Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG CỦA
HỌC SINH TRONG GIỜ NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG
THPT QUA HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Người thực hiện: Hoàng Thị Xuân
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực: Ngữ Văn

THANH HÓA NĂM 2021


MỤC LỤC
I. MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1.1. Lí do chọn đề tài.............................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................1
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu......................................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................2
1.5. Những điểm mới của SKKN..........................................................................2
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM................................................4
2.1. Cơ sở lý luận..................................................................................................4
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm..................5
2.3. Giải pháp đã sử dụng......................................................................................6
2.3.1. Kĩ thuật cơ bản khi xây dựng hoạt động khởi động....................................6
2.3.2. Hình thức tổ chức thảo luận nhóm..............................................................7
2.3.3. Hình thức sử dụng trị chơi trong dạy học văn............................................9

2.4. Kết quả thực nghiệm....................................................................................10
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ..........................................................................13
3.1. Kết luận........................................................................................................13
3.2. Kiến nghị......................................................................................................13


I. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Những năm gần đây, cùng với việc đổi mới phương pháp dạy - học, kiểm
tra, đánh giá, Bộ Giáo dục và Đào tạo có những đổi mới trong việc ra đề thi
THPT mơn Ngữ văn. Điều đó đã thực sự phát huy được tính sáng tạo và kiểm tra
được năng lực cảm thụ văn học của học sinh... Chính cách ra đề thi như thế đã
tác động tích cực đến q trình đổi mới dạy và học môn Ngữ văn ở các trường
THPT . Để giúp học sinh nhận thức rõ vị trí quan trọng của môn Ngữ văn trong
kỳ thi THPT quốc gia, trong q trình giảng dạy, bản thân tơi đã đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện
năng lực tự học cho học sinh - điều kiện quan trọng, chủ yếu nâng cao chất
lượng dạy học và là điều kiện đảm bảo cho việc kiểm tra, đánh giá năng lực học
sinh.
Đứng trước yêu cầu của xã hội, trước thực trạng dạy học môn Ngữ văn,
hiện nay, tôi luôn trăn trở, suy nghĩ làm thế nào để vận dụng một cách có hiệu
quả những phương pháp dạy học tích cực để nâng cao chất lượng dạy học bộ
mơn. Trong q trình giảng dạy, tơi nhận thấy vai trị quan trọng và ưu thế của
hoạt động khởi động - đây là hoạt động nhằm khơi dậy hứng thú học văn của
học sinh, kích thích sự phát triển trí tuệ và giúp các em lưu giữ kiến thức lâu
hơn. Hoạt động khởi động có ý nghĩa quan trọng trong việc tổ chức, giúp học
sinh chiếm lĩnh tri thức một cách có hệ thống và tạo khơng khí học tập sơi nổi,
giúp học sinh hình thành được phương pháp tự học, góp phần nâng cao hiệu quả
giờ học Ngữ văn. Đó là lí do tơi chọn đề tài: Phát huy tính tích cực, chủ động
của học sinh trong giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động.

1.2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu hướng vào mục đích tìm tịi và khẳng định vai trị, tác
dụng của việc Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ Ngữ
văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động. Đáp ứng việc dạy và học có
chất lượng theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học mà Đảng, Nhà nước và
Ngành giáo dục ln quan tâm và đề cao hiện nay, góp phần định hướng, tạo

1


tâm thế, giúp học sinh hứng thú với bài học mới, rèn luyện cho học sinh một số
kĩ năng như: thuyết trình, thảo luận nhóm, tổ chức trị chơi… để giúp học sinh
khám phá, cảm thụ tác phẩm văn học một cách trọn vẹn.
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng:
Đối tượng học tập là học sinh lớp 12 Trường THPT Nguyễn Trãi, Thành
phố Thanh Hóa (cụ thể lớp 12C4, 12C8).
Đối tượng nghiên cứu là Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh
trong giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động - chương trình
Ngữ văn lớp 12 ( chương trình chuẩn).
- Phạm vi đề tài lựa chọn là: Phát huy tính tích cực, chủ động của học
sinh trong giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng những phương pháp chủ yếu sau:
* Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
Chúng tôi tiến hành phương pháp này thông qua việc tiếp cận các tài liệu,
phân tích và tổng hợp lý thuyết để có những dữ liệu cho đề tài của mình.
* Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phương pháp trao đổi với giáo viên và học sinh (tiến hành ở trường
THPT Nguyễn Trãi).

