SKKN giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh nghệ an thông qua dạy học các môn khoa học xã hội và tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT PHAN ĐĂNG LƯU
--------˜&˜--------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI
“GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐỊA
PHƯƠNG CHO HS THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN
THÔNG QUA DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ TỔ
CHỨC HOẠT TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO”

MÔN: LỊCH SỬ
GIÁO VIÊN : NGUYỄN LỆ LAN
TỔ : XÃ HỘI
ĐIỆN THOẠI : 0988.137.484

NĂM HỌC : 2020 – 2021
MỤC LỤC
PHẦN MỘT – ĐẶT VẤN ĐỀ

Trang
1


1. Lý do chọn đề tài

1

2. Điểm mới, đóng góp của sáng kiến

2

PHẦN HAI – NỘI DUNG

3

Chương 1: Cở sở lý luận và thực tiễn về giáo dục truyền thống lịch sử,
văn hóa địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An

3

1.Cơ sở lí luận

3

1.1.Ý nghĩa của việc giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS
THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An

3

1.2. Mục tiêu giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên
địa bàn tỉnh Nghệ An

4

1.3.Nội dung giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên
địa bàn tỉnh Nghê An

5

2.Cơ sở thực tiễn

6

2.1.Thực trạng nhân thức của CBQL, GV, HS về việc giáo dục truyền
thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An

6

2.2.Thực trạng hoạt động giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS
THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

7

Chương 2: Một số giải pháp giáo dục truyền thống LSVH địa phương
cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An

9

2.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp

9

2.2. Các giải pháp giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT
trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

10

2.2.1. Nâng cao nhận thức về giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho
CBQL, GV, HS ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An

10

2.2.2. Tích hợp giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT
trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua dạy học nội khóa các mơn: Lịch sử,
Ngữ văn, địa lí, GDCD, tiếng Anh.

12

2.2.3. Giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn
tỉnh Nghệ An thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

46

2.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kinh phí để tổ chức các hoạt động
giáo dục truyền thống LSVH cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

50

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm về các giải pháp giáo dục truyền

50


thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
3.1. Đối tượng thực nghiệm

50

3.2. Phương pháp thực nghiệm

50

3.3. Kết quả thực nghiệm

51

PHẦN BA – KẾT LUẬN

53

TÀI LIỆU THAM KHẢO

57

PHỤ LỤC


PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.

Lí do chọn đề tài

Giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương là một vấn đề quan trọng
của mỗi quốc gia dân tộc, đặc biệt trong thời kì hội nhập quốc tế hiện nay. Lịch sử
văn hóa địa phương có mối quan hệ quan hệ chặt chẽ với lịch sử văn hóa dân tộc,
là một bộ phận cấu thành lịch sử dân tộc. Nghệ An là vùng đất “địa linh, nhân
kiệt”, giàu truyền thống cách mạng, văn hóa đậm đà bản sắc. Trong suốt quá trình
xây dựng và phát triển quê hương, nhân dân Nghệ An luôn cần cù, sáng tạo trong
lao động sản xuất, kiên cường, anh dũng trong đấu tranh, luôn tự lực, tự cường,

đồn kết, khắc phục khó khăn, vượt qua thử thách, phấn đấu hoàn thành xuất sắc
nhiệm vụ trong đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như trong cơng cuộc đổi mới
xây dựng quê hương, đất nước phồn vinh.
Để phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước đòi hỏi mỗi
chúng ta, nhất là những người làm công tác giáo dục phải đặc biệt quan tâm đến
cơng tác giáo dục lịch sử dân tộc nói chung và truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương nói riêng cho HS. Trên cơ sở đó giúp các em học sinh có cách nhìn đúng
đắn về truyền thống lịch sử của quê hương, đất nước. Từ đó khơi dậy cho các em
tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc và có ý thức vươn lên trong
cuộc sống, xây dựng quê hương, đất nước ngày một phát triển.
Trong xu thế tồn cầu hóa hiện nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa
học, công nghệ và sự bùng nổ của cuộc cách mạng 4.0 đã tác động nhất định đến
việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc nói chung, truyền
thống lịch sử, văn hóa địa phương nói riêng. Vì vậy việc giáo dục truyền thống lịch
sử, văn hóa địa phương cho HS trước những biến đổi của kinh tế - xã hội, xu thế
tồn cầu hóa là vơ cùng cấp thiết và quan trọng.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, trong những năm qua Sở GD-ĐT Nghệ An
đã chú trọng giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho HS, coi đó là
nhiệm vụ chung của tất cả các bộ mơn, đặc biệt những mơn học có lợi thế trong
việc giáo dục truyền thống như các môn khoa học xã hội và qua hoạt động ngoài
giờ lên lớp. Tuy nhiên trên thực tế, công tác giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An còn khá nhiều tồn tại
như: Giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương chưa được thực hiện đồng
bộ giữa các môn học (việc giáo dục truyền thống LSVH địa phương chủ yếu là
mơn lịch sử thực hiện); hình thức, phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử văn
hóa địa phương cho học sinh THPT chưa phong phú, chưa hấp dẫn học sinh, GV
gặp nhiều khó khăn trong việc tích hợp giáo dục truyền thống LSVH cho học sinh
về cả mặt nội dung, phương pháp và kĩ thuật dạy học…Thực trạng trên là do nhiều
nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân quan trọng là hoạt động giáo dục
truyền thống lịch sử văn hóa địa phương chưa có một hệ thống các biện pháp giáo

dục tổng thể và đồng bộ để định hướng cho giáo viên thực hiện. Điều đó dẫn đến
Trang 5


hệ quả một số học sinh chưa nhận thức đầy đủ những giá trị lịch sử văn hóa của
địa phương. Vẫn còn một số bộ phần lớp trẻ sống thực dụng, thờ ơ, lãng quên với
truyền thống lịch sử văn hóa địa phương, thiếu ý thức, trách nhiệm trong cơng tác
bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử văn hóa địa phương.
Vì vậy đổi mới phương pháp, các phương tiện, hình thức tổ chức dạy học
nhằm giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương cho HS THPT là một nhu
cầu tất yếu trong các nhà trường. Để học sinh hiểu về truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương, từ đó các em có ý thức, trách nhiệm và có điều kiện thực hành việc gìn
giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống thì cần thiết phải có sự đổi mới
phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với nhu cầu khả năng
của các em. Đồng thời công tác giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương
cho HS THPT cần được thực hiện thường xuyên, đồng bộ trong các mơn học.
Mặt khác, chương trình giáo dục phổ thơng mới đã được xác định giáo dục địa
phương là một thành phần hữu cơ của tổng thể thực hiện các hoạt động dạy học và
giáo dục của nhà trường để hoàn thành nội dung giáo dục. Mục tiêu xây dựng nội
dung giáo dục địa phương nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về
văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp… của địa
phương. Từ đó, bồi dưỡng cho học sinh tình u quê hương, ý thức tìm hiểu và vận
dụng những điều đã học để góp phần bảo tồn những giá trị truyền thống lịch sử văn
hóa của địa phương, xây dựng văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, bản thân tơi nhận thấy nếu đưa ra các giải
pháp, cách thức tiến hành phù hợp thì việc giáo dục truyền thống LSVH địa
phương cho học sinh THPT sẽ góp phần quan trọng để bảo tồn và phát huy truyền
thống LSVH địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng và bản sắc văn hóa
dân tộc nói chung. Đồng thời góp phần hình thành và phát triển NL, PC cho HS.
Với mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống

lịch sử văn hóa địa phương, tơi chọn đề tài “Giáo dục truyền thống lịch sử văn
hóa địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua dạy học
các môn khoa học xã hội và tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo” để nghiên
cứu, tìm hiểu và áp dụng trong quá trình dạy học.
2. Điểm mới, đóng góp của sáng kiến.
- Đề tài đã phân tích, hệ thống hóa cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của giáo dục
truyền thống LSVH địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Xác định được mục tiêu, nội dung giáo dục truyền thống LSVH cho HS THPT
trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Xác định được những nguyên tắc đề xuất giải pháp giáo dục truyền thống lịch
sử, văn hóa địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Đề xuất một số giải pháp để tăng cường công tác giáo dục truyền thống LSVH
địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An:
Trang 6


