Thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi tại trường mầm non thần tiên thành phố pleicu, tình gia lai​

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đặng Thị Hiền Trang

THỰC TRẠNG TỔ CHỨC
TRỊ CHƠI ĐĨNG VAI THEO CHỦ ĐỀ
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI
TẠI TRƯỜNG MẦM NON TUỔI THẦN TIÊN
THÀNH PHỐ PLEIKU, TỈNH GIA LAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đặng Thị Hiền Trang

THỰC TRẠNG TỔ CHỨC
TRỊ CHƠI ĐĨNG VAI THEO CHỦ ĐỀ
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI
TẠI TRƯỜNG MẦM NON TUỔI THẦN TIÊN
THÀNH PHỐ PLEIKU, TỈNH GIA LAI
Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục mầm non)
Mã số:

8140101

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. LÊ XUÂN HỒNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu này là của riêng tôi, được sự hướng
dẫn của giảng viên: TS. Lê Xuân Hồng. Các nội dung nghiên cứu trong đề cương là
trung thực và chưa từng công bố trong bất kì cơng trình nghiên cứu nào khác.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2020
Tác giả

Đặng Thị Hiền Trang


LỜI TRI ÂN
Mỗi một chặng đường của những người thành cơng ln có sự hiện diện của
những người thầy tài giỏi. Người Thầy ở đây chính là người đã dạy dỗ, quan tâm,
giúp đỡ ta. Điều mà một người thành cơng khơng thể nào qn đó chính là sự
hướng dẫn của người Thầy.
Với lịng biết ơn sâu sắc, tơi xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn nhiệt tình
của Cơ, Lê Xuân Hồng, Cô đã giúp đỡ, chỉ dẫn khoa học cho tơi hồn thành đề
cương nghiên cứu này.
Tơi cũng xin gửi lòng biết ơn sâu sức đến Quý Thầy Cơ trong khoa Giáo dục
Mầm non, Phịng Sau đại học Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã
truyền thụ cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm vơ cùng q báu cũng như chỉ
dẫn nhiệt tình cho tơi trong suốt q trình học tập tại trường.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu, tập thể các cô giáo mầm non

tại một số Trường mầm non trên địa bàn thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai và các cháu
mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường Mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh
Gia Lai đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt q trình thực hiện đề cương
nghiên cứu.
Và cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình và bạn bè tơi, những người đã ở bên
cạnh động viên, khích lệ, hết lịng giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập, nghiên
cứu và hồn chỉnh đề cương này.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2020
Tác giả

Đặng Thị Hiền Trang


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời tri ân
Mục lục
Danh mục các chữ cái viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC TRỊ CHƠI ĐĨNG
VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI .............. 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề về việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề
cho trẻ mẫu giáo ................................................................................................. 6
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về việc tổ chức trị chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo....................................................................... 6
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam về việc tổ chức trị chơi đóng vai

theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo....................................................................... 9
1.2. Lý luận về tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi .......................................................................................................... 12
1.2.1. Trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ....................... 12
1.2.2. Đặc điểm chơi trị chơi đóng vai theo chủ đề và những yêu cầu
“trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi cần đạt khi tham gia trị chơi đóng vai theo
chủ đề ........................................................................................................ 30
1.2.3. Lý luận về biện pháp tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi .................................................................................... 32
1.2.4. Tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở
trường mầm non ........................................................................................ 33
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 47


Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC TRỊ CHƠI ĐĨNG VAI THEO
CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI

TẠI

TRƯỜNG MẦM NON TUỔI THẦN TIÊN, THÀNH PHỐ
PLEIKU, TỈNH GIA LAI ................................................................ 48
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ....................................................................... 48
2.1.1. Vài nét về cơ sở giáo dục được khảo sát .................................................... 48
2.1.2. Mục đích khảo sát thực trạng ..................................................................... 49
2.1.3. Đối tượng khảo sát ..................................................................................... 49
2.1.4. Nội dung khảo sát....................................................................................... 49
2.1.5. Phương pháp khảo sát ................................................................................ 50
2.2. Phân tích kết quả khảo sát thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ
đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên,
thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai ......................................................................... 51

2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non
về việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi ..................................................................................................... 51
2.2.2. Thực trạng tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku,
tỉnh Gia Lai ............................................................................................. 52
2.2.3. Những khó khăn mà giáo viên và trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi thường gặp
khi tham gia trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................................. 80
2.3. Đánh giá chung thực trạng tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố
Pleiku, tỉnh Gia Lai .......................................................................................... 82
2.3.1.

Ưu điểm của việc tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố
Pleiku, tỉnh Gia Lai ................................................................................. 82

2.3.2.

Hạn chế của việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố
Pleiku, tỉnh Gia Lai ................................................................................. 84


2.4. Đề xuất một số biện pháp nhằm cải tiến trị chơi đóng vai theo chủ đề cho
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố
Pleiku, tỉnh Gia Lai .......................................................................................... 88
2.4.1. Cơ sở của việc đề xuất biện pháp nhằm cải tiến trò chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi
Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai ................................................ 88

2.4.2. Đề xuất một số biện pháp nhằm cải tiến trị chơi đóng vai theo chủ
đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên,
thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai .................................................................. 88
2.4.3. Tổ chức khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ............................... 98
Tiểu kết chương 2 ................................................................................................... 103
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM .......................................................... 105
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 109
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
BGDĐT

Bộ giáo dục đào tạo

ĐTB

Điểm trung bình

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

N

Số lượng

STT

Số thứ tự

TT

Thơng tư

VBHN

Văn bản hợp nhất


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Trình độ chun mơn của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non
Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai ...... 48

Bảng 2.2.