- Phương pháp điều tra, khảo sát dự giờ.
- Phương pháp thực nghiệm (giảng dạy lớp 12C4, 12C8).
* Phương pháp thống kê - phân loại, so sánh, tổng hợp.
1.5. Những điểm mới của SKKN
- Văn học là môn học đặc thù có tính nghệ thuật và tính khoa học của nó.
Ngồi việc cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản như các môn học
khác, môn học Ngữ văn cịn tác động đến tư tưởng, tình cảm, đem lại niềm vui,
sự hứng thú học tập cho học sinh, góp phần trực tiếp vào việc giáo dục đạo đức,
nhân cách cho mỗi học sinh… Như vậy, việc vận dụng đổi mới phương pháp

2


dạy học là vô cùng cần thiết – đặc biệt là Phát huy tính tích cực, chủ động của
học sinh trong giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động
- Tạo tâm thế chủ động để học sinh đam mê môn học.

3


II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận
Chương trình giáo dục phổ thơng ban hành kèm theo quyết định số
16/2006/ QĐ- BGDDT ngày 5/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GDĐT đã nêu: “Phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với
đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học;
bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện

giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học
theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng
kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều,
ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo
cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực.
Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chủ yếu
các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng
công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản; toàn diện GD&ĐT, Nghị
quyết số 29- NQ/TW ngày 4/11/2013 nhấn mạnh “Đối với giáo dục phổ thông,
tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân,
phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng
cao chất lượng giáo dục tồn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống,
đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng
kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học
tập suốt đời.”
Ngồi ra, u cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học cịn được cụ thể
hóa trong các văn bản chỉ đạo về việc thực hiện nhiệm vụ năm học hàng năm
của Bộ Giáo dục và Đào tạo; hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học của Sở

4


Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa; kế hoạch năm học của Nhà trường và kế hoạch
thực hiện nhiệm vụ năm học của mỗi giáo viên.
Khởi động: theo từ điển tiếng Việt, khởi động được hiểu là “thực hiện
những động tác nhẹ trước khi bắt đầu”[1;56]. Như vậy, hoạt động khởi động
được hiểu là một hoạt động nhằm thực hiện những thao tác cơ bản, nhẹ nhàng
trước khi bắt đầu thực hiện một cơng việc cụ thể nào đó.
Một tiết học được coi là một hoạt động tổng thể diễn ra trong thời gian 45

phút đối với bậc THPT. Trong đó bao gồm các hoạt động của thầy và hoạt động
của trị một cách nhịp nhàng để hình thành được kiến thức - kỹ năng và các năng
lực cần thiết.
Trước thực trạng đổi mới căn bản, toàn diện của ngành giáo dục, người
giáo viên trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giảng dạy cần có sự đổi mới trong
phương pháp tổ chức hoạt động để kích thích sự sáng tạo, khơi dậy nhu cầu
khám phá, tìm hiểu kiến thức của các em học sinh. Sự đổi mới đó khơng phải
chỉ thể hiện trong đổi mới phương pháp hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức
bài học, mà qua hoạt động khởi động để các em có được điểm xuất phát tốt nhất
trước khi tìm hiểu kiến thức mới.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Hoạt động khởi động là một yêu cầu quan trọng trong việc dạy và học
mơn Ngữ Văn. Có chuẩn bị hoạt động khởi động tốt thì học sinh mới có thể lĩnh
hội tốt kiến thức trong quá trình đọc - hiểu văn bản. Một tiết dạy thu hút được sự
chú ý, kích thích được sự tị mị tìm hiểu của học sinh phải xuất phát ngay từ đầu
tiết dạy, để tạo nên hứng thú học tập cho học sinh trong suốt quá trình diễn ra
tiết học. Tuy nhiên trên thực tế, cá nhân tôi (ở các năm học trước) và hầu hết
giáo viên khi thiết kế kế hoạch dạy học thường chỉ làm theo hình thức giới thiệu
qua một chút để vào bài. Do đó tiết học tương đối khơ khan; thiên về lý thuyết
và giảng giải mà thiếu đi sự hợp tác tích cực của học sinh. Ngay từ khi bước vào
bài, học sinh đã có tâm lý thụ động chờ giáo viên dẫn dắt nội dung và truyền thụ
một chiều, từ đó sẽ khó tạo tâm thế để các em sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ một
cách tích cực ở các hoạt động tiếp theo của bài học.

