SKKN tổ chức một số hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học phần điện học vật lý 11,12 góp phần phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT

TRƯỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT
=====*=====

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Tên đề tài:

TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM,
HƯỚNG NGHIỆP TRONG DẠY HỌC PHẦN ĐIỆN HỌC VẬT LÝ 11,12 GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THPT

Họ và tên giáo viên: Đậu Thị Thúy Hằng
Bộ môn

: Vật lý - Tổ Tự nhiên

Đơn vị công tác

: Trường THPT Lê Viết Thuật,
TP Vinh, Tỉnh Nghệ An

Tháng 3/2021
1


PHẦN MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nếu như trước đây giáo dục chú trọng mục tiêu truyền đạt kiến thức cho
học sinh (HS), qua đó giúp người học hình thành hệ thống kiến thức, kỹ năng,
thái độ thì ngày nay điều đó vẫn cịn đúng, cịn cần nhưng chưa đủ. Giáo dục
hiện nay cịn phải giúp người học hình thành một hệ thống các phẩm chất, năng

lực đáp ứng được mục tiêu đào tạo con người trong xã hội mới, phù hợp nhu cầu
nhân lực lao động trong thời đại công nghệ 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ ở Việt
Nam và trên thế giới.
Để đáp ứng được yêu cầu đó, chương trình giáo dục phổ thơng (GDPT)
mới tổng thể đã được xây dựng nhằm phát triển các phẩm chất, năng lực của
người học. Vì vậy bên cạnh việc xây dựng chương trình các mơn học và các lĩnh
vực học tập khác thì chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được coi
là một phần quan trọng trong chương trình GDPT mới theo Thông tư
32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/20218 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành
chương trình giáo dục phổ thơng. Việc đưa chương trình hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp vào chương trình giáo dục sẽ tạo cơ hội cho HS được tiếp cận
thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và
huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để giải quyết những vấn
đề thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội. Qua đó sẽ góp phần phát huy
tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và định
hướng nghề nghiệp, đào tạo ra thế hệ HS vừa giỏi về chuyên môn vừa đẹp về
phẩm chất và giàu về năng lực.
Cho đến thời điểm hiện nay, chỉ còn hơn một năm nữa chương trình GDPT
mới sẽ được thực hiện đồng loạt ở ba cấp học tiểu học, THCS và THPT. Như
vậy, trong một tương lai không xa nữa, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp sẽ
trở thành hoạt động giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12, toàn thể giáo viên
(GV), phụ huynh (PH) và HS đều rất mong đợi về những triển vọng mới đầy ý
nghĩa về chương trình giáo dục mới của nước nhà. Trong thời gian này, khi
chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp chưa được đưa vào nội dung
giáo dục như một môn học bắt buộc, bên cạnh việc đổi mới nội dung, chương
2


trình sách giáo khoa (SGK), phương pháp dạy học, GV cần phải khơng ngừng
đổi mới, sáng tạo các hình thức dạy học đó là đưa các hoạt động trải nghiệm,

hướng nghiệp vào dạy học trong từng bộ mơn góp phần đạt được mục tiêu phát
triển toàn diện phẩm chất, năng lực cho HS. Việc làm này là rất cần thiết, phù
hợp với thời điểm hiện nay để tất cả GV được tiếp cận, làm quen, đón đầu
chương trình GDPT mới tạo tiền đề để thực hiện tốt những bước tiếp theo khi
chương trình mới thực hiện.
Tuy nhiên, vì nhiều lí do chủ quan và khách quan mà hiện nay nhiều trường
học và GV vẫn chưa thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp tạo cơ hội cho HS được tham gia hoạt động. Việc GV tổ chức các hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học vẫn còn mang tính bột phát, chưa
đúng quy trình, chưa xác định rõ mục tiêu của hoạt động và lúng túng trong
khâu đánh giá kết quả, vừa tốn kém về mặt thời gian, tiền bạc mà hiệu quả dạy
học chưa cao. Đó là do đa số các GV cịn có những quan niệm chủ quan, chưa
đầy đủ, chưa tìm hiểu kĩ các nội dung về chương trình hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp của Bộ GD - ĐT ban hành trong chương trình GDPT 2018. Đồng
thời các tài liệu hướng dẫn để GV tham khảo vấn đề này một cách đầy đủ,
phong phú cũng chưa nhiều.
Vật lí là một bộ mơn khoa học thực nghiệm có nhiều ứng dụng trong cuộc
sống và khoa học, công nghệ. Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp cho HS trong dạy học Vật lý không những phù hợp với đặc điểm của
mơn học mà cịn góp phần mang lại hiệu quả trong q trình dạy học. Qua quá
trình dạy học Vật lý ở trường phổ thông tôi nhận thấy, các kiến thức về Điện
học trong chương trình Vật lí 11,12 rất thú vị và có nhiều ứng dụng trong đời
sống, khoa học, kĩ thuật, nội dung chương trình mang tính giáo dục định hướng
nghề nghiệp rất tốt cho HS. Nhưng do nhiều nguyên nhân mà chương trình dạy
học hiện nay có nhiều GV chưa tạo cơ hội cho HS được hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp, vì vậy HS chưa phát huy được hết các phẩm chất, năng lực, sở
trường, năng khiếu của bản thân trong quá trình học tập cũng như chưa định
hướng đúng đắn về nghề nghiệp của mình.
Chính vì những lí do đó mà tôi đã chọn đề tài SKKN là: “Tổ chức một số
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học phần Điện học - Vật lý

11,12 góp phần phát triển phẩm chất, năng lực cho Học sinh THPT”.
II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Đối tượng nghiên cứu: HS lớp 11,12 trường THPT Lê Viết Thuật. Quá trình
dạy học Vật lý ở trường phổ thông.
3


- Phạm vi nghiên cứu: Phần điện học thuộc chương trình Vật lý 11,12 THPT.
Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Lê Viết Thuật và một số
trường THPT ở TP Vinh.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn về việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp theo chương trình GDPT mới ở các trường PT.
- Đề xuất giải pháp thực hiện đề tài nghiên cứu: Thiết kế, tổ chức một số hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học phần Điện học – Vật lý 11,12 góp
phần phát triển phẩm chất, năng lực cho HS.
IV. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận về nội dung chương trình hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp được quy định trong chương trình GDPT mới. Đồng thời
đánh giá được thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy
học Vật lý ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Vinh để thấy được tính
cấp thiết của đề tài. Đề tài thật sự nguồn tài liệu tham khảo hữu ích hướng dẫn
cho các GV ở các trường THPT thực hiện các hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp trong dạy học Vật lý đạt được hiệu quả.
- Minh họa thiết kế và tổ chức một số chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp trong dạy học phần điện học Vật lý 11,12 phù hợp với điều kiện dạy học
của nhà trường phổ thông hiện nay. Giới thiệu một số hình thức hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp có hiệu quả trong dạy học Vật lý.
- Triển khai thực nghiệm đề tài tại trường THPT Lê Viết Thuật và thu được
những kết quả thiết thực nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Vật lý và

giáo dục tồn diện HS góp phần vào phong trào thi đua đổi mới sáng tạo trong
dạy học đáp ứng với yêu cầu chương trình GDPT tổng thể.

