Giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh lớp 10 qua phần công dân với đạo đức

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TĨNH GIA 1

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

GIÁO DỤC PHẨM CHẤT NHÂN ÁI VÀ TRÁCH
NHIỆM CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA PHẦN CÔNG
DÂN VỚI ĐẠO ĐỨC

Người thực hiện: Nguyễn Thị Hiên
Chức vụ: Giáo viên
Sáng kiến kinh nghiệm thuộc môn: Giáo dục cơng dân

THANH HĨA, NĂM 2021
Mục lục
STT

NỘI DUNG

TRANG


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
1. MỞ ĐẦU
1.1 lí do chọn đề tài:
1.2.Mục đích nghiên cứu:
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4 Phương pháp nghiên cứu
2.2 THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
2.2.1 Những thuận lợi và khó phăn trong giảng dạy

giáo dục cơng dân ở trường phổ thơng hiện nay.
2.2.1.1.Thuận lợi
2.2.1.2.Khó khăn:
2.2. 2.Cách khắc phục.
2.3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP
2.3.1 Nắm được những yêu cầu chung
2.3.2 Những giải pháp cụ thể
2.3.3 Thiết kế một bài giảng môn giáo dục công dân
2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN.
2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục.
2.4.2 Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1 KẾT LUẬN.
3.2 KIẾN NGHỊ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO

3
3
4
4
5
5
5
5
6
7
7
7
8
14

19
19
20
21
21
22
23

1.MỞ ĐẦU
1.1.LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong những năm gần đây, thị xã Nghi Sơn ( được chuyển đổi tên đơn
vị hành chính từ huyện Tĩnh Gia) nổi lên như một trong những địa điểm có sự
phát triển kinh tế xã hội năng động của tỉnh Thanh Hóa. Thế nhưng, do ảnh
hưởng mặt trái của nền kinh tế thị trường, nhiều học sinh đã bị ảnh hưởng bởi lối

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

2


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
sống thực dụng, thích hưởng thụ. Các em trở nên bàng quan với những gì diễn ra
xung quanh mình, khơng biết quan tâm đến người khác, thiếu sự sẻ chia, đùm
bọc, yêu thương, thiếu lịng nhân ái. Tình trạng bạo lực học đường ngày càng gia
tăng. Một bộ phận không nhỏ học sinh rơi vào tệ nạn xã hội, sống buông thả,
lười lao động, không lo học tập, rèn luyện, không quan tâm đến những người
xung quanh, thờ ơ với các vấn đề xã hội diễn ra xung quanh mình. Trong bối
cảnh dịch bệnh covid 19 đang diễn ra hết sức phức tạp hiện nay, nhiều học sinh
vẫn tỏ ra thờ ơ, lơ là các biện pháp phòng dịch, thiếu trách nhiệm với cộng
đồng.Tất cả những điều đó đều ảnh hưởng xấu khơng chỉ đến ước mơ, hồi bão