+ Đề xuất biện pháp, cách thức tích hợp giáo dục truyền thống LSVH địa
phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong dạy học một số mơn
học có ưu thế trong việc giáo dục truyền thống LSVH địa phương như mơn: Lịch
sử, Địa lí, Ngữ văn, GDCD, tiếng anh. Qua đó phát triển NL, PC cho HS.
+ Xây dựng bảng thống kê các nội dung dạy học của một số môn học: Ngữ
văn, Lịch sử, Tiếng anh, Giáo dục cơng dân, địa lí có thể tích hợp giáo dục truyền
thống LSVH cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
+ Đề xuất các phương pháp, kĩ thuật tích cực để tích hợp giáo dục truyền thống
LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh nghệ An trong dạy học một số
mơn học có ưu thế trong việc giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương
như mơn :Lịch sử, Địa lí, Ngữ văn, GDCD, tiếng anh. Mỗi bộ mơn có ưu thế tích
hợp giáo dục truyền thống LSVH địa phương, tác giả đều lấy ví dụ cụ thể về việc
sử dụng các phương pháp kĩ thuật tích cực vào dạy học bài nội khóa nhằm giáo dục
truyền thống lịch sử văn hóa địa phương theo hương phát triển NL, PC của HS.

+ Đề xuất các biện pháp, hình thức tổ chức tích hợp giáo dục truyền thống lịch
sử, văn hóa địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An qua tổ chức
câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa, hoạt động tiết sinh hoạt lớp theo chủ đề dưới
hình thức trải nghiệm sáng tạo, hoạt động từ thiện, hoạt động lao động cơng ích…
- Làm phong phú thêm lý luận và thực tiễn dạy ở trường THPT, đặc biệt là thiết
kế và tổ chức dạy học theo gắn liền với thực tiễn trong chương trình hiện hành và
hướng tới CTGDPT mơn Lịch sử năm 2018.
- Kết quả này giúp tôi và đồng nghiệp vận dụng trong quá trình dạy học thực
tiễn, đề tài là tài liệu tham khảo hữu ích cho HS, GV trong quá trình dạy và học.
PHẦN II: NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIÁO DỤC TRUYỀN
THỐNG LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG CHO HS THPT TRÊN ĐỊA
BÀN TỈNH NGHỆ AN
1. Cơ sở lí luận
1.1. Ý nghĩa của việc giáo dục truyền thống truyền thống LSVH địa phương cho
học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Nghệ An là vùng đất địa linh nhân kiệt. Trải qua quá trình phát triển của lịch sử,
Nghệ An đã tạo cho mình một bản sắc riêng, góp phần tạo nên nền văn hóa đa dạng
phong phú mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Truyền thống LSVH địa phương
trên địa bàn tỉnh Nghệ An có tính bền vững nhất định của nó. Tuy vậy, trong điều
kiện hiện nay, sự giao lưu phát triển mạnh, sự xâm nhập của kinh tế thị trường...
Các yếu tố truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An dù
đã chứa đựng những bản săc riêng vẫn có thể bị mai một, bị lãng quên.
Có nhiều giải pháp để bảo tồn và phát huy truyền thống LSVH địa phương,
Trang 7


trong đó giáo dục là giải pháp quan trọng. Giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho học sinh THPT là một trong các biện pháp hữu hiệu, có tính bền
vững trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hố của các dân tộc nói chung, các

địa phương nói riêng, trong đó có tỉnh Nghệ An.
Giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho HS THPT góp phần làm
cho vốn tri thức lịch sử dân tộc và cả lịch sử thế giới của học sinh trở nên hoàn
chỉnh, đa dạng, sinh động, phong phú; làm cho học sinh không chỉ hiểu biết về
truyền thống LSVH địa phương mà còn hiểu biết đầy đủ, sâu sắc hơn tiến trình lịch
sử dân tộc và thế giới. Đồng thời, việc giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương cũng góp phần quan trọng trong cơng tác bảo vệ di sản văn hóa địa phương
nói riêng, di dản văn hóa dân tộc nói chung.
Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho HS THPT cịn góp phần xây
dựng thế giới quan và tư duy biện chứng cho học sinh; rèn luyện cho các em thói
quen học kết hợp với hành cũng như các kỹ năng về hoạt động thực tiễn. Qua đó
góp phần giáo dục về tình u lao động cho học sinh. Bên cạnh đó, cịn nhằm định
hướng cho các em thái độ ứng xử phù hợp, có văn hóa.
Giáo dục truyền thống LSVH địa phương góp phần hình thành ở HS tình u q
hương, u gia đình, làng xóm, tự hào về q hương. Từ đó có ý thức góp phần xây
dựng quê hương, ý thức tơn trọng và giữ gìn phát huy truyền thống LSVH địa
phương. Đây là cơ sở để hình thành thành lịng u nước, hình thành lý tưởng sống
cho HS.
1.2. Mục tiêu giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh
THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Giáo dục truyền thống LSVH địa phương ở trường THPT nhằm trang bị cho
học sinh có hiểu biết về các sự kiện lịch sử, biểu tượng lịch sử, quá trình hình
thành, xây dựng và phát triển của vùng đất quê hương nơi các em đang học tập và
sinh sống.
Giáo dục truyền thống LSVH địa phương nhằm thực hiện nguyên lý giáo dục
gắn nhà trường với thực tiễn cuộc sống, học đi đôi với hành. Chuyển biến trong
hành động của các em để gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa địa phương, dân tộc.
Giáo dục truyền thống LSVH địa phương ở trường THPT nhằm hình thành và bồi
đắp tình yêu quê hương, niềm tự hào về truyền thống lịch sử địa phương, giáo dục
ý thức trách nhiệm của HS trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của

địa phương.
Giáo dục truyền thống LSVH địa phương không chỉ trang bị cho HS những
hiểu biết cơ bản về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, mơi trường, hướng
nghiệp… mà cịn góp phần vào việc giáo dục tư tưởng, chính trị, lao động, đạo đức,
thẩm mỹ cho HS và cho GV, cũng như góp phần gìn giữ và phát huy bản BSVH
dân tộc. Giáo dục truyền thống LSVH địa phương ở trường THPT nhằm khơi dậy
trong thế hệ trẻ lòng tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm xây dựng quê hương, đất
Trang 8


nước ngày một giàu đẹp, văn minh.
1.3. Nội dung giáo dục truyền thống truyền thống lịch sử văn hóa địa phương
cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Lịch sử địa phương là biểu hiện cụ thể, sinh động, đa dạng của tri thức lịch sử
dân tộc. Lịch sử địa phương là bộ phận cấu thành của lịch sử dân tộc. Bất cứ một sự
kiện, hiện tượng nào xảy ra trong lịch sử đều mang tính chất địa phương, bởi nó
gắn với một vị trí khơng gian cụ thể ở một hoặc một số địa phương nhất định.
Chính vì vậy có những sự kiện lịch sử văn hóa địa phương gắn liền với lịch sử dân
tộc hoặc rộng hơn là lịch sử thế giới. Sự hiểu biết cần thiết về lịch sử văn hóa địa
phương, hiểu biết về lịch sử của chính q hương, xứ sở, nơi chơn nhau cắt rốn
của mình, hiểu rõ mối quan hệ của lịch sử địa phương với lịch sử của dân tộc là
điều rất cần thiết.
Theo công văn số 4325/BGDĐT- GDTrH ban hành ngày 01 tháng 9 năm
2016 về Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTrH năm học 2016-2017 đã nhấn mạnh
một trong những nội dung giáo dục trọng tâm đối với bậc trung học là: Chú ý cập
nhật các nội dung học tập gắn với thời sự quê hương, đất nước, số liệu thống kê đối
với các mơn Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân,...
Truyền thống LSVH của địa phương gắn liền và là một bộ phận không thể
tách rời của truyền thống lịch sử dân tộc. Vì vậy, nội dung giáo dục truyền thống
LSVH địa phương là sự cụ thể những truyền thống lịch sử dân tộc ở một địa

