Xây dựng một số tình huống khởi động trong dạy học lịch sử lớp 10 theo định hướng phát triển năng lực học sinh

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Đổi mới phương pháp dạy học nói chung và dạy học Lịch sử nói riêng hiện nay ở
trường phổ thơng là một u cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Để làm
được điều đó địi hỏi chúng ta phải chuyển từ mơ hình dạy học lấy giáo viên làm trung
tâm sang dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Vì vậy, học sinh là nhân vật trung tâm
trong quá trình dạy học, được phát huy các năng lực, phẩm chất trong nhận thức để
chiếm lĩnh tri thức. Một trong các phương pháp mà phát huy được tính tích cực, chủ
động, năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thơng
đó là dạy học nêu vấn đề. Để phát huy ưu điểm của phương pháp này địi hỏi giáo
viên phải tạo được tình huống có vấn đề và hướng dẫn học sinh giải quyết vấn đề. Có
nhiều năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh trong dạy học như: năng lực
tự học; năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực giao tiếp
và hợp tác; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thơng…trong số đó năng
lực sáng tạo, phát hiện và giải quyết vấn đề là quan trọng. Để đạt được mục tiêu này
phương pháp dạy học cần đổi mới sao cho phù hợp với tiến trình nhận thức khoa học
để học sinh tham gia vào hoạt động tìm tịi giải quyết vấn đề; góp phần đắc lực hình
thành năng lực hành động, phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh từ đó
bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng học tập suốt đời.
Thực tế trong dạy học ở môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay còn nhiều giáo viên
truyền thụ tri thức một chiều vẫn là phương pháp chủ đạo. Chưa sáng tạo, chủ động
trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử dụng các phương pháp dạy
học phát huy tính tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh chưa nhiều. Dạy học cịn
nặng về truyền thụ lí thuyết, vì vậy đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát
triển năng lực học sinh là cấp thiết.
Sau khi tham dự các lớp tập huấn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức về đổi mới
phương pháp, kĩ thuật dạy học, đặc biệt có nhấn mạnh: các phương pháp dạy học tích
cực đều là dạy học thơng qua tổ chức các hoạt động học. Trong thiết kế tiến trình dạy
học, trong chuỗi hoạt động học cần quan tâm thiết kế tình huống khởi động trong dạy
học Lịch sử, vì đây là hoạt động nhằm gây hứng thú, kích thích sự tị mò, định hướng
hoạt động của học sinh trong các hoạt động chiếm lĩnh tri thức mới sau đó góp phần

quyết định vào việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển
năng lực người học. Nhận thức được sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học nói
trên tơi đã mạnh dạn nghiên cứu và viết sáng kiến: “Xây dựng một số tình huống
khởi động trong dạy học Lịch sử lớp 10 theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ”
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Mục đích nghiên cứu đề tài này của tôi là đề xuất quy trình thiết kế một vài tình
huống khởi động trong dạy học môn Lịch sử lớp 10 nhằm phát triển năng lực người
học phù hợp với đổi mới phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện nay, góp phần tích cực
vào việc đổi mới phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng
1


lực học sinh. Giải pháp đưa ra trong sáng kiến có khả năng ứng dụng thực tiễn, đạt
hiệu quả trên phạm vi rộng, dễ thực hiện không chỉ trong môn Lịch sử mà có thể vận
dụng vào dạy học nhiều môn học khác nhau ở các trường trung học, đặc biệt là các
môn khoa học xã hội.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Là học sinh tôi trực tiếp giảng dạy trong năm học 2020– 2021: lớp 10A2, 10A5,
10A6, 10A7 ở trường THPT Triệu Sơn 2 - Huyện Triệu Sơn – Tỉnh Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
- Nghiên cứu các tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học lịch sử
- Nghiên cứu đưa ra biện pháp cụ thể, thiết kế một số tình huống khởi động có thể
vận dụng vào dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học.
- Nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, chuẩn kĩ năng kiến thức lịch sử lớp 10
THPT( Ban cơ bản).
- Thiết kế, dạy thực nghiệm.
- Điều tra hiệu quả của phương pháp qua phiếu điều tra, qua chất lượng học và làm
bài của học sinh.
- Phân tích, đánh giá kết quả đạt được sau thực nghiệm.

1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm.
Trong quá trình thực nghiệm những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học, tạo hứng thú học tập lịch sử lịch sử thế giới và Việt Nam lớp 10 (Cổ đại, trung
đại), học sinh chủ động tiếp thu, tích lũy kiến thức và được tương tác với giáo viên và
các bạn trong các hoạt động học tập. Giáo viên phối hợp cùng một lúc đồng bộ nhiều
giải pháp, nhưng vẫn linh hoạt trong từng hoàn cảnh với từng đối tượng cụ thể.
Trong quá trình học tập giáo viên nắm bắt được các đối tượng học sinh, tìm
giải pháp phù hợp để giờ học Lịch sử "như một câu chuyện kể", càng kể càng hứng
thú, càng đam mê, học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, nâng cao hiệu quả
dạy học.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
2


2.1. Cơ sở lí luận.
2.1.1. Khái niệm “năng lực”
- Năng lực được hiểu theo nghĩa chung nhất là khả năng mà cá nhân thể hiện khi
tham gia một hoạt động nào đó ở một thời điểm nhất định.
- Năng lực là khả năng thực hiện hiệu quả một nhiệm vụ, một hành động cụ thể,
liên quan đến một lĩnh vực nhất định dựa trên cơ sở hiểu biết, kĩ năng, kĩ xảo và sự
sẵn sàng hành động,...
2.1.2. Năng lực chung và năng lực chuyên biệt cần đạt của môn Lịch sử
- Năng lực chung gồm:
+ Nhóm năng lực làm chủ và phát triển bản thân: năng lực tự học; năng lực giải quyết
vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực tự quản lí…
+ Nhóm năng lực quan hệ xã hội gồm: năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác;
+ Nhóm năng lực sử dụng công cụ hiệu quả, gồm: năng lực sử dụng công nghệ thông
tin và truyền thông; năng lực sử dụng ngơn ngữ; năng lực tính tốn…
- Năng lực chuyên biệt của môn Lịch sử: tư duy tổng hợp theo thời gian; sử dụng bản