4


PHẦN NỘI DUNG
I.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG

NGHIỆP
1. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
Theo thơng tư 32/2018/TT – BGDĐT ban hành chương trình GDPT mới thì
hoạt động trải nghiệm dành cho cấp tiểu học và hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp dành cấp THCS, THPT là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ
lớp 1 đến lớp 12.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo
dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS được tiếp
cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã
có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những
nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn của đời sống
nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Chuyển hoá những kinh
nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát
huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và
nghề nghiệp tương lai.
Nội dung của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được phân chia theo hai
giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn định hướng nghề nghiệp.
Giai đoạn giáo dục cơ bản: Ở cấp tiểu học, nội dung hoạt động trải nghiệm
tập trung vào các hoạt động hướng đến bản thân, rèn luyện bản thân, phát triển

quan hệ với bạn bè, thầy cơ và người thân trong gia đình. Ở cấp THCS, nội dung
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tập trung hơn vào các hoạt động hướng
đến xã hội, tự nhiên và hoạt động hướng nghiệp đồng thời hoạt động hướng vào
bản thân vẫn được tiếp tục triển khai để phát triển các phẩm chất và năng lực
của HS.
Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp: Ngoài các hoạt động hướng
đến bản thân (gồm hoạt động khám phá bản thân, hoạt động rèn luyện bản thân),
hoạt động hướng đến xã hội (gồm hoạt động chăm sóc gia đình, hoạt động xây
dựng nhà trường, xây dựng cộng đồng), hoạt động hướng tới tự nhiên (gồm hoạt
động tìm hiểu và bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, tìm hiểu bảo vệ mơi trường),
5


nội dung hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp THPT tập trung hơn vào
hoạt động giáo dục hướng nghiệp bao gồm hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, hoạt
động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp và
hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề
nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, HS được đánh giá và tự đánh
giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự
chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích
ứng với nghề nghiệp tương lai.
Về quy mô tổ chức, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có thể tổ chức
theo những quy mơ khác nhau như theo nhóm, theo lớp, theo trường hoặc liên
trường.
Về địa điểm, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp được tổ chức tại nhiều
địa điểm khác nhau ở trong hoặc ngoài nhà trường như: lớp học, thư viện, công
viên, viện bảo tàng, khu di tích, nhà truyền thống, các cơng trình cơng cộng, cơ
sở sản xuất, làng nghề….
Về lực lượng tham gia, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có khả năng
thu hút sự tham gia, phối hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài

nhà trường như giáo viên chủ nhiệm lớp, giáo viên mơn học, cán bộ tư vấn tâm
lí học đường, cán bộ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, cán bộ Hội
Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, cán bộ phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong
Hồ Chí Minh, cán bộ quản lí nhà trường, cha mẹ học sinh, chính quyền địa
phương, các tổ chức, cá nhân trong xã hội. Mỗi lực lượng giáo dục đều có tiềm
năng và thế mạnh riêng của mình. Tùy vào nội dung, tính chất từng hoạt động
mà sự tham gia của các lực lượng có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp, có thể là
chủ trì, đầu mối hoặc phối hợp, có thể có những mặt khác nhau (hỗ trợ về kinh
phí, phương tiện, đóng góp về chun mơn, trí tuệ…). Do vậy hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp tạo điều kiện cho HS được học tập, giao tiếp rộng rãi với
nhiều lực lượng giáo dục, được lĩnh hội các nội dung giáo dục qua nhiều kênh
thông tin, với nhiều cách khác nhau làm tăng tính đa dạng, hấp dẫn, chất lượng,
hiệu quả của hoạt động.
Như vậy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có tính mở, làm cho nội
dung giáo dục khơng bị rập khuôn theo sách vở mà trở nên phong phú, đa dạng
và gắn liền với thực tiễn xã hội tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức với hành
6


động trong mơi trường học tập trải nghiệm, nhằm hình thành và phát triển năng
lực, nhân cách cho HS, đặc biệt là đáp ứng với mục tiêu chương trình giáo dục
phổ thông ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
2. Một số phương thức tổ chức và loại hình hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp trong dạy học Vật lý ở bậc THPT.
Có nhiều phương pháp giáo dục trong hoạt động trải nghiệm nhưng mỗi
phương pháp đều phải làm cho người học ln sẵn sàng tham gia trải nghiệm
tích cực, giúp người học suy nghĩ những gì trải nghiệm, phát triển năng lực phân
tích, khái qt hóa các kinh nghiệm có được, tạo cơ hội cho người học phát triển
năng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định dựa trên những tri thức và ý tưởng
mới thu được từ trải nghiệm. Trong dạy học GV cần lựa chọn linh hoạt, sáng tạo

các phương pháp giáo dục phù hợp: phương pháp nêu gương; phương pháp giáo
dục bằng tập thể, phương pháp thuyết phục, phương pháp tranh luận; phương
pháp luyện tập, phương pháp khích lệ, động viên, phương pháp tạo sản phẩm và
các phương pháp khác.
Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệp, hướng nghiệp cũng rất đa
dạng. Mỗi hình thức đều mang một ý nghĩa nhất định. Sau đây là những một số
loại hình tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được các trường phổ
thông thường xuyên thực hiện trong hoạt động giáo dục.
Phương thức khám phá là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS
trải nghiệm thế giới tự nhiên, thực tế cuộc sống và cơng việc, giúp HS khám
phá những điều mới lạ, tìm hiểu, phát hiện vấn đề từ môi trường xung quanh,
bồi dưỡng những cảm xúc tích cực và tình u q hương đất nước. Nhóm
phương thức tổ chức này bao gồm các hoạt động như tham quan các nhà máy,
cơ sở đào tạo nghề nhằm định hướng giáo dục nghề nghiệp, phát triển các năng
lực, phẩm chất cần có đáp ứng với nghề nghiệp trong tương lai.
Phương thức thể nghiệm, tương tác là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ
hội cho HS giao lưu, tác nghiệp và thể nghiệm ý tưởng như diễn đàn, đóng
kịch, hội thảo, cuộc thi, trị chơi và các hoạt động ngoại khóa khác. Các hình
thức tổ chức hoạt động ngoại khóa về Vật lí thơng thường là: các buổi báo cáo
(cemina) về các chuyên đề Vật lí, HS ra báo tường hoặc tập san về Vật lí, HS
7