5


Trong khơng khí của cơng cuộc đổi mới cơng tác giảng dạy hiện nay, một
trong những điều mà mọi người đang quan tâm là làm thế nào để khơi dậy tiềm
lực nội tại mỗi học sinh trong quá trình học tập. Tạo điều kiện để học sinh có thể

tự học, tự đọc, tự tiếp cận tri thức. Đây là xu hướng giáo dục tích cực đang được
đặc biệt chú trọng.
Trong q trình tìm hiểu và nghiên cứu, tơi nhận thấy vai trị của việc
Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học Ngữ văn ở
trường THPT qua hoạt động khởi động là rất quan trọng, và việc đổi mới cần
quan tâm, chú trọng thực hiện ngay từ hoạt động khởi động vào bài dạy để học
sinh hấp dẫn và lôi cuốn hơn, trên thực tế điều này chưa được giáo viên giảng
dạy bộ môn Ngữ văn quan tâm.
2.3. Giải pháp đã sử dụng
2.3.1. Kĩ thuật cơ bản khi xây dựng hoạt động khởi động
Hoạt động khởi động phải xác định rõ mục tiêu cần đạt, phương pháp và
kỹ thuật tổ chức, phương tiện cần dùng; chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh một
cách rõ ràng. Nhiệm vụ khi chuyển giao cho học sinh trong hoạt động khởi động
cần thiết tạo hứng thú cho học sinh, tạo ra tình huống có vấn đề để dẫn dắt học
sinh vào phần hình thành kiến thức mới.
Với hình thức đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính
tích cực, chủ động của học sinh ngay từ hoạt động khởi động, học sinh trực tiếp
tham gia nên sẽ cần lượng thời gian nhiều hơn. Do đó khi xây dựng kịch bản cho
hoạt động khởi động, giáo viên cần lưu ý: không lấy những nội dung không thiết
thực với bài học, tránh lấy những nội dung mang tính chất minh họa, mà cần cụ
thể sử dụng nội dung bài học để khởi động, sao cho trong khởi động sẽ bao quát
được nội dung bài học, qua đó giúp giáo viên biết được học sinh đã có kiến thức
gì trong bài mới và chưa biết gì, để khai thác sâu vào những nội dung học sinh
chưa biết (điều này có thể sẽ khác nhau ở từng lớp nên giáo viên cần có sự điều
chỉnh kịp thời để phù hợp với đối tượng học sinh ở các lớp).
Hoạt động khởi động là bước “thực hiện các động tác nhẹ trước khi thực
hiện công việc” nên việc khởi động cũng cần nhẹ nhàng và sinh động để tạo sự