phương, một vùng đất cụ thể.
Nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho HS THPT trên địa bàn
tỉnh Nghệ An bao gồm:
- Truyền thống dựng nước và giữ nước của địa phương: Gắn liền với các sự
kiện lịch sử phát triển của địa phương từ thời nguyên thủy đến nay, các phong trào
đấu tranh chống giặc ngoại xâm của nhân dân Nghệ An, những biểu hiện yêu nước
của nhân dân Nghệ An trong giai đoạn hiện nay.
- Truyền thống văn hóa địa phương: Gắn liền với phong tục tập qn, nét đẹp
văn hóa của địa phương như đồn kết, tương thân tương ái, cần cù, sáng tạo trong
lao động; các loại hình nghệ thuật văn hóa địa phương như dân ca ví dặm, tuồng,
chèo…
- Truyền thống hiếu học: Gắn liền với lịch sử dạy học, khoa bảng, các tấm
gương hiếu học, thành đạt của địa phương.
Giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cần tập trung cung cấp cho
học sinh những kiến thức cơ bản về quá trình phát triển của lịch sử dân tộc từ thời
nguyên thủy đến nay, về các danh nhân, di tích lịch sử văn hóa địa phương, danh
lam thắng cảnh, truyền thống đấu tranh anh dũng kiên cường, truyền thống hiếu
học và những nét đẹp về phong tục tập quán của địa phương Nghệ An. Qua đó giáo
dục giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, truyền thống cách mạng đối
với học sinh, truyền thống hiếu học, truyền thống đoàn kết…Từ đó khơi dậy trong
Trang 9


thế hệ trẻ lòng tự hào và ý thức trách nhiệm xây dựng quê hương, đất nước ngày
một giàu đẹp.
Mặc dù nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương có sự khác biệt rõ
nét giữa các vùng miền địa phương ở các huyện trên địa bàn tỉnh Nghệ An nhưng
việc lựa chọn các nội dung giáo dục luôn phải đảm bảo những yêu cầu: Gần gũi, dễ
nhớ mang tính cụ thể, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh; đa dạng, phong
phú không nhàm chán; phản ánh được bản sắc truyền thống văn hóa của địa

phương nơi học sinh đang tham gia học tập; lựa chọn cần đặc sắc, cơ đọng, súc
tích, khơng dàn trải; bảo tính chính xác về thơng tin, khơng sai lệch.
2.

Cơ sở thực tiễn

2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh về truyền
thống lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ
An.
Để có kết luận xác đáng, tơi đã tiến hành khảo sát tìm hiểu nhận thức của
CBQL,GV, HS.
Đối tượng khảo sát:
- 60 GV trong đó: 20 Cán bộ quản lý, 40 giáo viên (bao gồm giáo viên giảng
dạy môn lịch sử, ngữ văn, giáo dục cơng dân, địa lí, tiếng anh và giáo viên chủ
nhiệm của 10 trường THPT trong địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Khảo sát 200 học sinh THPT của 10 trường THPT trong địa bàn tỉnh Nghê
An.
Phương pháp khảo sát: gửi phiếu điều tra qua email/ facebook kết hợp với phỏng
vấn
Xử lý số liệu khảo sát
- Số liệu thu được từ phiếu hỏi được tôi tiến hành xử lý để sắp xếp theo thứ
bậc.
- Xác định điểm số cho các mức độ đánh giá: Trong quá trình điều tra, để lượng
hố các mức độ đánh giá, tôi đã tiến hành cho điểm tương ứng với các mức độ.
Cách tính điểm được thể hiện như sau:
Các mức độ

Mức độ nhận thức

Điểm

4

3

Rất quan trọng

Quan trọng

Mức độ thực hiện Rất thường Xun Thường Xun

2

1

Ít quan trọng Khơng quan trọng
Đơi khi

Khơng bao giờ

Cơng thức tính điểm cho các mức độ như sau:
Điểm = cấp độ 1x4 + cấp độ 2 x 3 + cấp độ 3 x 2 + cấp độ 4 x 1
Trang 10


Nội dung: phiếu khảo sát phụ lục 1
Thực trạng nhận thức về ý nghĩa của giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Nhận thức được ý nghĩa này là cơ sở quan trọng để cán bộ, giáo viên tiến hành
các hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương trong nhà trường.
Kết quả khảo sát bảng 2.1 [phần phụ lục 9].

Từ kết quả khảo sát qua phiếu điều tra và phỏng vấn trực tiếp cho thấy: CBQL,
GV đánh giá cao các nội dung về đưa ra về ý nghĩa của giáo dục truyền thống lịch
sử địa phương cho học sinh THTP. Tuy nhiên, phân tích từng nội dung có thể mức
độ đánh giá có sự phân tầng như sau: ý nghĩa trực tiếp ảnh hưởng đến kết quả giáo
dục truyền thống LSVH địa phương được CBQL, GV đánh giá cao; còn nghĩa ý
của giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương góp phần hình thành tư duy
khoa học, định hướng hoàn thiện nhân cách lại không được đánh giá cao bằng.
Điều này làm cho những hoạt động giáo dục giá trị truyền thống LSVH phương có
những định hướng để làm tốt trong thực tế, nhưng chưa có tầm chiến lược lâu dài.
2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho
học sinh ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Thực trạng về mức độ thực hiện về các con đường giáo dục truyền thống
LSVH địa phương cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện
nay
Giáo dục truyền thống lịch LSVH địa phương cho HS THPT được thực hiện
thông qua nhiều con đường khác nhau, tuy nhiên mức độ và hiệu quả thực hiện lại
khác nhau nên việc nhận biết được thực trạng này là cơ sở để đề xuất các biện pháp
giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho phù hợp. Kết quả khảo sát ở bảng 2.2
Bảng 2.2.Thực trạng mức độ thực hiện con đường giáo dục truyền thống lịch
sử địa văn hóa phương cho học sinh THPTtrên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Cán bộ, giáo viên
STT

Hình thức

Rất
thường

Thường
xun

Thỉnh Khơng
thoảng bao giờ

Điểm

Xuyên

Xếp
thứ
hạng

1

Thông qua tổ chức hoạt
động dạy học (qua các
bài học trên lớp)

1

55

4

0

177

1

2

Thơng qua tổ chức hoạt
động ngoại khóa mơn
học

2

10

30

18

116

2

Trang 11


3

Hoạt động ngoài giờ lên
lớp

0

0

55

5

115

3

4

Hoạt động trải nghiệm,
thực tiễn

0

0

58

2

108

4

Bảng số liệu cho thấy: Con đường giáo dục truyền thống lịch sử địa phương
thông qua các hoạt động dạy học trên lớp được thực hiện ở mức “thường xuyên”.
Còn việc giáo dục lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh
Nghệ An thông qua con đường khác như hoạt động ngồi giờ lên lớp, ngoại khóa môn
học, trải nghiệm sáng tạo… chỉ được thực hiện ở mức độ thỉnh thoảng.

