Tài liệu Tiểu luận ”Cở sở lý luận và thực tiễn của cách mạng khoa học công nghệ ở nước ta hiện nay” doc

----------

TIỂU LUẬN

LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CÁCH
MẠNG KHOA HỌC – CÔNG NGHỆ Ở
NƯỚC TA HIỆN NAY

Giáo viên hướng dẫn

:

Họ tên sinh viên

:

----------

1


MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
B. NỘI DUNG CHÍNH

3

I.cở sở lý luận và thực tiễn của cách mạng KH- CN ở nước ta hiện nay .
1.Sự cần thiết phải phát triển KH- CN

2..Nội dung KH-CN và hướng tác động của KH- CN ở Việt Nam

6

a. Nội dung KH-CN
b. Hướng tác động của KH-CN
3.Vai trị của khoa học cơng nghệ

8

a.Với sự nghiệp cơng nghiệp hố - hiện đại hố nơng thơn và phát triển nông
thôn .
b.Mối quan hệ giữa KH- CN với sản xuất vật chất
c.Khoa học – công nghệ đã nhanh chóng trở thành lực lượng sản xuất trực
tiếp ở nước ta
4. Các nguồn lực để phát triển KH- CN

15

a. Chăm lo phát triển nguồn nhân lực KH- CN
b. Bảo đảm nguồn vốn cho sự phát triển KH- CN
II Thực trạng KH- CN Việt Nam.

18

1.Thành công
2.Hạn chế

21

3.Nguyên nhân

26

III Một số giải pháp .

29

C. KẾT LUẬN.

33

2


A. PHẦN MỞ ĐẦU

Ta đã biết đất nước ta bước vào thời kì quá độ lên CNXH khi mà nền
sản xuất chưa vận động theo con đường bình thường của nó. Lịch sử đã
để lại cho chúng ta một nền sản xuất nghèo nàn và lạc hậu, lại bị chiến
tranh tàn phá nặng nề, lực lượng sản xuất rất thấp kém. Nhưng ngày nay khi
độc lập dân tộc gắn kiền với CNXH là một xu thế tất yếu của lịch sử, khi giai
cấp công nhân đã nắm quyền lãnh đạo cách mạng thì kết thúc cuộc cách mạng
dân tộc dân chủ cũng là lúc bắt đầu cuộc cách mạng XHCN. Cách mạnh
XHCN ở nước ta là một quá trình biến đổi cách mạng tồn điện, sâu sắc và
triệt để.Đó là một q trình vừa xố bỏ cái cũ, vừa xây dựng cái mới từ gốc
đến ngọn. Phải tạo ra cả cơ sở kinh tế lẫn kiến trúc thượng tầng mới, tạo ra
của cải đời sồng vật chất mới lẫn đời sống tinh thần và văn hố mới. Do đó,
trong q trình đi lên CNXH chúng ta phải tiến hành cơng nghiệp hoá , hiện
đại hoá đất nước. Theo quan điểm của ban chấp hành trung ương Đảng khoá
VII đã khẳng định“Cơng nghiệp hố-hiện đại hố là q trình chuyển đổi căn

bản toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, quản lý kinh tế –xã
hội từ sử dụng lao động thủ cơng là chính sang sử dụng một cách phổ biến
sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến hiện
đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ tạo
ra năng suất lao động xã hội cao”. Quan điểm này đã gắn cơng nghiệp hố với
hiện đại hố đồng thời đã xác định vai trị khoa học-cơng nghệ là then chốt
đẩy mạnh cơng nghiệp hố. Trong điều kiện giao lưu kinh tế giữa các nước
chưa được mở rộng, q trình chuyển giao cơng nghệ giữa các nước chưa
phát triển mạnh mẽ phải”tự lực cánh sinh” thì đó chính là một trình tự hợp lí
để tiến hành cơng nghiệp hoá. Song hiên nay cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ đang tác động một cách sâu rộng trên phạm vi toàn thế giới khoảng
thời gian để phát minh mới ra đời thay thế phát minh cũ ngày càng được rút
3


ngắn lại, xu hướng chuyển giao công nghệ giữa các nước ngày càng trở thành
địi hỏi cấp bách, khơng chỉ đối với các nước lạc hậu, mà ngay cả đối với các
nước phát triển. Thực tế cho thấy có thể chuyển giao một cách có hiệu quả
cho các nước đi sau khi mà các nước đi sau đã có sự chuẩn bị kĩ càng để đón
nhận. Vấn đề đặt ra là các nước đi sau trong đó có nước ta cần phải làm
ngững gì đẻ iếp nhận một cách có hiệu quả nhất những thành tựu mà các nước
đi trước đã đạt được. Bài học thành cơng trong q trình cơng nghiệp hố của
các nước NIC đã chỉ ra rằng: việc xây dựng một cơ cấu kinh tế theo hướng
mở cửa với bên ngồi ngằm tiếp nhận một cách có chọn lọc những thành tựu
của các nước đi trước kết hợp với việc đẩy mạnh cuộc cách mạng khoa học và
cơng nghệ hiện đại, đó chính là con đường ngắn nhất, có hiệu quả nhất quyết
định sự thành cơng của q trình cơng nghiệp hố-hiện đại hố.

4

B. NỘI DUNG CHÍNH
I.CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CÁCH MẠNG KH- CN Ở
NƯỚC TA HIỆN NAY
1.Sự cần thiết phải phát triển KH- CN

Cách mạng KH- CN đã và đang diễn ra mạnh mẽ ở các nước phát triển,
tức là ở những nước đã trải qua thời kì cách mạng công nghệ, đã xác lập được
nền sản xuất cơ khí hố đã có nền KH và CN tiên tiến. Tuy nhiên, nó khơng
chỉ hạn chế trong ranh giới của các nước phát triển mà ảnh hưởng của nó đang
lan ra tất cả các nước trên thế giới . Có thể nói cách mạng KH- CN là một
hiện tượng tồn cầu, hiện tượng quốc tế sớm hay muộn nó sẽ đến với tất cả
dân tộc và các quốc gia trên trái đất
Là một hiện tượng toàn cầu, cuộc mạng KH- CN mang trong bản
thân nó những qui luật chung, phổ biến, chúng tác động vào tất cả các loại
hình cách mạng KH- KT. Nhưng mặt khác, mỗi nước tiến hành cuộc cách
mạng này trong những điều kiện riêng của đất nước mình cho nên cách mạng
KH- KT ở những nước khác nhau cũng mang những màu sắc, những đặc
điểm khác nhau. Do đó, khi xem xét cuộc cách mạng KH- KT ở nước ta cần
phải đặt nó trong bối cảnh chung của cách mạng KH- KT trên thê giới.
Sau khi giành được độc lập về chính trị, nước ta có nguyện vọng sử
dụng những thành tựu của cuộc cách mạng KT- CN hiện đại, muốn tiến hành
cuộc cách mạng đó để phát triển kinh tế, văn hố, khoa học và kỹ thuật để đưa
đất nước ta khỏi tình trạng nghèo nàn và lạc hậu. Nguyện vọng đó là hồn
tồn chính đáng. Tuy nhiên, việc tiến hành cách mạng KH- CN ở nước ta gặp
phải những khó khăn lớn, do nhiều nguyên nhân
5


