.2. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức nghề nghiệp của đội
ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................................................82
Biểu đồ 2.3. Thực trạng năng lực quản lý nhà trường .............................................87
Biểu đồ 2.4. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức và năng lực nghề nghiệp
của Hiệu trưởng trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................92
Biểu đồ 2.5. Thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học ....................................................................................................................93
Biểu đồ 2.6. Thực trạng tuyển chọn bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm
Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................96
Biểu đồ 2.7. Thực trạng tổ chức đào tạo bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ........................................................................................................99
Biểu đồ 2.8. Thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học
102
Biểu đồ 2.9. Thực trạng tạo môi trường phát triển cho đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học ........................................................................................................
105
Biểu đồ 2.10. Mức độ thực hiện các nội dung phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................................................................

110
Biểu đồ 2.11. Thực trạng các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường
Tiểu học ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học ....................................................................................................................
111
Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố thuộc về các cấp quản lý, môi trường
quản lý phát triển Hiệu trưởng trường Tiểu học ......................................................
113
Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường Tiểu học ............................................................................................
157
Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường Tiểu học ............................................................................................
160
Biểu đồ 3.3. Sự tương quan giữa tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp
phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk
162
Biểu đồ 3.4. So sánh sự thay đổi kỹ năng quản lý nhà trường của Hiệu
trưởng trường Tiểu học trước và sau thực nghiệm ..................................................
169
Biểu đồ 3.5. Mức độ thay đổi trong hoạt động nhà trường Tiểu học trước và
sau thực nghiệm .......................................................................................................
171


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết số 29/NQ-TW, ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Bí thư

Trung ương Đảng tại Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về
“Đổi mới căn bản và toàn diện GD và ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã xác
định: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước
và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước
trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội. Đây là trách nhiệm của
toàn Đảng, tồn dân, trong đó nhà giáo và CBQL giáo dục là lực lượng nịng cốt, có
vai trị quan trọng. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục được
chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú
trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà
giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp
giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi
ngày càng cao của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước.
Với tinh thần đó, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 732/QĐ-TTg
ngày 29 tháng 4 năm 2016 về việc phê duyệt Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo
và CBQL cơ sở giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục phổ
thơng giai đoạn 2016-2020, định hướng đến 2025". Mục tiêu đến năm 2020 và định
hướng đến năm 2025 tất cả giáo viên và CBQL ở các cơ sở giáo dục phổ thông
được đào tạo, bồi dưỡng đủ năng lực triển khai chương trình sách giáo khoa mới,
nâng cao năng lực theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên và chuẩn hiệu trưởng; đảm bảo
năng lực đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thơng được chuẩn hóa
ngang tầm vơi các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, đáp ứng yêu cầu,
mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay ở Việt Nam, Tiểu học là cấp học
đầu tiên trong bậc học phổ thơng có ý nghĩa vơ cùng quan trọng. Bởi vì Tiểu học là
cấp học tương đối độc lập và hoàn chỉnh; cấp học dành cho 100% cơng dân nước
Việt Nam, đây là cấp học có tính phổ cập bắt buộc đối với tất cả trẻ em từ 6 đến 11