6

hấp dẫn cho học sinh. Việc đặt câu hỏi hay tình huống khởi động cần chú ý tạo
được hứng thú cho học sinh: để học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham
gia trả lời câu hỏi hoặc tham gia vào các tình huống khởi động. Câu hỏi tình
huống đưa ra ở phần này cũng cần có nhiều mức độ, trong đó nhất thiết phải có
câu dễ để học sinh nào cũng có thể trả lời được, khi các em trả lời được sẽ cảm
thấy vui vẻ, thích thú để tạo tâm lý tốt khi vào bài học.
Ở mỗi hoạt động khởi động đều xuất phát từ nội dung bài học, nhưng nếu
tình huống nào đưa ra học sinh cũng giải quyết được thì các em sẽ khơng có
hứng thú tìm hiểu kiến thức mới, khơng kích thích được trí tò mò và nhu cầu học
tập một cách chủ động và tích cực của các em. Do đó bên cạnh câu hỏi dễ, cần
có một lượng nhất định các câu hỏi khó liên quan đến nội dung bài học, địi hỏi
học sinh phải tư duy, phải chủ động khai thác kiến thức mới thì mới trả lời được.
Do đó, trong hoạt động khởi động, nếu giáo viên tìm ra được tình huống khó
nhưng lại hấp dẫn; kích thích trí tị mị của các em, thì dù là học sinh khá, giỏi
hay học sinh trung bình, học sinh yếu cũng sẽ có nhu cầu tìm hiểu để trả lời. Từ
đó dẫn các em vào bài học một cách tự nhiên, không gị bó mà các em tự giác,
tích cực học tập để giải quyết cái khúc mắc đã được đưa ra từ tình huống ban
đầu.
2.3.2. Hình thức tổ chức thảo luận nhóm
Đặc trưng của phương pháp thảo luận nhóm là cho học sinh được hội
thoại tự do theo nhóm của mình, học sinh có cơ hội trình bày ý kiến, suy nghĩ
của mình và được nghe ý kiến của bạn. Mọi ý kiến đều được trân trọng bao gồm
cả những kinh nghiệm mà các em có được. Ở phương pháp này, học sinh cũng
có cơ hội sử dụng các kĩ năng nhận biết bậc cao như đánh giá và tổng hợp. Khi
tổ chức cho các em thảo luận, hoạt động theo nhóm sẽ tạo khơng khí thi đua sơi
nổi, thoải mái trong giờ học. Ngồi ra cịn khơi dậy sự gắn bó với tập thể, tạo sự
hứng thú, tạo cơ hội cho các em học hỏi. Những học sinh nhút nhát thường ít
phát biểu trong lớp, sẽ có mơi trường tốt để động viên tham gia xây dựng bài. Ở
hoạt động này các lỗi sai đều được giải đáp, học sinh tự sửa lỗi và học tập lẫn

7


nhau trong khơng khí rất thoải mái và sơi nổi. Học sinh có thể cùng nhau đạt
được những điều mà các em khơng thể làm được một mình.
Ví dụ : Khi dạy Tiết 5

TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
(Phần II - Tác phẩm)
Hồ Chí Minh

Hoạt động khởi động (5 phút)
* Mục tiêu / Phương pháp / Kĩ thuật dạy học
- Mục tiêu: Đặt vấn đề vào bài mới, giúp học sinh có tâm thế thoải mái,
chủ động khi tiếp cận kiến thức mới.
- Phương pháp/ Kĩ thuật: Động não, trực quan
* Hình thức tổ chức hoạt động: Nhóm
Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài học bằng câu hỏi sau:
Những văn bản nào sau đây thuộc văn nghị luận mà em đã được học ở
Ngữ văn 10 và 11:
a/ Hiền tài là nguyên khí của quốc gia (Thân Nhân Trung)
b/ Tựa Trích diễm thi tập (Hoàng Đức Lương)
c/ Một thời đại trong thi ca (Hoài Thanh)
d/ Tôi yêu em (Puskin)
Bước 2: Học sinh thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả
Học sinh trao đổi nhanh với các bạn trong nhóm để trả lời câu hỏi dưới sự
quan sát, định hướng của giáo viên.
Bước 3: Giáo viên nhận xét, chốt kiến thức và dẫn vào bài mới

Bên cạnh những tác phẩm văn học nghệ thuật, trong chương trình Ngữ
văn, chúng ta cịn được tiếp xúc khơng ít những văn bản nghị luận được các tác
giả trình bày bằng hệ thống lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, luận cứ xác thực,
mang tính truyền cảm và tính chiến đấu cao. Một trong những áng văn nghị luận
giàu giá trị tư tưởng và nghệ thuật là Tun ngơn Độc lập của Hồ Chí Minh.
Như vậy, với hình thức thảo luận nhóm vai trị của người giáo viên rất
quan trọng, giáo viên là người tổ chức, tạo điều kiện lắng nghe và hỗ trợ khi cần.