của các em mà cịn ảnh hưởng xấu đến gia đình các em và sự phát triển lành
mạnh của xã hội.
Tuy nhiên, làm thế nào để tránh cho học sinh khỏi rơi vào những suy nghĩ
lệch lạc dẫn đến hành động khơng đúng đó? làm thế nào để đưa các em tìm ra
những giá trị đích thực của cuộc sống? Theo tơi, trong mỗi giờ dạy, giáo viên
cần giúp các em nhận thức được ý nghĩa của tình thương yêu, sự quan tâm, sẻ
chia đúng cách để từ đấy các em biết yêu thương, biết quan tâm, giúp đỡ người
khác. Một khi biết cảm thông với những người khác, biết hiếu thảo với ông bà
cha mẹ, biết hòa đồng với bạn bè, những người xung quanh mình thì tình trạng
bạn bè đánh nhau, nghiện ngập hay vi phạm pháp luật sẽ khó xảy ra.
Mơn giáo dục cơng dân ở các trường THPT ln có vị trí và chức năng riêng
trong việc hướng tới việc hình thành, phát triển các năng lực ở học sinh. Đó là
các năng lực điều chỉnh hành vi đạo đức, hành vi pháp luật của bản thân và giải
quyết những vấn đề về kinh tế phù hợp với lứa tuổi. Giáo dục công dân là môn
học trực tiếp giáo dục chính trị, pháp luật, tư tưởng, đạo đức, phong cách, chuẩn
mực của người lao động mới, những phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái,
trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm. Những phẩm chất này được hình thành, phát
triển gắn liền với quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của người công dân Việt Nam.
Mỗi một khối lớp học sinh được trang bị những lĩnh vực khác nhau, tích hợp
những vấn đề khác nhau. Ở phần II chương trình giáo dục cơng dân lớp 10 các
em được tìm hiểu những vấn đề liên quan đến đạo đức và trách nhiệm đạo đức
công dân đối với bản thân, với cộng đồng , đất nước, nhân loại.
Tuy nhiên, việc thực hiện có hiệu quả các mục tiêu môn học trong giảng
dạy thực tế ở trường của giáo viên gặp rất nhiều khó khăn. Bởi lẽ, trong tâm lí
của hầu hết học sinh lớp 10, mơn giáo dục công dân vẫn bị xem là môn phụ nên
ít quan tâm để ý. Nội dung chương trình giáo dục công dân lớp 10 phần 2 tuy đã
được giảm tải nhiều nhưng vẫn cịn nặng về lí thuyết.Vì vậy,các bài giảng giáo
dục công dân của nhiều giáo viên hiện nay vẫn chủ yếu là để học sinh lĩnh hội
đầy đủ tri thức giáo khoa mà ít chú trọng đến việc hình thành tâm lí, tình cảm,
phẩm chất học sinh và ứng dụng vào cuộc sống. Trước thực trạng đó, nhiều giáo

viên cũng đã trăn trở, tìm tịi để đưa ra nhiều giải pháp khác nhau nhưng cho đến
nay vẫn chưa có giải pháp nào thật sự hiệu quả.
Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn giáo dục công dân tại
trường THPT Tĩnh Gia 1, hằng ngày chứng kiến sự vươn lên, trưởng thành của
các em, bên cạnh việc giáo dục cho học sinh những kiến thức giáo khoa cần
thiết, tơi thấy mình cịn đóng vai trị quan trọng trong giáo dục đạo đức, tác

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

3


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
phong, ý thức, tình cảm của học sinh. Giáo dục các em lịng nhân ái ,sống có
trách nhiệm hơn với cộng đồng, giúp các em tránh khỏi những sinh hoạt thiếu
lành mạnh, tìm về những chuẩn mực đạo đức tốt đẹp của dân tộc mình. Để rồi
các em thực sự trở thành những công dân tương lai, những người lao động mới
phát triển hài hòa trên tất cả các mặt: đức dục, trí dục, thể dục, mĩ dục; những
người sẽ xây dựng đất nước phồn vinh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
cho nhân dân ngày càng tươi đẹp và hạnh phúc. Để làm được điều đó, việc chú
trọng hình thành các phẩm chất, năng lực học sinh đặc biệt là Phẩm chất nhân ái
và trách nhiệm thông qua các bài giảng là điều hết sức quan trọng. Đó là lí do vì
sao tơi chọn đề tài: “Giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh
lớp 10 qua phần công dân với đạo đức“ làm đề tài nghiên cứu của mình.
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Đề tài này được thực hiện với mục đích vừa nâng cao chất lượng và hiệu
quả giờ dạy của bản thân trong nhà trường, vừa giáo dục cho học sinh những
phẩm chất cần có nhất là phẩm chất nhân ái và trách nhiệm, để các em học sinh
khơng cịn bàng quan với cuộc sống, giúp các em có cái nhìn đúng đắn hơn
trong các mối quan hệ ứng xử với gia đình, hàng xóm, bạn bè cũng như với cả