2

tuổi. Hồn thành chương trình Tiểu học là trình độ tối thiểu bắt buộc phải đạt tới
của mọi người dân, tạo nên mặt bằng dân trí của cả dân tộc. Vì thế quản lý, tổ chức
dạy học và giáo dục ở cấp Tiểu học tốt sẽ không chỉ đặt nền móng cho giáo dục Phổ
thơng mà cịn đặt nền móng cho tồn bộ sự hình thành nhân cách con người.
Như vậy giáo dục Tiểu học ngày càng khẳng định vị trí của mình trong hệ thống
giáo dục quốc dân là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành phát
triển tồn diện nhân cách của con người đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ
thơng và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.
Hiệu trưởng trường Tiểu học là người "Đại diện chức trách hành chính"; là
người "Quản lý và lãnh đạo tập thể hội đồng sư phạm"; là người "Điều hành nhà
trường theo Điều lệ trường Tiểu học" để thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ
của nhà trường Tiểu học, một mặt phải tập trung nỗ lực vào rèn luyện ban đầu cho
học sinh và nâng cao chất lượng dạy học, mặt khác phải lắng nghe nhu cầu giáo dục
của cả cộng đồng, để phải đáp ứng những nhu cầu xã hội; sau đó phải huy động các
nguồn nhân tài, vật lực cộng đồng, để làm đầy đủ sứ mệnh của nó trong khn khổ
hợp tác nhiều lực lượng. Vì vậy, để thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình,
người Hiệu trưởng phải có đủ kỷ năng, trình độ, bản lĩnh và đầy đủ các yếu tố cần
và đủ trong bối cảnh hội nhập và đổi mới giáo dục; đổi mới chương trình giáo dục
phổ thơng Việt Nam hiện nay.
Thực tiễn, Đắk Lắk là tỉnh miền núi thuộc khu vực Tây Ngun, đời sống
kinh tế của nhân dân cịn nhiều khó khăn, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Trong tình hình đó, cơng tác giáo dục của tỉnh cũng gặp khơng ít khó khăn, đặc biệt
trong thực trạng nền giáo dục nói chung đang phải thực hiện nhiều chương trình
mục tiêu quốc gia do Chính phủ chỉ đạo (chương trình phổ cập giáo dục các cấp, bậc
học), mặt khác lại phải thực hiện các chương trình đổi mới để theo kịp xu thế phát triển
của thế giới, bên cạnh đó Đắk Lắk là một tỉnh có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống
(47 dân tộc), tạo ra môi trường đa văn hóa, đa ngơn ngữ trong giao tiếp. Đặc biệt hơn ở
cấp Tiểu học, được xem là vai trò quan trọng: Là nền tảng đầu tiên của bậc học phổ
thông, là cầu nối cơ sở, căn bản của hai bậc học (bậc học Mầm non và bậc học Phổ

thông), là sự giao thoa, tiếp nối giữa các chương trình giáo dục và quan điểm đánh giá,
mặt khác đối tượng học sinh Tiểu học rất nhạy cảm trong việc truyền thụ và tiếp thu


3

các nét đẹp văn hóa dân tộc về tiếng nói, chữ viết, tín ngưỡng và các lễ hội của dân
tộc mình và tiếp thu các nét đẹp của các dân tộc khác nếu được quan tâm và định
hướng đúng đắn, điều này chính là một nhiệm vụ của ngành giáo dục nói chung và
của cấp Tiểu học nói riêng tại đây. Vì vậy, để làm tốt cơng việc, nhiệm vụ của
mình, người cán bộ quản lý, đặc biệt là Hiệu trưởng trường Tiểu học tại tỉnh Đắk
Lắk cần phải được bồi dưỡng năng lực lãnh đạo, quản lý nhà trường, cũng như bổ
sung kiến thức phù hợp với điều kiện trong bối cảnh đổi mới giáo dục và cần được
quan tâm đúng mức về chế độ ưu đãi đặc thù của địa phương. Tuy nhiên với điều
kiện là một tỉnh miền núi, điều kiện kinh tế cịn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân
trí người dân cịn thấp, trình độ và nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục
nói chung và của cấp tiểu học nói riêng khơng đồng đều và cịn nhiều bất cập, rất
cần được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ để đáp ứng được yêu cầu
trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
Là một CBQL trong ngành giáo dục của tỉnh Đắk Lắk hơn 15 năm, mong
muốn đóng góp xây dựng ngành giáo dục của tỉnh, tác giả chọn vấn đề: "Phát triển
đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo
dục Việt Nam" để nghiên cứu trong khuôn khổ luận án chuyên ngành Quản lý giáo
dục nhằm tìm ra một số giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học của tỉnh Đắk Lắk đáp ứng được
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, đồng thời đảm bảo được định hướng phát triển
giáo dục phổ thông của tỉnh trong những năm tới, phù hợp với điều kiện và đặc
trưng của vùng Tây Nguyên.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường

Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục và khảo sát đánh giá thực trạng phát triển
đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, luận án sẽ đề xuất
các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của tỉnh Đăk Lắk
trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong
bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam.