8


Giáo viên không nên can thiệp sâu vào cuộc thảo luận của học sinh, nên tôn
trọng để học sinh chủ động làm việc. Tuy nhiên, giáo viên nên theo sát diễn biến
cuộc thảo luận và có thể tham gia như một thành viên để dẫn dắt, ghi nhận
những tích cực của học sinh bằng ngôn ngữ, cử chỉ, ánh mắt, nụ cười.
2.3.3. Hình thức sử dụng trị chơi trong dạy học văn
Đối với việc sử dụng trị chơi thì cũng cần chú ý lựa chọn trò chơi phù
hợp với từng nội dung bài dạy và thời gian của tiết học. Có thể chơi các trị chơi:
“Giải ơ chữ”, “Tiếp sức”,… Để dạy các văn bản những tác phẩm truyện, chúng
ta có thể tổ chức cho học sinh chơi trị chơi “Giải ô chữ” bằng cách kẻ sẵn các ô
chữ trên bảng phụ và đưa các câu hỏi gợi ý. Tuy nhiên, phải chú ý một điều là
khi tổ chức các trò chơi, giáo viên cần lưu ý nêu trước thể lệ trò chơi và quy
định thời gian cho học sinh biết để thực hiện. Và đặc biệt phải chú ý kết hợp với
các phương pháp khác để có hiệu quả cao trong tiết dạy. Khi đưa ra câu hỏi
trong trò chơi “Giải ô chữ”, giáo viên cần chuẩn bị sẵn những câu hỏi gợi mở để
học sinh nhanh chóng tìm ra ô chữ, không để ảnh hưởng đến tiết học, và cuối
cùng học sinh sẽ tìm ra được từ khóa chính là nội dung bài học hoặc một phần
của bài học.
Ví dụ : Khi dạy Tiết 68

CHIẾC THUYỀN NGỒI XA
Nguyễn Minh Châu

Hoạt động khởi động (5 phút)
* Mục tiêu / Phương pháp / Kĩ thuật dạy học
- Mục tiêu: Đặt vấn đề vào bài mới, giúp học sinh có tâm thế thoải mái,
chủ động khi tiếp cận kiến thức mới.
- Phương pháp/ Kĩ thuật: Động não, trực quan
* Hình thức tổ chức hoạt động:
Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ
- Trình chiếu tranh ảnh, cho học sinh xem Chiếc thuyền ngồi xa.
- Chuẩn bị bảng lắp ghép.
- Nhìn hình đốn tác giả Nguyễn Minh Châu.
- Lắp ghép tác phẩm với tác giả.

9


- Xem một đoạn video clip về cuộc sống của người dân vùng biển.
Bước 2: Học sinh thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả
Học sinh tập trung cao và hợp tác tốt để giải quyết nhiệm vụ.
Bước 3: Giáo viên nhận xét, chốt kiến thức và dẫn vào bài mới
Sau năm 1975, miền Nam được giải phóng, Bắc Nam đã sum họp một
nhà, đất nước Việt Nam bước vào giai đoạn xây dựng, phát triển trong hồ bình.
Điều đó cũng đã mở ra cho văn học những tiền đề mới. Nhiều nhà văn đã trăn
trở, tìm tịi hướng đi mới cho văn học: khám phá đời sống ở phương diện đời
thường, trên phương diện đạo đức, thế sự. Một trong những cây bút tiên phong
mở đường tinh anh và tài năng nhất là nhà văn Nguyễn Minh Châu. Ta đã gặp
một Nguyễn Minh Châu trong truyện ngắn đầy nghịch lý “Bến quê” và một lần
nữa ta lại được tìm hiểu một truyện ngắn xuất sắc khác của ơng - truyện ngắn