Qua phỏng vấn trực tiếp các giáo viên thì tơi nhận thấy: mặc dù nhiệm vụ giáo
dục truyền thống LSVH là nhiệm vụ chung của tất cả các môn học, nhưng trên thực
tế giáo dục truyền thống LSVH địa phương chủ yếu là môn lịch sử thực hiện. Như
vậy, qua nghiên cứu thực tế tôi nhận thấy việc giáo dục truyền thống LSVH cho HS
THPT chưa được thực hiện đồng bộ. Nếu việc giáo dục truyền thống LSVH địa
phương cho HS được thực hiện thường xuyên thông qua tích hợp trong dạy học các
mơn học như lịch sử, Ngữ văn, địa lí, GDCD .. cho học sinh sẽ đạt hiệu quả cao.
- Thực trạng thực hiện phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho học sinh.
Bảng 2.3: Thực trạng mức độ sử dụng phương pháp trong giáo dục truyền
thống lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh THPTtrên địa bàn tỉnh Nghệ
An.
Ý kiến đánh giá
Rất

Thường
xuyên

Đôi Không Điểm
Thứ tự
khi bao giờ TB

TT

Nội dung

thường
xuyên

1

Phương pháp giảng giải

20

28

10

2

186

3

2

Phương pháp kể chuyện

21

30

9

0

192

2

3

Phương pháp nêu gương

13

22

18

7

161

4

4

Phương pháp làm việc nhóm

7

18

28

7

145

6

5

Phương pháp nêu vấn đề

23

34

3

0

200

1

6

Phương pháp trải nghiệm

7

15

26

12

137

7

7

Phương pháp đóng vai

1

7

32

20

109

8

8

Phương pháp giao việc

3

33

20

4

155

5

Trang 12


Từ kết quả trên cho thấy: công tác giáo dục truyền thống LSVH địa phương
cho học sinh đã được nhà trường tổ chức chủ yếu qua con đường dạy học thông
qua tổ chức hoạt động giáo dục trên lớp. Phương pháp sử dụng trong giáo dục
truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh chủ yếu là các phương pháp
truyền thống như: thuyết trình, nêu vấn đề, kể chuyện vì vậy chủ yếu truyền thụ
một chiều, học sinh tiếp thu thụ động (hoạt động dạy của giáo viên là trung tâm),
khơng có tính hấp dẫn đối với học sinh. Mặc dù có lồng ghép giáo dục LSVH địa
phương quan hoạt động ngồi giờ lên lớp nhưng cịn rất hạn chế dưới dạng
chuyên đề của các trường.
Kết quả khảo sát học sinh
* Nhận thức của học sinh về đặc điểm vùng miền và giá trị truyền thống lich
sử văn hóa của địa phương.
Để biết được nhận thức của học sinh về đặc điểm vùng miền và giá trị truyền
thống của địa phương, tôi đã tiến hành điều tra 200 học sinh của 10 trường THPT
trên tỉnh Nghệ An. Nội dung phiếu khảo sát dành cho học sinh ( Phụ lục 2).
- Với câu hỏi số 1: Em hãy kể tên các huyện, thị xã, thành phố hiện nay của
tỉnh Nghệ An hiện nay. Có 132/200 HS (66%) trả lời đúng và đầy đủ 68/200 HS
(34%) trả lời chưa đầy đủ.
- Với câu hỏi số 2: tỉnh Nghệ An giáp với các tỉnh nào? Có 105/200 em (52.5
% ) trả lời đúng, còn lại 95 HS (47.5%) trả lời chưa đầy đủ.

- Với câu hỏi số 3 trong phần phụ lục phiếu khảo sát hiểu biết về truyền thống
lịch sử văn hóa địa phương dành cho học sinh thì 44 HS (22%) trả lời đúng và đầy
đủ, 156 HS (78%) trả lời chưa đầy đủ.
- Với câu hỏi số 4: Hãy kể tên các lễ hội ở Nghệ An mà em biết. Kết quả: 152
HS (51% ) kể được 3 lễ hội nổi tiếng của tỉnh Nghệ An. 98 HS (49%) kể được 2 lễ
hội ở Nghệ An.
Qua kết quả khảo trên và phỏng vấn trực tiếp HS cho thấy hiểu biết của các em
về truyền thống LSVH địa phương chưa cao. HS đã có nhận thức đúng nhưng chưa
đầy đủ về tên các huyện, thị xã và thành phố của tỉnh, về vị trí địa lý, các lễ hội,
làng nghề,... của tỉnh. Điều này cho thấy nhận thức của HS chưa thật sự sâu sắc,
HS chưa tích cực tham gia vào hoạt động tìm hiểu về truyền thống LSVH địa
phương.
Chương 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC TRUYỀN LỊCH SỬ VĂN HÓA
CHO HỌC SINH THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN.
2.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp
2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục
Đây là nguyên tắc có tính xuyên suốt, chỉ đạo mọi hoạt động giáo dục. Đảm
bảo mục tiêu giáo dục trong đề xuất các biện pháp là mục tiêu của biện pháp phải
Trang 13


xuất phát và phù hợp với mục tiêu giáo dục của cấp học và mục tiêu của chương
trình giáo dục THPT. Biện pháp đề xuất phải nhằm đến hai mục tiêu sau:
- Trang bị cho HS những kiến thức về truyền thống LSVH địa phương đất
nước để các em có hiểu biết về truyền thống lịch sử văn hóa địa phương. Từ đó,
HS có thái độ, hành vi phù hợp việc giữ gìn và phát huy truyền thống LSVH địa
phương.
- Giáo dục cho HS các giá trị chân - thiện - mỹ, biết giữ gìn và phát huy những
giá trị truyền thống, BSVH của dân tộc, đấu tranh chống lại những nét VH tiêu cực
không phù hợp với thời đại. Đảm bảo mục tiêu giáo dục được thể hiện trong mục

tiêu, nội dung, cách thức tiến hành từng biện pháp.
2.1.2. Đảm bảo tính khả thi
Các giải pháp giáo dục truyền thống lịch sử địa phương đề xuất có tính khả thi
trước hết phải có tính thực tiễn, phải dựa trên các chủ trương, đường lối, chính
sách và thực trạng cơng tác quản lý của nhà trường, công tác giảng dạy của GV.
Các biện pháp đề xuất phải sát với thực tế đáp ứng của các trường THPT phù hợp
với điều kiện vật chất và nhân lực, có khả năng ứng dụng cao. Các biện pháp khi
xây dựng phải mang tính khoa học, được kiểm chứng, khảo nghiệm để mang tính
khách quan, có hiệu quả khi sử dụng. Tính khả thi là một ngun tắc vơ cùng quan
trọng, nó giúp cho các biện pháp đề xuất có giá trị và có thể trở thành hiện thực
trong thực tế.
2.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ.
Tất cả các giải pháp, biện pháp đưa ra để giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho HS THPT đều có mối quan hệ chặt chẽ với nhau vì mỗi biện pháp
là một phần tử tạo nên sự thống nhất trong công tác giáo dục truyền thống LSVH
địa phương. Sự đồng bộ thể hiện từ mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, PP giáo
dục…
Mỗi một giải pháp thực hiện tốt sẽ thúc đẩy các giải pháp khác thực hiện tốt,
còn nếu giải pháp nào thực hiện cịn chưa hiệu quả thì sẽ ảnh hưởng tới những giải
pháp cịn lại. Chính vì vậy, chỉ khi thực hiện đồng bộ các biện pháp thì mới phát
huy thế mạnh của từng biện pháp, qua đó hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
văn hóa địa phương mới thực sự có chất lượng và hiệu quả.
2.1.4. Đảm bảo nguyên tắc hoạt động và cùng tham gia của học sinh.
Để giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh
Nghệ An có hiệu quả địi hỏi trong nội dung và cách thực hiện của từng giải pháp
phải chỉ rõ vai trò của GV và HS. HS phải là chủ thể tham gia tích cực vào các
hoạt động bởi đó là nhân tố quyết định đến chất lượng của quá trình giáo dục.
2.2. Các giải pháp giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho HS
THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.