đồ; sử dụng hình vẽ, tranh ảnh lịch sử, mơ hình, video, clip…; học tập tại thực địa.
2.1.3. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Chương trình dạy học truyền thống được xem là chương trình giáo dục định hướng
nội dung, định hướng đầu vào. Còn dạy học theo định hướng phát triển năng lực là dạy
học định hướng kết quả đầu ra. Đây là một định hướng quan trọng của đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo nhằm mục tiêu phát triển năng lực người học. Để đạt được
mục tiêu đó thì việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học kiểm tra đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực người học là quan trọng nhất. Vì vậy, việc vận dụng các
phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, thiết kế tiến trình các bài học hoặc chủ đề
dạy học đảm bảo các yêu cầu về phương pháp, cách xây dựng, tổ chức thực hiện,
kiểm tra đánh giá chuỗi các hoạt động học theo sự định hướng phát triển năng lực
người học là rất cần thiết đối với giáo viên trong giai đoạn hiện nay.
2.1.4 Tổ chức hoạt động học theo định hướng phát triển năng lực người học.
Quá trình dạy học được hiểu là quá trình hoạt động của giáo viên và học sinh trong
sự tương tác thống nhất của ba thành phần: giáo viên, học sinh và tư liệu hoạt động
dạy học. Hoạt động học của học sinh bao gồm các hành động với tư liệu dạy học. Sự
trao đổi tranh luận với nhau và với giáo viên. Hoạt động của giáo viên bao gồm hành
động với tư liệu dạy học và sự trao đổi định hướng trực tiếp với học sinh. Giáo viên là
người tổ chức tư liệu hoạt động dạy học, cung cấp tư liệu nhằm tạo tình huống cho
hoạt động của học sinh. Dựa trên tư liệu hoạt động dạy học, giáo viên có vai trị tổ
chức, kiểm tra, định hướng hoạt động của HS với tư liêu học tập và định hướng trao
đổi tranh luận của học sinh với nhau.
Trong mỗi bài học, theo logic của q trình nhận thức, thơng thường người học
phải trải qua các hoạt động: khởi động nêu vấn đề (tình huống xuất phát), hình thành
kiến thức bài học, luyện tập, vận dụng kiến thức vào thực tiễn và tìm tịi mở rộng.
3


Như vậy, tình huống khởi động là một hoạt động học tập rất cần thiết trong dạy học
nhằm phát triển năng lực cho học sinh, đặc biệt phát triển năng lực tư duy, sáng tạo,

giải quyết vấn đề, tự học….
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi khảo sát.
Trước khi viết sáng kiến tơi tiến hành khảo sát tìm hiểu thực trạng dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh nói chung và tổ chức tình huống khởi động trong dạy
học nói riêng với học sinh ở trường THPT Triệu Sơn 2 ( nơi tôi đang công tác).
2.2.1. Phương pháp khảo sát:
- Dự giờ đồng nghiệp, quan sát giờ dạy thực tế, trao đổi với giáo viên và học sinh.
2.2.2. Đối tượng khảo sát:
- Giáo viên trong tổ Sử - Địa - Giáo dục công dân.
- Học sinh lớp 10A2, 10A5, 10A6, 10A7.
2.2.3. Thời gian khảo sát: Bắt đầu tháng 9/2020
2.2.4. Kết quả khảo sát:
2.2.4.1. Đối với giáo viên:
- Đa số giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương pháp dạy học. nhiều giáo
viên tích cực nâng cao chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học.
- Một số giáo viên đã vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực trong dạy
học; kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học ứng dụng công nghệ thông tin- truyền thơng
trong tổ chức hoạt động dạy học.
- Tuy nhiên, cịn nhiều giáo viên truyền thụ tri thức một chiều vẫn là phương pháp chủ
đạo. Chưa sáng tạo, chủ động trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như
sử dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Dạy
học còn nặng về truyền thụ lí thuyết.
- Qua trao đổi, quan sát thực tế, dự giờ các đồng nghiệp tôi nhận thấy phần lớn các
thầy cơ tổ chức tình huống xuất phát cịn qua loa, sơ sài, chủ yếu theo phương pháp
dạy học truyền thống, giáo viên là người giới thiệu bài là chính, học sinh ít được tham
gia vào hoạt động này.
- Ở một số thầy cơ có tổ chức tình huống khởi động bằng các câu hỏi nhưng các câu
hỏi có được đưa ra phần nhiều chưa được giáo viên đầu tư theo hướng phát triển năng
lực người học. Có những câu hỏi quá đơn giản, nhiều câu khiên cưỡng, vụn vặt chỉ

nhằm hướng tới tên của bài học (vốn đã được thể hiện trong sách giáo khoa). Thậm
chí có những thầy cơ bỏ qua việc tổ chức tình huống khởi động mà đi thẳng vào bài
mới vì sợ “cháy” giáo án.
2.2.4.2. Đối với học sinh:
Tôi đã khảo sát các vấn đề có liên quan đến sáng kiến như: Em có hứng thú với bộ
môn Lịch sử không? Em mong muốn sự đổi mới gì ở tiết học Lịch sử? Em có tham gia
tích cực vào các hoạt động học trong tiết học Lịch sử không?...

4


- Kết quả trao đổi cho thấy tinh thần của đa số học sinh trong giờ học là không hứng
thú, chưa tích cực dẫn đến việc trong giờ học hay buồn ngủ, việc tiếp thu kiến thức,
rèn kĩ năng chưa hiệu quả.
- Nhiều học sinh quan niệm Lịch sử là mơn phụ, xu hướng ít học sinh học theo khối C
do khó trong việc chọn trường, chọn nghề...
- Do giáo viên chưa tích cực đổi mới phương pháp dạy học để tạo hứng thú đối với
học sinh.
Vì vậy, các em rất mong muốn thầy cơ tích cực đổi mới phương pháp, sử dụng
nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực. Các em mong được tham gia nhiều hoạt
động trải nghiệm, được tích cực học tập, sáng tạo, được hợp tác với bạn bè, bày tỏ
quan điểm, tranh luận với nhau...
Trước tình hình đó, thiết nghĩ để nâng cao chất lượng giảng dạy và học mơn Lịch
sử thì việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người
học mà trọng tâm là việc tổ chức các hoạt động học tập nhằm kích thích hứng thú,
phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh là hết sức cần thiết. Do đó, tơi
đã mạnh dạn “ Xây dựng một số tình huống khởi động trong dạy học Lịch sử lớp 10
theo định hướng phát triển năng lực học sinh”.
2.3. Giải pháp thực hiện
2.3.1. Một số vấn đề chung về tình huống khởi động