4

4. Giả thuyết khoa học
Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trước những
yêu cầu đổi mới giáo dục còn bộc lộ các bất cập trong quy hoạch, đào tạo và bồi
dưỡng, đánh giá, bổ nhiệm, sử dụng và thực hiện chính sách đãi ngộ với cán bộ dẫn
đến chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học chưa hợp lý về cơ cấu và chất
lượng cịn yếu. Việc tìm ra giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu
học theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, theo hướng chuẩn hóa phù hợp với điều
kiện kinh tế - xã hội và định hướng phát triển giáo dục Tiểu học tỉnh Đắk Lắk sẽ
góp phần nâng cao được chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của tỉnh,
từ đó nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục Việt Nam.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn hiện nay.
5.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk
Lắk theo hướng chuẩn hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk mà luận án đã đề xuất.
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1. Đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo. Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học là lực lượng nòng cốt đảm trách sứ
mệnh lãnh đạo và quản lý các hoạt động của nhà trường, nhất là trong bối cảnh đổi mới
giáo dục hiện nay, năng lực của người Hiệu trưởng cần được xác định rõ.
6.2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam cần được lý giải thỏa đáng.
6.3. Nhận diện điểm mạnh, hạn chế của đội ngũ Hiệu trưởng và phát triển đội ngũ
này trong các trường Tiểu học thuộc khu vực Tây Nguyên nói chung, tỉnh Đắk Lắk
nói riêng là cơ sở thực tiễn quan trọng để tìm ra giải pháp khắc phục những hạn chế
trong công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học.
6.4. Yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay đặt ra cho phát triển đội ngũ Hiệu trưởng
trường Tiểu học những vấn đề khác biệt nào.


5

7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý phát triển đội ngũ
Hiệu trưởng các trường Tiểu học công lập thuộc tỉnh Đắk Lắk.
- Đối tượng khảo sát bao gồm: Lãnh đạo, CBQL, chuyên viên phụ trách giáo
dục Tiểu học của Sở Giáo dục và Đào tạo; Lãnh đạo UBND huyện, thị xã, thành
phố, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Phòng Nội vụ; Lãnh đạo các xã, phường, thị trấn;
Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên các trường Tiểu học.
- Nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo tiếp cận
quản lý nguồn nhân lực bao gồm các nội dung: quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, bổ
nhiệm, miễn nhiệm; đào tạo bồi dưỡng; đánh giá và tạo môi trường làm việc cho đội
ngũ Hiệu trưởng và tiếp cận năng lực.

- Địa bàn khảo sát tại 402 trường Tiểu học công lập trong tổng số 424 trường
Tiểu học trên 15 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Đắk Lắk, đại diện cho các vùng
thuận lợi, vùng ít thuận lợi và vùng khó khăn cụ thể:
Vùng thuận lợi: khảo sát 165 trường gồm địa bàn thành phố Buôn Ma Thuật,
thị xã Buôn Hồ, thị trấn của các huyện.
Vùng khó khăn: 112 trường gồm các xã vùng biên giới, các xã được công
nhận là xã đặc biệt khó khăn hoặc xã có thơn bn đặc biệt khó khăn, các xã có
đơng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống (tỷ lệ dân tộc thiểu số trên 50%)
Vùng ít thuận lợi: khảo sát 125 trường gồm các xã, địa bàn còn lại.
8. Luận điểm bảo vệ
- Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ngoài phẩm chất và năng
lực nghề nghiệp chung của Chuẩn Hiệu trưởng cịn có những phẩm chất và năng lực
nghề nghiệp riêng, có tính đặc thù cho vùng miền núi Tây Ngun gồm nhiều nét văn
hóa của các dân tộc thiểu số. Với những đặc trưng của địa hình vùng núi, với nhiều
điểm trường được thành lập, phân bố rải rác tại các thôn buôn vùng sâu, vùng xa, cùng
với thành phần dân cư phức tạp, nhiều thành phần dân tộc cùng sinh sống trên cùng
một địa bàn, tạo nên những nét riêng và đặc thù trong quản lý cần được phát hiện, phân
tích, đánh giá và đưa ra những giải pháp phù hợp.
- Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk hiện nay cịn
có những bất cập: chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới nguồn nhân lực giáo dục,
chưa thực sự mang tính đặc thù phù hợp với tỉnh Đắk Lắk, ảnh hưởng đến chất
lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học và chất lượng giáo dục Tiểu học.
- Thực hiện các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học


6

tỉnh Đắk Lắk theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, tiếp cận năng lực sẽ khắc phục
được những hạn chế và nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học.
9. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