Trước hết, nước ta cịn ở tình trạng lạc hậu về mặt kinh tế, khoa học

và công nghệ. Nông nghiệp và công nghiệp chưa hết hợp thành một cơ cấu
thống nhất, sự mất cân đối trong các ngành kinh tế quốc dân trở nên trầm
trọng
Về mặt văn hoá, khoa học và cơng nghệ thì số đơng dân cư nước ta
vẫn ở tình trạng mù chữ, thiếu lực lượng lao động có trình độ chun mơn
cao, thiếu cán bộ văn hố và kỹ thuật. Thêm vào đó, sự tăng dân số quá nhanh
đã gây ra những khó khăn cho việc bảo đảm lương thực, giải quyết công ăn
việc làm cho những người lao động
Ngồi những khó khăn trong nước, nước ta cịn phải chịu những di
sản nặng nề do sự nơ dịch của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân để
kại, đồng thời các cường đế quốc lại đang thực hiện chính sách kìm hãm sự
phát triển khoa học và kỹ thuật nhằm duy trì tình trạng bất bình đẳng của họ
trong sự phân công lao động quốc tế
Do đó, điều kiện kiên quyết để tiến hành cách mạng KH- CN ở nước ta
là phải tiến hành cải tạo xã hội sâu sắc, chống chủ nghĩa đế quốc, chống chủ
nghĩa thực dân mới và các thế lực phản động để đi lên CNXH.
Sau 15 năm tiến hành công cuộc đổi mới, khoa học và công nghệ
nước ta bước đầu có sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên cho đến nay, nền
khoa học và kỹ thuật nước ta vẫn đang trong tình trạng lạc hậu, chậm phát
triển chưa đáp ứng được yêu cầu của đất nước
Về trình độ kỹ thuật- công nghệ, so với các nước tiên tiến nhất trên
thế giới, chúng ta lạc hậu từ 50 đến 100 năm, so với các nước tiên tiến ở mức
trung bình ta lạc hậu từ 1 đến 2 thế hệ
Với thực trạng đó, việc tiến hành cuộc cách mạng khoa học – công
nghệ ở nước ta không chỉ được coi là tất yếu khách quan, mà còn là một đòi
hỏi bức xúc để đáp ứng u cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất
nước.

6

Mục tiêu của cơng nghiệp hố, hiện đại hố là đến năm 2020 về cơ
bản nước ta trở thành nước cơng nghiệp. Khác với các nước đi đàu, cơng
nghiệp hố nước ta đòi hỏi phải thực hiện rút ngắn. chỉ có như thế, chúng ta
mới có thể sớm rút ngắn được khoảng cách và tiến tới đuổi kịp các nước phát
triển. Cơng nghiệp hố phải gắn liền với hiện đại hố
Cùng với đó, u cầu đẩy mạnh phát triển kinh tế thị trường cũng đòi
hỏi chúng ta phải phát triển khoa học và công nghệ. Để chuyển sang nền kinh
tế thị trường hiện đại từ điểm xuất phát thấp, nước ta không thể đi theo các
bước tuần tự như các nước đi trước đã làm, mà phải phát triển theo kiểu “nhảy
vọt”,”rút ngắn”. Đây vừa là cơ hội để tận dụng lợi thế của nước phát triển sau,
vừa là thách thức đòi hỏi phải vượt qua. Muốn phát triển nhanh kinh tế thị
trường theo cách thức như vậy, nhất thiết phải đẩy mạnh phát triển khoa họccông nghệ.
Đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ đối với nước ta khơng chỉ
bắt nguồn từ địi hỏi bức xúc của q trình đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện
đại hố và q trình phát triển kinh tế thị trường, mà cịn bắt nguồn từ yêu
cầu phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Phát triển theo
định hướng xã hội chủ nghĩa, về bản chất, là một kiểu định hướng tổ chức
nền kinh tế- xã hội vừa dựa trên nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị
trường, vừa dựa trên nguyên tắc và mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Định
hướng này khơng chỉ địi hỏi nền kinh tế tăng trưởng ở mức cao mà còn đòi
hỏi phải xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.Ở đó, phát
triển con người và phát triển xã hội bền vững được coi là trung tâm. Đây là
con đường phát triển chưacó tiền lệ. Muốn đạt tới đó, chúng ta phải có nỗ lực
và sáng tạo rất cao, phải biết vận dụng những thành tựu mới nhất của nhân
loại, tránh những sai lầm mà các nước khác đã vấp phải. Nếu khơng đủ trình
độ trí tuệ, khơng đủ năng lực nội sinh thì khó có thể thành cơng. Do vậy, đẩy
mạnh phát triển khoa học và kỹ thuật càng trở nên rất quan trọng và bức thiết.

7

2.Nội dung KH-CN và hướng tác động của KH- CN ở Việt Nam
a.Nội dung KH-CN
Hiện nay cuộc cách mạng khoa học- cơng nghệ có nhiều nội dung
phong phú, trong đó có thể chỉ ra những nội dung nổi bật sau:
Một là, cách mạng về phương pháp sản xuất: đó là tự động hố.
Ngồi phạm vi tự động như trước đây, hiện nay tự động hố cịn bao gồm cả
việc sử dụng rộng rãi người máy thay thế con người trong quá trình vận hành
sản xuất.
Hai là, cách mạng về năng lượng: bên cạnh những năng lượng
truyền thống mà con người sử dụng trước kia như nhiệt điện, thuỷ điện thì
ngày nay con người càng tạo ra nhiều năng lượng mới và sử dụng chúng rộng
rãi trong sản xuất như năng lượng nguyên tử, năng lượng mặt trời.
Ba là, cách mạng về vật liệu mới : ngày nay ngoài việc sử dụng các
vật liệu tự nhiên, con người ngày càng tạo ra nhiều vật liệu tự nhiên, con
người ngày càng tạo ra nhiều vật liệu nhân tạo mới thay thế có hiệu quả cho
các vật tự nhiên khi mà các vật liệu tự nhiên đang có xu hướng ngày càng cạn
dần .
Bốn là, cách mạng về công nghệ sinh học, các thành tựu của cuộc
cách mạng này đang được áp dụng rông rãi trong lĩnh vực công nghiệp, nông
nghiệp, y tế, hố chất, bảo vệ mơi trường sinh thái.
Năm là, cách mạng về điện tử và tin học : đây là lĩnh vực hiện nay
loài người đang đặc biệt quan tâm trong đó phải kể đến lĩnh vực máy tính
điện tử.
Như vậy, khoa học công nghệ ngày nay bao gồm một phạm vi rộng, nó
khơng chỉ là các phương tiện, thiết bị do con người sáng tạo ra mà còn là các
bí quyết biến các nguồn lực có sẵn thành sản phẩm. Với ý nghĩ đó khi nói tới
cơng nghệ thì sẽ cũng bao hàm cả kỹ thuật. Đặc biệt là trong giai đoạn hiện
nay khoa học, kĩ thuật luôn gắn bó chặt chẽ với nhau : khoa học là tiền đề trực