Tình huống khởi động (hay xuất phát) là một hoạt động trong tiến trình dạy học.
Hoạt động này nhằm giúp học sinh huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm
sẵn có của bản thân về các vấn đề có nội dung liên quan đến bài học mới. Mục đích
của tình huống khởi động là kiểm tra kiến thức đã có, liên hệ kiến thức đã học với
kiến thức sắp học và kích thích hứng thú, tâm thế mong muốn được khám phá tri thức
mới và định hướng hoạt động của học sinh trước khi hình thành kiến thức mới.
Hoạt động này cần tạo ra những tình huống, những vấn đề ở đó người học cần
được huy động tất cả các kiến thức hiện có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình
để cố gắng nhìn nhận và giải quyết theo cách riêng của mình và cảm thấy thiếu hụt
kiến thức, thơng tin để giải quyết mà cần phải học thêm kiến thức mới trong các hoạt
động "Hình thành kiến thức" và "Luyện tập" để hồn thiện.
Cách thiết kế: để tổ chức tình huống khởi động đạt được mục đích trên, người giáo
viên có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau như kể chuyện, sử dụng phương tiện
trực quan, xây dựng tình huống có vấn đề, sử dụng câu hỏi liên hệ thực tiễn, hoạt
động trải nghiệm, sắm vai hay quan sát,…
Tuy nhiên dù có dưới bất kì hình thức nào thì giáo viên vẫn phải dùng câu hỏi để
kết nối học sinh tham gia vào hoạt động học tập
2.3.2. Đề xuất quy trình thiết kế tình huống khởi động theo hướng phát triển năng lực
học sinh.
2.3.2.1. Quy trình thiết kế:
- Bước 1: Xác định mục tiêu: xác định rõ về mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng
lực cần đạt được qua hoạt động tình huống khởi động.
5


- Bước 2: Xác định phương pháp, kĩ thuật dạy học sử dụng trong tình huống khởi động
- Bước 3: Xác định hình thức tổ chức hoạt động học.
- Bước 4: Xác định phương tiện dạy học sử dụng: bản đồ, sơ đồ, máy chiếu, máy tính…
- Bước 5: Thiết kế tiến trình hoạt động theo 4 bước (xem kĩ thuật tổ chức tình huống
khởi động).

2.3.2.2 Kĩ thuật tổ chức:
* Tình huống khởi động là một hoạt động học vì vậy được tổ chức theo 4 bước sau:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: nhiệm vụ học tập rõ ràng và phù hợp với khả năng
của học sinh, thể hiện ở yêu cầu sản phẩm mà học sinh phải hoàn thành khi thực hiện
nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận
thức của học sinh; đảm bảo cho học sinh tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ.
Bước 2: Học sinh thực hiện nhiệm vụ: khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi
thực hiện nhiệm vụ; phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh và có biện pháp
hỗ trợ phù hợp, hiệu quả; khơng có học sinh bị bỏ quên.
Bước 3: Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ và thảo luận: hình thức báo cáo phù
hợp với nội dung học tập và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; khuyến khích
cho học sinh trao đổi, thảo luận với nhau về nội dung học tập; xử lí tình huống sư
phạm nảy sinh một cách hợp lí.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ: nhận xét về quá trình thực hiện
nhiệm vụ học tập của học sinh; phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ và những ý kiến thảo luận của học sinh; chính xác hóa kiến thức mà học sinh đã
học được thông qua hoạt động.
2.3.3. Một số yêu cầu nhằm nâng cao hiệu quả việc thiết kế và tổ chức tình huống
khởi động theo hướng phát triển năng lực học sinh.
2.3.3.1. Đối với giáo viên:
* Khi thiết kế tình huống khởi động:
- Xác định tình huống khởi động là một hoạt động học tập có mục đích, thời gian hoạt
động và sản phẩm hoạt động cụ thể.
- Khi thiết kế nhiệm vụ của tình huống khởi động cần lưu ý:
+ Nhiệm vụ đưa ra nhằm huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm sẵn có
nào của học sinh? Như vậy, giáo viên phải tìm hiểu để biết học sinh đã có những
kiến thức, kinh nghiệm gì liên quan đến nội dung học tập trong bài học mới để sẵn
sàng gợi ý cho học sinh nhớ lại và liên hệ với bài mới, để học sinh cảm nhận được
nhiệm vụ bài học là nhẹ nhàng, không xa lạ.
+ Vận dụng những kiến thức, kĩ năng kinh nghiệm đã có thì học sinh có thể trả lời

được đến mức độ nào? Dự kiến các câu trả lời, sản phẩm học tập mà học sinh có thể
hồn thành.
+ Để hồn thiện câu trả lời, sản phẩm học tập nói trên, học sinh cần vận dụng kiến
thức, kĩ năng mới nào sẽ học ở phần tiếp theo trong hoạt động hình thành kiến thức?
+ Về số lượng câu hỏi bài tập: thông thường từ 1-4 câu hỏi/bài tập là mức độ phù hợp.
6


+ Nội dung câu hỏi/bài tập: các câu hỏi trong hoạt động này khơng nên mang nặng
tính lí thuyết mà nên huy động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm thực tiễn của
học sinh. Giáo viên nên dùng các câu hỏi “mở” để khuyến khích học sinh nêu các câu
hỏi, giải pháp… khác nhau, thậm chí là trái ngược nhau, tạo điều kiện để học sinh
phát hiện vấn đề, kết nối với nhu cầu học bài mới để giải quyết vấn đề đã phát hiện.
- Giáo viên cũng cần dự kiến hoạt động của học sinh để có phương án hỗ trợ học sinh
khi cần thiết.
* Khi tổ chức tình huống khởi động trên lớp:
- Chuyển giao nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể phù hợp với đối tượng học sinh. Giáo viên có
thể hướng dẫn thêm nhằm làm cho học sinh ý thức rõ vấn đề/tình huống/nhiệm vụ học
tập cần phải thực hiện (nếu cần).
- Giáo viên cùng học sinh lựa chọn những giải pháp muốn được/cần được trả lời,
khẳng định. Giáo viên sắp xếp lại, ghi tóm tắt trên bảng chính để định hướng hoạt
động học bài mới.
2.3.3.2. Đối với học sinh:
- Có ý thức chuẩn bị bài; tích cực trong hoạt động học tập.
- Học sinh sẽ vận dụng kiến thức, kĩ năng để hình thành hình thành kiến thức mới
- Được bồi dưỡng về phương pháp học tập tích cực.
2.3.4. Ưu điểm của thiết kế và tổ chức tình huống khởi động theo hướng phát triển
năng lực người học
Qua quá trình thiết kế tình huống khởi động theo hướng phát triển năng lực, tơi nhận
thấy có nhiều ưu điểm cần phát huy, nhân rộng. Để làm rõ ưu điểm này tơi so sánh cách