9.1. Phương pháp luận nghiên cứu
Phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác
- Lênin là định hướng cho việc triển khai nghiên cứu luận án, việc tổ chức nghiên
cứu dựa vào các tiếp cận sau.
9.1.1. Tiếp cận hệ thống
Các trường Tiểu học là những đơn vị vừa mang tính độc lập, vừa mang tính nền
tảng ban đầu trong hệ thống giáo dục quốc dân ở bậc học phổ thông, đồng thời là một
bộ phận trong hệ thống các cơ quan hành chính sự nghiệp dưới sự lãnh đạo và quản lý
của các cơ quan lãnh đạo và quản lý giáo dục cấp phòng giáo dục, cấp huyện, cấp tỉnh.
Tiếp cận hệ thống được sử dụng trong nghiên cứu luận án này nhằm xem xét các dấu
hiệu của các bộ phận cấu thành hệ thống các cơ quan quản lý có trách nhiệm phát triển
nguồn nhân lực giáo dục nói chung và phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
nói riêng; xem xét mối quan hệ và quy luật vận hành của các thành phần trong hệ thống
đó. Mặt khác, cách tiếp cận này còn nhằm làm rõ mối quan hệ giữa các yếu tố đầu vào
và đầu ra của hệ thống, nhằm tìm ra các dấu hiệu đặc thù về mối quan hệ biện chứng
giữa các hoạt động quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo trách
nhiệm của mỗi chủ thể (phần tử của hệ thống) trong hệ thống này.
9.1.2. Tiếp cận thực tiễn
Tiếp cận thực tiễn trong nghiên cứu luận án này nhằm tìm ra mối quan hệ
biện chứng giữa phát triển KT-XH, phát triển và bảo tồn bản sắc văn hóa vùng miền
với phát triển Giáo dục và Đào tạo để làm rõ các yêu cầu mới của xã hội đối với
Giáo dục và Đào tạo và đối với đội ngũ CBQL giáo dục. Từ đó xem xét các yêu cầu
mới của xã hội đối với đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trên cơ sở vận dụng
chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học, các chương trình bồi dưỡng thường xuyên
CBQL phù hợp với đặc thù vùng miền và yêu cầu của bối cảnh đổi mới giáo dục.
9.1.3. Tiếp cận theo chuẩn
Tiếp cận theo chuẩn trong nghiên cứu luận án này nhằm nhận biết được các
yêu cầu của chuẩn về phẩm chất và năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu học; từ

7

đó có các đề xuất cụ thể hóa chuẩn cho phù hợp với đặc điểm vùng miền và đáp ứng
các yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, đồng thời tìm các giải pháp
phát triển năng lực của Hiệu trưởng theo Chuẩn.
9.1.4. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực
Đây là một trong tiếp cận chính để nghiên cứu luận án. Dựa trên tiếp cận
này, luận án xác định nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học bao
gồm: quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, miễn nhiệm; đào tạo bồi dưỡng;
đánh giá và tạo môi trường làm việc cho đội ngũ Hiệu trưởng.
9.1.5. Tiếp cận năng lực
Đây là một trong hai cách tiếp cận chính của luận án. Tiếp cận năng lực để
xác định khung năng lực Hiệu trưởng trường Tiểu học cần có để hoàn thành nhiệm
vụ trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Khung năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu
học được hình thành dựa trên cơ sở cấu trúc năng lực chung của cán bộ quản lý
trường phổ thơng, tính đặc thù nghề nghiệp theo hướng phát triển năng lực của
người cán bộ quản lý.
9.2. Phương pháp nghiên cứu
9.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái qt hố các tài
liệu lý luận, tìm hiểu các quan điểm của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà
nước, điều lệ trường Tiểu học và các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, các
cơng trình và tài liệu khoa học có liên quan để hệ thống hố các khái niệm, hình
thành luận điểm lý luận cơ bản, chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ
Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục để xây dựng cơ sở lý
luận cho đề tài nghiên cứu.
9.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, xin ý kiến chuyên gia
(bằng phiếu hỏi và phỏng vấn), khảo nghiệm và thử nghiệm nhằm mục đích khảo sát
và đánh giá thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của các trường Tiểu học

trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk theo các yêu cầu về năng lực của người quản lý và theo các
yêu cầu của Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học, thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu


8

trưởng trường Tiểu học của tỉnh. Từ đó tìm ra các mâu thuẫn, khó khăn và bất cập
của thực trạng để đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu
học tại tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục; đồng thời minh chứng mức độ
cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất trong luận án.
9.2.3. Các phương pháp hỗ trợ khác
- Sử dụng phần mềm tin học để xử lý các kế t quả điề u tra.
- Sử dụng thống kê toán học để phân tić h so sánh.
10. Đóng góp mới của luận án
- Bổ sung và làm phong phú lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường
Tiểu học theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực và hướng chuẩn hóa.
- Xác định khung năng lực quản lý của Hiệu trưởng trường Tiểu học trong
bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Đánh giá thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng và phát triển đội ngũ hiệu trưởng
trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn hiện nay.
- Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh
Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
- Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ
sở giáo dục đại học trong việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý trường tiểu học.
11. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và các phụ lục,
luận án được trình bày trong 3 Chương:
- Chương 1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu
học trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Chương 2. Thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh

Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Chương 3. Giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh
Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục.


9

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục
1.1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngồi
Đã có nhiều cơng trình khoa học của các tác giả nước ngoài nghiên cứu về
quản lý, quản lý nguồn nhân lực.
- Ở Phương Đông, vào khoảng những năm 551 - 223 trước Công Nguyên, tại
Trung Hoa cổ đại đã xuất hiện các tư tưởng quản lý của Khổng Tử nhằm mục đích
đào tạo lớp người cai trị xã hội được xây dựng theo triết lý là đạo nhân. Trên cơ sở
đạo nhân, Khổng Tử và các học trị của Ơng đã tiếp cận các yếu tố nhân, lễ, nghĩa,
trí, dũng, tín, lợi và thành vào việc truyền đạo để có được tầng lớp những người
quản lý xã hội chuyên nghiệp như “quân tử” và “kẻ sĩ” [78]. Tư tưởng đó của
Khổng Tử tuy chưa thực sự chuyên sâu phát triển đội ngũ CBQL giáo dục, nhưng
các cống hiến đó của Ơng cho nhân loại đã gián tiếp thể hiện phương thức phát triển
đội ngũ nhân lực xã hội nói chung mà có thể vận dụng vào phát triển nhân lực giáo
dục cho đến thế hệ hiện nay.
- Ở Phương Tây, từ khi Chủ nghĩa Mác - Lênin xuất hiện, các nghiên cứu về
quy luật phát triển xã hội như quy luật hình thành cá nhân con người, quy luật phát
triển nhân cách đã khẳng định vai trò của xã hội đối với phát triển giáo dục và tác
dụng của giáo dục với xã hội mà đặc biệt là đội ngũ nhân lực giáo dục. Các cơng
trình khoa học kinh điển về chính trị, kinh tế và quản lý xã hội của Chủ nghĩa MácLênin đã để lại những tư tưởng quản lý xã hội và vai trò của người đứng đầu một tổ

chức xã hội. Trong Bộ Tư bản, C.Mác đã coi vai trò của nhà quản lý giống như vai
trò của nhạc trưởng trong dàn nhạc với nhận định “… Một người độc tấu vĩ cầm tự
mình điều khiển lấy mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [13].
Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về khoa học quản lý coi yếu tố quan trọng
nhất để đạt được mục tiêu quản lý là chủ thể quản lý và cũng từ đó gián tiếp nêu lên
được yêu cầu về CBQL và cách thức phát triển đội ngũ CBQL. Cụ thể, một số nhà