Thâm niên công tác của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại
Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai ...... 49

Bảng 2.3.

Khả năng tham gia trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi tại lớp cô N phụ trách với đề tài “Quầy bán một số đặc
sản, quà lưu niệm của Gia Lai” ............................................................. 57

Bảng 2.4.

Phương pháp tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu

giáo 5 – 6 tuổi của cô N với đề tài “Quầy bán một số đặc sản, quà
lưu niệm của Gia Lai” ........................................................................... 63

Bảng 2.5.

Khả năng tham gia trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi tại lớp cô M phụ trách với đề tài “Phòng khám bệnh” ......... 66

Bảng 2.6.

Phương pháp tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi của cô M với đề tài “Phòng khám bệnh” ...................... 70

Bảng 2.7.

Khả năng tham gia trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi tại lớp cô Th phụ trách với đề tài “Cô giáo” ......................... 73

Bảng 2.8.

Phương pháp tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi của cô Th với đề tài “Cô giáo”...................................... 78

Bảng 2.9.

Chế độ sinh hoạt cho trẻ mẫu giáo theo quy định của Bộ giáo dục
và đào tạo .............................................................................................. 93

Bảng 2.10. Thang đo kết quả khảo nghiệm tính khả thi các biện pháp ................... 99
Bảng 2.11. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ........................... 99

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Tần suất tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi trong một tuần tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên,
thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai ............................................................ 53
Biểu đồ 2.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ....................... 100


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chơi là cách trẻ kết nối với người khác, khám phá thế giới xung quanh và tìm
hiểu về bản thân mình. Khi chơi, trẻ em có cơ hội được học hỏi và thực hành các kỹ
năng. Các kỹ năng này rất cần thiết trong thời thơ ấu và suốt cuộc đời của con
người. Có rất nhiều loại trò chơi khác nhau và trẻ em có thể tham gia vào nhiều loại
trị chơi bất kỳ lúc nào mà trẻ thích, đó là trị chơi thể chất, trị chơi ngơn ngữ, trị
chơi khám phá, trị chơi xây dựng, trị chơi đóng vai (trị chơi giả bộ), trò chơi thực
hành các kỹ năng xã hội (Gray, 2013).
Trong những loại trị chơi trên, trị chơi đóng vai theo chủ đề là một trong
những trò chơi trọng tâm của trẻ mẫu giáo. Đây cũng là loại trò chơi được các nhà
giáo dục hết sức quan tâm. Họ đánh giá cao vai trò của loại trò chơi này đối với sự
phát triển của trẻ mẫu giáo, đặc biệt là trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. Điển hình, Tiến sĩ
Diane Horm – Trung tâm Giáo dục mầm non tại Đại học Oklahoma, Tulsa nói rằng,
những đứa trẻ đi học tại trường mầm non – nơi có những khoảng thời gian lớn dành
cho trị chơi giả bộ thì chúng có xu hướng học tập tốt sau này. Khi tham gia vào trị
chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ có cơ hội khám phá các mối quan hệ khác nhau với
mọi người xung quanh. Ngồi ra, trẻ cịn khám phá mối quan hệ của con người với
các đối tượng xung quanh và khám phá cách các đối tượng hoạt động trong thế giới

của con người (Đinh Văn Vang, 2009; Nguyễn Ánh Tuyết, 2007). Hơn hết, trị chơi
đóng vai theo chủ đề có vai trị quyết định sự phát triển tồn diện đời sống tâm lý
lứa tuổi và hình thành đặc điểm tâm lý mới về chất đặc trưng cho tuổi mẫu giáo.
Trong thực tế, khi tham gia vào trị chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ mẫu giáo 5 –
6 tuổi còn gặp nhiều khó khăn như chủ đề chơi, nội dung chơi còn nghèo nàn; khả
năng phối hợp với bạn, phân chia vai còn gặp nhiều mâu thuẫn; còn hạn chế khi sử
dụng vật thay thế; vốn kinh nghiệm chưa phong phú… Những khó khăn này xảy ra
sẽ làm cho trị chơi đóng vai theo chủ đề khơng phát huy hết lợi ích của nó đối với
sự phát triển của trẻ mẫu giáo. Hơn thế nữa, nó cịn làm cho trẻ mất hứng thú và khả
năng chơi giả bộ của trẻ cũng bị ảnh hưởng. Để giúp trẻ được thoả mãn cũng như
phát huy hết khả năng của mình khi tham gia trị chơi này thì trước tiên người giáo


2
viên cần phải tìm cách hỗ trợ trẻ. Việc cung cấp một không gian và nguyên vật liệu
phong phú, đa dạng sẽ góp phần truyền cảm hứng cho trẻ rất nhiều. Bên cạnh đó,
quan sát lối chơi là điều quan trọng để giáo viên nhìn thấy tiềm năng của trẻ nhỏ.
Nhờ quan sát, giáo viên giúp trẻ lên kế hoạch chơi và theo dõi sự tiến bộ của trẻ.
Ngoài ra, mức độ chơi của trẻ sẽ được nâng cao hơn nếu như trẻ được cung cấp ý
tưởng cho các chủ đề chơi, nội dung chơi. Giáo viên có thể tham gia vào trò chơi
của trẻ với tư cách là người hỗ trợ khi trẻ gặp khó khăn hay khơng biết phải làm gì.
Tuy nhiên, giáo viên chỉ nên can thiệp khi cần thiết và sau đó nhanh chóng rời khỏi
tình huống chơi. Sự can thiệp này cần phải thực hiện một cách khéo léo và tinh tế để
không phá vỡ trò chơi và phá huỷ lối chơi của trẻ em (Scharer, 2017).
Hiện nay, tại một số trường mầm non, giáo viên đã quan tâm đến trị chơi
đóng vai theo chủ đề nhưng chưa đúng mức. Trò chơi này chưa thực sự thu hút
hứng thú của trẻ như phương pháp tổ chức, cách hướng dẫn của giáo viên chưa phù
hợp với độ tuổi của trẻ, nội dung chơi chưa phong phú, khơng gian chơi chưa đa
dạng, trị chơi được diễn ra một cách thụ động, thiếu nguồn cảm hứng và nguyên vật
liệu cịn hạn chế… Do đó, khi tham gia trị chơi này nhiều trẻ chưa thể hiện hết khả