xã hội. Thơng qua các tiết dạy, tơi có giúp các em định hướng tư tưởng, tình
cảm, đạo đức để các em học sinh khơng chỉ biết u thương những người khác
mà cịn biết tự ý thức trách nhiệm của mình với gia đình, cộng đồng và xã hội.
Mặt khác, ở một chừng mực nào đó, với việc thực hiện đề tài này, tơi mong
muốn góp phần nhỏ bé cùng đồng nghiệp của mình tìm ra những giải pháp hợp
lí để có thể thực hiện mục tiêu mơn học, hình thành phẩm chất, năng lực học
sinh một cách hiệu quả mà không gây cảm giác ức chế hay áp đặt.
1.3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu chủ yếu là học sinh lớp 10 trường THPT Tĩnh gia 1.
Các em đang sống trong một vùng đô thị mới nổi là thị xã Nghi Sơn với rất
nhiều thời cơ và thách thức .Các em đang ở độ tuổi dần trưởng thành, chưa phải
người lớn nhưng cũng khơng hồn tồn là trẻ con. Nếu khơng được chỉ dạy đúng
đắn, các em khó có thể nhận thức được cái đúng, cái sai, việc nên làm và việc
không nên làm, đâu là điều cần thiết và đâu là sự cám dỗ độc hại trong cuộc
sống.
1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Điều tra, thu thập thơng tin
- Xử lí số liệu
- Thực nghiệm sư phạm
- Quan sát quá trình học tập, rèn luyện của học sinh.
- Trò chuyện để biết tâm tư tình cảm của các em, những nguyên nhân nào
làm các em thay đổi cách sống, cách nghĩ của mình.
- Nghiên cứu trường hợp điển hình để hiểu sâu hơn về nhận thức, tâm lí lứa
tuổi học sinh.
- Tìm hiểu, sưu tầm tài liệu, băng hình, những bài thơ, ca dao, tục ngữ,
những mẩu chuyện, những tình huống... để vận dụng vào trình chiếu, kể
chuyện… trong quá trình giảng dạy thực tiễn giúp các em có cái nhìn đúng hơn
về cuộc sống quanh mình.

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

4


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
2.NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1.CƠ SỞ LÍ LUẬN .
- Đề tài này được thực hiện dựa trên cơ sở điều 2, luật giáo dục số
43/2019/QH14: Mục tiêu giáo dục nhằm phát triển tồn diện con người Việt
Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm
chất, năng lực và ý thức cơng dân; có lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, trung
thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả
năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội
nhập quốc tế.
- Đề tài này được thực hiện dựa trên công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH
ngày 27 tháng 8 năm 2020 của Bộ trưởng Bộ GDĐT về tinh giản nội dung giáo
dục môn giáo dục công dân.
- Đề tài này được thực hiện dựa trên những quan điểm của chủ nghĩa Máclê nin và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, những quan điểm chỉ đạo của Đảng
trong việc đánh giá thực trạng đạo đức thanh niên học sinh, nguyên nhân và
cách khắc phục.
- Đề tài còn dựa trên những tri thức về đạo đức trong SGK, những phạm trù
cơ bản của đạo đức, tri thức về các mối quan hệ đạo đức của cơng dân với gia
đình, cộng đồng, Tổ Quốc, ý nghĩa của nó….
2.2 THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
2.2.1 Những thuận lợi và khó phăn trong giảng dạy giáo dục cơng dân ở
trường phổ thơng hiện nay.
2.2.1.1.Thuận lợi
Hiện nay, có rất nhiều văn bản cụ thể trong việc hướng dẫn thực hiện đổi
mới phương pháp giảng dạy, tinh giản nội dung chương trình để giảm áp lực cho

