Nghiên cứu thực trạng, hiệu quả phương pháp học tập theo nhóm của sinh viên sư phạm địa lý trường đại học sư phạm đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA ĐỊA LÝ

GIANG THỊ MINH HẠNH

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG, HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP HỌC
TẬP THEO NHÓM CỦA SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ –
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
CỬ NHÂN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS Đậu Thị Hòa

Đà nẵng, tháng 5 năm 2014


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
MỞ ĐẦU......................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................... 1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 1
2.1 Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 1
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 2
4. Lịch sử nghiên cứu ...................................................................................................... 2
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 3

6. Cấu trúc của đề tài ....................................................................................................... 3
NỘI DUNG ..................................................................................................................... 4
CHƯƠNG 1: CƠ SƠ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO NHÓM
TRONG SINH VIÊN...................................................................................................... 4
1.1 MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................... 4
1.1.1 Phương pháp ........................................................................................................... 4
1.1.2. Học tập................................................................................................................... 4
1.1.3. Nhóm ..................................................................................................................... 4
1.1.4. Học tập theo nhóm................................................................................................. 4
1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP NHÓM ............. 5
1.2.1. Đặc điểm của học tập theo nhóm .......................................................................... 5
1.2.2. Nguyên tắc học tập theo nhóm .............................................................................. 6
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tích cực đến học tập nhóm ................................................ 7
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG, HIỆU QUẢ HỌC TẬP THEO NHÓM TRONG
SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ ................................................................................ 12
2.1. ĐẶC ĐIỂM HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÍ ........................... 12
2.2. KHÁI QUÁT CÁC PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG
SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÍ ................................................................................... 13
2.3. THỰC TRẠNG HỌC TẬP THEO NHĨM CỦA SINH VIÊN KHOA ĐỊA LÍ ... 15
2.3.1. Thực trạng ........................................................................................................... 15
2.3.2. Đánh giá tổng quát thực trạng học tập theo nhóm của sinh viên sư phạm Địa lý
....................................................................................................................................... 24
2.4. NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG HẠN CHẾ TRÊN ........................................... 25


2.4.1. Nguyên nhân chủ quan ........................................................................................ 25
2.4.1. Nguyên nhân khách quan .................................................................................... 26
2.5. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HỌC TẬP, LÀM VIỆC NHÓM CỦA SINH VIÊN SƯ
PHẠM ĐỊA LÝ ............................................................................................................. 27
2.5.1.

2.5.2.
2.5.3.
2.5.4.

Hiệu quả học tập, làm việc của các thành viên nhóm ........................................ 28
Hiệu quả học tập, làm việc của nhóm trưởng ..................................................... 33
Hiệu quả trong cách thức hoạt động nhóm......................................................... 34
Hiệu quả trong rèn luyện và phát triển các kĩ năng ............................................ 35

2.5.5. Hiệu quả trong phát triển nhân cách toàn diện của sinh viên ............................. 38
2.5.6. Hiệu quả trong kết quả học tập ........................................................................... 39
CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ

HỌC TẬP THEO NHÓM CỦA SINH VIÊN ..................................................... 40
3.1. CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................................................................ 40
3.1.1. Giải pháp 1: Nâng cao nhận thức học tập cho sinh viên .................................... 40
3.1.2. Giải pháp 2: Tăng cường rèn luyện các kĩ năng học tập theo nhóm .................. 41
3.1.3. Giải pháp 3: Nâng cao năng lực điều hành của nhóm trưởng trong quản lí nhóm
....................................................................................................................................... 45
3.1.4. Giải pháp 4: Giáo viên phải thường xuyên kiểm tra, đánh giá để kiểm soát được
mức độ làm việc của các thành viên trong nhóm .......................................................... 46
3.1.5. Giải pháp 5: Tăng cường ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào học tập nhóm ..... 47
3.1.6. Giải pháp 6: Lựa chon, sử dụng kết hợp các hình thức làm việc nhóm ............. 48
3.1. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ........................................................... 49
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................................... 50
1. KẾT LUẬN .............................................................................................................. 50
2. KIẾN NGHỊ.............................................................................................................. 50
2.1. Đối với Trường ĐHSPĐN ..................................................................................... 50
2.2. Đối với các giảng viên ........................................................................................... 51
2.3. Đối với sinh viên khoa Địa lý................................................................................ 51

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 52


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này em đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô
giáo và các bạn sinh viên khoa Địa lý. Trong buổi bảo vệ luận văn hơm nay em xin gửi
lịi cảm ơn đến:
PGS.TS. Đậu Thị Hòa, người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ em tanjaj tình
trong suốt quá trình nghiên cứu và hồn thành đề tài.
Ban chủ nhiệm khoa, các thầy cô giáo trong khoa Địa lý trường Đại hoạc Sư
phạm Đà Nẵng đã nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn em trong suốt thời gian học tập tại
nhà trường và ln tạo mọi điều kiện để em hồn thành đề tài.
Cảm ơn các bạn sinh viên khoa Địa lý, bạn bè và người thâ đã động viên, giúp
đơa và tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành tốt luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014
Sinh viên

Giang Thị Minh Hạnh


DANH MỤC BẢNG
Số hiệu
bảng
2.1

Tên bảng

Trang

Bảng tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các kĩ năng của

20

sinh viên khoa Địa lý – Trường ĐHSPĐN (ĐV
2.2

Bảng tổng hợp kết quả điều tra mức độ quan tâm của
giảng viên tới việc rèn luyện các kỹ năng học tập theo

28

nhóm trong sinh viên (Đơn vị: %)

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Số hiệu

Tên hình vẽ

Trang

2.1.

Biểu đồ thể hiện mức độ ưu thích làm việc nhóm của
sinh viên khoa Địa lý

31

2.2.

Biểu thể hiện mức độ thường xuyên nêu ý kiến khi làm
việc nhóm (ĐV:%)

31

2.3.

Biểu đồ thể hiện hiệu quả giải quyết cơng việc của nhóm

32

hình vẽ

(ĐV:%)
2.4.

Biểu đồ thể hiện quy mơ nhóm với hiệu quả làm việc
nhóm (ĐV:%)

33

2.5.

Biểu đồ thể hiện mức độ đoàn kết trong nội bộ nhóm
sinh viên khoa địa lí (ĐV:%)

34

2.6.

Biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa 2 yếu tố mức độ đoàn
kết và hiệu quả làm việc nhóm (ĐV: %)

34

2.7.

Biểu đồ thể hiện mức độ hiệu quả làm việc của nhóm
trưởng (ĐV:%)

35

2.8.

Biểu đồ thể hiện hiệu quả trong cách thức hoạt động
nhóm (ĐV:%)

36

2.9.

Biểu đồ thể hiện hiệu quả thực hiện các kĩ năng (ĐV:%)

38

2.10.

Biểu đồ thể hiện hiệu quả thực hiện các kĩ năng (ĐV:%)

40

2.11.

Biểu đồ thể hiện hiệu quả trong kết quả học tập (ĐV:%)

41


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trên thế giới hiện nay đang diễn ra những chuyển biến trong lĩnh vực giáo dục.
Xu hướng giáo dục đang phát triển với mục tiêu: đổi mới nội dung, chương trình,
phương pháp, phát huy tính tích cực, chủ động cũng như khả năng tự học, tự nghiên
cứu của người học.
Trong xu hướng đó, giáo dục Việt Nam cũng đã và đang có những thay đổi mau
lẹ, mạnh mẽ để hòa nhập với nền giáo dục hiện đại trên thế giới, đặc biệt là vấn đề đổi
mới phương pháp dạy và học trong nhà trường.
Tại nghị quyết của hội nghị trung ương lần thứ 2 BCH trung ương Đảng khóa II
(2 – 1996) nhấn mạnh “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục
lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học ”.
Tại khoản 2, điều 5, Luật giáo dục 2005 cũng đã khẳng định: “ Phương pháp
giáo dục phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi
dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý
chí vương lên.
Như vậy trong thời đại mới, khi khoa học kĩ thuật ngày càng phát triển, làm
việc nhóm là yêu cầu quan trọng, cần thiết được đặt ra đối với tất cả mọi người. Đặc
biệt đối với sinh viên, học tập theo nhóm là một trong các phương pháp học tập hiệu
quả để qua đó rèn cho sinh viên khả năng hợp tác, chia sẽ, tư duy phản biện…Đó là
điều cần thiết đối với công dân thế kỉ 21. Do đó mỗi sinh viên cần được trang bị ngay
từ trong nhà trường để khi ra trường có thể sống và làm việc trong các tổ chức một cách

tích cực.
Sinh viên Đại học sư phạm Đà Nẵng nói chung, sinh viên sư phạm Địa lý nói
riêng cũng đã được làm quen với phương pháp học tập này. Hiện nay phương pháp làm
việc nhóm ngày càng được sử dụng phổ biến trong sinh viên, tuy nhiên hiệu quả của nó
thì ở nhiều mức độ khác nhau, khơng phải nhóm sinh viên nào cũng đạt được kết quả
cao nhất với phương pháp học tập, làm việc theo nhóm này.
Xuất phát từ những lí do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Nghiên cứu thực trạng,
hiệu quả phương pháp học tập theo nhóm của sinh viên sư phạm Địa lý - Trường
Đại học sư phạm Đà Nẵng” để nghiên cứu hoạt động nhóm của sinh viên sư phạm Địa
lý và đưa ra một số giải pháp nâng cao kĩ năng, hiệu quả học tập nhóm cho sinh viên.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
1