tiếp của công nghệ và công nghệ lại là kết quả của khoa học.
8


b.Về hướng tác động của KH- CN
Tập trung nỗ lực tiến hành cải tạo, đồng bộ, hoá và hiện đại hố có chọn
lọc các cơ sở sản xuất hiện có
Tuy cơ sở vật chất- kỹ thuật có của nước ta cịn nhỏ bé, trình độ cơng
nghệ, kỹ thuật vào loại lạc hậu, hệ số sử dụng thiết bị và công suất còn thấp.
Bởi vậy, nguồn dự trữ còn khá lớn và dưới nhiều góc độ, đây thật sự đang là
nguồn vốn quý của đất nước và phải bắt đầu từ đây để đi lên
Chủ động sử dụng có chọn lọc một số hướng công nghệ tiên tiến phù hợp
với thế mạnh của đất nước nhằm chuẩn bị điều kiện phát triển các ngành có
hàm lượng cơng nghệ cao
Ở nước ta, cùng với việc tập trung nỗ lực KH- CN khai thác có hiệu
quả cơ sở vật chất- kỹ thuật hiện có, cũng cần phải chăm lo, dành một số phần
tiềm lực dư lớn cho việc thử nghiệm, lựa chọn một sồ hướng công nghệ cao
phù hợp để một mặt, hỗ trợ cho việc giải quyết có hiệu quả hơn, mặt khác
thúc đẩy việc hình thành một số lĩnh vực sản xuất công nghệ cao với quy mô
phù hợp để tạo ta các sản phẩm thay thế nhập và tạo chỗ đứng trên thị trường
quốc tế.
Trong số những hướng công nghệ cao, cần quan tâm đầy đủ tới khâu
tin học hoá một số lĩnh vực hoạt động kinh tế xã hội. Cần có quyết tâm trong
việc đầu tư phát triển một số lĩnh vực sản xuất gắn với các hương ưu tiên của
chương trình tổng hợp tiến bộ KH- CN. Đó là dịp tốt để VN tham gia vào
phân công lao động quốc tế về một số sản phẩm có hàm lượng khoa học cao
Thúc đẩy việc nâng cao trình độ kỹ thuật và cơng nghệ của các xí nghiệp
nhỏ, của khu vực tiểu thủ công nghệp cả ở thành thị và nông thôn.
Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra rằng để có thể thực hiện có hiệu quả
chiếm lược này, việc nhanh chóng khắc phục sự lạc hậu về cơng nghệ, sự yêú

kém về năng lực quản lý, sự thiếu hụt về lực lượng lao động có kỹ thuật là
yêu cầu bức bách phải giải quyết .Bởi vậy việc giành một phần nỗ lực đủ

9


mạnh hướng vào việc giải quyết các nhu cầu khoa học và công nghệ phục vụ
phát triển công nghiệp nông thơn có tầm quan trọng đặc biệt
Những phân tích nêu trên đã tới gợi ý quan trọng là chiến lược phát
triển khoa học và kỹ thuật không thể không quan tâm đến việc nâng cao trình
độ kỹ thuật và cơng nghệ ,cải tiến .. và nên coi đây là một hướng có ý nghĩa
chiến lược cả trước mắt và lâu dài .
Kết hợp hữu cơ việc tập trung nỗ lực giải quyết các vấn đề trước mắt
và tiếp tục tăng cường tiềm lực khoa học và kỹ thuật nhằm đáp ứng những yêu
cầu mới của giai đoạn phát triển tiếp theo
3.Vai trị của khoa học cơng nghệ
Trong thời đại ngày nay, có lẽ khơng cịn ai khơng nhận thức được
rằng khoa học và cơng nghệ có vai trị rất quan trọng về nhiều mặt đối với sự
phát triển. Khoa học và công nghệ là cái không thể thiếu được trong đời sống
kinh tế – văn hoá của một quốc gia. Vai trị này của khoa học và cơng nghệ
càng trở lên đặc biệt quan trọng đối với nước ta đang trên con đường rút ngắn
giai đoạn phát triển để sớm trở thành một xã hội hiện đại. Ngay từ khi bắt đầu
tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã xác định khoa học và công
nghệ là cái giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển lực lượng sản xuất và
nâng cao trình độ quản lý, bản đảm chất lượng và tốc độ phát triển của nền
kinh tế. Cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước vì mục tiêu dân giàu nước
mạnh xã hội công bằng, văn minh, khoa học và công nghệ phải trở thành
“quốc sánh hàng đầu”.
Nước ta đang bước vào một thời kỳ phát triển mới- thời kỳ đẩy
mạnh CNH- HĐH. Nghị quyết Trung ương hai của Ban chấp hành Trung

ương Đảng khoá VIII đã xác định rõ :”CNH- HĐH đất nước phải bằng và dựa
vào khoa học và công nghệ” “khoa học và công nghệ phải trở thành nền tảng
và động lực cho CNH- HĐH”. Chỉ bằng con đường CNH- HĐH, phát triển
khoa học và cơng nghệ mới có thể đưa nước ta từ nghèo nàn lạc hậu trở thành
một nước giàu mạnh văn minh. Việc đưa khoa học và công nghệ, trước hết là
10


phổ cập những tri thức khoa học và công nghê cần thiết vào sản xuất và đời
sống xã hội là một nhu cầu cấp thiết của xã hội ta hiện nay.
Vai trò của KH- CN đối với một số lĩnh vựcnhư sau:
a.Với sự nghiệp cơng nghiệp hố - hiện đại hố nơng thơn và phát triển
nơng thơn
Gần 15 năm qua sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn đã đạt
được những thành tựu to lớn góp phần quan trọng ổn định và phát triển kinh
tế xã hội đưa nước ta bước sang giai đoạn mới đẩy mạnh công nghiệp hoá
hiện đại hoá đất nước.Tuy nhiên cho đến nay với gần 80% dân số của cả nước
sống ở nông thôn, trong đó tỷ lệ đói nghèo vẫn cịn trên 17%, có nơi như ở
một số huyện miền núi cịn trên 35%. Mặt khác cũng do nền kinh tế nước ta
mới bước đầu chuyển từ nền sản xuất theo cơ chế tập trung, quan liêu, bao
cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN nên năng suất, chất lượng
và sức cạnh tranh của nơng sản, hàng hố cịn rất thấp so với nhiều nước trong
giới khu vực và thế. Điều đó làm cho thu nhập và tích luỹ của đại bộ phận dân
cư nơng thơn cịn bấp bênh, sức mua có khả năng thanh tốn về tư liệu sản
xuất và tư liệu tiêu dùng đều rất hạn chế, gây ảnh hưởng lớn đến sự chuyển
dịch cơ cấu của toàn bộ nền kinh tế, đồng thời gây cản trở việc, phát triển
công nghiệp và dịch vụ trên địa bàn nông thôn
So với các giải pháp khác, thì giải pháp về khoa học và công nghệ
yêu cầu vốn đầu tư không quá lớn mà đem lại hiệu quả cao. Theo đánh giá
chung, trong nơng nghiệp ước tính 1/3 giá trị tăng của sản xuất lương thực

thời gian vừa qua là do người dân tiếp thu, ứng dụng các tiến bộ khoa học và
kỹ thuật mới vào sản xuất
Tuy nhiên, tiềm lực về KH- CN của nước ta chưa được phát huy đầy
đủ cho sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn nhiều vấn đề bức xúc
của sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn đặt ra đối với các lực lượng
KH- CN đến nay chưa giải quyết được, trong đó đáng lưu ý hơn cả là :