biểu diễn thí nghiệm hoặc giới thiệu các đồ dùng, thiết bị dạy học tự làm, ngày
hội STEM, các câu lạc bộ Vật lí …. Tổ chức ơn luyện cho HS tham dự HS giỏi
hoặc các cuộc thi khác dành cho mơn Vật lí ở trường phổ thơng.
Phương thức cống hiến là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS
mang lại những giá trị xã hội bằng những đóng góp và cống hiến thực tế của
mình thơng qua các hoạt động tình nguyện nhân đạo, lao động cơng ích, tun
truyền và các phương thức tương tự khác như tham gia các chiến dịch giờ Trái

Đất, ngày Chủ nhật xanh….
Phương thức nghiên cứu là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS
tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học về mỗi chuyên đề Vật lý nhờ
cảm hứng từ những trải nghiệm thực tế, qua đó đề xuất những biện pháp giải
quyết vấn đề một cách khoa học. Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm các
hoạt động khảo sát, điều tra, làm dự án nghiên cứu, sáng tạo công nghệ, nghệ
thuật. Cần chú ý rằng nghiên cứu khoa học của HS là những hoạt động thuộc về
công việc tổ chức hoạt động tìm kiếm, khám phá những điều mới mẻ đối với
HS trong phạm vi các hoạt động giáo dục của nhà trường. Cái mới trong hoạt
động nghiên cứu khoa học của HS là cái mới đối với nhận thức của em.
Trong q trình triển khai thực hiện các nhà trường có thể điều chỉnh, bổ
sung thêm những hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp khác.
Mỗi phương thức đều có những ưu nhược điểm khác nhau, nên khơng đơn
thuần chỉ sử dụng một phương thức, hình thức mà có thể kết hợp các phương
thức để làm tăng hiệu quả và giá trị của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
đối với HS.

8


3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong việc phát triển
phẩm chất, năng lực HS
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cùng với các môn học khác được coi
là một bộ phận của chương trình giáo dục phổ thơng mới. Đó là một q trình
trong đó HS trực tiếp tham gia vào các loại hình hoạt động và giao lưu phong
phú, đa dạng, HS tự biến đổi mình, tự làm phong phú mình bằng cách thu lượm
xử lý thơng tin từ mơi trường xung quanh.
HS có cơ hội khám phá và phát triển bản thân bởi các em được trực tiếp
tham gia vào tất cả các hoạt động trải nghiệm do thầy cơ tổ chức. Các em tìm
thấy niềm đam mê và hứng thú của mình khi được kích thích sáng tạo, khơi dậy

tiềm năng, phát huy tính cá thể, chủ động, tự giác, tích cực và sáng tạo. Từ đó có
thêm động lực để học hỏi và phát triển bản thân.
HS cịn có điều kiện thuận lợi được tìm hiểu về thế giới xung quanh khi
được hịa mình vào mơi trường sống với những hoạt động trải nghiệm thực tế. Ở
đó các em được chìm đắm trong vẻ đẹp thiên nhiên, được khám phá những giá
trị văn hóa, lịch sử, được tìm hiểu vẻ đẹp của q hương, đất nước con người …
Nhờ vậy mà những tình cảm cao đẹp như yêu thiên nhiên, yêu đất nước trân
trọng những giá trị của dân tộc hay lối sống có trách nhiệm được bồi dưỡng và
vun đắp.
Các năng lực đặc thù của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp như năng
lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hay năng lực
định hướng nghề nghiệp cũng được chú trọng để bồi dưỡng HS. Bên cạnh đó
nhiều kĩ năng dần được hình thành cho HS thông qua các hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp. Tất cả các phẩm chất, năng lực trên không chỉ là thước đo đánh
giá sự tiến bộ của HS mà còn là nền tảng, hành trang vững chắc giúp các em có
thể hoạch định con đường đi của mình trong tương lai, tự quyết định đúng đắn
lựa chọn nghề nghiệp và vững tin theo đuổi ước mơ.
Trong dạy học Vật lý, khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa rất
lớn khi tạo cơ hội cho HS huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của môn học và
lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia
9


đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng.
Như vậy thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp sẽ có tác dụng bổ trợ
rất hiệu quả cho quá trình dạy học lĩnh hội kiến thức, giúp HS củng cố, đào sâu,
mở rộng các kiến thức qua các sân chơi tạo khơng khí thân thiện, vui vẻ mà
khơng áp lực, gị bó như trên lớp học. Qua đó kích thích các em sự hứng thú và
lịng u thích mơn học, phát huy tính tích cực, phát triển nhân cách và bồi
dưỡng năng khiếu, năng lực, sở trường của bản thân.

Vật lý là một bộ mơn khoa học tự nhiên có tính trừu tượng và tư duy logic
cao, có nhiều kiến thức gắn liền với đời sống thực tiễn, được ứng dụng cao vào
các ngành nghề kỹ thuật nên việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp trong dạy học Vật lý lại càng trở nên thiết thực. Những kiến thức Vật lý
liên quan đến khoa học kĩ thuật sẽ được tường minh thông qua các hoạt động
trải nghiệm mà ở đó HS là chủ thể của mọi hoạt động. Khi tham gia hoạt động
trải nghiệm, hướng nghiệp các em được bồi dưỡng các phẩm chất, năng lực của
người lao động mới, hình thành con đường lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với
năng lực và xu hướng của xã hội, sự quyết tâm để biến ước mơ đó thành hiện
thực.
Tóm lại, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được triển khai thành công
trong dạy học sẽ mang đến hi vọng mới cho nền giáo dục nước ta khi cùng lúc
chúng ta đào tạo được những thế hệ HS vừa giỏi về chuyên môn vừa đẹp về
phẩm chất và giàu về năng lực.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ THỰC TRẠNG VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ.
1. Vài nét về đặc điểm tâm sinh lý của HS trung học phổ thông
Lứa tuổi HS Trung học phổ thông bắt đầu từ 15-18 tuổi, thuộc giai đoạn
tuổi đầu thanh niên – lứa tuổi có nhiều đổi mới trong q trình phát triển. Đây là
thời kì mà sự phát triển thể chất đang đi vào giai đoạn hoàn chỉnh về chiều cao,
trọng lượng …. Đặc biệt sự trưởng thành về giới tính đã chấm dứt giai đoạn
khủng hoảng của thời kỳ phát dục để chuyển sang thời kỳ ổn định hơn, cân bằng
hơn.
10