Nghiên cứu thực trạng phương pháp học tập nhóm của sinh viên sư phạm Địa lý,
từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả làm việc nhóm cho sinh viên.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn về phương pháp học tập theo nhóm.
- Điều tra thực trạng, hiệu quả phương pháp học tập nhóm của sinh viên sư
phạm Địa lý, Trường Đại học sư phạm Đà Nẵng.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập nhóm cho sinh viên sư
phạm Địa lý, qua đó phát triển các kĩ năng hợp tác, chia sẽ, tư duy phản biện…góp
phần nâng cao chất lượng học tập cho sinh viên, đáp ứng yêu cầu của ngành đào tạo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đánh giá được thực trạng, hiệu quả học tập nhóm trong sinh viên qua hoạt động
học tập Địa lý.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Điều tra hoạt động nhóm trong học tập của sinh viên sư

phạm Địa lý.
- Phạm vi không gian: sinh viên khoa Địa lý.
4. Lịch sử nghiên cứu
Đề tài chủ yếu nghiên cứu thực trạng, hiệu quả phương pháp học nhóm của sinh
viên sư phạm Địa lý, Trường Đại học sư phạm Đà Nẵng. Đề tài dựa trên cơ sở các
cơng trình đã nghiên cứu và các bài viết có liên quan:
- Phương pháp học tập theo nhóm của TS Trần Thị Thu Mai, trường ĐH sư phạm
TP Hồ Chí Minh.
- Làm việc theo nhóm – một phương pháp học tập phát huy sức mạnh tập thể của
ThS. Phạm Thị Huyền.
- Luận văn thạc sĩ của Lê Tấn Huỳnh, Khảo sát và đánh giá một số kĩ năng tương
tác trong tổ chức của sinh viên khoa sư phạm trường ĐH Tiền Giang – 2006.
- Luận văn thạc sĩ của Kiều Ngọc Qúy, Tổ chức hợp tác nhằm nâng cao hiệu quả
phương pháp dạy học theo nhóm – 2009.
- Luận văn thạc sĩ của Lê Ngọc Huyền Kĩ, năng hoạt động nhóm trong học tập
của sinh viên trường ĐH Sài Gòn – 2010.
- Luận văn tốt nghiệp của nhóm sinh viên trường ĐH sư phạm TP Hồ Chí Minh,
Nâng cao hiệu quả làm việc nhóm trong giờ học của sinh viên khoa công nghệ thông
tin trường ĐH sư phạm TP Hồ Chí Minh – 2011.
Tuy nhiên chưa có cơng trình nào nghiên cứu về thực trạng, hiệu quả phương
pháp làm việc nhóm của sinh viên. Vì thế việc nghiên cứu vấn đề này càng trở nên cần
2


thiết, góp phần đánh giá đúng thực tế hiệu quả học nhóm của sinh viên và rèn luyện các
kĩ năng làm việc nhóm cần thiết cho sinh viên, đáp ứng xu hướng giáo dục ở bậc đại
học hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Sưu tầm, nghiên cứu, tra cứu tài liệu, sách báo có liên quan đến vấn đề nghiên

cứu, phân tích tổng hợp, hệ thống hóa theo mục đích nghiên cứu của đề tài.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp quan sát
Theo dõi q trình học tập trên lớp, ngồi giờ lên lớp, đặc biệt là theo dõi các
buổi học tập và thảo luận nhóm của sinh viên nhằm đánh giá thực trạng, hiệu quả và đề
xuất giải pháp nâng cao hiệu quả làm việc nhóm của sinh viên.
5.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Tiến hành xây dựng phiếu hỏi dành cho đối tượng là sinh viên nhằm thu thập
những thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích, đánh giá thực trạng, hiệu quả làm
việc nhóm trong sinh viên.
5.2.3. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến các giảng viên có kinh nghiệm của khoa để xây dựng công cụ điều tra
và khẳng định giá trị các giải pháp nâng cao hiệu quả học tập nhóm cho sinh viên.
5.2.4. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn, lấy ý kiến trực tiếp từ các bạn sinh viên khoa Địa lý
những vấn đề liên quan đến học tập nhóm. Từ đó kết hợp với kết quả từ phiếu điều tra
nhằm đánh giá thực trạng cũng như hiệu quả học nhóm của sinh viên khoa Địa lý.
5.2.5. Phương pháp thống kê, mô tả
Phương pháp thống kê, mơ tả dùng để hệ thống hóa tài liệu từ đó đưa ra các
đánh giá về thực trạng, hiệu quả làm việc nhóm trong sinh viên, tổng hợp các yếu tố
ảnh hưởng đến kết quả làm việc nhóm của sinh viên.
6. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục các tài liệu tham khảo, nội
dung của đề tài được chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc tổ chức học tập theo nhóm trong sinh viên
Chương 2: Thực trạng, hiệu quả phương pháp học tập nhóm trong sinh viên sư
phạm Địa lý
Chương 3: Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập nhóm trong
sinh viên sư phạm Địa lý.

3


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO
NHÓM TRONG SINH VIÊN
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1.1. Phương pháp
Theo Lexicon der Padagogik: “Phương pháp giúp để trình bày có lý lẽ vững
vàng một chân lý đã xác định rồi hoặc để vạch ra một con đường tìm tịi một chân lý
mới”.
Theo Hegel: “Phương pháp là ý thức về hình thức của sự vận động bên trong của
nội dung”.
Như vậy có thể hiểu: Phương pháp là cách thức, con đường, phương tiện để đạt
tới mục đích nhất định trong nhận thức và trong thực tiễn.
1.1.2. Học tập
Theo GS Nguyễn Ngọc Quang, nghiên cứu dạy học theo quan điểm quá trình:
“Học là quá trình tự điều khiển tối ưu sự chiếm lĩnh khái niệm khoa học, bằng cách đó
hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân cách toàn diện. Vai trị tự điều khiển
của q trình học thể hiện ở sự tự giác, tích cực, tự lực và sáng tạo dưới sự điều khiển
của thầy, nhằm chiếm lĩnh khái niệm khoa học. Học có 2 chức năng kép là lĩnh hội và
tự điều khiển”.
Theo từ điển Tiếng Việt của Viện khoa học xã hội Việt Nam - Viện ngôn ngữ
học: “Học tập là học và luyện tập để hiểu biết và có kỹ năng”.
Như vậy: Học tập là một loại hình hoạt động được thực hiện trong mối quan hệ
chặt chẽ với hoạt động dạy, giúp người học lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, những
phương thức hành vi nhằm phát triển nhân cách tồn diện.
1.1.3. Nhóm
Theo từ điển Tiếng Việt: Nhóm là tập hợp một số ít người hoặc sự vật được hình
thành theo những nguyên tắc nhất định.