học sinh. Luật giáo dục 2019 cũng quy định rất rõ mục tiêu giáo dục hiện nay
trong đó có đề cập đến việc đổi mới phương pháp giảng dạy.
Các bài học phần công dân với đạo đức thuộc phần II chương trình giáo
dục cơng dân lớp 10 là một phần nối tiếp chương trình đạo đức ở cấp II, chỉ
khác là các em sẽ được hiểu sâu hơn về trách nhiệm của bản thân với các các giá
trị đạo đức của xã hội. Những kiến thức này trong cuộc sống học sinh đã từng
được nghe, được nhắc đến hàng ngày.
Hiện nay, Thị xã Nghi Sơn đã được công nhận là đô thị mới. Kinh tế xã hội
của thị xã đang có những bước phát triển mạnh , nhiều doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngồi đã và đang đầu tư phát triển tại đây. Điều kiện tìm hiểu các nền
văn hóa khác nhau trên thế giới đối với học sinh ngày càng thuận lợi. Việc giao
lưu văn hóa đã đem lại cho học sinh nhiều cơ hội học tập và phát triển. Mặt
khác, trường học nằm gần quốc lộ 1A nên điều kiện để mua sắm tài liệu và tiếp
cận với các phương tiện thông tin đại chúng khác phục vụ quá trình dạy và học
của giáo viên và học sinh có nhiều thuận lợi.
Cơ sở vật chất ở trường THPT Tĩnh Gia 1 hiện nay tương đối đảm bảo cho
việc đổi mới giáo dục.
Giám hiệu nhà trường, các tổ chức đoàn thể thường xuyên quan tâm đến quá
trình dạy và học.

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

5


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Trong cuộc sống và trên các phương tiện truyền thơng có rất nhiều tấm
gương người tốt, việc tốt để giáo viên có thể liên hệ vào bài học
2.2.1.2.Khó khăn:
Bên cạnh những tiện ích do việc phát triển kinh tế xã hội, việc giao lưu văn

hóa, tiếp xúc với mạng Internet đem lại thì cũng có rất nhiều văn hóa phẩm đồi
trụy, thiếu lành mạnh du nhập vào. Bên cạnh những học sinh giàu ý chí nghị lực
biết vươn lên làm chủ cuộc sống của mình, biết vượt qua mọi cám dỗ thì vẫn
cịn khơng ít học sinh sống ích kỉ, chỉ biết đến bản thân, coi thường bạn bè và
thậm chí chửi bới, đánh nhau…Nếu học sinh thiếu đi định hướng giáo dục kịp
thời và cần thiết thì việc nhận thức sai lầm dẫn đến những hành vi không đúng
đắn là điều khó tránh khỏi. Ca dao Việt nam có câu: “Gần bùn mà chẳng hôi
tanh mùi bùn”. Thế nhưng các em chỉ có thể “chẳng hơi tanh mùi bùn” khi được
trang bị kiến thức, kĩ năng cần thiết.
Học sinh lớp 10 là những em mới ở cấp II lên, trong tâm lí lứa tuổi, các em
chưa là người lớn cũng khơng hoàn toàn là trẻ con, các em cũng đã được trang
bị kiến thức về thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn trong học kì I. Bởi
thế cho nên việc hướng các em đến những phẩm chất nhân ái và trách nhiệm
khơng phải là nói các em phải làm gì, khơng được làm gì nữa mà phải chỉ cho
các em biết việc nào nên làm, việc nào không nên làm. Học sinh lớp 10 trường
THPT Tĩnh Gia 1 chủ yếu là con em đến từ các phường khác nhau của thị xã
Nghi Sơn, các em đi học xa nhà, nhiều em phải ở trọ thiếu sự quản lí của bố mẹ
ở cái tuổi đang có những chuyển biến mạnh về mặt tâm lí, tình cảm, nhận thức .
Đại dịch Covid 19 đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình dạy và học
của cơ và trị. Thời gian học tập đôi khi bị gián đoạn do ảnh hưởng dịch bệnh.
Thậm chí, có thời điểm giáo viên và học sinh không thể trực tiếp đến trường mà
phải chuyển sang dạy học trực tuyến địi hỏi tính tự giác và trách nhiệm rất cao
từ cả người dạy và người học. Không những thế, khi mà đại dịch covid 19 đã và
đang diễn biến hết sức phức tạp trên thế giới và cả ở Việt Nam thì nhiều học sinh
vẫn thờ ơ, không quan tâm, không đeo khẩu trang khi ra đường, thường xuyên tụ
tập bạn bè để la cà quán xá, xem đại dịch là vấn đề xảy ra ở đâu đó khơng liên
quan đến mình.
Trong những năm gần đây, mặc dù giáo viên đã được tập huấn về đổi mới
phương pháp dạy học để các bài giảng trên lớp không còn nặng về truyền thụ
kiến thức thuần túy nữa mà vai trò của người học đã được chú trọng hơn. Tuy