thiết kế tình huống khởi động “cũ” và “mới” như sau:
Tiêu chí
Tình huống khởi động “cũ”
Tình huống khởi động “mới”
Mục đích
Hướng tới mục tiêu kiến thức là Mục tiêu toàn diện hơn: kiến thức,
chủ yếu
kĩ năng, năng lực, đặc biệt nhấn
mạnh đến liên hệ kiến thức đã có
với bài học mới và tạo hứng thú.
Thời gian
Ngắn: 1-2 phút
Dài hơn, thông thường từ 3-6 ph
Cách tổ chức Thường qua loa, đại khái, chưa Tổ chức hoạt động học theo bốn
đủ các bước tổ chức hoạt động bước.
học
Nội
dung
Có thể có hoặc khơng
Rõ ràng
nhiệm vụ
(Giáo viên tự thuyết trình)
Phương pháp Chủ yếu đàm thoại hoặc giáo Sử dụng đa dạng các phương pháp,
dạy học
viên thuyết trình.
kĩ thuật dạy học tích cực
Hình thức tổ Chủ yếu cả lớp
Đa dạng
chức
Phương tiện Ít sử dụng, chủ yếu giáo viên đặt Đa dạng: video, bản đồ, biểu đồ,

dạy học
câu hỏi hoặc giáo viên tự dẫn dắt tranh ảnh…
vào bài.
7


Sự tham gia Số lượng ít hơn, thậm chí khơng.
của HS vào
hoạt động
Mức
độ
Thấp
hứng thú

Số lượng nhiều hơn

Cao

* Ví dụ minh họa:

2.3.5. Vận dụng thiết kế tình huống khởi động theo hướng phát triển năng lực
người học trong dạy học Lịch sử 10.
Căn cứ vào cơ sở lí luận, thực tiễn dạy học tơi đã thiết kế một số tình huống khởi
động vận dụng dạy trong các bài của lớp 10 như sau:
8


2.3.5.1. Thiết kế tình huống khởi động là các tình huống có vấn đề.
* Tình huống có vấn đề là tình huống thỏa mãn ba điều kiện sau:
- Tồn tại một vấn đề: tình huống phải bộc lộ rõ mâu thuẫn giữa thực tế với trình độ

nhận thức mà vốn hiểu biết sẵn có của chủ thể chưa đủ điều kiện để vượt qua.
- Gợi nhu cầu nhận thức: nếu tình huống có vấn đề nhưng học sinh khơng có nhu
cầu tìm hiểu, giải quyết thì đó chưa phải là tình huống có vấn đề. Điều quan trọng là
giáo viên phải gợi ý học sinh làm bộc lộ khiếm khuyết về kiến thức, kĩ năng của các
em để các em thấy cần thiết phải bổ sung hoàn thiện bằng cách tham gia giải quyết
vấn đề nảy sinh.
- Gợi niềm tin ở khả năng của bản thân: nếu tình huống tuy có vấn đề, học sinh
muốn giải quyết vấn đề nhưng vượt quá khả năng của bản thân thì học sinh cũng chưa
sẵn sàng tham gia giải quyết vấn đề. Tình huống phải gợi cho học sinh cảm nghĩ rằng
tuy chưa có ngay lời giải nhưng đã có một số tri thức, kĩ năng liên quan đến đến vấn
đề đặt ra và nếu các em tích cực suy nghĩ thì có nhiều hy vọng giải quyết vấn đề đó.
Một số tình huống khởi động là tình huống có vấn đề:
* Tình huống tạo mâu thuẫn xung đột về mặt kiến thức: là tình huống vấn đề xuất hiện
đứng trước một sự lựa chọn rất khó khăn giữa hai hay nhiều phương án giải quyết
Ví dụ: Bài 7. Sự phát triển lịch sử và nền văn hóa đa dạng của Ấn Độ
Thời gian: 4 phút
1. Mục tiêu
- Huy động vốn kiến thức đã có về Ấn Độ đã được học ở bài 6.
- Tìm ra những nội dung học sinh chưa biết, từ đó bổ sung khắc sâu kiến thức của bài học
cho học sinh.
- Kích thích sự tị mị, định hướng học sinh vào nội dung bài mới.
- Phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, sử dụng tranh ảnh…
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Đàm thoại gợi mở
3. Hình thức tổ chức: cặp đơi
4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt động
- Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ:
- Ấn Độ là quốc gia lớn trên thế giới có lịch sử văn hoá truyền lâu đời, là nơi khởi
nguồn của Ấn Độ - Hin-du giáo, Phật giáo, nơi nuôi dưỡng và phát triển của đạo
Hồi…. xuất phát từ lịch sử phát triển của Ấn Độ với những bước thăng trầm qua

nhiều thời kì lịch sử và các vương triều khác nhau. Và Ấn Độ nổi tiếng là quốc gia đa
sắc tộc, đa tôn giáo với những biến động phức tạp bậc nhất của nhân loại….
- Kết hợp với trình chiếu một số hình ảnh về Ấn Độ:

Em hãy giải thích tại sao nhiều tôn giáo, nhiều sắc tộc phức tạp như vậy lại có thể
tồn tại trong cùng một đất nước như Ấn Độ?
- Bước 2: HS trao đổi cặp đôi thực hiện nhiệm vụ trong 2 phút
9