Theo cách hiểu đơn giản, nhóm là tập hợp những người có tổ chức, hoạt động
theo những nguyên tắc nhất định, nhằm đạt tới mục tiêu và lợi ích chung.
1.1.4. Học tập theo nhóm
Học tập theo nhóm là một phương pháp học tập trong đó các thành viên cùng
phối hợp chặt chẽ với nhau để giải quyết một vấn đề học tập cụ thể nhằm hướng đến
một mục tiêu chung, sản phẩm của nhóm là sản phẩm của trí tuệ tập thể.
4


1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP THEO NHĨM
1.2.1. Đặc điểm của học tập theo nhóm
Học tập theo nhóm là một cách học địi hỏi mỗi thành viên trong nhóm cùng
thực hiện một cam kết làm việc nhất định khơng có sự hướng dẫn trực tiếp của giảng
viên mà dựa trên sự hợp tác và phân cơng cơng việc hợp lý trong nhóm.
Học tập theo nhóm được biểu hiện:
+ Mọi thành viên trong nhóm đều hướng đến mục tiêu chung nhất định
+ Có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành viên
+ Có trách nhiệm, lợi ích liên đới trong sản phẩm nhóm
Nếu học tập theo nhóm được tổ chức và điều khiển một cách khoa học và hợp lý
sẽ đem lại rất nhiều lợi ích, cụ thể:
+ Làm việc theo nhóm sẽ góp phần xây dựng tinh thần đồng đội, mối quan hệ
tương hỗ giữa các thành viên trong nhóm đồng thời tạo nên sự gắn kết trong một cộng
đồng nhằm hướng đến một mục tiêu chung. Trong q trình làm việc nhóm, các mâu
thuẫn sẽ nảy sinh đòi hỏi sự cố gắng của mỗi cá nhân cùng trí tuệ tập thể để giải quyết
vấn đề.
+ Học tập theo nhóm sẽ đáp ứng nhu cầu học tập cá nhân, phù hợp với việc học
hướng tới người học, khuyến khích tính độc lập tự chủ trong học tập. Nếu trong
phương pháp thuyết trình cơ hội cho người học trao đổi với nhau rất ít thì học tập theo
nhóm mọi thành viên được tự do phát biểu quan điểm của mình về chủ đề thảo luận, từ
đó phát triển tư duy độc lập và trao đổi lẫn nhau trong nhóm.

+ Học tập theo nhóm ln có sự bàn bạc, tranh luận để tìm ra chân lý dựa trên
những nguồn thơng tin mà mọi thành viên trong nhóm tìm hiểu. Vì vậy sản phẩm của
nhóm là sản phẩm của trí tuệ tập thể, tập hợp sự sáng tạo của nhiều người nên sẽ rất
phong phú, đa dạng và giàu tính sáng tạo. Từ đó giúp các thành viên hiểu và nhớ kiến
thức lâu hơn.
+ Học tập theo nhóm sẽ tăng khả năng hịa nhập, có thêm tinh thần học hỏi, biết
lắng nghe người khác cũng như khả năng phản biện thơng qua phần trình bày của mình
và sự phản hồi của những người xung quanh.
+ Học tập theo nhóm sẽ tạo cơ hội cho mọi thành viên rèn luyện các kỹ năng
như: kỹ năng thuyết trình trước đám đông, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức…Đây là
những kỹ năng rất quan trọng, cần thiết cho quá trình làm việc sau này, vì vậy đây sẽ là
tiền đề để ta biết cách làm việc trong môi trường tập thể.
Tuy nhiên, nếu sử dụng phương pháp học tập theo nhóm khơng đúng cách,
khơng phù hợp với nội dung và thiếu kỹ năng thực hiện thì có thể chỉ mang tính hình
thức, gây mất nhiều thời gian, sản phẩm khơng mang tính tập thể, các cá nhân thiếu tích
5


cực sẽ đùn đẩy cho những người năng nổ, nhiệt tình...Chính vì vậy để học tập nhóm
thực sự đem lại kết quả cao mỗi thành viên trong nhóm cần nhận thức đúng đắn về
trách nhiệm của mình, cùng rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm thật hiệu quả.
Có rất nhiều cách tiếp cận trong phân chia hình thức học tập nhóm như: theo số
lượng người trong cùng một nhóm, như theo tính chất cơng việc... Tuy nhiên trong
phạm vi đề tài này tác giả chỉ xin tiếp cận hình thức học tập nhóm theo tính chất cơng
việc. Dựa trên tính chất cơng việc có thể chia nhóm học tập theo ba hình thức, gồm:
- Nhóm ngang: Là nhóm sau khi nhận yêu cầu làm bài người nhóm trưởng sẽ lập
đề cương rồi phân chia từng phần công việc cho các thành viên, sau đó tổng hợp và
hồn thiện bài tập của nhóm.
- Nhóm dọc: Nhóm trưởng hiểu rõ năng lực các thành viên trong nhóm. Nhóm
trưởng nhận đề tài sau đó phân chia cụ thể: ai viết đề cương, ai tìm tài liệu, ai xử lý tài

liệu, ai viết bài, ai phản biện lại bài viết của nhóm, ai chuẩn bị câu hỏi phản biện lại
nhóm khác, ai là thư ký...
- Nhóm kết hợp: Tất cả các thành viên trong nhóm đều phải làm tất cả các cơng
việc.
Tuy nhiên mỗi hình thức nhóm làm việc đều có ưu và nhược điểm riêng. Vì vậy,
khi áp dụng các hình thức trên, các nhóm cần phải lựa chọn linh hoạt để đem lại hiệu
quả cao nhất.
1.2.2. Nguyên tắc học tập theo nhóm
Để hoạt động nhóm đạt hiệu quả cần đảm bảo các nguyên tắc sau:
+ Tạo sự đồng thuận: Các buổi họp là cách thức hiệu quả để bồi đắp tinh thần
đồng đội và thói quen làm việc theo nhóm ngay từ lúc đầu mới thành lập nhóm. Các
buổi họp giúp các thành viên làm quen với nhau, hiểu biết về nhau, gắn bó với nhau,
tạo sự nhất trí về các mục tiêu cũng như cơ cấu tổ chức nhóm. Để tạo sự đồng thuận
mọi vấn đề của nhóm đều cần đem ra bàn bạc và đi đến thống nhất dựa trên sự nhất trí
của các thành viên.
+ Chia sẻ và hợp tác với tinh thần đồng đội: Đây là một nguyên tắc quan trọng
trong học tập nhóm. Vì học tập theo nhóm là sự tham gia của nhiều thành viên nhằm
hướng đạt mục tiêu chung trong học tập nên sự hợp tác và chia sẻ là không thể thiếu.
Hơn nữa nếu làm việc đơn lẻ sẽ khó thực hiện tốt nhiệm vụ chung vì mỗi người chỉ mạnh
về một khía cạnh nào đó của cơng việc chung. Vì thế sự hợp tác và chung sức sẽ tạo ra sức
mạnh tập thể.
+ Tôn trọng: Tôn trọng là một nguyên tắc rất quan trọng trong học tập nhóm.
Bởi vì nhóm là một tập thể chỉ khi tập thể đó tồn tại sự tơn trọng lẫn nhau giữa các
thành viên, tôn trọng nội quy của nhóm mới có thể xây dựng một bầu khơng khí cởi
6


mở, thân thiện trong nhóm. Sự tơn trọng thể hiện ở sự chấp hành nội quy nhóm, đúng
giờ, chú y lắng nghe khi người khác phát biểu ý kiến, tạo cơ hội - khuyến khích mọi
người chia sẻ, ghi nhận - đánh giá đúng sự đóng góp của các thành viên..

+ Phát huy tốt vai trị của trưởng nhóm: Mỗi nhóm đều cần một nhóm trưởng
giữ vai trị là người tổ chức và điều hành hoạt động của nhóm, là “cầu nối” giữa nhóm
và phần cịn lại của tổ chức, là người phát ngơn cho nhóm. Trưởng nhóm là người duy
trì sự thực hiện mục tiêu và giữ cho mọi người đi đúng hướng, đem nguồn lực về cho
nhóm khi cần thiết, khuyến khích mọi người và gỡ rối cho nhóm khi gặp vấn đề nan
giải.
+ Phân cơng nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý: Phân công nhiệm vụ là một việc làm
khơng thể thiếu khi học tập theo nhóm. Khi phân công phải chú trọng phân công phù
hợp với năng lực của từng thành viên vì mỗi cá nhân sẽ cống hiến hết mình nếu họ
được đánh giá đúng năng lực, sử dụng đúng và được tin tưởng. Sự phân công rõ ràng
trách nhiệm của từng thành viên sẽ là yếu tố quan trọng tạo nên thành cơng cho nhóm.
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tích cực đến học tập theo nhóm
Lí luận và thực tiễn đã chứng minh rằng trong hoạt động học tập theo nhóm có
nhiều yếu tố ảnh hưởng, có thể theo hai chiều hướng: tích cực hoặc tiêu cực. Nếu xét
theo chiều hướng tích cực, tác giả nhận thấy các yếu tố sau đây sẽ làm hoạt động nhóm
đạt hiệu quả cao.
a. Quan điểm đúng đắn về học tập và làm việc theo nhóm
Để hoạt động học tập theo nhóm đạt kết quả, trước hết mọi thành viên trong
nhóm cần phải hiểu rõ thế nào là học tập theo nhóm, có những nhận thức đúng đắn về
những ưu thế của học tập theo nhóm, từ đó mới thấy được trách nhiệm của bản thân và
có định hướng hoạt động nhóm đạt hiệu quả. Nếu các thành viên quan niệm lệch lạc về
học tập theo nhóm thì chắc chắn hoạt động học tập nhóm đó sẽ khơng thể có hiệu quả.
b. Cơ cấu tổ chức chặt chẽ, hợp lí
Một nhóm muốn hoạt động hiệu quả cần phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ. Cơ cấu
của nhóm gồm:
- Một nhóm trưởng có trách nhiệm tổ chức, điều hành mọi hoạt động của nhóm,
nhóm trưởng có thể do các thành viên trong nhóm bầu lên hoặc do giảng viên chỉ định.
- Một nhóm phó (nếu quy mơ nhóm lớn) để thay thế, hỗ trợ nhóm trưởng khi
nhóm trưởng vắng mặt.
- Một thư ký để ghi chép nội dung, diễn biến các cuộc họp, thảo luận của nhóm,