nhiên, với số lượng học sinh trong lớp cịn đơng, phịng học chật, nếu khơng có
giải pháp phù hợp sẽ gây rất nhiều khó khăn cho giáo viên trong quá trình giảng
dạy. Các bài giảng hướng tới mục tiêu dạy học hình thành và phát triển những
phẩm chất và năng lực của học sinh phần nhiều cịn mang tính hình thức, kém
hiệu quả.
2.2.2. Cách khắc phục.
Gia đình, nhà trường cần tạo cho các em những bước chuẩn bị phù hợp giúp
các em đứng vững trước những va vấp ngoài xã hội. Giúp các em liên tưởng đến
những vấn đề xảy ra trong thực tiễn, những tấm gương người tốt việc tốt, những
tình huống gặp phải mỗi ngày để các em tự nhận ra điều tốt, điều xấu, điều nên
làm và khơng nên làm, tự giải quyết tình hống hợp lí là việc cần thiết. Bố mẹ,

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

6


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
cần quan tâm đến các con nhiều hơn, không chỉ biết dạy dỗ con mà còn phải biết
lắng nghe con. Bố mẹ không nên thể hiện những mâu thuẫn, căng thẳng trước
mặt con. Thầy cô cần lồng ghép việc giáo dục những phẩm chất tốt đẹp cho học
sinh, nhất là phẩm chất nhân ái và trách nhiệm một cách nhẹ nhàng thông qua
các bài giảng, có thể trở thành những người bạn lớn để lắng nghe và tâm sự với
học sinh. Gia đình, nhà trường và xã hội cần liên hệ chặt chẽ với nhau để kịp
thời phát hiện ra những thay đổi ở các em để có cách giáo dục phù hợp.
Không những thế, trước diễn biến phức tạp của đại dịch covid 19 hiện nay,
việc giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh là điều kiện để các
em hiểu việc thực hiện nghiêm túc khẩu hiệu 5K của bộ y tế không chỉ là cách
bảo vệ bản thân mà còn thể hiện trách nhiệm với cộng đồng xã hội. Vì vậy, hơn
lúc nào hết, trong các bài giảng giáo dục công dân, bên cạnh việc giáo dục cho

các em kiến thức cịn phải góp phần giáo dục cho các em cách sống, cách làm
người, biết yêu thương và có trách nhiệm hơn với cộng đồng xã hội..
2.3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP
2.3.1 Nắm được những yêu cầu chung
Muốn giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh lớp 10
thông qua các tiết học ở phần công dân với đạo đức, giáo viên cần nắm vững,
hiểu rộng và sâu kiến thức, khái niệm, phạm trù đạo đức. Có những đơn vị kiến
thức đạo đức mang tính lí luận cao địi hỏi giáo viên xử lí làm sao cho học sinh
tự giác tiếp nhận có hiệu quả nhưng khơng được thơng tục hóa, đời thường hóa
chúng. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu từng khái niệm, phạm trù
đạo đức, ý nghĩa của nó để học sinh tự nhận thức, tự cảm nhận để từ đó nâng lên
thành ý thức, thái độ của các em chứ không phải hô hào các em phải làm gì,
khơng được làm gì. Trong từng tiết học giáo viên khơng chỉ xuất phát từ nội
dung kiến thức mà cịn phải xuất phát từ thực tiễn cuộc sống, từ tâm tư tình cảm,
nguyện vọng của học sinh để có phương pháp giảng dạy hay đơn giản là đưa ra
được ví dụ phù hợp nhất. Tạo tâm lí thoải mái cho học sinh, tránh để các em bị
ức chế trong quá trình học tập cũng là cách để học sinh tiếp thu có hiệu quả nhất
những phẩm chất và năng lực giáo viên muốn truyền đạt.
2.3.2 Những giải pháp cụ thể
Trong quá trình gảng dạy, giáo viên cần sử dụng các phương pháp linh hoạt,
hợp lí để có thể giáo dục phẩm chất nhân ái, trách nhiệm một cách nhẹ nhàng
nhất mà không gây cảm giác nhàm chán.
Chẳng hạn, phương pháp tình huống.
Cần hiểu rằng việc lựa chọn và xây dựng tình huống khi dạy đạo đức là việc
làm khơng phải là mới. Thực tế giáo viên dạy Giáo dục công dân thường có
trong tay khá nhiều tài liệu về các dạng tình huống. Tuy nhiên, để tình huống có
sức hút đối với học sinh, lôi cuốn được sự tham gia nhiệt tình của các em địi hỏi
một sự chuẩn bị kỹ càng từ phía giáo viên.Nội dung tình huống cần sát bài dạy,
có tính thời sự. Tình huống được lựa chọn có thể dài hoặc ngắn tùy từng nội
dung vấn đề nhưng cần chứa đựng những mâu thuẫn và các biện pháp có thể sử