Trang 14


2.2.1. Nâng cao nhận thức về giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho
CBQL, GV, HS ở các trường THPT trên địa bàn, tỉnh Nghệ An.
- Mục tiêu giải pháp
Giúp cán bộ quản lí, GV, HS có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về ý nghĩa, tầm
quan trọng của giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho học sinh THPT trên
địa bàn tỉnh Nghệ An. Từ đó làm cơ sở khoa học cho việc tổ chức các hoạt động
dạy học, giáo dục hướng đến mục tiêu giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa cho
học sinh. Đề xuất giải pháp này này nhằm giúp CBQL, GV, học sinh nâng cao nhận
thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương, nhận thức được các con đường, phương pháp tổ chức hoạt động giáo
dục. Trên cơ sở đó giúp các cho các em có được thái độ, hành vi đúng đắn và hứng thú trong
học tập. Từ đó, giúp cho HS có được những hiểu biết sâu sắc về truyền thống quê
hương, đất nước, tạo động lực thúc đẩy các em trong quá trình học tập, lao động và
cuộc sống sau này.
- Nội dung biện pháp và cách thức tiến hành
Lãnh đạo các trường THPT chủ động xây dựng chủ trương, kế hoạch nâng cao
nhận thức cho CBQL, GV, HS tăng cường các hình thức tuyên truyền, để GV,
HS thấy được tầm quan trọng của việc giáo dục truyền thống LSVH trong nhà
trường
Phổ biến các văn bản của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT liên quan đến công tác
giáo dục truyền thống LSVH địa phương đến tổ trưởng các bộ mơn, đến tồn bộ
GV để GV lấy đó làm định hướng cho việc triển khai trong quá trình dạy học, giáo
dục HS. Tổ chức thường xun, định kì hoạt động giáo dục có tích hợp mục tiêu
giáo dục truyền thống LSVH địa phương để GV, HS tham dự. Qua đó nâng cao
nhận thức, hiểu biết về di sản văn hóa địa phương. Khuyến khích các tổ chun
mơn sinh hoạt các chun đề về tích hợp, lồng ghép nội dung giáo dục truyền
thống lịch sử văn hóa địa phương cho HS thơng qua các mơn học cụ thể. Tạo điều

kiện để GV được tham gia đầy đủ các lớp tập huấn, tham gia các hội thảo khoa
học liên quan để GV được tiếp thu các kiến thức, kĩ năng mới, tích lũy những kinh
nghiệm trong tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương cho HS. Tổ chức giao lưu học tập cho GV các trường THPT với cán
bộ quản lý bảo tàng, quản lý các di tích lịch sử văn hóa địa phương, các nghệ
nhân làng nghề thủ cơng, nghệ nhân các loại hình văn hóa nghệ thuật như tuồng,
dân ca, ví dặm… để GV được mở rộng hiểu biết cũng như lấy đó làm nguồn tư
liệu phục vụ cho hoạt động dạy học, giáo dục. Khuyến khích GV tổ chức hoạt
động dạy học, giáo dục theo hướng phát triển năng lực cho HS, phát huy sự sáng
tạo, chủ động, tị mị ham tìm tịi học hỏi cho HS qua các phương pháp, hình thức
giáo dục tích cực.
GV tự bồi dưỡng nâng cao nhận thức: Tự học, đọc sách, tài liệu về chuyên
ngành và phương pháp dạy học, phương pháp giáo dục để không ngừng cập nhật
Trang 15


các kiến thức mới về các lĩnh vực liên quan đến hoạt động nghề nghiệp của bản
thân. Từ đó, có những cải tiến hiệu quả trong tổ chức các hoạt động dạy học - giáo
dục cho HS .
2.2.2. Tích hợp giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương cho học sinh
THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An thông qua dạy học nội khóa các mơn: Lịch sử,
Địa lí, Giáo dục công dân, Tiếng anh, Ngữ văn.
Mục tiêu của biện pháp
Thông qua tổ chức dạy học các môn học có ưu thế trong giáo dục truyền thống
lịch sử văn hóa địa phương, giáo viên tích hợp mục tiêu giáo dục truyền thống lịch
sử văn hóa địa phương cho HS vào mục tiêu bài dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới
phương pháp dạy học và giáo dục theo hướng tích hợp, phát triển năng lực phẩm
chất HS. Giáo dục truyền thống LSVH địa phương thông qua dạy học các môn
học lịch sử, ngữ văn, giáo dục cơng dân, địa lí… giúp quá trình giáo dục được thực
hiện một cách thường xuyên, liên tục có thể đạt được hiệu quả lâu dài. Từ đó HS

có thái độ tơn trọng và phát huy các giá trị truyền thống LSVH của địa phương,
của đất nước.
Mục tiêu của biện pháp này là xây dựng quy trình tích hợp giáo dục truyền
thống LSVH địa phương vào bài học. Từ đó định hướng, đề xuất cho giáo viên cách
thức tích hợp, lồng ghép nội dung giáo dục theo qui trình đã xây dựng, đồng thời
để quá trình giáo dục được diễn ra thường xuyên, liên tục, đồng bộ trong trường
THPT.
Nội dung và cách thức tiến hành biện pháp
Xây dựng chương trình hoạt động giáo dục theo hướng tích hợp nội dung giáo
dục truyền thống LSVH địa phương vào các môn học cần tiến hành theo các bước:
Bước 1: Xác định mục tiêu của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Việc xác định mục tiêu của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương trước tiên cần căn cứ vào các hướng dẫn, chỉ đạo của các cơ quan quản lý
cấp trên như Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT Nghệ An. Bên cạnh đó, mục tiêu cũng cần
được xây dựng trên cơ sở phân tích những yêu cầu của sự phát triển kinh tế, văn
hoá, xã hội của địa phương và điều kiện thực tế của nhà trường.
Bước 2: Lựa chọn các nội dung giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa phương
phù hợp để lồng ghép vào các môn học.
- Tổ, nhóm, giáo viên nghiên cứu kỹ chương trình dạy học của môn học ở
trường THPT để xác định được nội dung truyền thống LSVH địa phương có thể
được tích hợp trong dạy học môn học. Cụ thể GV nghiên cứu kỹ nội dung của từng
chương, từng bài học, nội dung trong bài có thể tích hợp giáo dục truyền thống
LSVH địa phương cho HS vào bài học cho phù hợp trong các môn học cụ thể.
Đồng thời xây dựng các bài học ngoại khóa đưa HS học tập tại các địa điểm tại địa
Trang 16


phương sao cho phù hợp với đặc trưng LSVH địa phương, trình độ nhận thức của
HS THPT các huyện trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Việc xác định nội dung giáo dục

tích hợp trong bài học được căn cứ vào mối liên hệ kiến thức môn học với kiến
thức về truyền thống LSVH địa phương đất nước từ đó GV lựa chọn tư liệu dạy
học và các mức độ tích hợp sao cho đảm bảo sự khoa học, logic, đảm bảo về thời
gian tổ chức bài học.
- Trên cơ sở nghiên cứu kĩ chương trình và nội dung giáo dục truyền thống
LSVH địa phương có thể tích hợp, GV xác định mức độ tích hợp theo bốn hình
thức
+ Mức độ toàn phần: Khi nội dung bài học và nội dung tích hợp về giáo dục
truyền thống LSVH địa phương có sự đồng nhất với nhau có thể xây dựng thành
một chủ đề hay một số bài học trọn vẹn (vận dụng trong bài học về LS địa phương,
địa lý địa phương).
+ Mức độ bộ phận: Lựa chọn một số kiến thức về giáo dục truyền thống LSVH
địa phương để đưa vào một phần, một mục trong bài học
+ Mức độ lồng ghép: Lồng ghép những nội dung về giáo dục truyền thống
LSVH địa phương trong từng mục hay từng đơn vị nội dung bài học khi GV thấy
phù hợp
+ Mức độ liên hệ: GV mở rộng kiến thức bài học trong sách giáo khoa và nội
dung tích hợp với kiến thức ngoài xã hội.
Bước 3: Lựa chọn các phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục truyền thống
lịch sử văn hóa địa phương phù hợp với nội dung mơn học.
Bước 4: Thiết kế và tổ chức bài học tích hợp nội dung giáo dục truyền thống lịch
sử văn hóa địa phương.
Từ mục tiêu, nội dung bài học đã có tích hợp nội dung giáo dục truyền thống
LSVH địa phương, GV lựa chọn hình thức, phương pháp, phương tiện dạy học phù
hợp theo hướng phát triển năng lực HS. Các hình thức có ưu thế trong giáo dục
truyền thống LSVH địa phương như hình thức dạy học ngoại khóa (tổ chức dạy
học tại bảo tàng, tại các di tích LSVH , tại các làng nghề truyền thống...), hình thức
tham quan trải nghiệm. Tuy nhiên, trên thực tế hình thức dạy học này khơng dễ tổ
chức thực hiện do cần có sự đầu tư công sức của GV, thời gian, phương tiện đi lại,
sự phối hợp của nhiều lực lượng. Vì vậy GV cần khai thác tối đa hình thức dạy học

nội khóa trong tổ chức bài học có tích hợp nội dung giáo dục truyền thống LSVH
địa phương.
Để phát huy huy hiệu quả trong việc giáo dục truyền thống LSVH địa phương
cho HS thì GV cần quan tâm đến các PP, kĩ thuật dạy học tích cực để tăng cường
tính trực quan và hứng thú cho HS như PPDH dự án, PPDH vấn đề, PPDH trị
chơi, PP đóng vai, thảo luận nhóm, đi thăm quan, đi thực tế, kĩ thuật phòng tranh,
kĩ thuật tia chớp, kĩ thuật khăn trải bàn….
Trang 17