11


- Việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nơng thơn là nội dung
quan trọng trong q trình thực hiên CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, mà
sự chuyển đổi đó phụ thuộc vào việc tổ chức áp dụng thành tựu KH- CN vào
sản xuất và các chính sách thúc đẩy phát triển sản xuất. Chỉ trên cơ sở có đủ
giống tốt và các tiến bộ kỹ thuật khác, kết hợp với việc phát triển các quan hệ
thị trường đúng hướng mới có thể chuyển cơ cấu sản xuất nơng nghiệp từ
thuần nơng, độc canh sang đa dạng hố cây trồng. Hiện nay việc chuyển đổi
kinh tế nông thôn từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ mới chỉ xuất hiện
ở một số ven vùng có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, có trình độ dân trí cao, có khả
năng tiếp thu các tiến bộ kỹ thuật
-Giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản hàng năm tuy
chiếm gần 40% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của cả nước, nhưng nhìn
chung, năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nơng sản hàng hố cịn
thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới, khiến cho các sản phẩm
làm ra tiêu thụ khó khăn, ảnh hưởng bất lợi đến thu nhập của người sản xuất.
KH-CN chưa có sự tác động cần thiết và hiệu quả bản đảm tính ổn định, bền
vững của nơng sản hàng hoá khi gặp phải rủi ro của thiên tai và thị trường
- Phát triển công nghệ chế biến là nhiệm vụ hàng đầu trong q trình
thực hiện CNH- HĐH nơng nghiệp, nông thôn, nhưng phát triển công nghiệp,
chế biến như thế nào lại là vấn đề bức xúc đang đòi hỏi nghiên cứu và làm rõ

- Gần đây, Nhà nước tiếp tục tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở vật
chất kỹ thuật cho nơng nghiệp, nơng thơn. Hiện có rất nhiều vấn đề về kỹ
thuật để bảo đảm hiệu quả vốn đầu tư của nhà nước chưa được giải quyết tốt.
Do đó, nơng nghiệp, nơng thơn đang rất cần có sự tác động của lực lượng
KH- CN
Tình hình trên khẳng định vai trị của KH- CN trong q trình thực
hiện CNH- HĐH nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay và đó cũng chính
là những u cầu bức xúc đặt ra đối với các nhà khoa học vì sự phát triển của
nông nghiệp, nông thôn. Tuy nhiên, để huy động được các lực lượng KH- CN
12


phục vụ nông nghiệp, nông thôn, chú ý các vấn đề về tổ chức bộ máy, cơ chế
vận hành và các chính sách tác động, trong đó cốt lõi là giải quyết hợp lý lợi
ích cho người làm nghiên cứu, triển khai các thành tựu của KH-CN
b.Mối quan hệ giữa KH- CN với sản xuất vật chất
Khoa học có nguồn gốc, bản chất, chức năng sứ mạng từ đời sống
thực tiễn của xã hội, con người. Nó khơng phải là bản thân công cụ lao động
và sức lao động, nhưng cũng khơng nằm ngồi thành tố quan trọng nhất là lực
lượng sản xuất. Nó khơng thay thế, nhưng nó có thể làm thay đổi mạnh mẽ,
nhanh chóng tính năng hiệu lực của công cụ lao động, sức lao động và do đó,
phương thức con người tác động đến giới tự nhiên theo chiều hướng ngày
càng tăng cường sức mạnh, vai trò và tự do của con người trước thiên nhiên.
Tuy nhiên, với tính cách là sản phẩm, giá trị đã được sáng tạo ra, đã có sẵn,
thì khoa học khơng cịn là kết quả, mà lại đóng vai trị như một trong những
nguyên nhân, động lực bên trong, trực tiếp thúc đẩy mạnh nhất sự phát triển
lực lượng sản xuất
Trong điều kiện “ thơng tin hố “, “tồn cầu hố” của đời sống xã hội
và kinh tế thế giới ngày nay, nhiều thành tựu của cuộc cách mạng KH- CN có
thể được chuyển giao tiếp nhận tương đối nhanh chóng, dễ dàng, tạo ra cơ hội

khách quan thuận lợi cho sự phát triển đột biến, nhảy vọt và bứt phá về kinh
tế ở những dân tộc, quốc gia, hay khu vực nhất định trong những thời điểm,
thời kỳ hay giai đoạn nhất định. Nhưng để tranh thủ tân dụng và phát huy
được hết tiềm năng của cơ hội bên ngoài này thì điều kiện tất yếu và tối thiểu
là ở bên trong phải chuẩn bị xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và bồi dưỡng
nhân tố con người lao động ở một nức độ tương ứng, thích đáng. Kinh
nghiệm thế giới về việc giải quyết mối quan hệ “ con người- tư kiệu sản xuấtkhoa học” một cách cân đối, hài hoà để tạo ra hiệu quả tổng hợp tối đa và tối
ưu về kỹ thuật là khá toàn diện và phong phú
Việc xây dựng rõ vị trí tương quan vai trò và ảnh hưởng của KH- CN
trong hệ thống các thành tố lực lượng sản xuất như trên đã đồng thời làm sáng
13


tỏ giới hạn tác động của nó về mặt xã hội. Sự phát triển của khoa học không
trực tiếp dẫn tới sự thay đổi quan hệ sản xuất và chế độ sở hữu. Trái lại, vai
trị “ cách mạng hố “ của khoa học đối với việc thúc đẩy sự tăng trưởng của
lực lượng sản xuất lại bị chế ước bởi một quan hệ sản xuất và kiến trúc
thượng tầng xã hội nhất định. Nói cách khác, tiềm năng thúc đẩy lực lượng
sản xuất phát triển của khoa học là vơ tận, nhưng mức độ, giới hạn hiện thực
hố tiềm năng này lại phụ thuộc “ khuôn khổ “ của quan hệ sản xuất thống trị
Tuy nhiên, sự phát triển như vũ bão của cách mạng KH- CN hiện đại
đang diễn ra từng ngày, từng giờ ở khắp mọi nơi trên thế giới đã có tác dụng
cụ thể. Sức tiến công vũ bão của phong trào giải phong dân tộc, giai cấp tư
sản đã chủ động ra sức đẩy mạnh cuộc cách mạng KH- KT, sử dụng các thành
quả của nó để phát triển lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế một cách thành
công
Tuy không lạc quan đến mức vội vã và ngộ nhận mà cho rằng, cuộc
cách mạng KH- CN hiện đại sẽ tự động và trực tiếp đưa ngay đến một xã hội
thực sự là “ hậu TBCN “, nhưng chúng ta vẫn có thể ghi nhận những thành
tựu lớn lao của cuộc cách mạng này và có đủ cơ sở để tin tưởng rằng, những

thành tựu ấy trong hôm qua, hôm nay và ngày mai đều góp phần thiết thực
thúc đẩy CNTB đi nhanh hơn tới điểm kết thúc không thể tránh khỏi.
c.Khoa học – công nghệ đã nhanh chóng trở thành lực lượng sản xuất trực
tiếp ở nước ta
Việc khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp là dự đoán thiên
tài của C.Mác. Dựa trên cơ sở phân tích rõ vai trị của khoa học trong sự phát
triển của công nghiêp, ông đã kết luận : Việc biến khoa học thành lực lượng
sản xuất trực tiếp là một quy luật khách quan của sự phát triển xã hội. Ngày
nay dự đoán ấy đang trở thành hiện thực trong nhiều nước công nghiệp phát
triển
Khoa học là một hệ thống tri thức được tích luỹ trong quá trình lịch
sử và được thực tiễn kiểm nghiệm, phản ánh những quy kuật khách quan của
14