dụng để giải quyết mâu thuẫn đó.Sau mỗi tình huống, giáo viên cần đưa ra
những câu hỏi, những nhận định giúp học sinh có thể tư duy để đưa ra các
phương hướng giải quyết vấn đề khác nhau để các em tự rút ra bài học cho bản

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

7


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
thân, điều gì là đúng, điều gì là sai, điều nên làm và khơng nên làm mà khơng
gây tâm lí căng thẳng, ức chế hay nhàm chán. Một tình huống đưa ra cần nhiều
cách giải quyết khác nhau bởi những vấn đề thực tiễn khơng phải bao giờ cũng
chỉ có một giải pháp duy nhất đúng. Vì vậy, khi xây dựng tình huống, giáo viên
cần dựa trên cách nhìn của người học để mở ra nhiều hướng giải quyết vừa sức
học sinh.
Cụ thể, khi giảng dạy chủ đề 5: “Công dân với các phạm trù đạo đức cơ
bản”. Đây là chủ đề mở đầu cho phần II: “Công dân với đạo đức” nên tôi muốn
chỉ rõ cho các em hiểu như thế nào là đạo đức, các phạm trù cơ bản của đạo đức
học để các em hiểu hành động nào phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội hành
động nào không. Trong suy nghĩ của các em học sinh, cứ mình khơng làm gì xấu
là mình có đạo đức. Trong tiết dạy tơi đã thơng qua tình huống để chỉ cho các
em thấy rằng trong nhiều trường hợp cụ thể, mình khơng làm những việc mình
nên làm cũng là vi phạm đạo đức xã hội.
Ví dụ: Trên xe buýt chật, em nhìn thấy chị phụ nữ đang mang bầu dẫn theo
em bé nhỏ loay hoay tìm chỗ chưa được nhưng nhiều bạn trẻ vẫn thản nhiên
ngồi mà không nhường chỗ. Em sẽ xử lí như thế nào?
Có những tình huống xảy đến với học sinh mà trong tích tắc, cách giải quyết
của các em sẽ cho thấy có phù hợp với chuẩn mực đạo đức hay khơng.
Ví dụ: Mai đến sớm làm trực nhật, nhặt được 500.000đ của ai đó đánh rơi

góc lớp, Mai nghĩ: trong lớp khơng có ai, hay mình sẽ dùng số tiền này mua cái
điện thoại, cũng chẳng biết ai đánh rơi mà trả lại. Nhưng số tiền này có thể là
tiền đóng học của một bạn nào đó, bạn ấy sẽ rất buồn nếu mất tiền, hay mình
nộp lên Ban giám hiệu.
Nếu em là Mai , trong trường hợp trên em sẽ làm gì? Vì sao em làm như
vậy?
giáo viên có thể giúp học sinh tự hiểu rằng:
- Nếu là Mai em sẽ nhờ cô giáo thơng báo trả lại cho bạn.
- Vì Làm như vậy em sẽ khơng cảm thấy áy náy vì mình đã làm được việc tốt sẽ
được dư luận XH đánh giá cao, bản thân lương tâm thanh thản.
Giáo viên cũng có thể chọn một tình huống mà nhiều học sinh có thể dễ mắc
sai lầm trong cuộc sống:
Bình rủ Mạnh đi chơi game, vì khơng có tiền nên cả hai bàn bạc nói dối với
gia đình xin tiền để nạp tiền học thêm. Sau khi xin được tiền cả hai bỏ học và đi
chơi game. Khi về đến nhà, Mạnh thấy mẹ mình đang bị ốm và nằm trên giường,
vì sáng nay mẹ phải đi vay tiền cho Mạnh nộp học nên gặp mưa và bị ốm.
Mạnh nhìn mẹ và chợt thấy sống mũi mình cay cay.
Câu hỏi
1.Theo em Mạnh vi phạm đạo đức hay vi phạm pháp luật? Vì sao?
2. Tại sao nói “lương tâm là tịa án cao nhất của đạo đức con người” trong
tình huống trên?
Giải quyết tình huống này giúp học sinh hiểu giá trị của đạo đức, ý nghĩa của
việc sống có trách nhiệm, có lương tâm.Qua đó thì học sinh có thể tự nhận thức