Trong dạy học có tích hợp nội dung giáo dục truyền thống LSVH địa phương
vai trò của phương tiện dạy học rất quan trọng, các tranh ảnh, máy chiếu, tư liệu
hình ảnh, mơ hình có tác dụng hỗ trợ q trình tổ chức triển khai bài học, hình ảnh
hóa nội dung GV truyền tải. Điều quan trọng là GV cần phải linh hoạt, khéo léo
trong sử dụng phương pháp, phương tiện dạy học phù hợp với điều kiện nhà
trường, với trình độ HS để bài học diễn ra có hiệu quả và đạt được mục tiêu của bài
học và mục tiêu về giáo dục truyền thống LSVH địa phương. PP và hình thức giáo
dục rất đa dạng. Tuy nhiên, khi lựa chọn PP và hình thức giáo dục cần đảm bảo
các yêu cầu: Phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh; Phù hợp với điều kiện
cơ sở vật chất của nhà trường và địa phương; Phù hợp với năng lực và khả năng
thực hiện của GV, HS.
Bước 5 Đánh giá kết quả hoạt động giáo dục truyền thống LSVH địa phương.
Kết quả của quá trình dạy học được thể hiện thông qua kết quả kiểm tra, đánh
giá mức độ hình thành kiến thức, kĩ năng, thái độ của HS. Vì vậy khi xây dựng tiêu
chí kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS, GV cần quan tâm, tích hợp kiểm tra
đánh giá kiến thức, kĩ năng, thái độ của HS về nội dung giáo dục truyền thống lịch
sử địa phương theo mục tiêu đã xác định. Có thể được thực hiện như sau:
Trong các câu hỏi của bài kiểm tra thường xuyên, định kì, GV nên thiết kế câu
hỏi có nội dung liên quan đến truyền thống LSVH địa phương mà HS đã được tiếp
cận trong quá trình học tập của các bài học. GV đánh giá HS qua kết quả hoàn

thành các nhiệm vụ chung của bài học và nhiệm vụ riêng cho nội dung giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương. Kết quả hoàn thành nhiệm vụ được HS thể hiện
qua thuyết trình, bài báo cáo, tiểu luận, hay một sản phẩm theo yêu cầu của GV.
2.2.2.1. GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG
CHO HS THPT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHỆ AN THƠNG QUA DẠY HỌC
BÀI NỘI KHĨA MƠN NGỮ VĂN.
- Ưu thế của môn Ngữ văn trong việc giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa
địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Văn học bắt nguồn từ hiện thực, là tấm gương phản ánh hiện thực khách quan.
Hiện thực được phản ánh trong văn chương là hiện thực của đời sống văn hóa, xã
hội, lịch sử và đời sống tâm hồn, tính cách, lý tưởng, hồi bão của con người mn
hình mn vẻ. Bởi vậy, các tác phẩm văn học thường phản ảnh vẻ đẹp của quê
hương đất nước, truyền thống của dân tộc, vẻ đẹp tâm hồn, tư tương, tình cảm của
con người trong bối cảnh lịch sử, văn hóa.
Để hiểu được con người, trong văn chương, khơng thể tách rời các yếu tố địa
lí, văn hóa, tín ngưỡng, các phong tục tập qn tồn tại lâu đời của từng vùng niềm
địa phương. Bản thân các tác phẩm văn học khi được nghiên cứu và xem xét, cắt
nghĩa, thường được tiếp cận và nhìn nhận dưới góc độ LSVH. Xu hướng tiếp
cận tác phẩm văn học từ góc độ văn hóa làm cho việc tìm hiểu tác phẩm trở nên
sâu sắc và toàn diện hơn.
Trang 18


Nhiều bài học trong chương trình Ngữ văn THPT có mối liên hệ, có sợi dây
kết nối với truyền thống LSVH địa phương Nghệ An mà chúng ta có thể liên hệ .
Để từ đó học sinh có thể khám phá bài học có chiều sâu hơn và cũng từ đó mà
phát huy sâu sắc hơn giá trị, chức năng của văn học: chức năng nhận thức, chức
năng giáo dục và thẩm mĩ. Qua tích hợp giáo dục truyền thống LSVH địa phương
trong dạy học mơn ngữ văn thì học sinh sẽ lắng nhận được nhiều giá trị của tác
phẩm, nhận biết, vỡ ra được những bài học, thông điệp ý nghĩa về tình yêu quê

hương, đất nước, ý thức trách nhiệm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử
của q hương mình.
Trong văn học, có nhiều kiểu loại làm văn có thể tích hợp với LSVH địa
phương, trong đó loại văn nghị luận xã hội có rất nhiều lợi thế. Bởi lẽ, chủ đề các
bài viết của học sinh đều có liên quan đến tư tưởng, đạo lí, hiện tượng đời sống xã
hội khơng thể khơng liên hệ đến thực tế của địa phương mình. Các bài viết văn
kiểu loại nghị luận xã hội thường là “không gian mở” để học sinh vận dụng sáng
tạo kiến thức, kĩ năng làm văn và hiểu biết cá nhân bắt nguồn từ cuộc sống để bày
tỏ những suy nghĩ, đánh giá, bàn luận của mình về các vấn đề văn hóa, lịch sử, xã
hội gần gũi ở địa phương. Từ đó khơi gợi, hình thành và phát triển ý thức bảo tồn,
phát huy các giá trị văn hóa, truyền thống lịch sử địa phương mình một cách tự
nhiên và hiệu quả hơn các bài giảng lí luận, đạo dức khơ khan nào khác.
Trong dịng chảy của nền văn học dân tộc, bộ phận văn học dân gian với đặc
trưng là sáng tác của tập thể nhân dân lao động, có tính truyền miệng và gắn bó
mật thiết với sinh hoạt cộng đồng nên mối quan hệ giữa văn học dân gian với lịch
sử, văn hóa địa phương càng mật thiết, gắn kết. Các tác phẩm văn học dân gian
thường phản ánh phong tục, tập quán của từng địa phương trong đó có Nghệ An.
Từ những dẫn giải trên, cho thấy khả năng tích hợp giáo dục truyền thống lịch
sử, văn hóa địa phương trong mơn Ngữ văn ở trường THPT là rất nhiều và khá
thuận lợi, phù hợp với quan điểm dạy học tích hợp của giáo dục nước ta hiện nay.
- Nội dung và phương pháp/kĩ thuật tích hợp dục truyền thống LSVH địa
phương cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong dạy học môn
Ngữ văn theo hướng phát triển NL, PC cho HS.
Lớp
10

Tên bài

Văn

Khái quát văn học X
dân gian Việt Nam

Tiếng Làm
Việt văn

Gợi ý nội dung, phương pháp/kĩ thuật
dạy học
- Kĩ thuật phòng tranh: HS sưu tầm và
trưng bày sản phẩm về các câu ca dao, tục
ngữ, truyền thuyết,... về phong tục tập
quán, về truyền thống đấu tranh chống
giặc ngoại xâm của địa phương mình.
- PP đóng vai: Khuyến khích học sinh sân
khấu hóa, diễn xướng các tác phẩm.