thế giới bên ngoài cũng như hoạt động tinh thần của con người, giúp con
người có năng lực cải tạo thế giới
Như vậy, khoa học là” văn hố biết”, cịn sản xuất, kỹ thuật, cơng
nghệ là “ văn hóa làm “. Từ “biết” đến “ làm “ có một khoảng nhất định
nhưng khơng hề có bức tường nào ngăn cản tuyệt đối cả. Khoảng cách ấy có
thể bị rút ngắn và được rút ngắn đến đâu là tuỳ thuộc ở trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất, của kỹ thuật, công nghệ và khoa học
Khoa học là kết quả nghiên cứu của quá trình hoạt động thực tiễn,
nhưng đến lượt mình nó lại có vai trị to lớn tác động mạnh mẽ trở lại hoạt
động sản xuất. Do đó con người hồn tồn có khả năng biến khoa học thành
lực lượng sản xuất trực tiếp.
Trong thực tế, sự phát triển của khoa học đã giúp con người tăng
cường sức mạnh trong quá trình chinh phục tự nhiên, sử dụng có hiệu quả
những sức mạnh của nó. Nếu khơng có sự phát triển mạnh mẽ của khoa học,
làm sao con người có thể tạo ta năng lượng hạt nhân, phóng tàu vũ trụ lên

thám hiểm các hành tinh, hay sản xuất ra máy tính điện tử và người máy cơng
nghiệp thay thế nhiều hoạt động phức tạp của mình.
Khi cịn ở trình độ thấp, khoa học tác động tới kỹ thuật và sản xuất
còn rất yếu, nhưng đã phát triển đến trình độ cao như ngày nay thì nó tác động
mạnh mẽ và trực tiếp tới sản xuất. Kỹ thuật và công nghệ là kết quả sự vận
dụng những hiểu biết, tri thức khoa học của con người để sáng tạo, cải biến
các công cụ, phương tiện phục vụ cho hoạt động sản xuất và các hoạt động
khác của xã hội. Khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp thì dứt khốt
phải gắn liền với kỹ thuật và cơng nghệ. Song như thế chưa đủ. Khoa học cịn
phải được người lai động tiếp thu vận dụng để nâng cao kỹ năng, kỹ xảo lao
động, phát triển tư duy kinh tế nhanh nhạy, trau dồi đạo đức, lối sống, v..v,
mới có thể trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp và mạnh mẽ. Người lao động
là chủ thể sử dụng các phương tiện kỹ thuật. Do đó họ khơng thể sử dụng

15


được các phương tiện hiện đại để lao động tốt nếu có trình độ học vấn thấp và
khơng được đào tạo, hay đào tạo kém.
Có thể nói, khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp vì mấy lẽ
sau:
1. Nền sản xuất hiện nay đang phát triển mạnh mẽ, ngày càng có tính
chất quốc tế cao, biến động mau lẹ, phức tạp đang đặt ra nhiều vần đề, mà
thiếu khoa học thì khơng thể giải quyết và phát triển nhanh chóng được. Đồng
thời bản thân nền khoa học hiện đại cũng đã phát tiển đến mức có đủ điều
kiện để có thể giải quyết được những vấn đề của sản xuất.
2.Ngày nay các máy móc kỹ thuật, cơng nghệ ngày càng hiện đại, tinh
vi và có hàm lượng trí tuệ cao, thị trường mở rộng, phong phú, phức tạp và
đầu biến động, hợp tác giao lưu nhưng cạnh tranh giữa các quốc gia cũng gay
gắt. Muốn sản xuất đạt chất lượng và hiệu quả cao, người lao dộng không thể

chỉ dừng lại ở những kinh nghiệm cảm tính, mà cịn rất cần có nhiều tri thức
khoa học, kỹ thuật và kinh tế. Mặt khác, khoa học phải được con người vận
dụng vào hoạt đơng thực tiễn sản xuất, hình thành nên những thao tác công
nghệ, kỹ năng,… hợp thành năng lực sáng tạo mới trở thành một lực lượng
vật chất.
3. Kỹ thuật cơng nghệ hiện đại phải có khoa học định hướng, dẫn
đường và làm cơ sở lý thuyết mới có thể phát triển nhanh. Đồng thời các lý
thuyết khoa học phải được vật chất hóa thành các phương tiện kỹ thuật, công
nghệ hiện đại mới tác động trực tiếp tới lực lượng sản xuất.
4.Trong điều kiện của cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật- công
nghệ hiện đại, thời gian để một lý thuyết khoa học đi vào thực tế sản xuất,
trực tiếp tạo tra sản phẩm hàng hoá đang ngày càng được rút ngắn
4. Các nguồn lực để phát triển KH- CN
a. Chăm lo phát triển nguồn nhân lực KH- CN
Nhân tố con người

16


Nhân tố con người, đã và đang là điều kiện quyết định trong sự
nghiệp phát triển KH- CN của nước ta. Thành công của chúng ta là ở chỗ đã
tạo ta một lực lượng cán bộ KH- CN ban đầu tương đối đơng đảo. Mặt khác,
chính lĩnh vực này cũng là nơi đang đặt ta những vấn đề bức thiết, mà việc
giải quyết chúng, về thực chất, sẽ quyết định tính hiện thực của những bước
tiếp theo
Đối với KH- CN vấn đề không chỉ là những nhà khoa học, các kỹ sư,
kỹ thuật viên với nghề nghiệp chính thức của họ là làm công tác KH- CN, mà
trước hết phải nói đến cả phong trào quần chúng nhân dân đang tham dự vào
hoạt đông công nghệ trong sản xuất xã hội. Bất cứ hoạt động gì trong thực
tiễn đời sống và sản xuất đều có quan hệ tới KH- CN.

Yếu tố quan trọng hàng đầu cho tiến bộ khoa và công nghệ là phải tạo
ra một mội trường xã hội thuận lợi cho khoa học và công nghệ phát triển. Ở
một mức độ đáng kể, mơi trường đó được tạo nên bởi nhận thức của con
người ở mọi tầng lớp xã hội về vai trị của khoa học và cơng nghệ
Thấy được ý nghĩa của môi trường khoa học và cơng nghệ dân chúng
là để từ đó cần chú trọng các biện pháp tác động về mọi mặt : giáo dục, đào
tạo, tuyên truyền, phổ biến, kích thích kinh tế và các biện pháp khác
Đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học
Đào tạo là khâu đầu tiên của một chu trình hình thành và sử dụng
nguồn nhân lực quốc gia về mặt khoa học và cơng nghệ. Nói đến đào tạo đối
với nguồn nhân lực này trước hết phải kể đến toàn bộ hệ thống giáp dục các
cấp, từ phổ thông cơ sở, phổ thông trung học, giáo dục chuyên nghiệp đến đại
học và trên đại học.
Tuy nhiên, so với yêu cầu chuẩn bị cán bộ khoa học và công nghệ để
đẩy mạnh cơng nghệ hố trong giai đoạn sắp tới thì đội ngũ cán bộ ấy vẫn
thiếu về số lượng và yếu về chất lượng. Khơng thể vì một số khó khăn trước
mắt mà hạn chế qui mơ và tốc độ đào tạo. Con người luôn luôn là vốn quý