10

khoa học như: Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915) với cơng trình tiêu biểu là
cuốn “The Principles of Scientific Management” (Những nguyên tắc quản lý khoa
học) được xuất bản năm 1911 đã đưa ra định nghĩa quản lý và đồng thời đưa ra bốn
nguyên tắc quản lý khoa học nhằm đem lại hiệu quả quản lý như: xác định các
phương pháp hồn thành mỗi loại cơng việc; tuyển chọn và huấn luyện công nhân
một cách khoa học; tiến hành những hợp tác cần thiết của người quản lý với người bị
quản lý; xác định rõ bổn phận của người quản lý là thiết lập kế hoạch, cịn bổn phận
của cơng nhân là thực thi kế hoạch (theo sự tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra) của người
quản lý. Có thể tổng hợp bốn nguyên tắc mang lại hiệu quả quản lý của Frederick
Winslow Taylor thành bốn nội dung chủ yếu của thuyết quản lý khoa học là: “cải tạo
các quan hệ quản lý, tiêu chuẩn hố cơng việc, chun mơn hố lao động và quan
niệm con người kính nể, nhằm tăng năng suất lao động” [101]. Cũng trong thời kỳ
này, nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu về phát triển nhân lực. Ví dụ, nhà xã hội học
người Mỹ Leonard Nadler cho rằng: Phát triển nguồn nhân lực (Developing Human
Resource) gồm có 3 nhiệm vụ chính là: giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực, sử dụng
nguồn nhân lực và tạo môi trường thuận lợi cho nguồn nhân lực phát triển [106].
Trong cuốn sách “Developing Human Resource” do Hiệp hội đào tạo và phát triển
Hoa Kỳ ấn hành vào năm 1980, Leonard Nadler đã chỉ ra các khái niệm và các lập
luận khoa học về các nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực. Lý thuyết phát triển nguồn
nhân lực này đã được vận dụng hiệu quả trong nhiều lĩnh vực quản lý nhân lực trong

xã hội. Một trong những công trình đã vận dụng thành cơng kết quả nghiên cứu của
Leonard Nadler là tác phẩm “Quản lý nguồn nhân lực trong khu vực nhà nước” của
một tác giả người Pháp là Christian Batal [15]. Trong cuốn sách này, C. Batal đã dựa
trên lý thuyết phát triển nguồn nhân lực để đi đến các hoạt động cụ thể của các cơ
quan quản lý nhà nước nhằm phát triển nguồn nhân lực trong các cơ quan và tổ chức
đáp ứng các yêu cầu công vụ.
Tác giả Savin N.V, trong tập 2 cuốn “Giáo dục học” của ông do Nhà xuất
bản Giáo dục Hà Nội dịch và xuất bản bằng tiếng Việt đã tập trung làm làm rõ
Những vấn đề cơ bản của quản lý nhà trường [84]. Một trong những nội dung trọng
tâm của cơng trình này được tác giả trình bày là phương thức phát triển đội ngũ
CBQL giáo dục. Tác giả đã phân tích rõ mối quan hệ giữa phát triển xã hội và phát


11

triển giáo dục; giữa phát triển giáo dục và phát triển nhân lực giáo dục, trong đó đặc
biệt quan trọng là quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực CBQL giáo dục có ảnh
hưởng trực tiếp đối với mục tiêu nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.
1.1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước
Trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí
Minh, các nhà khoa học Việt Nam đã tiếp cận nghiên cứu phát triển đội ngũ nguồn
nhân lực chủ yếu dựa trên nền tảng của lý luận phát triển nguồn nhân lực. Một số
cơng trình tiêu biểu như sách, đề tài KH và CN, bài báo, luận án tiến sĩ có nội dung
nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực như:
- Các cuốn sách viết về học thuyết quản lý, tư tưởng quản lý... đã nêu lên quá
trình xuất hiện và nội dung của các tư tưởng hoặc học thuyết quản lý trong lịch sử
phát triển nhân loại, trong đó có vai trò của các nhà quản lý; đồng thời nêu lên các
yêu cầu đối với người quản lý. Có thể kể tới các cuốn “Giáo trình Quản trị nhân
lực” của các tác giả Nguyễn Văn Điểm - Nguyễn Ngọc Quân [27] do Nxb Đại học
Kinh tế quốc dân xuất bản năm 2012 và “Quản trị nguồn nhân lực”của tác giả Trần