năng của mình.
Với những lí do trên, tơi chọn đề tài nghiên cứu: “Thực trạng tổ chức trị
chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non
Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá thực trạng và đề xuất được một số biện pháp tổ chức trò chơi đóng
vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở
trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.


3
4. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu xác định rõ ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân thực trạng tổ chức trò chơi
đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần
Tiên thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai, thì người nghiên cứu có thể đề xuất một số biện
pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề nhằm góp phần phát triển toàn diện cho
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
(1) Hệ thống hoá những vấn đề lý luận về việc tổ chức trị chơi đóng vai theo
chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại trường mầm non.
(2) Khảo sát thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề của giáo viên
mầm non cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành
phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
(3) Đề xuất một số biện pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ

mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh
Gia Lai và khảo nghiệm tính khả thi của một số biện pháp.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi trong giờ hoạt động vui chơi ở một trường mầm non.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Đề tài tiến hành nghiên cứu ở các lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non
Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Tham khảo các cơng trình nghiên cứu, sách, báo, tạp chí chuyên ngành về các
vấn đề liên quan, từ đó hệ thống và khái qt hố các khái niệm công cụ làm cơ sở
lý luận cho đề tài.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Chúng tôi sử dụng phương pháp quan sát là phương pháp chủ đạo. Bên cạnh
đó, chúng tôi sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý và giáo


4
viên mầm non của trường để hỗ trợ cho phương pháp quan sát.
7.2.1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát một số hoạt động của giáo viên và trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở
trong lớp tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai để
tìm hiểu rõ hơn về thực trạng tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề của giáo viên
mầm non cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn một số giáo viên và cán bộ quản lý Trường mầm non
Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai nhằm tìm hiểu thực trạng tổ chức trị
chơi đóng vai theo chủ đề của giáo viên mầm non với trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi và đề

xuất các biện pháp cần thực hiện để nâng cao việc tổ chức trị chơi đóng vai theo
chủ đề cho các giáo viên mầm non.
7.2.3. Phương pháp phân tích kế hoạch
Nghiên cứu kế hoạch hoạt động vui chơi trong lớp của giáo viên mầm non
nhằm kiểm chứng việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5 – 6
tuổi.
7.2.4. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến dành cho cán bộ quản lý và giáo viên mầm
non để đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp đã đề xuất.
7.2.5. Phương pháp xử lý số liệu
7.2.5.1. Phương pháp xử lý dữ liệu định tính
Tổng hợp và xử lý các ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên mầm non qua
phỏng vấn về cách tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề của giáo viên, các biểu
hiện của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi khi chơi với nhau.
7.2.5.2. Phương pháp xử lý dữ liệu định lượng
Phương pháp tốn học tính phần trăm để phân tích thực trạng dựa vào số liệu
thu thập được từ phỏng vấn. Đồng thời đánh giá hiệu quả của phương án khảo
nghiệm.


5
8. Những đóng góp mới của đề tài
(1) Làm rõ thực trạng tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
(2) Đề xuất một số biện pháp tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh
Gia Lai.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần tài liệu tham khảo, phụ lục và danh mục các bảng biểu, chữ viết
tắt, đề tài được trình bày theo cấu trúc ba phần:

- Phần mở đầu.
- Phần nội dung.
 Chương 1: Cơ sở lý luận của việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi.
 Chương 2: Thực trạng tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo 5 – 6 tuổi tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
- Phần kết luận và kiến nghị sư phạm.


6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC TRỊ CHƠI
ĐĨNG VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề về việc tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho
trẻ mẫu giáo
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về việc tổ chức trị chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
Ở các nước trên thế giới, trò chơi đóng vai theo chủ đề là một trong những loại
trị chơi đón nhận nhiều sự quan tâm của các nhà giáo dục. Chính vì thế, số lượng
cơng trình nghiên cứu về loại trò chơi này khá nhiều.
Tác giả J. Piaget – nhà Tâm lý học người Thuỵ Sĩ ở thế kỷ XX đã đề cập đến
trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ em qua những thành tựu nghiên cứu về sự phát
triển trí tuệ trẻ em, đặc biệt qua các thời kì phát triển của trẻ em (O’Reilly, 1995;
Striano, Tomasello, & Rochat, 2001, được trích dẫn trong Berk, 2012) và cho rằng
trò chơi giả vờ là một hoạt động nhằm củng cố lược đồ (schemas), giúp trẻ phát
triển tư duy trừu tượng, biết tự điều chỉnh cảm xúc qua những gì mà trẻ đã và đang
trải nghiệm (Piaget, 1962, được trích trong Saskatchewan Online Curriculum,
2010).
Nhà Tâm lý học người Nga – Lev Vygotsky (1933, 1978) giải thích nó như
một hoạt động quan trọng giúp hỗ trợ sự phát triển các chức năng nhận thức của trẻ