17


nhất và đào tạo nhân lực lao động khoa học là vấn đề chiến lược trọng yếu mà
bất cứ nước nào muốn phát triển thành công cũng đều phải hết sức quan tâm
Hệ thống giáo dục phổ thông, khâu đầu của đào tạo khoa học và công
nghệ của chúng ta hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn. Và hệ thống giáo
dục đại học và chuyên nghiệp còn nhỏ bé, chưa cân đối với các bậc học trong
hệ thống giáo dục quốc dân. Về cơ bản, cách giáo dục của ta còn nặng về
trang bị kiến thức, nặng về lý thuyết, nhẹ về bồi dưỡng kỹ năng thực hành, ít
chú trọng phương pháp tự đào tạo trong hoạt động thực tiễn. Đó cũng là
nhược điểm phổ biến của hệ thống giáo dục của nhiển nước xã hội chủ nghĩa

mà một bộ phận quan trọng cán bộ khoa học và công nghệ của chúng ta đã
được đào tạo qua .
Chúng ta khơng thể vừa lịng với tình trạng sử dụng cán bộ khoa học
và cơng nghệ khơng bình thường như hiện nay và càng không thể định con
đường phát triển của ngành đào tạo đại học,mà khơng tính đến bước phát
mạnh mẽ của nước ta sau này. Dù có những khó khăn tạm thời ngày hôm nay,
chúng ta vẫn phải ra sức mở rộng quy mô và tốc độ đào tạo nhân lực nhân lực
khoa học và công nghệ cho những thập kỷ sắp tới. Đào tạo con người, như
kinh nghiệm cho thấy không bao giờ là thừa đối với một nước đang phát triển
như nước ta.
Vấn đề sử dụng cán bộ khoa học- công nghệ
Nếu người cán bộ được sử dụng tốt, trong quá trình làm việc sẽ diễn
ra sự hiện đại hóa,đổi mới kiến thức do đào tạo trước đó, sẽ khơng có sự hao
mịn vơ hình và cán bộ khoa học, cơng nghệ đó sẽ trưởng thành, phát triển với
đà tiến bộ chung.
Bức tranh sẽ hoàn toàn ngược lại khi nhân viên được đào tạo ra
không được sử dụng kiến thức nghề nghiệp của mình một cách thoả đáng.
Khối lượng kiến thức ban đầu sẽ khơng có cơ hội trau dồi và hiện đại hố,
khơng được bổ xung những nhân tố mới, giá trị sử dụng ngày càng kém đi.
Nó sẽ bị sói mịn với tốc độ cực kỳ nhanh chóng.
18


Từ đây phải thường xuyên đánh giá lại năng lực đã có, khơng thể coi
năng lượng khoa học- cơng nghệ là bất biến.Sử dụng là tiền đề và điều kiện
tiên quyết cho phát triển nhân lực khoa học- công nghệ. Tiềm lực cán bộ chỉ
có thể phát triển trong điều kiện được phát huy năng lực của mình một cách
thoả đáng.
Khơng ít trường hợp sự đánh gía tiềm lực khoa học- công nghệ của
đất nước ta hiện nay tỏ ra lạc quan, khi chỉ nhìn vào số lượng cơ cấu, trình độ

đào tạo ban đầu của đội ngũ cán bộ. Chúng ta hầu như đã có đủ tất cả các
ngành nghề với số lượng khá đông cho một nền kinh tế như nước ta. Song
nhiều lĩnh vực chúng ta không thể huy động được lực lượng cần thiết, mặc dù,
trên danh nghĩa, chuyên ngành nào đó đã có một đội ngũ cán bộ được đào tạo
không nhỏ. Như vậy, năng lực thực tế kém xa năng lực trên danh nghĩa.
Như vậy nếu đào tạo không đi đôi với sử dụng và phát huy trình độ
đã có thì khơng làm tăng thêm tiềm lực khoa học- công nghệ của đất nước,
trái lại cịn có thể giảm sút so với tích tụ ban đầu của nguồn nhân lực.
b. Bảo đảm nguồn vốn cho sự phát triển KH- CN
Bên cạnh nhân lực thì vốn là điều kiện quan trọng cho phát triển
khoa học- cơng nghệ. Muốn cho sự nhiệp cơng nghiệp hố, hiện đai hoá được
tiến hành với tốc độ nhanh cần phải có cơ chế, chính sách và biện pháp huy
động được nguồn vốn nhiều nhất, quản lý và sử dụng vốn có hiệu quả nhất.
Vấn đề huy động vốn cho quá trình cơng nghiệp hố hiện đại hố có
ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế nước ta. Song song với việc huy động
các nguồn vốn, vấn đề sử dụng, bảo tồn và phát triển vốn cũng có ý nghĩa
cực kỳ quan trọng. Yêu cầu bảo toàn vốn được thể hiện trước hết trong cơng
tác tổ chức tài chính, có nghĩa là phải lựa chọn các phương án tối ưu trong tạo
nguồn tài chính. Sự cần thiết của chế độ bảo toàn và phát triển vốn trước hết
xuất phát từ yêu cầu của cơ chế quản lý kinh tế mới, phải hoạch toán kinh tế
kinh doanh, xuất phát từ yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố
là phải đảm bảo tính hiệu quả kinh tế cao. Vì vậy, để q trình cơng nghiệp
19


hoá, hiện đại hoá và dản xuất kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao, để nền kinh
tế phát triển bền vững, tất yếu phải bảo toàn và phát triển vốn, phải nâng cao
hiệu quả sử dụng vốn
II THỰC TRẠNG KH- CN VIỆT NAM
1.Thành công

KH- CN đã tập trung vào sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và
bảo vệ môi trường. Đã áp dụng các công nghệ và phương pháp nghiên cứu
tiên tiến : viễn thám, địa vật lý… vào cơng tác điều tra, thăm dị tài ngun
thiên nhiên. Nhiều kết quả nghiên cứu môi trường được đánh giá cao : nghiên
cứu chính sánh và biện pháp bảo vệ sự đa dạng sinh học, cân bằng sinh thái
và xử lý ơ nhiễm nước, khơng khí ở các khu cơng nghiệp tập trung, các thành
phố lớn… các biện pháp trồng rừng, chống suy thái đất, cải tạo đất…
KH- CN đã chú ý phát triển các ngành khoa học tự nhiên và cơng
nghệ cao. Nhiều thành tựu tốn học, cơ học, vất lý của ta… được đánh giá cả
ở nước ngoài. Công nghệ thông tin đã phát triển và mở rộng ứng dụng trong
hệ thống ngân hàng, quản lý hành chính, sản xuất, kinh doanh. Đồng thời,
công nghệ chế tạo vật hiệu mới, cơng nghệ sinh học, tự động hố… đã từng
bước được quan tâm. Trong nông nghiệp. Nhờ áp dụng những tiến bộ KHCN về giống cây trồng, quy trình kỹ thuật thâm canh và chuyển đổi cơ cấu
mùa vụ, chúng ta đã tuyển chọn, lai tạo hàng chục giống lúa mới, phù hợp các
vùng sinh thái khác nhau, tạo mức tăng trưởng quan trọng. Nghiên cứu và tạo
nhiều loại giống gia súc, gia cầm, có giá trị kinh tế cao, thúc đẩy chăn nuôi
phát triển. Hơn 10 năm qua, năng suất lúa bình quân đã tăng hơn 2 lần. Tổng
sản lượng lương thực 1998 đạt hơn 31 triệu tấn. Nhiều loại phân vi sinh,
thuốc trừ sâu vi sinh, chất kích thích tăng trưởng thực vật … đã được sử dụng
vào sản xuất, bảo vệ, phát triển các loại cây lương thực. Cơ cấu cây trồng đã
được thay đổi cơ bản. Trước năm 1989, từ chỗ còn thiếu lương thực, Việt
Nam đã trở thành nước xuất khẩu gạo đéng thứ 3 thế giới, sau Thái Lan, Mỹ.