thư ký có thể được thay đổi theo từng cuộc họp nhóm hoặc cố định từ đầu đến cuối.
Nhóm phải quy định rõ trách nhiệm cụ thể của từng vị trí trong nhóm, xây dựng
mối quan hệ gắn kết giữa các thành viên trong nhóm.
7


c. Năng lực của nhóm trưởng
Trong hoạt động của một nhóm, người trưởng nhóm đóng vai trị vơ cùng quan
trọng, là người chịu trách nhiệm trước thầy cô, tập thể lớp về hoạt động của nhóm, là
người điều hành và tổ chức cơng việc của nhóm, đảm bảo cho nhóm đi đúng hướng, là
người động viên thôi thúc mọi người và tháo gỡ khó khăn khi cần thiết ... Chính vì vậy,
người trưởng nhóm sẽ góp phần quyết định thành cơng của một nhóm học tập. Nếu một
nhóm có người trưởng nhóm có năng lực về học tập và quản lý (kỹ năng điều hành
nhóm), có lịng nhiệt tình và được các thành viên tin tưởng, yêu mến thì chắc chắn
nhóm đó sẽ hoạt động có chất lượng.
d. Các kĩ năng học tập theo nhóm
Để học tập theo nhóm đạt chất lượng cần đảm bảo nhiều kỹ năng. Cụ thể:
- Kỹ năng lập kế hoạch hoạt động nhóm: Có kỹ năng xây dựng một kế hoạch
hoạt động cho nhóm một cách cụ thể, hợp lý, bao gồm: thứ tự công việc, nội dung công
việc, thời gian, người chịu trách nhiệm ... sẽ đảm bảo cho mỗi thành viên chủ động và
có định hướng trong cơng việc của mình và của cả nhóm.
- Kỹ năng xây dựng nội quy nhóm: Đã thành lập một nhóm học tập (hay làm
việc) dù lớn dù nhỏ đều cần thiết lập những nội quy, những nguyên tắc chung trong
hoạt động để mọi thành viên trong nhóm dựa vào đó mà thực hiện, đảm bảo sự quy củ,
nghiêm túc trong hoạt động của nhóm.
- Kỹ năng phân công nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý: (Điều này phụ thuộc vào vai trò
và khả năng chỉ đạo của nhóm trưởng). Khi cơng việc được phân cơng rõ ràng, phù hợp
với năng lực và khả năng của mỗi thành viên họ sẽ ý thức được vai trị của mình, có
trách nhiệm hồn thành cơng việc. Ngược lại, nếu phân cơng cơng việc khơng rõ ràng,
khơng hợp lý, người thì phải đảm nhiệm q nhiều việc, người lại khơng có việc để

làm, kết quả là sự bất hợp tác sẽ tác động lớn đến chất lượng của hoạt động nhóm và
sản phẩm của nhóm.
- Kỹ năng thảo luận, trao đổi: Điểm đặc trưng nổi bật nhất của học tập theo
nhóm là sự hợp tác nhằm xây dựng một sản phẩm trí tuệ tập thể bằng việc thống nhất
các ý kiến thông qua sự thảo luận, trao đổi giữa các thành viên trong nhóm. Vì vậy đây
là một kỹ năng có vị trí rất quan trọng trong hoạt động nhóm. Thảo luận, trao đổi là
hoạt động đòi hỏi các thành viên phải tư duy và có tinh thần xây dựng ý kiến hết mình
cho nhóm. Để thảo luận, trao đổi có hiệu quả các thành viên trong nhóm cần có khả
năng thuyết trình, diễn giải vấn đề sao cho mạch lạc, thuyết phục người nghe; khả năng
đặt câu hỏi chất vấn; khả năng phản biện cũng như khả năng lắng nghe và tiếp thu ý
kiến góp ý của các thành viên khác. Thơng qua thảo luận, trao đổi chúng ta có thể nhận
biết được cách tiếp cận vấn đề, quan niệm riêng của từng thành viên, mức độ tác động
8


lẫn nhau giữa các thành viên. Kỹ năng này không chỉ giúp ta thống nhất được ý kiến
mà còn giúp mỗi thành viên học hỏi lẫn nhau, giúp nhau cùng phát triển.
- Kỹ năng nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu tài liệu là một kỹ năng cần thiết trong
học tập theo nhóm vì các bài tập nhóm thường là những vấn đề rộng địi hỏi sinh viên
tự tìm tịi, nghiên cứu qua các tài liệu. Muốn nghiên cứu tài liệu hiệu quả cần biết cách
tìm kiếm tài liệu, biết đánh giá, chọn lọc, phân tích, tổng hợp các tài liệu theo những
vấn đề mình cần tìm... Có kỹ năng nghiên cứu tài liệu sẽ giúp mọi thành viên trong
nhóm tìm kiếm được nhiều thông tin làm phong phú hơn bài tập của nhóm.
- Kỹ năng chia sẻ trách nhiệm: Để cho hoạt động của nhóm đạt chất lượng và
khơng khí làm việc trong nhóm vui vẻ, đồn kết mọi thành viên cần phải chia sẻ trách
nhiệm với nhau. Biết chia sẻ hợp lý trách nhiệm giữa các thành viên sẽ tạo động lực
giúp hoạt động nhóm đạt hiệu quả cao hơn.
- Kỹ năng lắng nghe một cách chủ động, tích cực: Lắng nghe một cách hiệu quả
giúp tiết kiệm thời gian, hạn chế rắc rối, thắt chặt hơn các mối quan hệ. Trong học tập
theo nhóm, kỹ năng lắng nghe là rất cần thiết vì lắng nghe là phương pháp cơ bản để

tập hợp thông tin. Mục tiêu của lắng nghe là để hiểu, học hỏi, thưởng thức, giúp đỡ, hỗ
trợ.
- Kỹ năng chia sẻ thơng tin: Làm việc nhóm nghĩa là hợp tác trên cơ sở chia sẻ kiến
thức và thơng tin từ nhiều người để hồn thiện bài tập chung một cách tốt nhất. Vì vậy,
kỹ năng chia sẻ thơng tin là rất cần thiết. Trong nhóm có nhiều người chia sẻ thông tin,
lượng thông tin càng nhiều, càng phong phú, là một điều kiện để sản phẩm nhóm đạt
chất lượng cao.
- Kỹ năng giải quyết xung đột: Trong một nhóm tồn tại q nhiều cái tơi cá nhân nên
không thể tránh khỏi những xung đột gây ra sự bất hịa trong nhóm. Điều này ảnh
hưởng đến hiệu quả hoạt động nhóm. Tất nhiên mâu thuẫn là động lực cho sự phát triển
nhưng khi mâu thuẫn quá mức thì sẽ khơng tốt cho sự hợp tác trong nhóm. Vì vậy, kỹ
năng giải quyết xung đột là rất quan trọng đối với hoạt động nhóm, đặc biệt là với
người nhóm trưởng (vì nhóm trưởng là người chịu trách nhiệm điều hịa các mối quan
hệ trong nhóm mình).
- Kỹ năng tự kiểm tra - đánh giá hoạt động của nhóm: Để hoạt động nhóm ngày
càng đạt hiệu quả thì nhóm cần phải thường xuyên tự kiểm tra - đánh giá hoạt động của
mình để tự điều chỉnh kịp thời (nếu thấy cần thiết). Đồng thời, tự kiểm tra - đánh giá
cũng là cách để phát hiện, biểu dương các thành viên tích cực, phê bình những thành
viên cịn thiếu ý thức... nhằm tạo thêm động lực cho các thành viên trong nhóm nhiệt
tình hơn với hoạt động chung. Sự cơng bằng trong đánh giá phải đặc biệt được coi