“Chiếc thuyền ngồi xa”.
Trong chương trình Ngữ văn THPT, cịn nhiều bài học có thể áp dụng một
cách linh hoạt hình thức thảo luận nhóm và tổ chức trị chơi, thuyết trình…
Chương trình đổi mới giáo dục trên phạm vi toàn quốc trong những năm vừa
qua đã và đang được xã hội quan tâm sâu sắc. Một trong những nhiệm vụ cơ bản
của đội ngũ nhà giáo là không ngừng cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm giáo
dục học sinh lĩnh hội kiến thức một cách chủ động sáng tạo. Chính vì thế, người
giáo viên trực tiếp giảng dạy phải biết vận dụng các phương pháp hoạt động trên
lớp một cách hợp lí, cụ thể, phù hợp với từng đối tượng học sinh nhằm khơi dậy
niềm say mê, sáng tạo và khả năng khám phá thế giới xung quanh.
2.4. Kết quả thực nghiệm
Như vậy, với việc phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong
giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động giáo viên không áp đặt
các đơn vị kiến thức mà trao quyền chủ động chiếm lĩnh tri thức cho học sinh:
thu hút được sự chú ý và tham gia của học sinh vào hoạt động học tập tích cực,
chủ động kích thích sự sáng tạo của học sinh thâm nhập vào tác phẩm và trải qua
quá trình tư duy sâu sắc.

10


Giáo viên cần căn cứ vào đối tượng học sinh lớp mình đang dạy, cân nhắc,
lựa chọn những câu hỏi sao cho thích hợp. Sau khi đã chọn được đúng câu hỏi
thích hợp rồi, điều quan trọng là: phải sắp xếp những câu hỏi ấy thành một hệ
thống, dẫn dắt học sinh vào bài học. Điều này đòi hỏi giáo viên vừa phải nghiên
cứu hệ thống câu hỏi, vừa phải hướng dẫn học sinh soạn bài một cách chu đáo.
Hoạt động khởi động trong giờ Ngữ văn không phải là biện pháp duy nhất
dẫn đến kết quả cao trong giờ học. Nhưng dù sao nó cũng góp phần đáng kể
trong việc bồi dưỡng óc thẩm mỹ, tính năng động, từ đó rèn luyện năng lực trí
tuệ cho học sinh. Vì vậy, nâng cao chất lượng dạy và học trong giờ Ngữ văn là

một việc cần thiết của giáo viên. Muốn vậy, giáo viên cũng phải theo phương
châm hiểu biết, khám phá, sáng tạo trong khi soạn bài và đọc hiểu tác phẩm:
hiểu thấu cuộc sống và con người được phản ánh trong tác phẩm và hiểu thấu
đối tượng tác động; học sinh lớp mình, khám phá cái hồn của tác phẩm, mức độ
hiểu biết, rung cảm của học sinh để từ đó học sinh được chủ động, tích cực làm
việc, hiểu bài, cảm nhận được cái hay, các đẹp của tác phẩm văn học, làm cho
học sinh có hứng thú học văn học hơn.
Một tiết học thành công là: tiết học đó tất cả học sinh đều hăng hái sơi nổi
trong giờ học, các em chủ động tiếp thu kiến thức và ln cảm thấy thoải mái,
nhẹ nhàng. Từ đó học sinh ngày càng u thích bộ mơn Ngữ văn và người giáo
viên cũng thêm yêu nghề gắn bó với nghề nghiệp của mình. Đó cũng chính là
hiệu quả mà sáng kiến kinh nghiệm này của tôi mong muốn đạt được. Tơi chỉ hy
vọng nó sẽ đóng góp một phần nhỏ vào quá trình đổi mới phương pháp dạy và
học để xây dựng phong trào “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”.[2;40]
Quan niệm dạy học truyền thống với tất cả bề dày kiến thức, các kinh
nghiệm phong phú của nó, nhìn chung cịn có một nhược điểm lớn - đó là chưa
phát huy đúng mức tính tích cực, chủ động. Vì vậy, tơi chú trọng xây dựng các
câu hỏi với hình thức đa dạng (câu hỏi tạo khơng khí, dẫn dắt nhằm tác động vào
tâm lý học sinh để các em phải băn khoăn, thắc mắc, chuẩn bị tâm thế huy động
kiến thức để giải quyết vấn đề được nêu).