20


Về thuỷ sản, nhờ áp dụng kỹ thuật mới, nhiều năm nay, nuôi ba ba,
sinh sản đã thành nghề giàu có ở nơng thơn. Đặc biệt, kỹ thuật ni tơm đã
được ứng dụng khắp nơi, tạo công ăn việc làm cho 350.000 ngư dân ven biển
góp phần cải thiện và tăng kim ngạch xuất khẩu của ngành thuỷ sản, năm

1993 đạt 368 triệu USD, 1994 : 551,2 triệu, 1996 : 670 triệu, 1997 : 750 triệu
và 2000 : 1000 triệu, tăng kơn 10 lần so với 1980. Việc nuôi trồng hải sản đã
có sự đầu tư khoa học thích đáng trong việc tận dụng mặt nước ao, hồ, nước
biển, nước lợ, kết hợp sản xuất nông nghiệp với nuôi tôm cá, phát triển ni
trồng với giữ gìn mơi trường, mơi sinh, ni xen ghép, quảng canh, chọn
giống tốt… tồn ngành hiện có 59 cơ sở đủ tiêu chuẩn sản xuất hàng xuất
khẩu
Trong công nghiệp, hàng loạt kỹ thuật tiên tiến được áp dụng, tạo
nhiều sản phẩm chất lượng cao : hàng may mặc, thuốc lá, đồ nhựa, cao su, đồ
điện máy, điện tử… nhất là trong chế tạo máy móc, thiết bị phụ tùng và đổi
mới công nghệ, kinh doanh sản xuất ô tô, xe máy, nhằm giải quyết nguyên vật
kiệu, thiết bị thay thế. Trong cơng nghiệp đầu khí… đội ngũ cán bộ khoa học
trong nước, đã có khả năng tiếp thu và làm chủ công nghệ mới. CN chế biến
nông- lâm- hải sản cũng được đẩy mạnh một bước
Trong lĩnh vực năng lượng, nhiều cơng trình, nghiên cứu KH- CN đã
tập trung vào công tác quy hoạch, sử dụng hợp lý các nguồn năng lượng. Đổi
mới CN xây dựng các nhà máy thuỷ điện, nhiệt điện, nghiên cứu các phương
pháp giảm tổn thất năng lượng trong truyền tải điện và đổi mới CN. Hệ thống
năng lượng đã phát triển nhanh chóng : 80% địa bàn xã ở khu vực nơng thơn,
hơn 50% hộ gia đình đã có điện sử dụng.
Trong giao thơng vận tải, KH- CN đã góp phần quan trọng vào việc
nâng cấp và phát triển mạng lưới, đường bộ, đường sắt, đường thuỷ, đường
sông… đã xây dựng một số cơng trình quan trọng bằng việc áp dụng các CN
mới : đóng tàu biển trọng tải 3.000 tấn, cơng trình hạ tầng cất cánh sân bay

21


Tân Sơn Nhất, thắng thầu nhiều cơng trình giao thơng ở Lào, Campuchia…
với việc áp dụng CN mới trong gia cố nền móng và thi cơng mặt đường.

Trong viễn thơng, đã xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng thông tin
hiện đại bằng việc áp dụng kỹ thuật số, thông tin vệ tinh, cáp sợi quang… đủ
mạnh để hoà nhập mạng thông tin quốc tế và khu vực. Viễn thông nước ta
hiện được xếp vào một trong những nước có tốc độ phát triển nhanh nhất thế
giới. Bên cạnh mạng lưới hữu tuyến điện phát triển rộng khắp với các loại
hình dịch vụ đa dạng, các hệ thống thơng tin di động, máy sóng ngắn, cực
ngắn, cũng phát triển mạnh, được các tổ chức kinh tế, cơ quan trong và ngoài
nước sử dụng. Thị trường tin học nước ta những năm qua, có tốc độ tăng
trưởng trung bình hằng năm khoảng 40-50%. Hiện các cơ quan Đảng, chính
phủ đang sử dụng hàng vạn chiếc máy vi tính, trong đó lưu giữ nhiều thơng
tin, số liệu bí mật quan trọng. Liên quan đến kinh tế, quốc phòng và an ninh
quốc gia. Trên đà ấy, việc sử dụng máy vi tính ở nước ta bắt đầu chuyển từ
giai đoạn sử dụng riêng lẻ, sang hình thức sử dụng mạng cục bộ và mạng diện
rộng
Trong y tế, hàng loạt các thành tựu chăm sóc sức khoẻ ban đầu, miễn
dịch học, cắt giảm, tỷ lệ mắc các chứng bệnh nguy hiểm : lao, phong, sốt rét,
ho gà, bại liệt, sởi… Kết hợp y học truyển thống với y học hiện đại, sản xuất
nhiều mặt hàng thuốc mới. Nâng cao trình độ trong phịng và chuẩn đoán
bệnh, ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm : viêm gan, viêm não Nhật Bản…
Đến nay nước ta đã có đội ngũ cán bộ KH- CN hơn 800.000 người
trình độ đại hoc, 8.775 phó tiến sĩ- tiến sĩ, gần 3.000 giáo sư- phó giáo sư, hơn
45.000 cán bộ nghiên cứu triển khai thuộc hơn 300 viện nghiên cứu- trung
tâm và hơn 20.000 nhà khoa học vừa nghiên cứu, vừa giảng dạy trong 105
trường đại học, cao đẳng, hơn 80 cơ sở đào tạo sau đại học. Đây thực sự là
một vốn quý cho sự nghiệp CNH, HĐH, được đào tạo từ nhiều nguồn khác
nhau .
2.Hạn chế
22