- Bước 3: HS trả lời, HS khác đánh giá, bổ sung.
- Bước 4: Giáo viên đánh giá hoạt động của học sinh rồi dẫn dắt vào bài. Do sự
phân tán nên đã không đem lại sức mạnh thống nhất để người Ấn Độ chống lại được
cuộc tấn công từ bên ngoài đã tạo nên sự phức tạp trong lịch sử quốc gia này…
* Tình huống lựa chọn: là giáo viên đưa ra nhiều ý kiến khác nhau về một vấn đề nào
đó để học sinh lựa chọn thơng qua kiến thức hiểu biết của mình trên cơ sở những gợi
mở của giáo viên.
Ví dụ: Bài 8. Sự hình thành và phát triển các vương quốc chính ở Đơng Nam Á
Thời gian: 4 phút
1. Mục tiêu
- Kích thích, khơi gợi hứng thú của học sinh về vấn đề điều kiện tự nhiên đặc biệt của khu
vực Đông Nam Á trong đó có Việt Nam.
- Phát triển năng lực giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác …
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Đàm thoại
3. Hình thức tổ chức dạy học: cá nhân.
4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt động:
Bước 1: GV giao nhiệm vụ
Giáo viên đưa ra ý kiến: “Đông Nam Á là khu vực được sự ưu đãi đặc biệt của tự
nhiên, không nơi nào trên thế giới vừa thuận lợi cho phát triển kinh tế phương Đơng

lại vừa có thể phát triển kinh tế theo Phương Tây như ở nơi này. Vì vậy, khu vực này
luôn là điểm hấp dẫn nhất đối với bất cứ một tên đế quốc thực dân nào.”. Theo em,
nhận định này có hợp lí khơng? Tại sao?
GV hỗ trợ thêm một số hình ảnh:
Học sinh bày tỏ quan điểm của mình về ý kiến trên.
Bước 2: HS suy nghĩ trong 2 phút.
Bước 3: GV gọi một số HS bày tỏ quan điểm, thảo luận.
Bước 4: Đánh giá hoạt động của HS
Giáo viên có thể dẫn chứng thêm: - Đơng Nam Á từ lâu đã được coi là khu vực
lịch sử địa lí - văn hố riêng biệt trên cơ sở phát triển đồ sắt và kinh tế nông nghiệp
trồng lúa nước, từ những thế kỉ đầu Công nguyên, các Vương quốc cổ đầu tiên đã
được hình thành, tiếp đó khoảng thế kỉ IX - X các quốc gia Đông Nam Á được xác lập
và phát triển thịnh đạt vào thế kỉ X - XV. Do sự hình thành và phát triển nằm trong
đặc trưng chung của các quốc gia cổ đại Phương Đông nên các quốc gia này đã trở
thành nơi thu hút sự chú ý xâm chiếm của các nước đế quốc thực dân phương Tây…
Từ những câu hỏi gợi mở và những gợi ý cụ thể của giáo viên chắc chắn học sinh
sẽ từng bước giải quyết vấn đề và sẽ đưa ra quan điểm đúng đắn.
2.3.5.2. Thiết kế tình huống khởi động khai thác các phương tiện dạy học (bản đồ,
biểu đồ, số liệu thống kê, tranh ảnh, video…)
Bản đồ, biểu đồ, bảng số liệu thống kê, tranh ảnh… là phương tiệu dạy học không
thể thiếu trong bộ môn Lịch sử. Năng lực sử dụng bản đồ, biểu đồ,… là năng lực
10


chuyên biệt cần được hình thành qua dạy học bộ mơn Lịch sử. Vì vậy, việc phát triển
năng lực này cho học sinh là rất quan trọng.
Ví dụ 1: Bài 10. Thời kì hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây
Âu ( thế kỉ V – Thế kỉ XV)
Thời gian: 5 phút
1. Mục tiêu

- Huy động những kiến thức cơ bản của xã hội cổ đại phương Tây nhất là sự bành
trướng và lớn mạnh của đế quốc Rơ-ma .
- Tìm ra những nội dung học sinh chưa biết, từ đó bổ sung khắc sâu kiến thức của bài
học cho học sinh.
- Kích thích sự tị mò, định hướng học sinh vào bài mới.
- Phát triển năng lực giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác, tư duy tổng hợp theo lãnh
thổ, sử dụng biểu đồ…
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Sử dụng phương tiện trực quan, đàm thoại gợi mở
3. Hình thức tổ chức: cả lớp
4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt
- Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ: Quan sát lược đồ và tìm hiểu biểu hiện sự khủng
hoảng của đế quốc Rô-ma thế kỉ III ?
- Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ trong hai phút.
- Bước 3: HS trình bày, HS khác bổ sung.
- Bước 4: GV đánh giá hoạt động của HS, dẫn dắt vào bài. Qua hoạt động trên sẽ
phát triển được năng lực sử dụng lược đồ, tư duy tổng hợp, giải quyết vấn đề…
GV kết luận: Sự nổi dậy của những nô lệ chống lại sự áp bức của chủ nô Rooma đã
khiến Vương quốc Rô ma suy yếu không chống lại được sức mạnh của những người
Giecman xâm nhập từ phía Bắc, dẫn đến diệt vong. Vậy người Giec man có sức mạnh
như thế nào và họ đã xóa bỏ hồn tồn Vương quốc hùng mạnh một thời ra sao…
Chúng ta cùng tìm hiểu nội dung tiết học này…
Ví dụ 2 : Bài 17. Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến
( Từ thế kỉ X đến thế kỉ XV )
Thời gian: 5 phút
1. Mục tiêu
- Huy động vốn kiến thức và vốn hiểu biết học sinh về quá trình hình thành và phát
triển của nhà nước phong kiến Việt Nam từ nhà Đinh – Lê – Lí – Trần….
- Tìm ra những nội dung học sinh chưa biết, từ đó bổ sung khắc sâu kiến thức của bài

học cho học sinh.
- Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác, tự học; sử
dụng vi deo, tranh ảnh, số liệu thống kê…
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Đàm thoại
3. Hình thức tổ chức: cả lớp
11


4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt động
Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ
- Hs xem đoạn clip « Chiếu dời đơ » :
- GV đặt vấn đề : Cảm nhận về tầm nhìn chiến lược của Lí Cơng Uẩn ?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ trong 3 phút.
Bước 3: GV gọi 1 số HS trình bày.
Bước 4 : GV đánh giá hoạt động của HS, dẫn dắt vào bài.
Từ đó thấy được nhà nước phong kiến Đại Việt đã có q trình hình thành và phát
triển trên nền tảng của giai cấp thống trị nhân ái như thế nào, xuất phát từ cái tâm
thiện lành vì cuộc sống của nhân dân nên thời kì này chế độ phong kiến Việt Nam đạt
tới đỉnh cao… ( Nguồn: Youtobe – Hào khí ngàn năm – Tầm nhìn của Lý Thái Tổ về
việc dời đơ)
2.3.5.3. Xây dựng tình huống khởi động tổ chức các trò chơi
Tổ chức các trò chơi trong dạy học là một trong những phương pháp dạy học tích
cực. Việc thiết kế và vận dụng tổ chức trị chơi tình huống khởi động có thể mang lại
hiệu quả cao với ưu điểm nổi bật là tạo hứng thú cho học sinh. Để thực hiện phương
pháp này giáo viên cần nắm được quy trình tổ chức thực hiện trò chơi trên lớp:
Cách thức thực hiện trò chơi thường gồm 04 bước chủ yếu:
- Bước 1. Giới thiệu tên trò chơi và nêu mục tiêu:
+ Đặt tên các trò chơi sao cho hấp dẫn, tạo hứng thú ; giới thiệu súc tích.
+ Nội dung trị chơi phù hợp mục tiêu của bài.