em (Smolucha & Smolucha, 1998; Vygotsky, 1933/1967, 1933/1976, được trích
trong O. Korat, E. Bahar, & M. Snapir, 2003) như: giúp trẻ thể hiện những mong
muốn (Karpov, 2003, được trích dẫn trong Scharer, 2017) và giải quyết mâu thuẫn
của chính bản thân (mâu thuẫn giữa nhu cầu muốn thực hiện và khả năng chưa cho
phép); giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, tức là trẻ học cách hành động phù hợp với
ý tưởng cũng như trẻ tưởng tượng với vật thay thế; giúp trẻ biết kiểm soát bản thân,
tuân thủ các chuẩn mực xã hội vì trong trị chơi ln có các quy tắc; giúp trẻ phát
triển về mặt nhận thức và tình cảm xã hội do trò chơi giả bộ tạo ra một vùng phát
triển gần nhất của trẻ em (zone of proximal development (ZPD)); giúp trẻ phát triển
ngôn ngữ do trẻ thường xuyên sử dụng ngôn ngữ trong khi chơi.


7
Tiếp tục cơng trình nghiên cứu của tác giả J. Piaget và L. Vygotsky, nhiều tác
giả đã nghiên cứu một cách tồn diện về trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu
giáo, điển hình một số tác giả sau:
Tác giả Sara Smilansky (1990, được trích trong Matthews, 2008) tập trung
nghiên cứu vào trị chơi đóng vai theo chủ đề và tìm hiểu rõ tầm quan trọng của loại
trị chơi này đối với việc học của trẻ em. Theo tác giả, trị chơi đóng vai theo chủ đề
đề cập đến việc trẻ em giả vờ là một ai đó, khơng phải là chính mình (Smilansky,
1968, được trích trong Bluiett, 2009). Trong trò chơi này, trẻ biết giao tiếp với bạn
chơi và tích hợp kiến thức hoặc tái diễn lại những điều trẻ hiểu về thế giới xung
quanh (Farver, 1992; Garver, 1990, được trích trong Bluiett, 2009). Trị chơi đóng
vai theo chủ đề cũng là mơi trường để trẻ có thể học cách giải quyết các vấn đề nảy
sinh trong cuộc sống (Smilansky & Sheftaya, 1990, được trích trong Saskatchewan
Online Curriculum, 2010). Bà kết luận rằng, trị chơi đóng vai theo chủ đề là một
trong những loại trị chơi có ảnh hưởng đến sự thành công của trẻ em.
Trong bài báo có tựa đề “Tầm quan trọng của chơi” (The Importance of Play)
của Saskatchewan Online Curriculum (2010) cho rằng, khi trẻ mẫu giáo tham gia
vào trị chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ thể hiện sự hiểu biết ngày càng nhiều về thế

giới xung quanh thơng qua ngơn ngữ nói, ngơn ngữ cơ thể (phi ngơn ngữ) và trí
tưởng tượng.
Tác giả McClellan & Katz (1992, được trích trong Saskatchewan Online
Curriculum, 2010) cho biết, những hành vi xã hội của trẻ khi tham gia vào trị chơi
đóng vai theo chủ đề có thể khác nhau vì một số lý do như sau: tính khí, tính cách,
nhu cầu, khả năng của từng trẻ, mơi trường gia đình và kinh nghiệm trong q khứ.
Tác giả Dinham & Chalk (2018, được trích trong Victoria State Government,
2019) đề cập đặc điểm của trị chơi đóng vai theo chủ đề như sau: Trị chơi này có
vai chơi được mở rộng, cốt truyện được xây dựng bởi chính trẻ, có ngơn ngữ riêng
của trẻ, có sự tương tác với nhau, có chỉ đạo nhau. Tác giả cũng cho biết thêm, trẻ
em sử dụng trò chơi này để thực hành ngôn ngữ và kỹ năng xã hội. Điển hình: trong
lúc tham gia chơi, khi chia sẻ kinh nghiệm, chờ tới lượt, khi tương tác trong các mối


8
quan hệ khác nhau (cha/ con, anh/ chị, bác sĩ/ bệnh nhân…), khi trao đổi với nhau
về cách chơi.
Ngoài ra, các tác giả cũng đề cao vai trò của người lớn trong trị chơi đóng vai
theo chủ đề của trẻ mẫu giáo. Cụ thể một số tác giả sau đây:
Trong lý thuyết của nhà Tâm lý học L. Vygotsky đề cao vai trò của người lớn.
Người lớn nên can thiệp vào lối chơi của trẻ và vai trị chính của người lớn là giúp
trẻ hiểu được các vai trò xã hội có trong thế giới xung quanh. Nếu khơng có sự giải
thích, trẻ em sẽ khơng thể chơi, và trị chơi giả bộ của chúng sẽ không phát triển,
nghèo nàn (Karpov, 2003, được trích dẫn trong Scharer, 2017).
Trong nghiên cứu của S. Smilansky (1990, được trích trong Matthews, 2008),
bà quan sát những đứa trẻ từ những ngơi nhà khó khăn, ít có khả năng tham gia vào
các trị chơi đóng vai theo chủ đề. Bà thấy rằng, những đứa trẻ này khơng có kinh
nghiệm và kỹ năng chơi trị chơi đóng vai theo chủ đề do chúng khơng nhận được
sự quan tâm và giao tiếp với người lớn.
Tác giả Jones & Reynold (1992, được trích trong Saskatchewan Online