a.Đầu tư cho khoa học cơng nghệ cịn ở mức thấp
Việt Nam chưa có chính sách khoa học dơng nghệ nhất quán thể hiện
bằng hệ thống pháp luật như các quốc gia khác. Thời gian qua Đảng và Nhà
nước đã có nhiều cố gắng tạo nguồn tài chính để đầu tư cho khoa học và công
nghệ nhưng chưa thể đáp ứng được nhu cầu phát triển. Theo số liệu thống kê
từ năm 1965 đến nay, mức đầu tư tài chính từ ngân sách nhà nước dành cho
hoạt đông nghiên cứu và triển khai chiếm từ 0,2% đến 0,82% thu nhập quốc
dân. Trong 10 năm đổi mới, nước ta đạt được những thành tựu kinh tế đáng
mừng, tổng kinh phí đầu tư cho khoa học và công nghệ được nâng lên dần,
nhưng do giá cả hàng hóa tăng cho nên giá trị thực tế của vốn đầu tư không
tăng. Theo số liệu của Bộ KH- CN và mơi trường thì đầu tư tài chính cho kha
học cơng nghệ chưa vượt q 1% ngân sách tiêu dùng hằng năm. Chi phí bình
qn hằng năm cho một cán bộ khoa học công nghệ từ ngân sách nhà nước
khoảng 1.000 USD, rất thấp so với mức bình quân của thế giới hiện là 55.324
USD và kếm các nước trong khu vực châu Á . Mức đầu tư thấp nhưng lại
phân tán và khơng ít trường hợp sử dụng lãng phí. Tuy Đảng và Nhà nước đã
có nhiều chủ trương, nghị quyết sáng suốt, nhấn mạnh vai trị của khoa học
cơng nghệ và coi trọng nó khơng kém gì các quốc gia khác trên thế giới,
nhưng mức đầu tư cho khoa học vẫn rất thấp. Có 2 khả năng lý giải tình hình
trên. Thứ nhất, nếu huy động gấp đôi vốn cho nghiên cứu khoa học và cơng
nghệ thì việc nghiên cứu khoa học có mang lại hiệu quả thiết thực hay khơng
trong khi trình độ quản lý khoa học hiện tại còn yếu kém. Thứ hai, ngân sách
nhà nước trong nhiều năm thâm hụt, phải bảo đảm chi cho nhiều ngành cũng
quan trọng, do đó mức đầu tư kinh phí cho khoa học nhiều khi lại phụ thuộc
vào quan điểm của người lãnh đạo và các cơ quan quản lý của Nhà nước. Rốt
cục quy định trong các văn bản và chỉ thị của Đảng dành 2% ngân sách hằng
năm cho hoạt động khoa học và công nghệ vẫn không thực hiện được.
Với mức đầu tư như vậy nên chỗ làm việc chật chội, thiết bị lạc hậu,
phịng thí nghiệm và cụng cụ thí nghiệm thiếu… cơ quan khoa học và công
23

nghệ chỉ có thể hoạt động cầm chừng, chỉ giải quyết những vấn đề trước mắt
mà không thể tạo ra được thành quả khoa học có tầm chiến lược. Nếu khơng
có các chính sách điều chỉnh, các cơ quan nghiên cứu khoa học chắc chắn sẽ
rơi vào tình trạng tồi tệ hơn, đội ngũ cán bộ nghiên cứu có thể bị chia xẻ và
giã từ những công việc chuyên môn mà lâu nay họ tâm huyết.
b.Lực lượng cán bộ nòng cốt thiếu và già yếu
Kết quả điều tra 233 cơ quan khoa học công nghệ chủ yếu thuộc
trung ương cho thấy : trong số 22.313 cán bộ công nhân viên thì số người có
trình độ trên đại học là 2.509 người, cao đẳng và đại học 11.447 người và
dưới cao đẳng là 8.357
Trong số các cán bộ có trình độ tiến sĩ và phó tiến sĩ chỉ có 15,1% là
nữ, cũng trong số các cán bộ có trình độ học vấn cao này chỉ có 19,9% giữ
các chức vụ lãnh đạo.
So với u cầu phát triển thì nhiều ngành cịn thiếu lực lượng lao
động có trình độ khoa học- kỹ thuật. Trước tình hình mở cửa nhiều cơng ty có
vốn đầu tư nước ngồi, cơng ty tư nhân đã thu hút số lượng đáng kể lao động
có trình độ chun môn cao từ các cơ quan khoa học công nghệ của nhà nước.
Ở tất cả các đối tượng lao động, số trường hợp ra đi nhiều hơn số trường hợp
đến, đặc biệt với số cán bộ khoa học có học vị cao, số ra đi vượt hẳn số đến.
Tuổi trung bình của cán bộ khoa học có học vị, học hàm khá cao.
Bình qn chung là 57,2 tuổi trong đó giáo sư là 59,5 tuổi và phó giáp sư là
56,4 tuổi. Số cán bộ cán học vị, học hàm cao ở tuổi 50 chỉ chiếm 12% trong
khi đó tuổi từ 56 trở lên là 65,7%, riêng giáo sư chiếm tới 77,4% và phó giáo
sư chiếm 62%. Khi phân chia theo lứa tuổi các cán bộ khoa học cơng nghệ có
học hàm thì phần đơng giáo sư có tuổi trên 60 và phó giáo sư có tuổi từ 56
đến 60. Khi một bộ phận lớn các cán bộ khoa học chủ chốt đang về già và sẽ
khơng có khả năng làm việc thì đội ngũ cán bộ trẻ thay thế lại chưa được
chuẩn bị bồi dưỡng đào tạo. Hẫng hụt đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ đầu

ngành sẽ diễn ra trong tương lai rất gần.
24


c.Sự phân bố lực lượng lao động khoa học không hợp lý
Có thể nói sự phân bố lực lượng lao động mất cân đối giữa các
ngành, các khu vực giữa các vùng, giữa các thành phần kinh tế đã gây ra hậu
quả xấu cho quá trình phát triển, càng làm sâu sắc thêm sự chênh lệch và phát
triển giữa các vùng, các ngành.
Một điều mà nhiều người nhìn thấy rất rõ là trong nhiều năm, đặc
biệt sau khi chuyển sang kinh tế thị trường thì các ngành khoa học cơ bản bị
xem nhẹ và dường như đang bị bỏ rơi. Đó là một cách nhìn rất thiển cận và
hậu quả của nó sau một số năm thấm dần sẽ gây tác hại nghiêm trọng. Khoa
học công nghệ là một hệ thống, cũng như một nền kinh tế nếu khơng có hạ
tầng cơ sở tốt thì khơng thể phát triển được. Trong khoa học nếu chỉ coi trọng
những ngành ứng dụng có lãi nhanh mà coi nhẹ khoa học cơ bản rút cục sẽ
đưa khoa học đến chỗ bế tắc và khơng có đủ năng lực tiếp thu làm chủ các
lĩnh vực khoa học công nghệ mới.
d. Những bất cập giữa KH- CN và hoạt động kinh tế ở VN
Mối quan hệ thống nhất giữa hoạt động khoa học công nghệ và hoạt
động kinh tế là cơ sở quan trọng bảo đảm cho sự phát triển của một quốc gia.
Tuy nhiên, ở VN hiện nay giữa hoạt động khoa học công nghệ và hoạt động
kinh tế lại bộc lộ những bất cập rõ rệt
1. Mặc dù tồn tại số lượng đáng kể các cơ quan nghiên cứu khoa học
công nghệ và dưới nhiều dạng thực phong phú, nhưng các viện nghiên cứu,
các trường đại học thường mạng nặng tính hàn lâm và ít gắn bó hữu ích với
các tổ chức kinh tế. Ngoài mối quan hệ lỏng lẻo giữa cơ quan nghiên cứu và
các đơn vị kinh tế cịn một khía cạnh nữa là bản thân hệ thống cơ quan nghiên
cứu vẫn thiếu phương pháp luận tiếp cận có hiệu quả tới hệ thống kinh tế. Ở
đây đòi hỏi sự hợp tác, trao đổi qua lại nhiều vòng giữa các nhà khoa học và

đại diện của các khu vực sản xuất. Các hãng luôn được coi như nhân vật trung
tâm của đổi mới khoa học công nghệ… Đáng tiếc phương pháp này còn xa lạ
đối với VN.
25