Hoạt động học tập vẫn là hoạt động cơ bản của HS THPT nhưng tính chất
và nội dung đã khác nhiều so với hoạt động học tập của thiếu niên. Sự khác biệt
chủ yếu ở chỗ hoạt động học tập của HS địi hỏi cao về tính năng động, tính độc
lập, gắn liền với xu hướng học lên cao hay chọn nghề vào đời. Hoạt động học

tập đòi hỏi sự phát triển sâu sắc các môn học, các em cần phải có một trình độ tư
duy khái niệm, tư duy khái quát phát triển đủ cao. Sự phát triển và hoàn thiện về
cấu tạo, chức năng của hệ thần kinh nên HS THPT có khả năng chú ý, khả năng
ghi nhớ, tưởng tượng cao. Sự hứng thú và khuynh hướng học tập cuả HS THPT
đã kích thích nguyện vọng muốn mở rộng đào sâu các tri thức. Đó là sự thuận
lợi cho việc phát triển năng lực cao hơn của các em. Như vậy, để phát triển trí
tuệ, phẩm chất và năng lực cho HS, trong nhà trường, việc tổ chức đa dạng các
hình thức hoạt động tập thể của HS sẽ là điều kiện tốt cho mỗi em tự kiểm tra
bản thân, đối chiếu năng lực của mình với bạn học cùng trang lứa, đưa cách nhìn
nhận của mình vào việc giải quyết vấn đề, góp phần nỗ lực của mình, “cái tơi”
của mình vào hoạt động chung của tập thể để tạo ra những thay đổi căn bản về
tính chất lao động trí óc của các em để khẳng định mình trước tập thể.
Lứa tuổi này cũng là lứa tuổi tự xác định về nghề nghiệp, về cuộc sống lao
động. Bởi vậy hoạt động lao động và lựa chọn nghề nghiệp là những hoạt động
rất có ý nghĩa, liên quan khăng khít và chi phối lẫn nhau với hoạt động của HS.
Hoạt động chủ đạo của lứa tuổi này là hoạt động học tập hướng nghiệp. Nó làm
cho các hoạt động khác đều diễn ra theo phương hướng và chịu ảnh hưởng của
hoạt động chủ đạo nhằm chuẩn bị cho một nghề nghiệp tương lai. Trong dạy
học, GV cần phải tổ chức các hoạt động trải nghiệm có nội dung giáo dục định
hướng nghề nghiệp. Các trường phổ thông cần tổ chức các hoạt động hướng
nghiệp tạo ra mơi trường để các em được tìm hiểu về ngành nghề tương lai, tư
vấn chọn trường, chọn nghề phù hợp với năng lực, phẩm chất của cá nhân, đáp
ứng với nhu cầu của xã hội.
2. Cơ sở thực tiễn việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
Vài chục năm qua, khi chúng ta chưa chính thức bàn về dạy học phát triển
năng lực, hầu hết các nhà trường đều đã tổ chức cho HS các hoạt động ngoài
giờ lên lớp như: tham quan dã ngoại, tham gia bảo vệ môi trường, tham gia lao
11

động cơng ích, đi đến các bảo tàng … để HS quan sát, học hỏi thực tế. Đó cũng
chính là những hình thức hoạt động trải nghiệm quen thuộc mà cho đến nay vẫn
cịn được duy trì ở nhiều trường học. Tuy nhiên với cách gọi này đã vơ hình
chung đặt hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp vào vị trí phụ, thứ yếu. Cịn
hiện nay, chúng ta đã thay đổi – lấy phương thức hoạt động làm tên gọi (hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp) nhằm nhấn mạnh phương thức tiến hành hoạt
động.
Những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành hướng dẫn về
việc phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thơng làm căn cứ quan
trọng cho các cơ sở giáo dục chủ động lên kế hoạch giáo dục nhà trường, trong
đó có điều kiện tăng cường các nội dung hoạt động giáo dục gắn với thực tiễn.
Theo đó, nhiều GV ở các trường PT đều nhận thức được tầm quan trọng của
việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học nhằm nâng cao hiệu
quả dạy học. Vì vậy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học môn
Vật lý thời gian qua tại nhiều cơ sở giáo dục phổ thông trong thành phố đã có
những khởi sắc đa dạng về hình thức cũng như phương pháp thực hiện. Qua
khảo sát, điều tra GV ở một số trường phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh
cho thấy, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã và đang được triển khai ở
nhiều cơ sở giáo dục với những qui mô và mức độ khác nhau.
Các hình thức như tổ chức câu lạc bộ Vật lý, hoạt động ngoài giờ lên lớp
theo các chủ đề, dạy học Vật lý theo định hướng STEM, ngày hội STEM, ngày
hội hướng nghiệp, cao hơn là cuộc thi sáng tạo KHKT, cuộc thi sáng tạo Thanh
thiếu niên nhi đồng, cuộc thi thanh niên khởi nghiệp ... là những hình thức trải
nghiệm tươi mới, đặt ra yêu cầ cao hơn về năng lực, phẩm chất cho HS đã làm
cho nội dung giáo dục trong các trường phổ thông ngày càng trở nên sinh động,
hấp dẫn, lôi cuốn được đông đảo nhiều HS tham gia.

12

Hình 1. Một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lý của một số trường
trên địa bàn TP Vinh .
Về hoạt động hướng nghiệp, thực hiện chỉ đạo của Bộ GD – ĐT, Sở GD –
ĐT, các trường THPT trên địa bàn thành phố đã tập trung đổi mới và tăng cường
công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của PH, HS và toàn xã hội về ý
nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS, đưa
nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng HS vào kế hoạch
13