9


trọng bởi nó là ngun nhân chính thúc đẩy hay kìm hãm động lực làm việc của các
thành viên. Tự kiểm tra - đánh giá ở đây gồm 2 nội dung:
+ Tự kiểm tra - đánh giá sự tham gia hoạt động nhóm của các thành viên
trong nhóm.
+ Tự kiểm tra - đánh giá hoạt động của nhóm (mặt tốt, mặt hạn chế nhằm có
biện pháp khắc phục).

e. Vai trị, trách nhiệm của thành viên nhóm
Học tập theo nhóm nên sự hợp tác là rất quan trọng, đòi hỏi các thành viên trong
nhóm phải có tinh thần tự giác, tích cực vì cơng việc tập thể cũng chính là việc của
mình. Mỗi thành viên phải ý thức được trách nhiệm của mình đối với nhóm, phải hiểu
rằng mình là một mắt xích trong “cỗ máy” nhóm, một mắt xích khơng đảm bảo thì ảnh
hưởng đến sự vận hành của cả cỗ máy. Vì vậy, mỗi thành viên phải có thái độ làm việc
nghiêm túc, tích cực cùng cả nhóm thực hiện mục tiêu chung một cách hiệu quả nhất.
f. Phương pháp tiến hành hoạt động nhóm phù hợp
Chất lượng của một nhóm học tập phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp mà
nhóm đó sử dụng. Phương pháp ở đây chính là cách thức tiến hành hoạt động nhóm mà
nhóm sử dụng nhằm đạt mục tiêu mà nhóm đặt ra. Có phương pháp làm việc khoa học
và phù hợp với điều kiện của nhóm, phù hợp với từng nội dung bài tập chắc chắn sẽ
đem lại hiệu quả cho hoạt động nhóm.
g. Một số điều kiện khác
- Chủ đề thích hợp: chủ đề phải phù hợp cho làm việc nhóm (thể hiện sự cần
thiết phải làm việc theo nhóm), sinh viên có đủ những kiến thức cơ sở để thực hiện chủ
đề làm việc. Yếu tố này cũng tác động không nhỏ đến chất lượng hoạt động nhóm.
- Đảm bảo các điều kiện: cơ sở vật chất, phương tiện để thực hiện hoạt động
nhóm như bàn ghế, tài liệu, máy tính, mạng internet, không gian, thời gian.
- Sự hướng dẫn của giảng viên: tất nhiên học ở đại học chủ yếu là tự học, tự
nghiên cứu nhưng nếu khi giao bài tập nhóm cho sinh viên, giảng viên có hướng dẫn về
cách làm việc nhóm nhằm định hướng hoạt động cho sinh viên thì chắc chắn sẽ làm
cho hiệu quả hoạt động nhóm được nâng cao hơn, đặc biệt là với những khóa sinh viên
mới vào trường.
- Sự đánh giá và kết luận của giảng viên: cũng tác động không nhỏ đến chất
lượng làm việc nhóm. Sau khi các nhóm làm việc cho ra các sản phẩm, nếu giáo viên
đánh giá chi tiết mặt tốt, chưa tốt của sản phẩm, so sánh các sản phẩm của các nhóm
với nhau để sinh viên nhận ra được những ưu, khuyết của mình, sau đó giảng viên nêu
lên kết luận (đưa ra chân lý khoa học) thì sinh viên sẽ hiểu sâu sắc và nắm vững vấn đề;
đồng thời sinh viên sẽ quyết tâm hơn trong lần làm bài tiếp theo. Ngược lại, nếu giảng

10


viên không đánh giá sản phẩm và sự làm việc của sinh viên sẽ khiến sinh viên mất đi
hứng thú và động lực làm việc và như vậy hoạt động nhóm sẽ khơng thể có hiệu quả.
- Độ lớn của nhóm: cũng được coi là một yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng làm
việc nhóm. Số lượng phù hợp cho một nhóm là từ 3 đến 7 người, nếu quá ít hoặc quá
nhiều người trong một nhóm đều khó phát huy được sự hợp tác của các thành viên
trong giải quyết các nhiệm vụ của nhóm.

11


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG, HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP
THEO NHÓM TRONG SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ
2.1. ĐẶC ĐIỂM HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ
Năm học 1994 – 1995 theo quyết định của Bộ Giáo dục – Đào tạo thành lập các
Đại học vùng. Đại học Đà Nẵng ra đời bằng sự sát nhập các trường đại học thành viên:
Đại học Bách khoa, Đại học Kinh tế, Cao Đẳng Sư phạm Quảng Nam – Đà Nẵng, Cao
đẳng Công nghệ. Trường Cao đẳng Sư phạm được nâng cấp lên thành trường Đại học
Sư phạm. Đây là một sự biến đổi về chất, đòi hỏi mỗi cán bộ, giáo viên phải tự mình
nâng cao về trình độ và nghiệp vụ. Sự thay đổi này làm cho cơ cấu các khoa phòng
cũng thay đổi. Khoa Sử - Địa lại được thành lập trở lại.
Năm học 2000 – 2001 chương trình đào tạo của tổ Địa lý được bộ chuẩn y xét
duyệt, điều này đánh dấu một mốc quan trọng của việc đào tạo. Khóa đào tạo đầu tiên
với 50 sinh viên, điểm chuẩn đầu vào tới 27,5 điểm (nhân hệ số môn Địa lý). Cũng
trong năm 2000 tổ Địa lý đã được đầu tư một phòng thực hành với nhiều phương tiện
thiết bị hiện đại, đây là một thuận lợi lớn cho quá trình đào tạo. Năm 2003 tổ Địa lý lại
tiếp tục được Bộ Giáo dục chuẩn y đào tạo hệ Cử nhân Địa lý chuyên ngành môi
trường.

Năm 2005 được coi là cột mốc quan trọng nhất, khoa Địa lý chính thức được
tách ra từ khoa Sử - Địa, mọi hoạt động cả về chính quyền, cơng đồn đều hoàn toàn
độc lập theo đúng nghĩa của một khoa cơ bản. Ban chủ nhiệm khoa Địa lý gồm thầy
Trương Phước Minh - Chủ nhiệm khoa, thầy Nguyễn Duy Hòa - Phó chủ nhiệm khoa.
Khoa biên chế thành 2 tổ bộ môn: tổ Địa lý tự nhiên do Tiến sĩ Đậu Thị Hòa - tổ
trưởng, tổ Địa lý kinh tế do Thạc sĩ Hoàng Thị Diệu Huyền - tổ trưởng. Bộ môn
Phương pháp giảng dạy do ban chủ nhiệm khoa quản lý, điều hành.
Cơ sở vật chất - thiết bị phục vụ dạy và học: khoa có một phịng thực hành Địa
lý cùng các thiết bị được tăng cường qua các năm, có 2 phịng sinh hoạt của khoa và
dành cho các tổ bộ môn.Thời kỳ đầu đội ngũ cán bộ của khoa chỉ có 9 cán bộ giảng
dạy và một văn phòng, từ năm 2007 khoa giữ lại một số sinh viên giỏi và nhận thêm
một số sinh viên tốt nghiệp loại giỏi ở các trường đại học khác về , đến nay tổng số
cán bộ giảng dạy tăng lên 14 giảng viên.
Chương trình đào tạo thời kỳ đầu theo Quy chế 43 của Bộ Giáo dục - Đào tạo Đào tạo theo Niên chế, nhưng bắt đầu từ năm 2006, để hội nhập vào với nền giáo dục
chung của khu vực và quốc tế thì phương thức đào tạo lại có thay đổi từ đào tạo theo
Niên chế sang Tín chỉ . Các cán bộ trong khoa đã cố gắng tiếp cận và xây dựng lại
khung chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ, về cơ bản hai bộ khung chương trình
12