- Bước 2. Lựa chọn đội chơi, phổ biến luật chơi:
+ GV chọn đội chơi (nhóm, cá nhân, cả lớp), quy định thời gian chơi.
+ Phổ biến luật chơi một cách ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, hấp dẫn người chơi.
+ Chơi thử (nếu cần thiết).
- Bước 3. Tổ chức trò chơi:
+ Các em thảo luận với nhau về việc thực hiện trò chơi.
+ Học sinh thực hiện trò chơi trước lớp.
- Bước 4. Tổng kết (Đánh giá) trò chơi:
+ Giáo viên hướng dẫn học sinh đánh giá việc thực hiện trị chơi và cơng bố nhóm
(hay cá nhân) thắng cuộc (nếu có). Thưởng cho người (đội) thắng hoặc phạt nhẹ
nhàng (dí dỏm, tế nhị), khơng chế giễu gây xấu hổ cho người thua cuộc và cũng
khơng q đề cao nhóm thắng cuộc.
+ Giáo viên khen thưởng nhóm có kết quả tốt bằng cách:Tặng một tràng pháo tay
cùng với những lời tuyên dương. Ghi điểm các thành viên trong nhóm.Trao thẻ đỏ cho
nhóm thực hiện tốt, thẻ xanh cho nhóm chưa tốt.Trao thưởng một hoặc hai gói quà
cho đội thắng.
+ Phạt đội thấp điểm hơn bằng hình thức đơn giản: hát một bài, kể chuyện vui, múa,
nhảy lò cò,... hoặc tràng pháo tay cùng lời động viên lần sau chơi cố gắng hơn.
Ví dụ: Bài 14. Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam.
12


Thời gian: 4 phút
1. Mục tiêu
- Huy động vốn kiến thức và vốn hiểu biết học sinh về các quốc gia cổ đại Văn Lang –
Âu Lạc và Chăm Pa, Phù Nam.
- Tìm ra những nội dung học sinh chưa biết, từ đó bổ sung khắc sâu kiến thức của bài
học cho học sinh.
- Khơi gợi sự tò mò, định hướng học sinh vào bài học mới.
- Phát triển năng lực giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác, tự học…;

2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Tổ chức trò chơi
3. Hình thức tổ chức: cả lớp
4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt động
GV tổ chức học sinh chơi trò chơi: “ Thêm cánh cho hoa”
* Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị các cánh hoa có ghi sẵn nội dung và hai nhụy hoa ghi
Văn Lang – Âu Lạc, một nhụy hoa ghi Chăm Pa và một nhụy hoa ghi Phù Nam đã dán
keo sẵn.
* Cách tổ chức:
- Bước 1. GV giới thiệu trò chơi và nêu mục tiêu:
Tổ chức trò chơi “Thêm cánh cho hoa” để kiểm tra kiến thức đã có về 3 quốc gia cổ đại
Văn Lang – Âu Lạc, Chăm Pa và Phù Nam, phát triển năng lực hợp tác, tư duy, giải quyết
vấn đề...
- Bước 2. GV chia lớp thành các đội chơi, phổ biến luật chơi:
+ Có 2 đội chơi (đội Văn Lang – Âu Lạc, đội Cham Pa và Phù Nam, mỗi đội khoảng
4-5 học sinh), 2 thư kí, học sinh còn lại làm giám khảo.
+ Luật chơi:
Mỗi đội được nhận 13 cánh hoa. Nhiệm vụ của mỗi đội là tìm xem cánh hoa nào
thuộc về đặc điểm Văn Lang – Âu lạc, cánh hoa nào thuộc về đặc điểm Cham Pa và
Phù Nam.
GV gắn 3 nhụy hoa lên bảng, khi giáo viên hô “Bắt đầu”, từng thành viên của ba đội chơi
nhanh chóng cầm các cánh hoa gắn vào nhụy để tạo thành bơng hoa hồn chỉnh (Hoặc cho
các đội cùng nhau thảo luận, cùng xếp hoa, khi hết thời gian thì mang hoa lên bảng dán).
Thời gian thực hiện khoảng 2- 3 phút.
Cách tính điểm: lắp ghép mỗi cánh hoa đúng được 10 điểm, gắn sai không bị trừ
điểm. Đội nào xong trước thưởng thêm 10 điểm.
- Bước 3. HS tham gia chơi: Dán các cánh hoa vào nhụy hoa để thành một bơng hoa
hồn chỉnh
- Bước 4. Giáo viên đưa ra thông tin phản hồi. Học sinh nhận xét kết quả các đội chơi.

Thư kí cơng bố kết quả. Giáo viên dẫn dắt vào bài học.