hàng năm của nhà trường. Các trường đã đẩy mạnh, tăng cường phối hợp tổ
chức hoạt động tuyên truyền giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng
cho HS như tổ chức ngày hội tư vấn, hướng nghiệp, các hoạt động giao lưu của
HS, GV với các đơn vị trường Đại học, Cao Đẳng, cơ sở dạy nghề, trung tâm
đào tạo nhân lực …. Các lực lượng giáo dục trong nhà trường đã tích cực đổi
mới nội dung giáo dục hướng nghiệp thông qua các môn học và hoạt động giáo
dục trong nhà trường. Đa dạng, vận dụng linh hoạt các hình thức tư vấn hướng
nghiệp phù hợp với lứa tuổi HS và đặc thù địa phương. Qua đây cho thấy, việc
đưa các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học ở trường PT đã có
được những kết quả bước đầu, tạo tiền đề thuận lợi cho bước triển khai tiếp theo
mang tính đại trà và hiệu quả khi thời gian thực hiện chương trình GDPT chỉ cịn
khơng đầy một năm nữa. Tuy nhiên, trên thực tế việc triển khai hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp ở một số trường phổ thơng vẫn cịn gặp nhiều khó khăn.
3. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học
Vật lý ở một số trường phổ thông trên địa bàn thành phố Vinh
Để tiến hành tìm hiểu về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp trong dạy học Vật lý ở trường THPT tôi đã tiến hành khảo sát bằng phiếu
điều tra đối với một số GV và HS ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố
Vinh với mục đích thu thập thơng tin, phân tích khó khăn, thuận lợi để có những
định hướng nghiên cứu, kiến nghị, đề xuất nhằm tăng cường hiệu quả trong quá

trình dạy học Vật lý.
Kết quả khảo sát GV và HS chúng tơi nhận thấy nhìn chung các GV đều
thấy được tầm quan trọng và sự cần thiết của việc tổ chức các hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học Vật lý nên gần như 100% HS học tại các
trường đều được tham gia vào các hoạt động này ít nhất là được một lần. Khi tổ
chức các hoạt động trải nghiệm HS vô cùng hứng thú, hợp tác cùng nhau để giải
quyết những nhiệm vụ đặt ra. Và mong muốn các thầy cô sẽ tổ chức được nhiều
sân chơi học tập, nhiều hình thức hoạt động trải nghiệm để các em có cơ hội
tham gia. Vấn đề vẫn là ở khâu triển khai, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp vào dạy học Vật lý như thế nào cho hiệu quả để phát huy được năng lực,
phẩm chất của HS. Trước hết, qua phiếu khảo sát chúng ta hãy cùng phân tích
14


những khó khăn trong việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy
học của GV:
Một là vẫn còn nhiều GV chưa được tập huấn theo chương trình của Sở
GD-ĐT cộng với tâm lý ngại tìm hiểu, ngại nghiên cứu tài liệu nên có những
nhận thức cịn chủ quan, chưa đầy đủ về nội dung chương trình hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp được ban hành trong chương trình GDPT mới. Các GV
thường tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo những cách riêng, bột
phát của mình. Trong quá trình thực hiện có những quan niệm sai lầm dẫn đến
việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp chưa hiệu quả vì chưa xác
định rõ ràng mục đích cần đạt về năng lực, phẩm chất cho HS khi thực hiện hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp, quy trình tổ chức cịn lúng túng, chưa đúng
hướng với mục tiêu của chương trình phổ thơng.
+ GV cịn có quan niệm sai lầm khi đồng nhất hoạt động trải nghiệm với
một số hoạt động ngoài giờ lên lớp của HS. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp
được tổ chức hiện nay chủ yếu dựa trên các chủ đề đã được quy định trong
chương trình với các hình thức cịn chưa phong phú. HS thường được chỉ định,

phân công tham gia một cách bị động, các em chưa được chủ động tham gia tất
cả các khâu trong tiến trình hoạt động. GV tổ chức hoạt động cho HS nhưng
chưa xác định rõ hoạt động đó sẽ hướng tới hình thành những năng lực gì cho
các em. Điều đó khơng phù hợp với một chương trình định hướng phát triển
phẩm chất và năng lực HS nên GV cần phải thay đổi, điều chỉnh trong khâu thực
hiện để HS thực sự là chủ thể của quá trình hoạt động, HS thực sự vừa được
“trải” vừa được “nghiệm” với chính mơi trường học tập của mình chứ khơng chỉ
đơn thuần là quan sát, lắng nghe.
+ Nhiều GV quan niệm một cách cứng nhắc: phải tổ chức hoạt động giáo
dục ngồi trời, thực tế mới là trải nghiệm. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động TN là
một điều gì đó thật là nặng nề, khó khăn, quá sức đối với một số GV, nên nếu
GV có cố gắng tổ chức cũng rất hạn chế, mang tính hình thức. HS chưa có nhiều
cơ hội để phát triển phẩm chất, năng lực của bản thân. Theo các chuyên gia giáo
dục, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm theo quy mơ nhóm và quy mơ lớp có ưu
thế hơn về nhiều mặt như đơn giản, khơng tốn kém, mất ít thời gian, HS tham
15


gia được nhiều hơn và có nhiều khả năng hình thành, phát triển các năng lực cho
HS hơn. Như vậy, để giảm tốn kém và đảm bảo chất lượng giáo dục, những hình
thức hoạt động trải nghiệm quy mơ nhỏ nên phát huy nhiều hơn ví dụ như
thuyết trình, xê-mi-na, diễn tiểu phẩm, đố vui, giải ô chữ, tổ chức trò chơi ... tại
lớp hoặc khối lớp, nhất là trong tiết ơn tập, tự chọn ... cịn quy mơ cấp trường và
liên trường nên ít hơn, cần cân nhắc lựa chọn và ưu tiên cho những chủ đề và
mục tiêu giáo dục lớn, có tính phổ qt, các hoạt động trải nghiệm về các vấn đề
xã hội như bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả điện năng….
+ Khi tham gia hoạt động trải nghiệm, HS có thể được trải nghiệm ở một
hoặc nhiều mức độ trải nghiệm khác nhau tùy theo nội dung và hình thức tổ
chức hoạt động. Không nên quan niệm một cách cứng nhắc phải có hoạt động
chân tay mới là hoạt động trải nghiệm. Những trải nghiệm diễn ra trong đầu các

em như suy nghĩ, hồi tưởng… cũng là những trải nghiệm thú vị, có thể mang lại
cho con người những cảm xúc tốt đẹp và có tác dụng giáo dục con người rất lớn.
Khó khăn thứ hai là việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào
trường học khiến Ban Giám Hiệu các nhà trường lo lắng làm thế nào để cùng
một lúc làm tốt hai nhiệm vụ: giảng dạy chuyên môn và tổ chức hoạt động trải
nghiệm, trong khi một bộ phận HS còn thụ động, lười biếng, thiếu ý chí vươn
lên, hoặc một số HS chỉ chú trọng học tập kiến thức các mơn học để ứng phó với
các kỳ thi, ngại và thiếu nhiệt tình khi tham gia hoạt động trải nghiệm. Để khắc
phục được khó khăn này, nhà trường và GV cần phải sáng tạo, linh hoạt, lồng
ghép dạy học trải nghiệm, hướng nghiệp vào nội dung các môn học bắt buộc để
thực hiện được mục tiêu kép: vừa đảm bảo nội dung chương trình học văn hóa
trong SGK vừa góp phần bồi dưỡng được năng lực, phẩm chất, định hướng nghề
nghiệp cho HS.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã phân tích, chúng tơi thấy rằng việc tổ chức
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS THPT trong giai đoạn hiện nay là
rất cần thiết, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của HS lứa tuổi thanh niên, với
nhu cầu của xã hội và nhằm hướng tới mục tiêu của chương trình GDPT mới.
Muốn tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý
thật sự thành công và hiệu quả thì cơng việc đầu tiên là GV phải dành nhiều thời
16