đào tạo cho hai chuyên ngành là Cử nhân sư phạm Địa lý và Cử nhân khoa học Địa lý
- Môi trường cùng với hệ thống đề cương bài giảng của cán bộ giảng dạy đã được biên
soạn khá hoàn chỉnh và đã được đưa lên mạng nội bộ của trường và khoa làm tài liệu
tham khảo cho sinh viên.
Để mỗi sinh viên trong khoa có được một phương pháp học tập đúng đắn và
hiệu quả nhất thì cần có sự tác động, hỗ trợ của rất nhiều yếu tố. Hiện nay, quan điểm
dạy học đang hướng tới việc lấy người học làm trung tâm, coi người học là chủ thể của
quá trình dạy và học. Giảng viên chỉ dạy những kiến thức cơ bản, đóng vai trị hướng
dẫn, chỉ đạo và kiểm tra q trình học, khơng làm thay người học. Người học phải tự
điều chỉnh quá trình tiếp thu kiến thức, tham khảo mở rộng kiến thức theo các tài liệu

sách báo dưới sự điều khiển sư phạm của giảng viên. Giảng viên nêu ra vấn đề, sinh
viên tập giải quyết vấn đề. Có sự đối thoại giữa giảng viên và sinh viên, giữa sinh viên
với sinh viên. Việc dạy ở đại học là dạy cho sinh viên cách thức đi tới sự hiểu biết, coi
trọng sự khám phá và khai phá trong học thuật; giúp sinh viên có kỹ năng thực hành và
thái độ thực tiễn trong nghề nghiệp; rèn cho sinh viên phong cách độc lập, sáng tạo,
linh hoạt trong nhận thức và hành động, biết mềm hoá tư duy và tùy cơ ứng biến; dạy
phương pháp nghiên cứu đi từ phân tích đối tượng và mơi trường để tìm giải pháp đồng
bộ giải quyết những tình huống đa chiều.
Với khối lượng kiến thức giảng dạy đồ sộ như vậy, cùng với những phương
pháp giảng dạy và môi trường học tập riêng biệt tại trường ĐHSP nói chung, khoa Địa
lý nói riêng, các bạn sinh viên trong tồn Khoa cần phải có phương pháp học tập thích
hợp để tiếp thu có hiệu quả khối lượng kiến thức đó, đạt mục tiêu đào tạo đề ra. Và một
trong những phương pháp ấy là phương pháp học tập theo nhóm - với sự tương tác, trao
đổi giữa giảng viên với sinh viên cũng như là giữa các sinh viên với nhau sẽ giúp các
bạn sinh viên chiếm lĩnh được các tri thức khoa học một cách chuẩn xác.
2.2. KHÁI QUÁT CÁC PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG
SINH VIÊN SƯ PHẠM ĐỊA LÝ
Với khối lượng kiến thức được phân bổ qua các năm học, các học kì và từng học
phần cụ thể, đa số sinh viên cảm thấy áp lực và khó khăn trong việc lĩnh hội tri thức
đầy đủ và đạt hiệu quả cao. Do vậy, việc học tập như thế nào, phương pháp học ra sao
thì phù hợp là một vấn đề quan trọng đối với sinh viên nói chung, sinh viên khoa Địa
Lý nói riêng.
Trong môi trường học tập của khoa, để đạt được hiệu quả trong việc tiếp thu,
lĩnh hội tri thức thì yêu cầu quan trọng là mỗi sinh viên phải tìm tịi và trang bị cho
mình những phương pháp học tập phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của bản thân và
kiến thức của từng môn học. Phương pháp học tập tích cực chính là chìa khóa giúp sinh
13


viên có kết quả cao, hình thành cách tư duy hệ thống và cách giải quyết vấn đề thực

tiễn một cách khoa học nhất.
Qua quá trình quan sát, nghiên cứu và phân tích, tác giả nhận thấy có nhiều
phương pháp được sinh viên khoa Địa lý vận dụng vào việc học tập, các phương pháp
đó đã mang lại những kết quả nhất định. Tuy nhiên, khơng có phương pháp học tập nào
là vạn năng và để lĩnh hội được tri thức còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tốt khác nhau.
Có thể tổng quát lại thành hai phương pháp học tập cơ bản mà sinh viên khoa Địa lý đã
và đang sử dụng chủ yếu là phương pháp tự học và phương pháp học tập theo nhóm.
Phương pháp tự học là phương pháp phổ biến và được sử dụng thường xuyên
trong học tập. Hầu hết sinh viên khoa Địa lý từ năm thứ nhất đến năm thứ tư đều xem
phương pháp này là phương pháp kích thích tư duy độc lập trên cơ sở tự tìm kiếm tài
liệu liên quan, đọc sách, giáo trình và nghe bài giảng của giảng viên khi đến lớp. Trên
thực tế đây là phương pháp chịu ảnh hưởng nhiều từ phương pháp dạy học của giảng
viên khi phần lớn giảng viên vẫn thường xuyên sử dụng các phương pháp dạy học
truyền thống để truyền tải kiến thức cho sinh viên. Để lĩnh hội tri thức một cách chủ
động và tích cức, sinh viên phải dựa vào q trình nghiên cứu tài liệu để tìm kiếm
thơng tin và giải quyết các vấn đề trong học tập.
Trong khoa Địa lý, sinh viên được học các chuyên ngành khoa học, mỗi mơn
học đều có phương pháp logic đặc trưng. Đó là các phương pháp nhận thức theo logic
khoa học. Đối với các mơn như: tốn cao cấp, vật lí đại cương, xác suất thống kê... thì
phương pháp học phải hồn tồn khác với phương pháp học các mơn học chuyên ngành
thuộc về Địa lý như: Địa lý tự nhiên Việt Nam, Địa lý kinh tế xã hội Việt Nam, lia luận
dạy học Địa lý.... Việc lựa chọn phương pháp tự học như thế nào cho phù hợp là điều
mà sinh viên khoa Địa lý không phải ai cũng làm được. Nếu không phù hợp với từng
bộ môn, sinh viên không thể nhận thức được các kiến thức, kỹ năng cơ bản của bộ mơn
đó.
Phương pháp tự học, trong đó cốt lõi của phương pháp là việc độc lập tư duy đối
với mỗi sinh viên. Sinh viên Địa lý thường tiếp thu nguồn kiến thức qua lời nói, bài
giảng, sách giáo khoa, giáo trình, tạp chí, báo cáo khoa học, các đề tài nghiên cứu, luận
văn, luận án, mạng internet.. đó là q trình sưu tầm, tìm hiểu và đào sâu tri thức để thu
nhận kiến thức bài học. Trước một bài học, những sinh viên tích cực thường đọc trước

giáo trình, tìm tài liệu liên quan, nắm vững các nội dung cơ bản và khi gặp vấn đề khó
khăn sẽ trao đổi trực tiếp với giảng viên. Số sinh viên cịn lại thường tỏ ra bị động đón
nhận kiến thức mới, lúng túng trong các vấn đề giảng viên đưa ra, thiếu tâm thế sẵn
sàng.

14


Như vậy, phương pháp tự học đã mang lại những hiệu quả nhất định trong sinh
viên khoa Địa lý. Tuy nhiên, việc sử dụng phương pháp này mang lại hiệu quả chưa
đồng đều và chỉ phù hợp với một số môn học. Để khẳng định được hiệu quả của
phương pháp học tập, sinh viên phải có được các kỹ năng cơ bản như tự tổ chức hoạt
động học, thu thập và xử lý thông tin, vận dụng bài tập và tự kiểm tra điều chỉnh kết
quả học tập của từng bài. Mặt khác, với yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy
học, các phương pháp học tập cũ đang dần bộc lộ những hạn chế và gây nhiều khó khăn
trong quá trình lĩnh hội của sinh viên, bản thân phương pháp tự học cần phải có sự kết
hợp với các phương pháp học tập khác để mang lại hiệu quả cao hơn. Một trong số các
phương pháp mới được sử dụng khá phổ biến trong sinh viên khoa Địa lý đó là phương
pháp học tập theo nhóm.
Thiết thực góp phần đổi mới phương pháp dạy học, đội ngũ giảng viên đã chủ
động sử dụng các phương pháp dạy học mới và mang lại hiệu quả cao. Sinh viên khoa
Địa lý đã có nhiều thay đổi lớn trong việc sử dụng các phương pháp học tập, điển hình
là phương pháp học tập theo nhóm. Phương pháp này tạo nên sự tương tác mạnh mẽ
giữa các thành viên, phát huy trí tuệ tập thể và tạo nên những sản phẩm có kết quả cao.
Các lớp đã thành lập các nhóm theo sự tự giác và theo sự chỉ đạo của giảng viên. Tuy
nhiên, theo đánh giá của sinh viên trong Khoa, việc học tập theo nhóm chưa mang lại
kết quả cao và ít nhiều cịn mang tính hình thức. Chúng ta nhận thấy việc học tập nhóm
diễn ra nhiều hơn, sinh viên cũng tích cực và chủ động hơn trong việc hợp tác và làm
việc cùng nhau. Nhưng về cơ bản, sinh viên khoa Địa lý vẫn chưa phát huy hết những
ưu thế của phương pháp học tập này.