Curriculum, 2010) cho rằng người lớn đóng góp cho trị chơi đóng vai theo chủ đề
của trẻ bằng cách người lớn giúp trẻ mở rộng ngơn ngữ nói, khả năng đọc viết đơn
giản, cung cấp kiến thức và vật liệu để làm phong phú trò chơi.
Tác giả Amy Halliburton (2009) cũng nhấn mạnh vai trò của người lớn khi hỗ
trợ trẻ em tham gia trị chơi đóng vai theo chủ đề như sau: (1) Giáo viên cần tạo một
khu vực chơi và cung cấp cho trẻ nhiều loại đồ vật. Hãy đảm bảo có khu vực lưu trữ
đồ chơi. (2) Giáo viên cần khuyến khích trẻ nói về trị chơi đóng vai theo chủ đề
bằng cách u cầu trẻ mơ tả trị chơi như: Trẻ đóng vai ai? Tại sao trẻ lại muốn
đóng vai người đó?... Tuy nhiên, giáo viên khơng nên làm gián đoạn cuộc chơi của
trẻ với nhiều câu hỏi đặt ra. (3) Người lớn có thể tham gia chơi cùng trẻ em, chẳng
hạn như đưa ra các đề xuất cho các hoạt động và giới thiệu các từ vựng mới cho trẻ
em. Nhưng, giáo viên chỉ là người hướng dẫn, còn trẻ là người dẫn dắt trò chơi. (4)
Đưa ra các chủ đề chơi dựa vào nhu cầu của trẻ. Trên đây là những điều mà giáo
viên cần phải thực hiện khi tổ chức trò chơi giả bộ cho trẻ mẫu giáo. Từ đó cho


9
thấy, giáo viên không chỉ chuẩn bị cơ sở vật chất đầy đủ mà cịn có biện pháp sư
phạm phù hợp để kích thích trẻ tham gia trị chơi đóng vai theo chủ đề.
Tác giả Sophia Hermann (2017) cũng tuyên bố ủng hộ quan điểm cần phải có
sự hướng dẫn của người lớn để trò chơi được phát triển. Người lớn có thể dạy cho
trẻ các chuẩn mực xã hội, điều chỉnh cảm xúc, hành vi xã hội, đồng thời hợp tác với
bạn cùng chơi (Gioia & Tobin, 2010, được trích dẫn trong Hermann, 2017). Tác giả
đưa thêm một số biện pháp mà giáo viên có thể thực hiện trong trị chơi đóng vai
theo chủ đề của trẻ mầm non như: Giúp trẻ lên kế hoạch chơi; cho trẻ đảm nhận và
duy trì vai chơi; kéo dài trị chơi của trẻ trong một thời gian dài; kích thích trẻ sử
dụng ngơn ngữ để phát triển nội dung của trị chơi; khuyến khích trẻ phối hợp với
bạn. Tuỳ thuộc vào cấp độ chơi (khả năng chơi) của từng trẻ mà người lớn đưa ra
những cách hỗ trợ phù hợp nhất.
Các công trình nghiên cứu về trị chơi đóng vai theo chủ đề luôn được các nhà

nghiên cứu giáo dục hết sức quan tâm. Đa số các tác giả đều cho rằng để trẻ mầm
non tham gia vào trị chơi đóng vai theo chủ đề thành cơng thì người lớn có vai trò
hết sức quan trọng. Hiện nay, các nhà giáo dục Việt Nam vẫn luôn tiếp thu các
thành quả mà các nhà nghiên cứu nước ngoài đã để lại về việc tổ chức trị chơi đóng
vai theo chủ đề và họ cũng đánh giá cao vai trò của người giáo viên trong trò chơi
của trẻ.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam về việc tổ chức trị chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
Trên thực tế, có rất nhiều nhà Tâm lý học và Giáo dục học ở Việt Nam đã đưa
ra quan điểm của mình về trị chơi đóng vai theo chủ đề như tác giả Phạm Thị Châu,
Nguyễn Thị Oanh, Trần Thị Sinh, Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Nguyễn Thị Như Mai,
Đinh Thị Kim Thoa, Nguyễn Thị Hoà, Nguyễn Thị Thanh Hà, Đinh Văn Vang…
Sau đây là nhận định của một số tác giả:
Tác giả Phạm Thị Châu, Nguyễn Thị Oanh, & Trần Thị Sinh (2004) cho biết
trò chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo gồm có các thành phần cấu trúc như
sau: chủ đề chơi, vai chơi, nội dung chơi, luật chơi. Tất cả những yếu tố này có liên


10
quan mật thiết với nhau và chi phối lẫn nhau. Trị chơi đóng vai theo chủ đề sẽ
khơng được diễn ra nếu thiếu một trong những yếu tố trên.
Theo tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), trị chơi đóng vai dành cho trẻ
khoảng 2,5 tuổi hoặc 3 tuổi trở lên. Trị chơi đóng vai cịn có tên gọi khác là trị
chơi sắm vai. Trị chơi này có chủ đề rõ ràng. Khi chơi, trẻ thể hiện vai một cách rõ
nét.
Khi nghiên cứu về trị chơi đóng vai theo chủ đề, bà khẳng định, khi chơi trẻ
em sẽ được nâng cao về nhiều mặt như: Nội dung cốt truyện của trò chơi (gọi tắt là
nội dung trò chơi); kĩ năng chơi giả bộ; khả năng phối hợp của trẻ với bạn khi chơi;
mức độ tự lực, tự sáng tạo của trẻ khi chơi (Nguyễn Thị Thanh Hà, 2006). Những
mặt này ngày càng được nâng cao sẽ làm cho hoạt động chơi của trẻ trở nên hấp dẫn