11


Đặc biệt tơi coi trọng việc xây dựng tình huống học tập trung tâm, nhờ
vậy khơng khí giờ học sơi nổi, phát huy được vai trò chủ thể của học sinh. Các
em chẳng những được trải nghiệm cảm giác băn khoăn, ngạc nhiên, thích thú mà
cịn xác định được cốt lõi vấn đề cần nắm vững trong tiết học, có được cái nhìn
bao qt về hướng đi, cái đích phải hướng tới của một giờ học.
Thực tế giảng dạy ở HKII năm học 2020-2021, tôi đã luôn chú trọng việc

phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ Ngữ văn ở trường
THPT qua hoạt động khởi động góp phần nâng cao hiệu quả giờ học Ngữ văn:
- Khơng khí các tiết dạy ở HKI thường trầm, học sinh ít phát biểu ý kiến,
thời lượng của tiết học cảm thấy eo hẹp hơn.
- Ở HKII, việc giáo viên chú trọng đến phát huy tính tích cực, chủ động
của học sinh trong giờ Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động thực
sự đã đem lại một hiệu quả nhất định:
+ Học sinh đã có sự hào hứng hơn trong học tập, bởi các em được hoạt
động nhiều hơn, chủ động hơn và do đó cũng tích cực hơn.
+ Giúp các em tích cực và tự tin khi phát biểu ý kiến xây dựng bài. Các
em mạnh dạn đưa ra những nhận xét, kết luận của bản thân. Điều đó khơng chỉ
giúp học sinh hiểu mà cịn khắc sâu được kiến thức bài học một cách có hệ
thống.
+ Đặc biệt, việc phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong giờ
Ngữ văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động cịn giúp học sinh trở nên
sơi nổi, hứng thú và tích cực xây dựng bài, rèn luyện năng lực tự học. Đó cịn là
cơ sở để các em có ý thức chủ động, sáng tạo trong quá trình học hiểu cũng như
khi viết bài văn nghị luận.
- Kết quả cụ thể về xếp loại của bộ môn: ở HKII, số học sinh khá, giỏi
tăng đáng kể, đặc biệt là khơng cịn học sinh học lực yếu.
Lớp Số HS
12C4 49
12C8 48

Yếu
Trung bình
Khá, giỏi
Học kì I Học kì II Học kì I Học kì II Học kì I Học kì II
03
0

37
33
09
16
0
0
28
18
20
30

12


III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Nghệ thuật dạy văn là nghệ thuật khêu gợi, phát triển trí tưởng tượng, phát
huy năng lực chủ động, sáng tạo của người học, dạy văn để tất cả học sinh hiểu
thấu đáo một văn bản văn học, đặc biệt có ý nghĩa trong việc tiếp nhận tác phẩm
văn học cho học sinh là việc làm có ý nghĩa đối với cả học sinh và giáo viên,
dạy văn để các em có lịng u quý say mê với văn học là kết quả của quá trình
giáo viên thực sự tâm huyết, đam mê với nghề, và học sinh hứng thú, đó cũng là
điều tơi thực hiện và gửi gắm ở đề tài này: phát huy tính tích cực, chủ động
của học sinh trong giờ Ngữ Văn ở trường THPT qua hoạt động khởi động,
thiết nghĩ cũng là một việc làm cần thiết có ý nghĩa đối với tất cả các giáo viên
dạy bộ môn Ngữ văn hiện nay.
3.2. Kiến nghị
3.2.1. Đối với học sinh
Bản thân mỗi học sinh phải có ý thức đọc - hiểu văn bản văn học. Từ đó
xác định cho mình một động cơ, một thái độ học tập nghiêm túc, một định