Mỗi phương pháp học tập đều có những ưu và nhược điểm nhất định, do đó
buộc chúng ta phải lựa chọn, phải trải nghiệm và tự đánh giá hiệu quả của các phương
pháp. Trong các phương pháp đó, phương pháp học tập theo nhóm là phương pháp hiện
đại, tích cực và mang nhiều ưu điểm vượt trội, việc nhận thức, áp dụng khoa học và
hợp lý phương pháp học tập theo nhóm là u cầu cần thiết và là chìa khóa của sự
thành cơng đối với sinh viên khoa Địa lí trường ĐHSPĐN nói riêng và tồn bộ sinh
viên nói chung.
2.3. THỰC TRẠNG HỌC TẬP THEO NHÓM CỦA SINH VIÊN KHOA ĐỊA LÝ
2.3.1. Thực trạng
Phương pháp học tập theo nhóm là một trong những phương pháp học tập đã và
đang được sinh viên khoa Địa lý sử dụng trong quá trình học tập. Thực tế phương
pháp này đã đạt được một số hiệu quả nhất định đối với việc học tập của đa số sinh
viên, nhiều nhóm hoạt động rất hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động học tập theo nhóm
nhìn chung cịn ít nhiều mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Đây là thực trạng
15


chung của sinh viên trong đó có khoa Địa lý, thực trạng này sẽ được làm rõ trong các
phần cụ thể sau:
a. Mức độ nhận thức, quan niệm của sinh viên sư phạm Địa lý về hoạt động học
tập theo nhóm
Nhận thức đúng đắn về học tập theo nhóm có vai trị rất quan trọng, nó là tiền đề
để hoạt động nhóm đạt được hiệu quả. Bởi vì nếu nhận thức sai thì chắc chắn sẽ khơng
thể thực hiện hoạt động nhóm đúng được.
Trên thực tế, thơng qua điều tra quan niệm của các bạn sinh viên Khoa Địa lý về
học tập theo nhóm, có tới 42% các bạn sinh viên cho rằng học tập theo nhóm là sự
đóng góp ý kiến để giải quyết cơng việc chung. Có 85% sinh viên phát biểu học tập
theo nhóm là một phương pháp học tập hay, mang lại nhiều lợi ích cho các thành viên
như: học hỏi lẫn nhau, phát huy tinh thần - trí tuệ tập thể, rèn luyện nhiều kỹ năng mềm
... Các bạn đều cho rằng đây là phương pháp học tập rất cần thiết cho sinh viên đại học,

nên cần được tăng cường sử dụng và phát huy trong học tập của sinh viên. Điều này
cho thấy phần lớn các bạn sinh viên Khoa Địa lý đã có quan niệm khá đúng đắn về hoạt
động học tập theo nhóm và đã nhận thức được vai trị của phương pháp học tập nhóm
đối với việc học tập của sinh viên.
Tuy nhiên, vẫn còn một số sinh viên (đặc biệt là sinh viên năm 1) vẫn còn suy
nghĩ mơ hồ về phương pháp học tập theo nhóm. Các bạn cho rằng, học tập theo nhóm
là chia bài tập giảng viên giao thành những phần nhỏ rồi chia cho mỗi thành viên một
phần về nhà làm, kết quả là sự chắp nối các phần đó lại với nhau; hay học tập theo
nhóm là giao bài tập nhóm cho một vài thành viên xuất sắc trong nhóm thực hiện và coi
là sản phẩm của tập thể ... Đây là những quan niệm chưa đúng về học tập theo nhóm
đang tồn tại trong một bộ phận sinh viên khoa Địa lý.
b. Cơ cấu tổ chức nhóm
Thơng qua quan sát, phỏng vấn tác giả nhận thấy rằng, trong thực tế hầu hết các
nhóm học tập của sinh viên Khoa Địa lý đều có cơ cấu tổ chức nhóm khá rõ ràng với
một nhóm trưởng (thường được cố định trong suốt thời gian nhóm tồn tại), một thư ký
(thường được thay đổi theo từng cuộc họp); phần lớn các nhóm đều xây dựng nội quy,
quy định của nhóm, quy định trách nhiệm, vai trị của từng vị trí trong nhóm.
Tuy nhiên, các nhóm chưa chú trọng đúng mức tới việc xây dựng mối quan hệ
giữa các thành viên trong nhóm. Điều này đã ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của
nhóm.
Đội ngũ nhóm trưởng
Nhóm trưởng là người có vị trí, vai trị vơ cùng quan trọng trong q trình hoạt
động của nhóm. 79% ý kiến nhất trí rằng nhiệm vụ lớn nhất của người trưởng nhóm là
c.

16


điều hành và tổ chức cơng việc cho cả nhóm. Và để thực hiện được nhiệm vụ này người
nhóm trưởng cần rất nhiều kỹ năng.

Thông qua quan sát và lấy ý kiến từ các bạn sinh viên, tôi được biết thực tế các
bạn nhóm trưởng của các nhóm học tập trong Khoa Địa lý đều là những người có năng
lực về học tập, linh hoạt và có trách nhiệm, hầu hết trưởng nhóm được các bạn trong
nhóm tín nhiệm bầu lên nên nhận được sự ủng hộ của các thành viên. Đây là những
điều kiện rất thuận lợi để nhóm trưởng thực hiện tốt các nhiệm vụ của mình.
Bên cạnh những mặt mạnh thì đội ngũ nhóm trưởng các nhóm học tập trong
khoa Địa lý cịn có một số hạn chế nhất định như: Tổ chức và điều hành nhóm cịn
thiếu khoa học, thiếu kế hoạch; phân cơng nhiệm vụ chưa phù hợp; ít lắng nghe và tạo
cơ hội cho người khác phát biểu ý kiến; ôm đồm công việc; chưa giải quyết được các
tình huống xung đột xảy ra trong nhóm... Đặc biệt nhóm trưởng hầu hết ln được cố
định một bạn nào đó trong suốt thời gian tồn tại của nhóm mà khơng có sự thay đổi,
gây ra sự nhàm chán và không tạo cơ hội thử sức với vai trị nhóm trưởng cho các
thành viên khác.
Thực tế có nhiều nhóm trưởng chưa thực hiện hết trách nhiệm của mình, các bạn
khơng vạch ra kế hoạch hoạt động cụ thể cho nhóm và điều hành nhóm thực hiện các
mục tiêu mà chỉ làm cho có, được chăng hay chớ, không lôi cuốn, thu hút được sự tham
gia hiệu quả của các thành viên. Có những nhóm trưởng khơng quyết đoán để cho ý
kiến thành viên chi phối nên hiệu quả hoạt động nhóm khơng cao. Đồng thời cũng có
khơng ít nhóm trưởng q nhiệt tình, ơm đồm nhiều cơng việc, phân chia khơng hợp lý
khiến thành viên ít có cơ hội phát huy khả năng của mình.
d. Kĩ năng làm việc nhóm
Kết quả khảo sát mức độ thực hiện các kỹ năng học tập theo nhóm trong sinh
viên Khoa Địa lý cho thấy các kỹ năng này là một trong những hạn chế của các bạn
sinh viên Khoa Địa lý – trường ĐHSPĐN hiện nay.
Tổng hợp kết quả khảo sát được minh họa qua bảng sau:

17


Bảng 2.1. Bảng tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các kỹ năng của sinh viên

khoa Địa lý - Trường ĐHSPĐN. (Đơn vị: %)
Mức độ thực hiện các kỹ năng

S

Thành Tương Chưa

Không

thạo

đối
TT

thành
thạo

thành
thạo

Lập kế hoạch hoạt động, xây dựng nội quy nhóm

29

51

20

0

2

Trình chiếu và diễn thuyết

28

44

25

3

3

Phân cơng nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý

48

38

13

1

4

Thảo luận, trao đổi

39

52

7

2

5

Nghiên cứu tài liệu

36

46

16

2

6

Chia sẻ trách nhiệm

14

32

49

5

7

Lắng nghe một cách chủ động, tích cực

30

48

20

2

8

Chia sẻ thông tin

30

56

13

1

9

Giải quyết xung đột

8

25

47

20

18

38

37

7

T
T

Các kỹ năng

1

10 Tự kiểm tra, đánh giá hoạt động của nhóm

Từ bảng tổng hợp kết quả điều tra ở trên, cho thấy thực trạng mức độ thực hiện
các kỹ năng học tập theo nhóm ở sinh viên khoa Địa lý, cụ thể như sau:
- Về kỹ năng lập kế hoạch hoạt động, xây dựng nội quy nhóm:
Có 82% ý kiến đánh giá đây là một kỹ năng rất cần thiết trong hoạt động học
tập theo nhóm, trong đó mức độ thực hiện là có 29% là thành thạo, 51% tương đối
thành thạo, còn chưa thành thạo và không thành thạo là 20%. Qua những số liệu này
cho thấy việc lập kế hoach hoạt động và xây dựng nội quy nhóm là một kỹ năng vơ