hơn. Nếu các mặt này được trẻ thực hiện tốt thì trẻ sẽ thoả mãn nhu cầu làm người
lớn của mình. Các mặt này rất cần thiết đối với trẻ, nó giúp trẻ phát triển tình cảm
đạo đức – xã hội. Trong khi chơi, trẻ tái hiện lại những gì mà trẻ nhìn thấy trong thế
giới của người lớn, trẻ học cách ứng xử và giao tiếp. Hơn nữa, trẻ chơi cùng với bạn
bè, trẻ sẽ nảy sinh những tình cảm tốt đẹp với bạn, có tinh thần trách nhiệm trước
nhóm chơi, thậm chí trẻ còn biết hy sinh những mong muốn của bản thân vì lợi ích
chung của cả nhóm. Chính ở nhóm chơi này, trẻ biết đánh giá hành vi của bản thân,
hành vi của bạn và biết tự điều chỉnh hành vi của mình (Nguyễn Thị Hồ, 2013).
Để giúp trẻ phát triển tốt khả năng của mình khi tham gia trị chơi đóng vai
theo chủ đề, thì người giáo viên có vai trò rất lớn trong việc hỗ trợ trẻ. Tác giả Đinh
Văn Vang (2009) và Nguyễn Thị Thanh Hà (2006) cũng đồng quan điểm với nhà
Tâm lý L. Vygotsky, cả hai tác giả đều nói rằng, người lớn có ảnh hưởng đến sự
hình thành và phát triển hoạt động chơi của từng trẻ. Vai trị này được các nhà giáo
dục ví như là “giá đỡ” (Scaffolds) trợ giúp sự phát triển các trị chơi trẻ em. Dưới
đây là trình bày của hai tác giả về vai trò của giáo viên trong trị chơi đóng vai theo
chủ đề của trẻ mẫu giáo:
Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà (2006) cho rằng, quan điểm trên hồn tồn
khơng mâu thuẫn với việc “lấy trẻ làm trung tâm” mà đặt ra cho người hướng dẫn
những yêu cầu cao mang tính sư phạm. Bên cạnh đó, giáo viên cần phải biết xây


11
dựng môi trường đồ chơi cho trẻ. Đồ chơi dành cho trẻ phải phù hợp với độ tuổi,
phù hợp với nhu cầu của trẻ, phải có tính thẩm mĩ và đảm bảo tính an tồn. Khi
trang bị đồ chơi cho trẻ, giáo viên cần phải đảm bảo đầy đủ cả về số lượng lẫn thể
loại. Hơn nữa, giáo viên phải biết cách sắp xếp đồ chơi sao cho hợp lí, dễ dàng lấy
và cất, thu hút sự chú ý của trẻ… Khơng những thế, tác giả cịn cho biết, sự tham
gia của giáo viên vào trò chơi của trẻ là điều cần thiết. Ở bất cứ lứa tuổi nào, dù tự
lực đến đâu, khi chơi trẻ vẫn cần có sự có mặt của người lớn – người giàu kinh
nghiệm. Việc tham gia của người lớn sẽ có kết quả nếu như người lớn khéo léo, tinh

tế và nhạy bén.
Tác giả Đinh Văn Vang (2009) cho rằng, khi hướng dẫn trò chơi đóng vai theo
chủ đề cho trẻ mẫu giáo, giáo viên cần phải thực hiện những điều sau: Tơn trọng
tính tự nguyện, tự chủ của trẻ trong khi chơi; cần hướng dẫn trẻ lựa chọn những trị
chơi có nội dung tích cực, lành mạnh; cần giúp trẻ thiết lập các mối quan hệ giữa
các vai trong khi chơi; khi tổ chức cho trẻ chơi trị chơi đóng vai theo chủ đề cần
thường xuyên tạo ra tình huống để gợi ra ở trẻ các cách ứng xử khác nhau phù hợp
với từng tình huống xảy ra; tạo quan hệ thân tình, bình đẳng, tơn trọng lẫn nhau
giữa giáo viên với trẻ em và giữa trẻ em với nhau. Ơng cịn nói thêm, khi hướng dẫn
trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, giáo viên cần chú trọng
vào việc: Phát huy tính tự nguyện, tự lực của trẻ; cần mở rộng mối quan hệ trong trị
chơi đóng vai theo chủ đề; cần hướng dẫn trẻ xây dựng một xã hội thu nhỏ trong các
buổi chơi; cần giúp trẻ chính xác hố những hành động với đồ vật (đồ chơi); cần
giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết, đặc biệt là các mối quan hệ giữa người với người
trong xã hội người lớn; cần mở rộng thêm những chủ đề mới; cần phải phát huy
sáng kiến của trẻ trong khi chơi; cần phải tăng cường tổ chức các trò chơi theo chủ
đề trường học để giúp trẻ làm quen với cuộc sống và học tập ở nhà trường.
Nhóm tác giả Lê Thu Hương, Trần Thị Ngọc Trâm và Lê Thị Ánh Tuyết
(2018) không những đưa ra gợi ý hướng dẫn tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề
cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi mà cịn nêu rõ vai trị của người giáo viên, đó là cần phải
cung cấp nguyên vật liệu, thiết kế môi trường, giám sát và hỗ trợ trẻ.