Trang 19


- PP hoạt động nhóm:
HS thuyết trình về di tích lịch sử Đền
Cuông -Diễn An- Diễn Châu gắn liến với
truyền thuyết An Dương và Mị Châu Trọng Thủy.

Đọc hiểu văn bản tự
sự dân gian: Truyện
An Dương Vương
và Mị Châu- Trọng X
Thủy (Truyền
thuyết_)

- PP đàm thoại: về trách nhiệm của hs
trong việc bảo tồn, quảng bá di tích Đền
Cng, lễ hội Đền Cuông cũng là ý thức
trách nhiệm bảo tồn, phát triển giá trị
LSVH địa phương và dân tộc.
- PP Kể chuyện sáng tạo: Viết tiếp câu
chuyện gặp gỡ giữa Mị Châu và Trọng
Thủy dưới thủy cung thể hiện ứng xử độ
lượng, nhân văn của người Nghệ nói riêng,
của dân tộc ta nói chung.

Ca dao than thân, u
thương tình nghĩa Ca
dao hài hước.

- Kĩ thuật phòng tranh:
HS sưu tầm và trưng bày sản phẩm về các
bài ca dao, dân ca của địa phương mình về
chủ đề than thân, yêu thương, tình nghĩa
và các bài ca dao hài hước với mục đích
mua vui hoặc châm biếm phong tục tập
quán của địa phương mình.
- HS vẽ tranh và trưng bày sản phẩm về
chủ đề các bài ca dao hài hước.
- Phương pháp trò chơi: Hs hát dân ca đối
đáp giao duyên.

Chủ đề văn thuyết
minh: Các hình thức

kết cấu của văn bản
thuyết minh, Lập
dàn ý bài văn thuyết
minh, Tính chuẩn
xác, hấp dẫn của
văn bản thuyết
minh, Phương pháp
thuyết minh, Luyện
tập viết đoạn văn
thuyết minh

X

-PPDH dự án:
HS thuyết minh về các di tích lịch sử văn
hóa của địa phương, hoặc những danh
nhân lịch sử, các tấm gương có đóng góp
cho cơng cuộc bảo vệ và xây dựng phát
triển địa phương.
Khuyến khích HS thuyết minh về nét đẹp
văn hóa của quê hương: sản vật, ngành
nghề đặc trưng, phong tục, tập quán, nét
đẹp tâm hồn con người của quê hương
mình.

Trang 20


- PP tổ chức trị chơi: nhận diện lịch sử:
tìm hiểu về hình tượng nhân vật Lê Lợi và

cuộc khởi nghĩa Lam Sơn trong bài “bình
ngơ đại cáo”: kể tên, thuyết trình các vùng
đất của Nghệ An được nhắc đến trong bài
“Bình ngơ đạo cáo”, các tướng lĩnh đất
Nghệ An như Nguyễn Xí, Nguyễn Cảnh
Chân… trong K/N Lam Sơn.

Văn chính luận Việt
Nam thời trung đại:
Bình Ngơ Đại Cáo X
( Nguyễn Trãi)

- Vận dụng sáng tạo: Liên hệ với truyền
thống yêu nước, nhân đạo của nhân dân
địa phương, ý thức trách nhiệm của thế hệ
trẻ đối với truyền thống lịch sử, văn hóa
đó.
- PP tổ chức trị chơi” theo dịng lịch sử”:
tìm hiểu về một số người hiền tài của địa
phương (danh nhân, các nhân vật lịch sử tài
giỏi, đức độ trên nhiều lĩnh vực) cũng như
truyền thống trọng dụng nhân tài của địa
phương.

Văn chính luận Việt
Nam thời trung đại:
Hiền tài là nguyên khí
của quốc gia (Thân X
Nhân Trung)

- Kĩ thuật khăn trải bàn: các nhóm kể một
số gương tiêu biểu về truyền thống hiếu
học của địa phương.
Bài làm văn giữa kì
II: Văn thuyết minh

X

-PPDH dự án: thuyết minh về thắng cảnh
quê hương, loại hình dân ca, lễ hội, đặc
sản, ẩm thực của địa phương mình.
-PP DH khám phá: HS bình luận về giá trị
và cách sử sử dụng tiếng địa phương mình
cho phù hợp.

Những yêu cầu về sử
dụng tiếng Việt:

11 Luyện tập thao tác lập
luận so sánh

- PP trò chơi: tập làm ca sĩ; tập làm nhà
thơ, HS sưu tầm, đọc, ngâm các bài thơ
tiếng Nghệ, hát bài hát ngợi ca giọng Nghệ
thể hiện được nét đẹp tâm hồn, văn hóa
của con người xứ Nghệ.

X

X

PP hoạt động nhóm:Tự chọn đề tài (một
danh ngơn hoặc thành ngữ, tục ngữ có nội
dung so sánh) để viết đoạn văn so sánh,
khuyến khích HS chọn danh ngơn, thành
ngữ, tục ngữ của địa phương mình.
Trang 21


- PP đóng vai: HS đóng vai phóng viên
phỏng vấn nhà văn, nhà giáo, nhà cải cánh
xã hội Nguyễn Trường Tộ về cuộc đời, sự
nghiệp văn chương và những cải cách xã
hội.

Văn bản nghị luận
Việt nam trung đại:
Xin lập khoa luật
(Nguyễn Trường Tộ) X

- PP giải quyết vấn đề: liên hệ thực tiễn
bình luận về ý thức thực hiện luật pháp của
nhân dân địa phương, đóng góp của
Nguyễn Trường Tộ.
Bài làm văn giữa kì I
Nghị luận xã hội

Phong cách ngơn ngữ
báo chí, Luyện tập
phỏng vấn và trả lời

phỏng vấn.

Một số thể loại văn
X
học: Thơ, truyện

X

-PP trải nghiệm sáng tạo: HS viết các bản
tin, phóng sự, đóng vai phóng viên đi thực
tế để phỏng vấn, quay video có nội dung
phản ánh về truyền thống LSVH địa
phương.
- PPDH tổ chức trò chơi “tiếp sức đồng
đội” đọc, ngâm các bài thơ và kể các câu
chuyện về LSVH địa phương.
-HS ngâm, sáng tác thơ, truyện phản ánh
được nét đẹp LSVH địa phương.
- PP đóng vai: HS đóng vai các danh nhân
LS, hoặc diễn các đoạn kịch ngắn về câu
chuyện truyền thống hiếu học, về cuộc đấu
tranh bảo vệ và xây dựng tổ quốc của địa
phương trong quá khứ, hiện tại.

Một số thể loại
văn học : Kịch,
Nghị luận

X

-PP kiểm tra đánh giá: HS viết về vấn đề
bảo tồn và phát huy truyền thống LSVH
địa phương.

X

PPDH khám phá: Khuyến khích sáng tác
vở kịch phản ánh được nét đẹp văn hóa,
truyền thống LSVH của q hương mình.
- PP kiểm tra đánh giá: học sinh viết bài
nghị luận xã hội viết về vấn đề bảo tồn và
phát huy truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương phương.

Trang 22


Nghị luận về một tư
tưởng đạo lí
Và Nghị luận về một
hiện tượng đời sống

X

12
Thơ ca chống Pháp:
Tây Tiến (Quang
Dũng), Việt Bắc (Tố
Hữu)

-PP kiểm tra đánh giá: Có thể gợi ý cho
HS viết bài nghị luận về tư tưởng, đạo lí
uống nước nhớ nguồn, tôn sư trong đạo…
về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc
bảo tồn và phát huy truyền thống lịch sử
văn hóa địa phương.
Định hướng cho HS viết bài nghị luận về
một hiện tượng đời sống phản ánh nét đẹp
truyền thống văn hóa, lịch sử của địa
phương và về trách nhiệm của thế hệ trẻ
trong việc bảo tồn và phát huy truyền
thống LSVH địa phương.
- Kĩ thuật phòng tranh: sưu tầm và trưng
bày sảm phẩm về Sưu tầm các bài thơ,
hình ảnh của các nhà thơ xứ Nghệ có nội
dung phản ánh tình u q hương, đất
nước, nghĩa tình cách mạng, lý tưởng sống
cống hiến cho đất nước.