cùng quan trọng, tác động mạnh tới kết quả hoạt động nhóm, các bạn sinh viên khoa
Địa lý nhận thức được tầm quan trọng của nó nhưng các bạn sinh viên phần lớn chỉ
dừng lại ở mức độ tương đối thành thạo. Trong thực tế hầu hết các nhóm đều vạch kế
hoạch trước khi thực hiện một bài tập nào đó, nhưng việc lập kế hoạch không hợp lý
hoặc không rõ ràng, vì thế nhiều khi khơng chủ động được thời gian, không phân công
nhiệm vụ kịp thời nên sự đầu tư cho bài tập còn hạn chế dẫn đến kết quả hoạt động
nhóm khơng cao. Phần lớn các nhóm khơng xây dựng nội quy hoạt động cụ thể cho
nhóm, nhóm khơng có các quy định rõ ràng (về thời gian, trách nhiệm, quyền lợi...) để
các thành viên thực hiện nên hiệu quả và sự nghiêm túc trong hoạt động nhóm cịn thấp
(thành viên đi muộn, về sớm, khơng đóng góp ý kiến, khơng thực hiện nhiệm vụ được
giao...). Có những nhóm xây dựng nội quy nhưng lại khơng thực hiện tốt nội quy.
18


-

Về kỹ năng trình chiếu và diễn thuyết:
Khi điều tra mức độ cần thiết của các kỹ năng có 34% ý kiến đánh giá kỹ năng

trình chiếu, diễn thuyết là rất cần thiết, 22% đánh giá khá cần thiết, 40% đánh giá cần
thiết, chỉ 4% đánh giá không cần thiết. Như vậy đa số các bạn sinh viên nhận thấy sự
cần thiết của kỹ năng trình chiếu, diễn thuyết.
Mức độ thành thạo khi thực hiện kỹ năng này được đánh giá ở mức tương đối
thành thạo chiếm 44%, trong khi đó ở mức thành thạo và chưa thành thạo ngang nhau
là 28%. Điều này cho thấy khả năng sử dụng kỹ năng này còn khá hạn chế trong sinh
viên Khoa Địa lý.
Về kỹ năng phân công nhiệm vụ rõ ràng, hợp lý:
Kỹ năng này được thực hiện thường xuyên trong hoạt động nhóm nhưng thực tế
lại chưa hiệu quả, sự phân cơng nhiệm vụ cịn chưa phù hợp với năng lực, điều kiện,
-

khả năng của từng thành viên trong nhóm, bạn q nhiều việc bạn lại khơng có việc để
làm nên hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chưa cao.
Thông qua điều tra cách phân cơng nhiệm vụ trong nhóm có 49% ý kiến chọn
phương án “trải đều cho các thành viên”, 40% chọn “mỗi người một việc rồi tập hợp
lại” và 8% chọn “tập trung vào cá nhân xuất sắc”, có 3% ý kiến khác cho rằng phân
cơng nhiệm vụ “dựa trên năng lực của thành viên”. Các số liệu này cho thấy các nhóm
học tập trong Khoa Địa lý có rất nhiều cách phân chia nhiệm vụ, trong đó hầu hết các
nhóm chia nhiệm vụ theo cách trải đều cho mọi thành viên chứ chưa chú ý đến năng
lực, sở trường của thành viên. Cách phân chia này có thể sẽ đảm bảo công bằng cho các
thành viên nhưng lại không phát huy được năng lực của mỗi thành viên nhằm nâng cao
hứng thú cho các thành viên và chất lượng sản phẩm nhóm.
Về mức độ thành thạo, kỹ năng này được đánh rất cao với 48% thành thạo, 38%
tương đối thành thạo, chỉ có 13% chưa thành thạo và 1% không thành thạo.
- Về kỹ năng thảo luận, trao đổi
Đây là kỹ năng được các bạn sinh viên Khoa Địa lý đánh giá là rất cần thiết
(chiếm 54%) đối với hoạt động học tập theo nhóm.
Trên thực tế, kỹ năng này đã được các bạn sinh viên sử dụng khá thành thạo
trong hoạt động học tập nhóm. Đa số các nhóm chia đều bài tập cho các thành viên rồi
tổ chức thảo luận, trao đổi, bàn bạc với nhau để đi đến thống nhất, hồn thiện bài làm.
Có rất nhiều nhóm thực hiện thảo luận giữa các thành viên rất sơi nổi, có đặt ra các câu
hỏi chất vấn, có sự phản biện, khả năng thuyết trình vấn đề, cách nêu ý kiến cũng rất
thuyết phục... làm cho các thành viên nắm vững kiến thức hơn.
Tuy nhiên, còn rất nhiều nhóm khơng thực hiện thành thạo kỹ năng này, các
nhóm có khi khơng tiến hành thảo luận, trao đổi, sản phẩm của nhóm sẽ được một
19


thành viên tổng hợp lại từ phần bài của mỗi thành viên chứ khơng có sự tranh luận với
nhau. Hoặc có sự thảo luận nhưng lại khơng mấy chất lượng, mà cịn làm mất thời gian

do có q nhiều ý kiến trái chiều nhóm khơng thể thống nhất được, hoặc thành viên
không chịu phát biểu ý kiến, phát biểu không đúng nội dung...
Qua khảo sát mức độ thực hiện các kỹ năng cho kết quả tương ứng, tỷ lệ đánh
giá ở mức độ thành thạo là 39%, tương đối thành thạo là 52%, chưa thành thạo là 7%
và không thành thạo là 2%. Có thể nói đây là kỹ năng được đánh giá mức độ thành thạo
và tương đối thành thạo cao nhất trong 10 kỹ năng tôi điều tra.
-

Về kỹ năng nghiên cứu tài liệu:

Nghiên cứu tài liệu là kỹ năng được sử dụng rất nhiều trong học tập của sinh
viên nhất là trong học tập theo nhóm.
Thực tế đa số sinh viên Khoa Địa lý đã biết cách nghiên cứu tài liệu hiệu quả,
tìm kiếm được nhiều thơng tin cần thiết mà khơng mất nhiều thời gian, góp phần làm
cho bài tập nhóm trở nên phong phú và sâu sắc hơn. Tuy nhiên cũng cịn khơng ít sinh
viên chưa biết nghiên cứu tài liệu như thế nào, mất nhiều thời gian cho việc chọn sách,
đọc sách, không biết chọn lọc thông tin khi ghi chép, thiếu khả năng tổng hợp, khái
quát các thông tin nhằm phục vụ tốt cho bài tập của mình.
Điều tra mức độ thực hiện kỹ năng cho kết quả tương ứng, 36% đánh giá ở mức
thành thạo, 46% tương đối thành thạo, 16% chưa thành thạo và 2% không thành thạo.
Về kỹ năng chia sẻ trách nhiệm:
Kỹ năng chia sẻ trách nhiệm trong học tập theo nhóm hiện nay cịn chưa được
chú ý đúng mức. Mặc dù khi điều tra về mức độ cần thiết của kỹ năng này các bạn sinh
viên Khoa Địa lý đều cho rằng nó cần thiết cho hoạt động nhóm (Thể hiện qua các số
liệu: 28% đánh giá là rất cần thiết, 34% đánh giá là khá cần thiết, 37% đánh giá là cần
thiết và 1% đánh giá là khơng cần thiết). Thế nhưng trong thực tế rất ít nhóm có thể
thực hiện kỹ năng này. Phần lớn các nhóm học tập chưa biết chia sẻ trách nhiệm, chưa
chia sẻ trách nhiệm với nhóm trưởng, với các thành viên khác. Trách nhiệm nặng nề
-

vẫn thuộc về người trưởng nhóm.
Điều tra mức độ thành thạo kỹ năng này cho kết quả tương ứng: Tỷ lệ đánh giá ở
mức chưa thành thạo lên đến 49%, không thành thạo là 5%, tỷ lệ đánh giá ở mức thành
thạo chỉ 14%, tương đối thành thạo là 32%. Theo kết quả điều tra thì đây là một trong
những kỹ năng sinh viên Khoa Địa lý – Trường ĐHSPĐN ít thành thạo nhất.
- Về kỹ năng lắng nghe một cách chủ động, tích cực:
Lắng nghe là một kỹ năng quan trọng trong làm việc nhóm, bởi với số đông
người nếu không biết lắng nghe ý kiến của nhau để đóng góp ý kiên và rút ra kết luận
chung nhất cho sản phẩm nhóm thì hoạt động nhóm khó có thể tiến hành được. Các bạn
20