12
Tóm lại, qua phân tích các cơng trình nghiên cứu ngồi nước và trong nước về
trị chơi đóng vai theo chủ đề cho thấy:
(1) Trị chơi đóng vai theo chủ đề xuất hiện từ rất sớm và phát triển mạnh mẽ
ở lứa tuổi mẫu giáo nhằm giúp trẻ tìm hiểu mọi thứ xung quanh cũng như thoả mãn
nhu cầu muốn được làm người lớn. Lúc đầu, trò chơi diễn ra với những hành động
bắt chước người lớn một cách đơn giản; càng về sau, nhờ sự phát triển của trí tưởng

tượng, trò chơi được diễn ra phong phú, phức tạp hơn.
(2) Trị chơi đóng vai theo chủ đề giúp trẻ phát triển về mặt nhận thức, ngơn
ngữ, tình cảm xã hội và biết tự điều chỉnh bản thân.
(3) Để giúp trẻ chơi một cách hiệu quả cần một quá trình tác động sư phạm có
định hướng. Sự can thiệp của người lớn trong khi chơi ảnh hưởng trực tiếp đến chất
lượng chơi. Hơn nữa, trẻ em sẽ sẵn sàng hơn sau khi nhận được sự khuyến khích
của người lớn. Những cơng trình này là bước đầu nêu lên cơ sở cho việc nghiên cứu
đề tài thực trạng tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
tại Trường mầm non Tuổi Thần Tiên, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai.
1.2. Lý luận về tổ chức trị chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
1.2.1. Trị chơi đóng vai theo chủ đề của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
1.2.1.1. Khái niệm hoạt động vui chơi
Đối với trẻ hài nhi, hoạt động chủ đạo là hoạt động giao lưu bằng cảm xúc trực
tiếp; còn đối với trẻ ấu nhi, hoạt động chủ đạo là hoạt động với đồ vật; cịn ở tuổi
mẫu giáo, trẻ được tham gia nhiều hình thức hoạt động phong phú hơn so với những
lứa tuổi trước đó như hoạt động vui chơi, hoạt động học tập, hoạt động lao động…
trong những hoạt động này thì hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo được xem là
hình thức hoạt động chủ đạo.
Vậy hoạt động vui chơi là gì?
J. Piaget và các cộng sự (1962) đề cập đến lĩnh vực hoạt động vui chơi của trẻ
em qua những cơng trình nghiên cứu sự phát triển trí tuệ trẻ em. Theo ông, chơi là
một nhân tố quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ. Chơi tạo ra sự kích thích
của trẻ với mơi trường. Chơi là một phương tiện quan trọng để thu nhận kiến thức.


13
Như vậy, đối với J. Piaget, chơi không thể tách rời khỏi sự phát triển của trẻ
(Gordon Biddle và các cộng sự, 2013).
Trong lý thuyết của L. Vygotsky chỉ nói đến một loại trị chơi, đó là trị chơi
giả bộ. Ông xem trò chơi giả bộ là nguồn phát triển hàng đầu trong những năm đầu

của lứa tuổi mầm non. Vì vậy, định nghĩa chơi của L. Vygotsky khơng bao gồm
nhiều loại hoạt động khác, chẳng hạn như các hoạt động thể chất, thao tác với đồ
vật, trò chơi khám phá (Bodrova & Leong, 2015). L. Vygotsky (1978) đã mô tả hoạt
động chơi của trẻ như hoạt động “mong muốn”, “ln ln liên quan đến một tình
huống tưởng tượng” và “luôn luôn liên quan đến các quy tắc” (trong tâm trí của
người chơi).
Khái niệm hoạt động vui chơi khơng chỉ được định nghĩa bởi các tác giả nước
ngoài mà các nhà giáo dục trong nước cũng hết sức quan tâm. Khái niệm về hoạt
động vui chơi được tác giả Phạm Thị Châu, Nguyễn Thị Oanh, Trần Thị Sinh trình
bày:
Hoạt động vui chơi là một trong các loại hình hoạt động của trẻ ở trường mầm
non, là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo được người lớn tổ chức, hướng dẫn
nhằm giúp trẻ thoả mãn các nhu cầu vui chơi và nhận thức, đồng thời nhằm giáo
dục và phát triển toàn diện cho trẻ lứa tuổi này (2011, tr.147).
Nhận định về “vui chơi” của tác giả Nguyễn Ánh Tuyết được thể hiện rõ trong
khái niệm sau:
Vui chơi là hoạt động chủ đạo khơng chỉ vì trẻ mẫu giáo dành nhiều thời gian
cho nó, mà chính trị chơi (trị chơi đóng vai theo chủ đề) đã gây ra những biến đổi
về chất trong tâm lý của trẻ. Nó chi phối các dạng hoạt động khác (“học tập”, “lao
động”…) làm cho chúng mang màu sắc độc đáo của tuổi mẫu giáo (2007, tr. 221).
Khi định nghĩa về hoạt động vui chơi, tác giả Nguyễn Ánh Tuyết và các cộng
sự (2011) cũng giống như tác giả L. Vygotsky đều nhấn mạnh đến trò chơi đóng vai
theo chủ đề. Trị chơi này mơ phỏng lại đời sống xã hội của con người. Trong khi
chơi, trẻ em được thoả mãn ước muốn của mình là được sống và làm việc như
người lớn. Như vậy, trò chơi là một hiện tượng mang tính chất xã hội. Ngồi ra, trị
chơi giúp trẻ luyện tập được những năng lực vận động, cảm giác và những năng lực


14
trí tuệ, luyện tập những chức năng và các mối quan hệ xã hội. Chính vì thế, trị chơi