13


Ngoại
thương

Phía Băc

Văn hóa
Đơng sơn

Cơng cụ
bằng đồng

Văn Lang –
Âu Lạc

Phù
Nam

Bánh chưng
bánh dày

Nam Bộ

Trà Kiệu

Thánh địa

Mĩ Sơn

Ĩc Eo

Phía Băc

TK I - VI

Đồng Tháp

Chăm Pa

TCN tách
khỏi NN

Hin đu
giáo

Hỏa táng

Lạc hầu,
lạc tướng

Vũ nữ
Apsara

Khu Liên

Lâm Ấp

Khu
Liên

Văn hóa
Đơng sơn

Lâm Ấp

Trà Kiệu
Bánh
chưng
bánh dày

Văn Lang- Âu
Lạc

Lạc hầu,
lạc tướng

Cham Pa

Cơng cụ
bằng
đồng

Vũ nữ
Apsara

TCN tách
khỏi NN

Thánh
địa Mĩ
Sơn
Hỏa táng

Ĩc Eo
Nam Bộ

Ngoại
thương

Phù Nam
Đồng
Tháp
TK I - VI

Hin đu
giáo

Thơng qua trị chơi này giáo viên kiểm tra được một số kiến thức học sinh đã có về
các quốc gia cổ, đồng thời tạo hứng thú cho học sinh khi nghiên cứu bài mới một cách
tự nhiên. Phát triển các năng lực giải quyết vấn đề, hợp tác...của học sinh.
2.3.5.4. Xây dựng tình huống khởi động bằng các câu hỏi gắn với thực tiễn.
Mỗi câu hỏi/bài tập gắn với thực tiễn thường có 3 phần, phần thứ nhất và thứ hai
luôn luôn xuất hiện trong câu hỏi/bài tập loại này, phần thứ ba có thể có hoặc không
tùy theo dạng câu hỏi/bài tập.
14

Phần thứ nhất : Câu dẫn: phải mang tính chất nêu vấn đề ; gắn liễn với những tình
huống thực tiễn ; nội dung gây hứng thú với HS ; có thể trình bày dưới dạng chữ, biểu
đồ, hình ảnh, số liệu…
Phần thứ hai : Câu hỏi : gồm các dạng câu hỏi trắc nghiệm khách quan ; câu hỏi tự
luận có mục đích định hướng cho phần trả lời của HS.
Phần thứ ba : Các phương án trả lời. Có đối với câu hỏi trắc nghiệm khách quan.
Để thiết kế tình huống khởi động bằng các câu hỏi gắn với thực tiễn, GV cần nắm
vững cách biên soạn câu hỏi đồng thời lựa chọn vấn đề thực tiễn gần gũi với HS, phù
hợp với nội dung bài học, thường xuyên sưu tầm tư liệu, cập nhập kiến thức thực tiễn
để thuận lợi cho xây dựng các câu hỏi thực tiễn.
Ví dụ :Lịch sử Địa phương. Các di tích nhân vật lịch sử - văn hóa tiêu biểu của
Thanh Hóa.
Thời gian: 6 phút
1. Mục tiêu
- Huy động vốn kiến thức và vốn hiểu biết học sinh về các di tích nhân vật văn hóa tiêu
biểu của tỉnh nhà.
- Tìm ra những nội dung học sinh chưa biết, từ đó bổ sung khắc sâu kiến thức của bài học
cho học sinh, tạo hứng thú đối với học sinh khi tìm hiểu bài học mới.
- Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác, tự học…
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Đàm thoại
3. Hình thức tổ chức: cặp đơi.
4. Phương tiện: máy tính, máy chiếu
5. Tiến trình hoạt động
Bước 1: Học sinh đọc các câu đố sau :
Đất thiêng khí thụy Lam Sơn
Có người thánh chúa long nhan khác thường
Tiền là tiền nhật đăng quang
Hưng là hưng phục Lê Hồn nghiệp xưa ?
*****
Có bà nữ tướng

Vâng mệnh trời ra
Trị voi một ngà
Dựng cờ mở nước ?
Bước 2 : HS căn cứ vào đoạn thông tin, vốn kiến thức đã học và vốn hiểu biết hoạt
động cá nhân trả lời các câu hỏi sau:
Câu 1 : Các câu đố trên đề cập đến nhân vật nào ?
Gợi ý trả lời : Lê Lợi, Bà Triệu
Câu 2: Nêu những cảm nhận của em về các nhân vật đó ?
Gợi ý trả lời :
- Nhân vật.
- Gắn với di tích lịch sử nào ?
15


- Đặc trưng của di tích.
- Lễ hội vào thời gian nào ?.
- Đặc điểm mà em thích nhất ?
Câu 3 : Để góp phần gìn giữ và phát triển các di tích đó, là thanh niên học sinh
em thấy mình có trách nhiệm gì ?
Gợi ý trả lời:
- Gìn giữ
- Bảo tồn
- Phát huy
- Quảng bá….
Bước 3 : Học sinh thảo luận, trao đổi cặp đôi, bổ sung cho nhau. Giáo viên gọi một số
học sinh trả lời.
Bước 4 : Giáo viên đánh giá hoạt động của học sinh, dẫn dắt vào bài.
2.4. Kết quả đạt được.
2.4.1. Đối với giáo viên
- Sau khi tổ chức sinh hoạt tổ chuyên mơn với chun đề Xây dựng tình huống xuất

phát theo hướng phát triển năng lực người học trong dạy học Lịch sử 10, các đồng
nghiệp đánh giá như sau:
+ Phát huy được tính tích cực, khơi dậy sự hứng thú cho học sinh học tập.
+ Hình thành và phát triển cho HS cả năng lực chung và năng lực chuyên biệt.
+ Góp phần tích cực vào đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực
dạy học.
+ Có thể nhân rộng đề tài để các bạn đồng nghiệp tham khảo.
Sau một năm học áp dụng sáng kiến, nhiều đồng nghiệp cùng nhóm, tổ chun mơn
cũng đã có thay đổi tích cực trong q trình giảng dạy, cụ thể là đổi mới việc xây dựng
tình huống khởi động theo hướng phát triển năng lực người học, qua đó khẳng định
sáng kiến đã bước đầu được nhân rộng có hiệu quả.
2.4.2. Đối với học sinh
Tháng 9/2020 để phục vụ cho thực nghiệm sáng kiến, tôi tiến hành khảo sát hai
lớp 10A2 và 10A5 là hai lớp có chất lượng học sinh tương đối đồng đều biểu hiện qua
kết quả học tập cuối năm học 2020-2021. Khảo sát tiến hành qua quan sát thực tế, đối
thoại, các bài kiểm tra, kết quả tôi nhận thấy những lớp áp dụng sáng kiến đã có
những chuyển biến rất tốt. Từ chỗ chưa yêu thích mơn học, giờ học thì nay nhiều em
đã hứng thú và thích giờ học Lịch sử hơn. Các em đã chủ động, tích cực, sáng tạo
tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ học tập từ đó lĩnh hội các tri thức mới, trong
q trình đó các em đã phát huy được những năng lực vốn có của mình.
* Kết quả điều tra thái độ học tập Lịch sử ở một số lớp áp dụng sáng kiến như sau:

Lớp

Sĩ số

Số học sinh hứng thú với môn học
Đầu năm học
Sau khi áp dụng sáng kiến (sau
(Chưa áp dụng sáng kiến)

khi dạy thực nghiệm)
16


10A2
38
8
29
10A5
44
13
38
Tổng
82
21
67
* Kết quả điều tra thái độ học tập Lịch sử ở lớp thực nghiệm so với lớp đối chứng:
(Thời gian khảo sát đều là tháng 3-2019)
Số HS hứng thú
Số HS chưa hứng
Lớp
Sĩ số
với môn học
thú với môn học
10A6 (Lớp đối chứng)
45
12
33
10A7 (Lớp đối chứng)
45

8
37
10A2 (Thực nghiệm)
38
31
9
10A5 (Thực nghiệm)
44
35
9
Qua bảng thống kê cho thấy: Cùng một khoảng thời gian và cùng dạy về một bài
nhưng lớp đối chứng (10A6, 10A7) khơng được áp dụng sáng kiến thì có số học sinh
hứng thú với mơn học ít (chỉ 20 học sinh), ít hơn nhiều so với 2 lớp 10A2 và 10A5
được dạy thực nghiệm (66 học sinh) hứng thú với môn học. Tinh thần học tập của học
sinh lớp thực nghiệm hào hứng, tích cực khi được tham gia vào nhiều hoạt động học
tập khác nhau, tham gia trò chơi, được giao tiếp, hợp tác với bạn bè,...
* Kết quả thông qua bài kiểm tra so sánh giữa lớp thực nghiệm với lớp đối chứng:
Kết quả
Lớp
Sĩ số
Yếu
TB
Khá
Giỏi
(HS) SL
%
SL % SL % SL %
10A6 (Lớp đối chứng)
45
6

13
23 51 14 31 2
5
10A7 (Lớp đối chứng)
45
8
18
22 49 14 31 1
2
10A2(Lớp thực nghiệm)
38
0
0
9
24 21 55 8
21
10A5(Lớp thực nghiệm)
44
0
0
12 27 22 50 10 23
Nhận xét: Lớp thực nghiệm được áp dụng sáng kiến so với lớp đối chứng:
- % số HS đạt điểm yếu, TB thấp hơn hẳn so với lớp đối chứng.
- % số HS đạt điểm khá, giỏi cao hơn lớp đối chứng.
- Đặc biệt hai lớp thực nghiệm khơng có học sinh đạt điểm yếu.
=> Qua thực nghiệm, kết quả học tập của học sinh lớp 10B1,10B5 được nâng cao rõ rệt
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận.
Từ thực trạng việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng
lực người học trong trường THPT hiện nay, thực tế việc tổ chức hoạt động tình huống

khởi động thơng qua q trình khảo sát tại trường THPT Triệu Sơn 2; thực trạng thái
độ hứng thú đối với học tập nói chung, bộ mơn Lịch sử nói riêng. Để thực hiện đổi
mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học tôi đã đưa
ra các giải pháp:
17


- Đề xuất quy trình xây dựng tình huống khởi động theo hướng phát triển năng lực
học sinh.
- Quy trình tổ chức một tình huống khởi động.
- Thực nghiệm xây dựng tình huống khởi động theo định hướng phát triển năng lực
học sinh trong dạy học Lịch sử trường THPT
Việc áp dụng giải pháp đã thu lại những kết quả khả quan và được khẳng định:
+ Các tình huống khởi động xây dựng trong sáng kiến là tài liệu tham khảo bổ ích,
là giải pháp giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực.
+ Đóng góp vào mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đó là:
“Chuyển mạnh q trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn
diện năng lực và phẩm chất người học...”.
3.2. Kiến nghị đề xuất.
Qua quá trình dạy học và thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm, tơi có một số ý
kiến như sau:
* Với Sở Giáo dục và Đào tạo:
+ Cần tiếp tục tổ chức lớp tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh
giá theo định hướng phát triển năng lực người học.
+ Nhân rộng sáng kiến để giáo viên tham khảo học tập.
* Với nhà trường:
+ Nhà trường, Ban chuyên môn cần tổ chức chuyên đề cấp trường về đổi mới phương
pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
+ Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất (trang bị phòng máy chiếu, phương tiện

dạy học hiện đại,...) cho giáo viên tiếp cận, đổi mới phương pháp dạy học.
* Với giáo viên:
- Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực; kết hợp đa dạng các
phương pháp; sử dụng các kĩ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo.
- Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lí hỗ trợ
dạy học.
- Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh.
- Đổi mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
Do điều kiện thời gian nên trong khuôn khổ sáng kiến tơi chỉ xây dựng một số
tình huống khởi động trong dạy học Lịch sử ở lớp 10 . Các vấn đề tôi đưa ra không
tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của đồng
nghiệp để sáng kiến được hoàn thiện, vận dụng sâu rộng hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THPT Triệu Sơn 2
đã giúp đỡ tơi hồn thành đề tài này. Chân thành cảm ơn quý thầy cô cùng bạn đọc đã
bớt chút ít thời gian quý báu để quan tâm đến đề tài này.
XÁC NHẬN CỦA THỦ

Thanh Hóa, ngày 06 tháng 05 năm 2021
18


TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh
nghiệm của mình viết, khơng sao chép kinh
nghiệm nội dung của người khác.

Lê Xuân Phong

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Tài liệu tập huấn: Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng
phát triển năng lực học sinh. Môn Lịch sử - Cấp THPT. Hà Nội - 2014
[2]. Tài liệu tập huấn: Xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực học sinh. Môn Lịch sử. Hà Nội năm 2014
[3]. Phan Ngọc Liên ( Tổng chủ biên), Sách giáo khoa Lịch sử 10 - NXB GD Việt
Nam, 2013
19


[4]. Mô đun THPT 18 “ Phương pháp dạy học tích cực” của Bộ giáo dục.
[5]. Dạy và học tích cực – Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học – Bộ giáo dục và
đào tạo.
[6]. Tham khảo một số tài liệu trên mạng internet
- Nguồn: http://tạp chí giáo dục.com.vn.
- Nguồn: http://tạp chí tuyên giáo.
- Nguồn youtobe.com/ Hào khí ngàn năm – Tầm nhìn của Lý Thái Tổ về việc
dời đô /Lịch sử.
- Nguồn: http://tài liệu.com.vn

20