gian đọc, tìm hiểu, nghiên cứu kĩ lý luận về các nội dung trong chương trình
GDPT mới để hiểu đúng bản chất, vai trị, vị trí của hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp trong chương trình GDPT mới. Trên cơ sở đó, căn cứ vào điều
kiện dạy học cụ thể ở mỗi nhà trường thực hiện các hoạt động chuyên môn: trao
đổi ý kiến với đồng nghiệp thống nhất xây dựng các chủ đề của mỗi phân môn,
tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học phù hợp. Không
nhất thiết đặt nặng vấn đề tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệm có
tầm quy mơ lớn, GV có thể cho HS được trải nghiệm ngay trong chính lớp học

thông qua các bài học. Điều quan trọng trong dạy học là tạo cho HS một thói
quen thường xuyên vận dụng các kiến thức lý thuyết đã học vào thực tiễn để quá
trình học là một quá trình kiến tạo. Sau khi tham gia các hoạt động trải nghiệm,
sáng tạo, HS sẽ đạt được những phẩm chất, năng lực mà GV đã đề ra. Nhìn nhận
được vấn đề trên GV có thể dễ dàng, thoải mái hơn trong việc xây dựng, tổ chức
các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học các môn học được thường
xuyên hơn.
III. PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NỘI DUNG PHẦN ĐIỆN HỌC THUỘC
CHƯƠNG TRÌNH SGK VẬT LÝ 11,12
Nhìn chung phần lớn các kiến thức của phân mơn điện học thuộc chương
trình Vật lý 11,12 THPT hiện hành rất gần gũi và có nhiều ứng dụng trong đời
sống và khoa học kỹ thuật. Đây là một điểm rất thuận lợi để triển khai tổ chức
các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý.
Phân môn điện học chiếm thời lượng dạy học lớn trong chương trình sgk
Vật lý 11 có nội dung có thể chia thành 3 mảng lớn: từ bài 1 đến bài 18 nghiên
cứu về sự hình thành và bản chất, đặc điểm, các định luật của dịng điện khơng
đổi, dịng điện trong các môi trường, từ bài 19 đến bài 22 nghiên cứu về các đặc
điểm của từ trường – mơi trường vật chất bao xung quanh dịng điện, từ bài 23
đến bài 25 nghiên cứu về mối quan hệ khăng khít giữa dịng điện và từ trường.
Nhìn chung các kiến thức của phần điện học Vật lý 11 được xây dựng trên cơ sở
kế thừa và phát triển các nội dung từ chương trình Vật lí THCS. Các khái niệm
về dòng điện, cường độ dòng điện, nguồn điện, điện năng tiêu thụ, cơng suất
điện … các định luật Ơm đối với đoạn mạch chỉ chứa điện trở thuần, định luật
17


Jun – Lenxơ, khái niệm về từ trường, hiện tượng cảm ứng điện từ HS đã được
học ở chương trình Vật lí lớp 7 và lớp 9 nhưng ở mức độ nhận thức đơn giản
chưa yêu cầu cao về kiến thức cũng như kỹ năng cần đạt. Tuy nhiên đó cũng là
những kiến thức nền giúp HS có thể học tốt phần điện học ở chương trình Vật lí

11. Ở những chương này các kiến thức nêu trên được mở rộng nâng cao, đặt yêu
cầu cao hơn về kiến thức cũng như kỹ năng, thái độ của HS nên các năng lực
cần được hình thành ở HS sẽ ở mức độ cao hơn. Các nội dung kiến thức phần
dòng điện trong các mơi trường có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục HS sử
dụng điện năng an tồn, phịng tránh được được tai nạn thương tích từ dịng
điện, cơ sở để chế tạo ra các vật liệu mới trong các ngành vật liệu bán dẫn. Các
hiện tượng điện từ làm cơ sở nguyên lý hoạt động cho các thiết bị và động cơ
điện trong khoa học kĩ thuật và đời sống. Với những đặc điểm nội dung kiến
thức sinh động, gắn liền với thực tiễn nói trên đã tạo điều kiện thuận lợi cho GV
tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS. Vì vậy trong dạy học
u cầu GV cần phải có những hình thức hoạt động trải nghiệm đa dạng, phong
phú, nội dung hoạt động tiếp tục hướng đến việc khám phá bản thân, môi trường
xã hội, tự nhiên để khai thác được những kinh nghiệm đã có của các em, tiếp tục
phát triển các năng lực, phẩm chất của HS. Đặc biệt thông qua việc dạy học các
ứng dụng của kiến thức Vật lý vào khoa học, đời sống GV định hướng giáo dục
nghề nghiệp cho HS trong quá trình dạy học để các em có những bước chuẩn bị
cho tương lai sau này.
Theo chương trình SGK Vật lý 12 hiện hành thì nội dung kiến thức phần
điện học tập trung ở chương 3 dịng điện xoay chiều, đó là những kiến thức cơ
bản mang tính chất trọng tâm của chương trình Vật lý 12 chiếm thời lượng 15
tiết học. Nhìn chung có thể chia thành hai mảng chính của chương này. Mảng
thứ nhất từ bài 12 đến 19, coi dòng điện biến thiên điều hịa cùng tần số góc như
điện áp đặt vào đoạn mạch, điện tích hai đầu tụ điện. Những kiến thức này là
nền tảng lý thuyết để ứng dụng vào ngành khoa học kĩ thuật. Mảng thứ hai từ
bài 20 đến bài 23, có kiến thức cơ bản là sự vận dụng các định luật về điện từ,
đặc biệt là cảm ứng điện từ vào việc sản xuất, truyền tải và sử dụng điện năng.
Những kiến thức đề cập ở chương này có tầm quan trọng rất lớn trong thực tiễn
vì đó là những ứng dụng phổ biến của hiện tượng điện từ trong cuộc sống hiện
18

nay. Hầu hết các thiết bị, sản phẩm liên quan đến nguyên lý của điện học đều
xuất phát từ đây, ví dụ như chế tạo các loại máy phát điện, các sản phẩm máy
biến áp, các đồ dùng gia dụng về điện…. Vì vậy trong quá trình dạy học, nếu
GV thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS như
tham quan các nhà máy điện, cơ sở sửa chữa điện, chế tạo mơ hình các máy
điện, các thiết bị sinh hoạt điện …. không những tạo ra sự hứng thú, niềm đam
mê khoa học, đưa bộ môn Vật lý gần với thực tiễn, khai thác và củng cố kiến
thức, hiểu được bản chất của hiện tượng Vật lý, cấu tạo và nguyên lý của các
máy điện vốn phức tạp, khó hiểu trở nên một cách nhẹ nhàng, hiệu quả. Mà điều
quan trọng là HS thấy được ứng dụng của bộ môn Vật lý vào các ngành khoa
học, HS đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến
nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện
phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai.