được xem là một trong những phương tiện giáo dục quan trọng cho trẻ em, khơng
có gì có thể thay thế được (Nguyễn Thị Thanh Hà, 2006).
Có rất nhiều tác giả trong nước và ngoài nước đã đưa ra khái niệm “hoạt động
vui chơi”. Tuy nhiên, để nói khái niệm nào chính xác và đầy đủ nhất thì khơng thể
xác định.
Tóm lại, sau khi tìm hiểu các quan điểm về hoạt động vui chơi của các nhà
nghiên cứu, nhà giáo dục trên thế giới và cũng như ở Việt Nam, người nghiên cứu
hiểu về “hoạt động vui chơi” như sau: Hoạt động vui chơi là hoạt động trọng tâm
hay còn gọi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo. Chơi không chỉ giúp trẻ thoả
mãn những nhu cầu của bản thân mà cịn hình thành những đặc điểm tâm lý mới
đặc trưng của trẻ mẫu giáo, và đồng thời giúp trẻ mẫu giáo phát triển toàn diện đời
sống tâm lý.
1.2.1.2. Đặc điểm hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Thứ nhất, hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo khơng mang tính bắt buộc mà
trẻ được tự do lựa chọn, tự định hướng, tự lập và trẻ có quyền từ bỏ chơi khi cần
thiết.
Đầu tiên, chơi khơng mang tính bắt buộc, tức là khơng bắt buộc trẻ chơi mà trẻ
chơi theo tự nguyện, trẻ thích thì trẻ chơi, trẻ khơng thích là trẻ khơng chơi. Ở hoạt
động vui chơi khơng địi hỏi trẻ phải tạo ra sản phẩm hay tạo ra kết quả mà động cơ
thúc đẩy trẻ chơi là sự hấp dẫn của trò chơi. Khi trẻ tham gia hăng say, nhiệt tình
tức là trẻ khơng bị ràng buộc bởi bất cứ điều gì, ngay cả kết quả chơi. Nếu trẻ bị
ràng buộc kết quả chơi khi tham gia vào hoạt động thì hoạt động đó khơng phải là
chơi. Chẳng hạn, trị chơi “bán bánh” hấp dẫn trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi là việc trẻ tự
tay làm ra những cái bánh với nhiều hình thù khác nhau và đem những cái bánh ấy
bán cho người mua; người mua thì được thưởng thức những cái bánh và sử dụng
những tờ tiền giấy để trao đổi mua bán. Trong khi chơi, cái mà trẻ quan tâm chính
là những thao tác, hành động của vai chơi chứ không phải là kết quả chơi. Với động
cơ của vui chơi nằm ngay trong q trình hoạt động, nên trị chơi mang tính tự
nguyện cao, mang lại hạnh phúc, niềm vui sướng cho trẻ. Đây là một trong những

15
đặc điểm đặc biệt của hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo (Nguyễn Ánh Tuyết và
các cộng sự, 2011).
Chơi là một biểu hiện của tự do. Trẻ làm những gì mà trẻ muốn thay vì làm
những gì bị buộc phải làm. “Chơi không phải luôn đi kèm với nụ cười và tiếng cười,
cũng không phải nụ cười và tiếng cười là dấu hiệu của chơi nhưng chơi luôn đi kèm
với một cảm giác muốn thực hiện ngay lập tức” (Gray, 2008). Khi tham gia trị
chơi, trẻ khơng chỉ được chọn chơi (chơi những gì mà họ thích) hay từ chối chơi mà
chúng còn điều khiển được hành động của mình. Trong trị chơi bao giờ cũng có
luật chơi và tất cả mọi người khi chơi đều phải chấp nhận luật chơi.
Tự do huỷ bỏ, không chơi cũng được xem là tự do trong trò chơi. Trò chơi sẽ
trở nên vô nghĩa nếu như trẻ cảm giác bị ép buộc khi tham gia vào trị chơi hay
khơng thể bỏ cuộc (khi trị chơi khơng đáp ứng nhu cầu…). Nếu người tham gia vào
trò chơi bị bắt nạt cũng như bị người khác điều khiển thì người chơi có quyền được
từ bỏ trò chơi bất cứ khi nào. Quyền từ bỏ trị chơi cũng có thể xảy ra khi người
chơi khơng chấp nhận sự thay đổi của luật chơi. Đây cũng là lý do vì sao khi thay
đổi luật chơi cần phải có sự đồng ý của tất cả các thành viên trong trò chơi để trò
chơi được tiếp tục tiếp diễn. Bên cạnh đó, người chơi cũng có thể từ bỏ trị chơi khi
họ cảm thấy khơng cịn hứng thú với trị chơi đó nữa.
Với lối chơi tự chọn và tự định hướng, nhiều người lớn có lẽ khơng biết nên
đã vơ tình kiểm sốt trong lối chơi của trẻ. Thay vì kiểm sốt thì khi trẻ chơi, người
lớn cũng có thể tham gia trực tiếp vào trị chơi của trẻ em. Tuy nhiên, người lớn cần
phải khéo léo, nhạy cảm và tinh tế khi tham gia vào trò chơi của trẻ. Người lớn
không phải là người dẫn trẻ mà chính trẻ là người dẫn đầu. Sự can thiệp của người
lớn không đúng, không phù hợp sẽ làm cho trẻ bị gị bó, khơng phát huy hết khả
năng của bản thân.
Đối với trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, trò chơi là một dạng hoạt động mang tính tự
lập. Trong khi chơi, trẻ thể hiện rõ ý thức làm chủ, trẻ hoạt động hết mình, tích cực
và độc lập như trẻ tự lập phân vai chơi với nhau, nhập vai, tự lập xây dựng nội dung

chơi, mơi trường chơi, ngồi ra trẻ cịn thể hiện tính tự lập ở sự điều chỉnh hành vi
của mình khi chơi… Trong hoạt động vui chơi, hành động chơi của trẻ xuất phát từ