Thị Kim Dung [19] do Nxb Chính trị quốc gia xuất bản năm 2003 đã bàn kỹ đến các
hoạt động quản lý và phát triển nguồn nhân lực nói chung. Các kiến thức về quản trị
nhân lực trong hai tác phẩm này là một hướng về cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu
về quản lý phát triển đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng các trường Tiểu học nói riêng. Cuốn “Những vấn đề cơ bản về quản lý hành
chính nhà nước”, Nxb Lý luận chính trị năm 2016 [51], cuốn “Quản lý nguồn nhân
lực xã hội” của Học viện Hành chính ấn hành năm 2011 [52]... đều nêu lên yêu cầu
nguồn nhân lực cho phát triển KT-XH và cách thức phát triển nguồn nhân lực đó.
Đặc biệt là các cuốn sách của Phan Văn Kha như “Giáo trình Quản lý nhà nước về
giáo dục” [60] và “Đào tạo và sử dụng nhân lực trong nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam” [59] đã nêu rõ cơ sở lý luận về quản lý, các hoạt động quản lý nhà nước về giáo
dục, chỉ ra những điều cốt yếu nhất trong quản lý đào tạo, phát triển và sử dụng nhân
lực trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam. Các tri thức khoa học trong hai cơng trình
trên làm cơ sở cho việc quản lý phát triển đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và CBQL
trường phổ thơng nói riêng trong đó có Hiệu trưởng trường Tiểu học.
- Các cơng trình KH và CN như: Chương trình KH và CN cấp nhà nước “Bồi
dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới”, mã số KX07-14 (1996), do
Nguyễn Minh Đường làm chủ nhiệm đề tài [31] đã chỉ ra cơ sở lý luận, đánh giá thực


12

trạng và đề ra các giải pháp mang tính chiến lược về đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân
lực phục vụ phát triển KT-XH trong điều kiện mới; Đề tài KH&CN trọng điểm cấp
Bộ của Bộ GD và ĐT “Các giải pháp triển khai đào tạo CBQL giáo dục theo nhu cầu
xã hội”, mã số B2007.29-27 TĐ, do Nguyễn Phúc Châu làm chủ nhiệm đề tài [13] đã
xác định rõ lý luận về triển khai đào tạo CBQL giáo dục theo nhu cầu xã hội, thực
trạng và giải pháp triển khai đào tạo CBQL giáo dục theo nhu cầu xã hội.
Nhìn chung các nhà khoa học Việt Nam đã tiếp cận về phát triển đội ngũ nhân
lực giáo dục chủ yếu dựa trên nền tảng của lý luận quản lý đội ngũ trong một tổ chức

và lý luận phát triển nguồn nhân lực. Các tác giả đều coi nguồn nhân lực giáo dục là
một thành tố cấu thành quá trình giáo dục và có vai trị quan trọng như các thành tố
khác mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện và điều kiện, hình thức tổ chức,
kết quả giáo dục. Một số cuốn sách và bài báo tiêu biểu có nội dung nghiên cứu chính
hoặc liên quan đến quản lý nhân lực giáo dục, phát triển đội ngũ nhân lực giáo dục và
phát triển đội ngũ CBQL các cơ sở giáo dục như: “Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng
cửa thế kỷ XXI”, “Nghiên cứu con người và nguồn nhân lực đi vào cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa” của Phạm Minh Hạc [35], [36]; “Giáo dục học hiện đại - những nội
dung cơ bản” của Thái Duy Tuyên [88], “Quản lý giáo dục” của các tác giả Bùi
Minh Hiền, Đặng Quốc Bảo và Vũ Ngọc Hải [43]; “Quản lý đội ngũ” của các tác giả
Nguyễn Thị Mỹ Lộc - Nguyễn Quốc Chí [67] đã bàn nhiều đến kỹ năng thực hiện các
hoạt động quản lý đội ngũ trong công tác tổ chức.
1.1.2. Nghiên cứu về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng các trường phổ thơng
1.1.2.1. Nghiên cứu ở nước ngồi
Từ sự nhận biết vai trò rất quan trọng của người Hiệu trưởng đối với sự tồn
tại, phát triển của một nhà trường và vị trí có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng
và hiệu quả các hoạt động của nhà trường; đã có nhiều quốc gia trên thế giới quan
tâm đến việc nâng cao chất lượng hoạt động lãnh đạo và quản lý của Hiệu trưởng.
Chính vì vậy, đã có nhiều nghiên cứu về vấn đề chất lượng hoạt động lãnh đạo và
quản lý của Hiệu trưởng và nâng cao chất lượng các hoạt động đó nhằm đảm bảo
cho sự thành cơng và đạt tới mục tiêu chiến lược phát triển của các nhà trường.
- Tác giả Jean Valérien, trong tác phẩm “Quản lý hành chính và sư phạm
trong các nhà trường Tiểu học” (La Gestion administrative et Pédgogique des
écoles) do UNESCO xuất bản năm 1991 [108], đã phân tích về vai trò, chức năng