19


IV. TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG
NGHIỆP TRONG DẠY HỌC PHẦN ĐIỆN HỌC VẬT LÝ 11,12 GÓP
PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HS.
1. Cấu trúc chung của chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
Trong đề tài này tôi xin giới thiệu về cấu trúc thiết kế một hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp đảm bảo cho các loại hình hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp khác nhau trong lớp và ngoài trời, bao gồm cả hoạt động giáo dục theo
nghĩa hẹp và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học bộ môn.

TÊN CHỦ ĐỀ
1. Mục tiêu
Kiến thức: Nêu rõ những hiểu biết, kiến thức mà HS có thể đạt được sau khi

tham gia hoạt động. Việc xác định mục tiêu về nhận thức thường được diễn đạt
bằng các cụm từ: “biết”, “hiểu”, “ áp dụng”, “vận dụng”, “phân tích”….
Thái độ: Nêu rõ tinh thần, thái độ mới tích cực của HS.
Tích cực tham gia vào các hoạt động học tập và thực hành rèn luyện bản thân.
Có ý thức tự tu dưỡng, rèn luyện, xây dựng, phát triển các giá trị cá nhân phù
hợp với bối cảnh xã hội.
Kỹ năng, năng lực cần đạt: Nêu rõ những kỹ năng, năng lực HS cần đạt
được.
Biết làm theo hành động đã được quan sát.
Thực hiện hành động đã được chỉ dẫn với sự chính xác.
Thực hiện thành thạo, nhuần nhuyễn hành động.
Biết hành động thành công việc thường làm và tự đưa ra được cách thức riêng,
phù hợp làm cho nó trở thành tự động, khơng gị bó, có kết quả và hiệu quả
trong điều kiện mới.
Vận dụng một cách sáng tạo kiến thức đã học để giải quyết các tình huống trong
học tập và cuộc sống.
Cuối cùng và quan trọng nhất: cần chỉ rõ và nhấn mạnh những mục tiêu cần đạt
20


được về sự trải nghiệm và hướng nghiệp của HS, đặc biệt là những sản phẩm
của HS cần đạt thông qua các hoạt động để phát triển những năng lực gì. Cần
chỉ rõ HS được trải nghiệm và hướng nghiệp cái gì?
2.Nội dung
Nội dung 1: Tên hoạt động
Nội dung 2: Tên hoạt động

….

3.Công tác chuẩn bị

Lực lượng tham gia: HS, GV và các đối tượng khác.
Những chuẩn bị của GV và HS về tài liệu học tập, dụng cụ học tập.
Thời gian tổ chức hoạt động học tập, không gian tổ chức hoạt động, địa điểm tổ
chức.
Tài liệu được sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các chủ thể.
Phương tiện được sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các chủ
đề học tập.
4.Tổ chức hoạt động
Hoạt động: Tên hoạt động
a. Mục tiêu
b. Cách tiến hành
c. Mô tả cụ thể các bước tiến hành hoạt động

Bước 1
Bước 2
Bước 3

Kết luận về hoạt động.

5. Tổng kết và hướng dẫn HS học tập
Tổng kết
Yêu cầu HS chia sẻ những thu hoạch của mình: Những nội dung hiểu biết về
chủ đề học tập, những bài học, kinh nghiệm đáng nhớ cho bản thân, suy nghĩ, ý
thức được hình thành sau khi tham gia hoạt động trải nghiệm, những dự định về
nghề nghiệp trong tương lai.
GV bổ sung, chốt lại những nội dung, thơng điệp chính và nhận xét chung về
tinh thần, thái độ của HS, những vấn đề cần rút kinh nghiệm.
21

Những điều cần ghi nhớ trong chủ đề: về thông tin, kiến thức được cung cấp, vai
trò và tầm quan trọng của nội dung học tập đem lại.
Xác định, vận dụng, thực hành được nội dung trong chủ đề học tập mà HS đã
tham gia.
Hướng dẫn HS học tập
Gợi ý cho HS đọc thêm, luyện tập, bổ sung, khuyến khích tìm kiếm tư liệu và
chỉ dẫn thư mục bổ ích, động viên các em suy nghĩ tiếp tục trong quá trình học
tập sau bài học. Giao nhiệm vụ về nhà để HS thực hiện.
Đánh giá kết quả học tập
Đối với các hoạt động TNST diễn ra trong lớp học từ 1 đến 2 tiết, việc đánh
giá chỉ có thể diễn ra trong 5 đến 10 phút, vì vậy nên lựa chọn kỹ thuật đánh giá
nhanh nhằm đánh giá một cách sơ bộ mức độ đạt được về kiến thức, kỹ năng,
thái độ, sản phẩm hoạt động của HS đạt được so với mục tiêu đề ra.
HS tự đánh giá: HS tự nhận xét, đánh giá về những trải nghiệm mà các em trải
qua.
GV đánh giá HS: GV có thể đánh giá mức độ HS hiểu và nắm vững nội dung
kiến thức, kỹ năng, sự trải nghiệm và sáng tạo của HS bằng 1 trong 2 phương
pháp: sử dụng phiếu đánh giá hoặc lựa chọn đặt ra câu hỏi thảo luận chia sẻ
chung trong toàn lớp học.
2. Thực hành thiết kế và tổ chức một số chủ đề hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp trong dạy học phần Điện học - Vật lý 11,12 góp phần phát
triển phẩm chất, năng lực cho HS THPT.
Dựa vào các đặc điểm nội dung kiến thức phần điện học Vật lý 11,12 như
đã phân tích, trong q trình dạy học các thầy cơ có thể tổ chức một số hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp thông qua các dự án học tập các chủ đề khác
nhau trong nội dung chương trình SGK. Trong khn khổ đề tài này tôi xin giới
thiệu 2 chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã được thực hiện thành
công trong quá trình dạy học Vật lý tại trường THPT Lê Viết Thuật và một số
trường THPT trong thành phố Vinh.
CHỦ ĐỀ I:

22


MÁY BIẾN ÁP. TRUYỀN TẢI ĐIỆN NĂNG

(Thiết kế theo chương trình Vật lý dành cho HS lớp 12)
Chủ đề hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học tích hợp liên
môn “Máy biến áp. Truyền tải điện năng” nhằm dạy học tích hợp liên mơn 3 bài
học thuộc chương trình Vật lý 12: Bài 16. Truyền tải điện năng. Máy biến áp;
Công Nghệ 12: Bài 22. Hệ thống điện Quốc Gia, Bài 25. Máy điện xoay chiều
ba pha. Máy biến áp ba pha. Dự án đã được tác giả thực hiện thành công tại
trường THPT Lê Viết Thuật và tham dự cuộc thi dạy học tích hợp liên mơn của
Bộ GD - ĐT năm học 2016 -2017.
1. Mục tiêu
1.1. Kiến thức
- Vận dụng các kiến thức môn Vật lý, Công nghệ nhận biết được hệ thống điện
lưới Quốc gia, hệ thống tải điện lưới Quốc Gia.
- Biết được cấu tạo, cơng dụng, sự biến đổi điện áp và dịng điện của máy biến
áp, các biện pháp làm giảm hao phí điện năng trong quá trình truyền tải điện.
1.2. Kĩ năng
- Biết cách chế tạo và sử dụng các loại máy biến áp trong đời sống.
- Tính được điện năng hao phí của gia đình khi sử dụng trong hàng tháng. Từ đó
HS có ý thức sử dụng năng lượng điện một cách có hiệu quả và tiết kiệm. Tuyên
truyền cho những người xung quanh có ý thức thực hành tiết kiệm.
1.3. Thái độ
- Tạo nên sự hứng thú, niềm đam mê, u thích đối với Khoa học và Cơng nghệ;
- Cách nhìn đúng đắn về các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước
- Có ý thức tiết kiệm điện trong gia đình và trường học để góp phần vào việc bảo
vệ môi trường và tiết kiệm các nguồn năng lượng khác của đất nước.
1.4. Các phẩm chất, năng lực cần hình thành

Phẩm chất:
- Yêu gia đình, yêu quê hương, đất nước.
23


- Sống có trách nhiệm với cộng đồng, mơi trường thiên nhiên.
- Trung thực trong quá trình trải nghiệm, thu thập và xử lý các thơng tin.
Năng lực cần hình thành
- Năng lực giải quyết các vấn đề sáng tạo, tự chủ.
- Năng lực hợp tác, giao tiếp trong hoạt động.
- Năng lực ngơn ngữ, tính tốn và sử dụng công nghệ thông tin.
Và các năng lực đặc thù môn Vật lý: năng lực thực nghiệm, năng lực tìm hiểu
thế giới tự nhiên…
- Năng lực định hướng nghề nghiệp: trên cơ sở các hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp giúp HS nhận thấy được nhu cầu cần thiết về đào tạo nguồn nhân
lực phục vụ cho ngành phát triển năng lượng điện năng hiện nay ở nước ta, HS
được làm quen với các công việc sửa chữa đồ điện dân dụng của các thợ điện
…. HS đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến
nghề nghiệp, từ đó lựa chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm
chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai.
2. Nội dung
Nội dung 1: Trải nghiệm, hướng nghiệp tham quan tìm hiểu về trạm biến áp 220
KV – Vinh và hệ thống truyền tải điện lưới Quốc Gia.
Nội dung 2: Trải nghiệm trong lớp học báo cáo thu hoạch sau buổi trải nghiệm
ở trạm biến áp về các nội dung của chủ đề.
Nội dung 3: Trải nghiệm, hướng nghiệp thực hành một số công đoạn quấn máy
biến thế trong thực tế. Chế tạo một số sản phẩm có sử dụng máy biến áp trong
đời sống.
Nội dung 4: Hoạt động trải nghiệm cộng đồng tuyên truyền, giáo dục ý thức sử
dụng điện an toàn, hiệu quả và tiết kiệm trong nhà trường và gia đình.

Nội dung 5: Triển lãm giới thiệu và trưng bày sản phẩm hoạt động trải nghiệp,
hướng nghiệp của HS.
3. Công tác chuẩn bị
24


- Lực lượng tham gia: Giáo viên Vật lý, Công nghệ, GV chủ nhiệm, cán bộ kỹ
thuật trạm biến áp và truyền tải điện Hưng Đông – Vinh.
- Địa điểm: Lớp học, thư viện trường, Quảng trường Hồ Chí Minh, Trạm biến áp
Hưng Đông.
- Tài liệu: SGK Vật lý 12, Công nghệ 12 và các tài liệu tham khảo liên quan.
- Phương tiện: Giấy bút để ghi chép, viết thu hoạch, máy ảnh, điện thoại.
- Chuẩn bị của GV:
+ Xây dựng kế hoạch tham quan, phân công nhiệm vụ cụ thể cho HS và các
thành viên tham gia.
+ Máy biến áp (phịng TN), máy biến áp thơng thường.
+ Một số tư liệu, phim tài liệu về thực trạng sử dụng lãng phí điện năng ở Việt
Nam
+ Các hình ảnh về các loại máy biến áp trong thực tế, bài hát, phim tài liệu phát
động phong trào sử dụng tiết kiệm điện “ Giờ Trái Đất”.
+ Phiếu nhận xét, cho điểm các nhóm của GV và HS.
- Chuẩn bị của HS:
+ Các nhóm tham gia các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dự án:
Trải nghiệm, hướng nghiệp thăm quan học tập ở trạm biến áp 220KV Hưng
Đông - TP Vinh trình bày về cấu tạo, nguyên lý, ứng dụng của máy biến áp.
Chuẩn bị 2 đội tham gia:
Đội thực trạng: Làm phóng sự, video về thực trạng sử dụng điện lãng phí ở
trường học và một số gia đình, đưa ra các giải pháp để tiết kiệm điện.
Đội giải tuyên truyền: Tuyên truyền cho các bạn về ý thức sử dụng an toàn, hiệu
quả và tiết kiệm điện trong gia đình, nhà trường bằng các áp phích, khẩu hiệu

hình ảnh theo kỹ thuật phòng tranh.
4. Lập kế hoạch thực hiện
TT

Nội dung

GV

HS

Địa điểm và
thời gian

Công cụ

25