Thơ ca chống Mỹ: X
Đất nước ( Nguyễn
Khoa Điềm)

- Vận dụng sáng tạo:bình luận hoặc sáng
tác thơ về tình yêu đất nước của thế hệ trẻ.

Phát biểu theo chủ đề

X

-PP tổ chức trị chơi tiếp sức:
Hs tìm
hiểu, bình luận về phong tục, tập quán, nét
đẹp truyền thống LSVH, con người địa
phương ( người xứ Nghệ: thật thà, bộc
trực, thẳng thắn, nặng tình, nặng nghĩa,
..các phong tục cưới hỏi, ma chay, tập tục
cúng, lễ…).

Nhìn về vốn văn hóa
dân tộc
X
(Ngữ văn 12)

(Bài kiểm tra cuối kì
I, II): Nghị luận xã
hội, Nghị luận văn
học

- PP dự án: HS chọn chủ đề về truyền
thống lịch sử văn hóa địa phương, về ý
thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với
việc bảo tồn, phát huy truyền thống LSVH
địa phương.

X

PP kiểm tra, đánh giá: Đề bài có các chủ đề
liên quan truyền thống LSVH địa phương.

Các ví dụ về sử dụng phương pháp, hình thức, kĩ thuật nhằm giáo dục
truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Trang 23


trong dạy học môn ngữ văn theo hướng phát triển NL, PC học sinh.
Ví dụ 1: GV sử dụng phương pháp trị chơi tiếp sức trong phần khởi động
nhằm tích hợp giáo dục truyền thống LSVH địa phương cho HS THPT trên địa
bàn tỉnh Nghệ An qua dạy học bài: Nhìn về vốn văn hóa dân tộc - Trần Đình
Hượu (Ngữ văn 12)
GV tổ chức cho HS trò chơi “Tiếp sức đồng đội” như sau
Bước 1: Gv chia lớp thành 4 nhóm.
Bước 2: GV thơng qua thể lệ trị chơi:
Gv chuyển giao nhiệm vụ: Hãy kể tên các di tích lịch sử văn hóa, phong tục tập
qn, đặc trưng tính cách con người của quê hương xứ Nghệ.
Học sinh trong nhóm được bàn bạc, trao đổi tìm cách hồn thành trị chơi trước
khi cử đại diện lên trình bày kết quả bằng hình thức tiếp sức. Nghĩa là bạn thứ nhất
viết kết quả lên bảng rồi về chỗ ngồi, đến lượt bạn thứ 2, cứ lần lượt như vậy trong
các thành viên trong nhóm cho đến khi hết giờ chơi…Thời gian: 2 phút được tính
dựa trên tiêu chí: đúng, nhanh, trình bày hợp lí.
Bước 3: Hs tham gia trị chơi.

Hoạt động HS tham gia trò chơi tiếp sức đồng đội.
+ Sau khi HS hoàn thành phần chơi, cho các đội tự đánh giá lẫn nhau. Đội nào ghi
chính xác và nhiều các dữ liệu, trình bày đẹp trong thời gian 2 phút là đạt giải nhất.
+ Sau khi trò chơi kết thúc: Gv dẫn dắt vào chủ đề bằng câu hỏi:
Em có nhận xét gì về nét đẹp gì về văn hóa và con người xứ Nghệ?
Yêu cầu HS suy nghĩ trả lời, sau đó GV dựa và vài sản phẩm của HS để dẫn dắt
vào chủ đề bài học: Nhìn về vốn văn hóa dân tộc. Với phương pháp này giáo viên
tạo hứng thú, hấp dẫn cho các em ngày phần khởi đông, phát triển năng lực phẩm

chất cho HS. Qua đó giáo dục HS về truyền thống văn hóa lịch sử địa phương.
Đồng thời giáo viên dẫn dắt vào bài mới.
Ví dụ 2: Sử dụng phương pháp đóng vai, sân khấu hóa để tích hợp giáo dục
truyền thống LSVH địa phương trong dạy học môn ngữ văn bài: Văn nghị luận
Việt Nam trung đại: Xin lập khoa luật ( trích: Tế cấp bát điều)-Nguyễn Trường
Tộ. (Ngữ văn 11).
Gv tổ chức phương pháp đóng vai như sau:
Trang 24


Công tác chuẩn bị:
Bước 1: GV dựa vào kiến thức bài học để lựa chọn nội dung đóng vai hợp lí.
Bước 2: Giao nhiệm vụ đóng vai cho các nhóm về chuẩn bị, xây dựng kịch bản,
phân cơng đóng vai: Một hs đóng vai biên tập viên dẫn chương trình “Nhân vật và
sự kiện” của đài truyền hình. 1 HS đóng vai nhân vật Nguyễn Tường Tộ.
Nội dung cuộc phỏng vấn: trò chuyện với giữa biên tập viên và nhân vật Nguyễn
Trường Tộ với chủ đề về cuộc đời và những đóng góp của Nguyễn Trường Tộ
trong lịch sử và trong văn học. Đồng thời trao đổi về nội dung, tư tưởng, ý nghĩa
đoạn trích “Xin lập khoa luật”.
Bước 3: Nhóm thơng qua kịch bản với GV và tiến hành tập diễn.
Báo cáo sản phẩm: Bước 4: Đến giờ học trên lớp, nhóm trình diễn trên lớp.
Bước 5: Nhận xét của HS, GV về: sự sáng tạo trong thể hiện nhân vật, đúng/ sai về
nội dung, thông tin cần bổ sung. (Sản phẩm kịch bản HS đóng vai ở phụ lục 5).
Thơng qua sử dụng phương pháp dạy học đóng vai trong ví dụ trên giáo viên đã
khai thác được các nội dung, ý nghĩa cốt lõi, sâu sắc của văn bản đó là vai trị quan
trọng của luật pháp, mối quan hệ giữa luật pháp với Nho giáo, luật pháp với đạo
đức. Đồng thời học sinh thấy được cuộc đời, sự nghiệp và đóng góp của Nguyễn
Trường Tộ đối với lịch sử dân tộc nói chung và văn học nói riêng… Các em thấy tự
hào về quê hương xứ Nghệ đã sinh thành ra rất nhiều người con tài giỏi, hiếu học,
có lịng u q hương, đất nước sâu sắc. Với PP đóng vai này giúp học sinh có

những trải nghiệm thú vị. Học sinh thông qua vai diễn tự tưởng tượng, các em sẽ
bộc lộ được khả năng tự nhận thức, khả năng giao tiếp, tự giải quyết vấn đề, được
rèn luyện khả năng thực hành, điều chỉnh hành vi thái độ theo hướng tích cực trong
cuộc sống.
2.2.2.2. GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG LSVH ĐỊA PHƯƠNG CHO HS THPT
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NGHÊ AN THÔNG QUA DẠY HỌC BÀI NỘI KHĨA
MƠN LỊCH SỬ THEO HƯƠNG PHÁT TRIỂN NL, PC CHO HS.
- Ưu thế của môn lịch sử trong việc giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa địa
phương cho HS THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Môn Lịch sử có một vị trí và ý nghĩa to lớn trong việc giáo dục bảo tồn và phát
huy truyền thống LSVH địa phương cho học sinh. Lịch sử địa phương là biểu hiện
cụ thể, sinh động, đa dạng của truyền thống lịch sử dân tộc. Nói cách khác, truyền
thống lịch sử địa phương là bộ phận cấu thành của truyền thống LS dân tộc.
Truyền thống LSVH địa phương vận động theo những biến đổi của lịch sử dân tộc
và không tách rời lịch sử dân tộc. Giữa lịch sử dân tộc và lịch sử địa phương có
mối quan hệ biện chứng khơng thể tách rời. Dạy học LS địa phương có khả năng
rất to lớn trong việc cung cấp cho HS những tri thức lịch sử về địa phương, trên cơ
sở đó giáo dục cho HS tình u q hương tha thiết, niềm tự hào về nơi “chôn
nhau cắt rốn".
Trang 25