hướng cụ thể khi học, tìm hiểu tác phẩm văn học phải đọc kỹ tác phẩm, sống
cùng tác phẩm, soạn bài trước khi đến lớp, ln suy nghĩ tìm tịi để có thể tìm
được những ý sâu xa tiềm ẩn trong tác phẩm… đồng thời giúp học sinh có kiến
thức cơ bản, chắn chắn về tác phẩm văn học để viết tốt bài văn trước mọi dạng
đề thi.
3.2.2. Đối với giáo viên
- Trách nhiệm của mỗi giáo viên đứng lớp hiện nay thật sự là quan trọng
mang tính quyết định đến sự thành cơng của mỗi tiết dạy. Vì vậy, mỗi thầy cơ
giáo cần thiết phải tìm tịi và học hỏi những đổi mới cũng như những kinh
nghiệm quý báu từ đồng nghiệp để ngày càng nâng cao hơn nữa chất lượng dạy
và học. Đồng thời cũng là để thực hiện tốt yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo
“Mỗi thầy cô là một tấm gương tự học, tự sáng tạo…”.[3,20]
- Đổi mới phương áp giảng dạy nói chung, dạy học Ngữ văn nói riêng đã
và đang được tiến hành tích cực và có hiệu quả. Vì vậy, để phát huy tính tích

13


cực, chủ động của học sinh trong giờ Ngữ Văn ở trường THPT qua hoạt
động khởi động thực sự đã giúp tơi có được những thành cơng đáng kể trong
giảng dạy bộ mơn.
Với những điều đã trình bày ở trên và bằng thể nghiệm của chính mình,
tơi cũng mong đóng góp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng giảng
dạy Ngữ văn trong Trường THPT Nguyễn Trãi.
Nhân đây, tôi cũng xin được chân thành cảm ơn các bạn đồng nghiệp, Tổ
chuyên môn, Ban giám hiệu Nhà trường và các em học sinh lớp 12C4, 12C8
Trường THPT Nguyễn Trãi đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình hồn
thành Sáng kiến kinh nghiệm (SKKN) này.
SKKN của bản thân tôi được rút ra từ thực tế giảng dạy. Có thể cịn những
vấn đề phải được trao đổi, bàn bạc thêm. Tơi mong nhận được sự quan tâm và

đóng góp của các bạn đồng nghiệp.
Xin trân trọng cảm ơn!
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 26 tháng 4 năm
2021
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, khơng sao chép nội dung
của người khác.
Người thực hiện

Hoàng Thị Xuân

14


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Từ điển Tiếng Việt (2003), NXB Đà Nẵng.
[2]. I.F Khazlamop, Phát huy tính tích cực của học sinh như thế nào, 1978
[3]. Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định
hướng phát triển năng lực học sinh môn Ngữ văn - Bộ Giáo dục và Đào tạo,
năm 2014.

15


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC

CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Hoàng Thị Xuân
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên - Trường THPT Nguyễn Trãi

TT

1.
2.
3.
4.
5.

6.

7.

Tên đề tài SKKN

Cấp tỉnh

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)
B

2002 - 2003

Cấp tỉnh

C

2003 - 2004

Cấp tỉnh

C

2004 - 2005

Cấp tỉnh

C

2005 - 2006

Cấp tỉnh

B

2008 - 2009

Cấp tỉnh

C

2014 - 2015

Cấp tỉnh

C

2017 - 2018

Cấp đánh giá xếp
loại
(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh; Tỉnh...)

Giảng thơ, dạy tiếng…
Rèn luyện năng lực cảm thụ và
phân tích tác phẩm văn học
cho học sinh.
Một số kinh nghiệm về việc
dạy từ.
Một cách đặt câu hỏi trong giờ
giảng văn.
Phương pháp truyền thụ môn
văn cho học sinh ở trường
THPT.
Phát huy tính tích cực, chủ
động của học sinh trong giờ
đọc văn ở trường THPTqua
hoạt động Đọc - hiểu văn bản.
Cách thức xây dựng hệ thống
câu hỏi nhằm góp phần nâng
cao hiệu quả trong Đọc - hiểu
văn bản “Đây thôn Vĩ Dạ” của
Hàn Mặc Tử.

16

Năm học
đánh giá
xếp loại