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

8


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân

được cách cư xử của mình tốt hay xấu có ảnh hưởng trực tiếp không chỉ đối với
bản thân mà cả đối với những người thương u mình nhất.
Giáo viên cũng có thể giúp học sinh ý thức được việc giữ cho mình lương
tâm trong sáng sẽ giúp các em tự tin và thanh thản hơn trong cuộc sống. Ngược
lại, nếu em làm việc sai trái dù vơ tình hay cố ý thì em cũng sẽ bị day dứt lương
tâm.
Ví dụ: Trên đường đi học, em thấy một em bé lạc mẹ, vì sợ muộn học mà
em khơng giúp. Khi đi học về, em nghe nói có một chị phụ nữ bị lạc mất con mà
chưa tìm được, em sẽ cảm thấy thế nào?
Tuy nhiên, cả trạng thái thanh thản hay day dứt lương tâm đều có ý nghĩa
tích cực, giúp em ngày càng tiến bộ hơn. Còn nếu em làm sai nhưng khơng cảm
thấy ân hận và sửa chữa thì em sẽ trở thành người vô lương tâm và bị xã hội lên
án.
Ở chủ đề 7: Công dân với cộng đồng, đất nước, nhân loại,giáo viên có thể
đưa ra các tình huống khác nhau để học sinh thấy được trách nhiệm của mình.
Chẳng hạn, khi dạy trách nhiệm của cơng dân với cộng đống, giáo viên có thể
đưa ra tình huống:
Hoa được các bạn bầu làm lớp trưởng, Hoa có năng lực tổ chức và rất tích
cực trong các cơng việc của lớp.Tập thể lớp từ khi có Hoa làm lớp trưởng đã có
những tiến bộ rõ rệt, cịn Hoa cũng trở nên tự cao tự đại hơn. Nhiều khi Hoa cịn
coi thường bạn bè, nói những lời xúc phạm đến các bạn trong lớp.Vì vậy, bạn bè
từ chỗ quý mến đã dần dần xa lánh Hoa.
Câu hỏi
1.Theo em Hoa có thể lấy lại được niềm tin và tình cảm quý mến của bạn
bè khơng ?
2. Muốn làm được điều đó Hoa phải làm gì?
Giải quyết tình huống này sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về trách nhiệm của bản
thân khơng chỉ là tự mình làm tốt cơng việc của mình mà cịn phải biết tơn
trọng, đồn kết, quan tâm giúp đỡ, hịa đồng với người khác.
Ở bài 14: Cơng dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc đề cập đến

một giá trị đạo đức truyền thống thiêng liêng và cao quý nhất của dân tộc đó là
lịng u nước. Đây là điều khơng mới nhưng để các em thực sự hiểu và thấm
thía ý nghĩa của nó lại là điều khơng dễ dàng gì. Vì vậy, trong khi giảng bài này
tơi chú trọng đưa ra tình huống tác động tới cảm xúc của các em về tình u q
hương đất nước .Từ đó sẽ khơi dậy niềm tự hào đân tộc trong mỗi học sinh, khơi
dậy trong các em sự khâm phục và biết ơn những con người đã chiến đấu, đã hi
sinh, đã cống hiến cho đất nước. Chỉ khi hiểu rõ, thấm thía giá trị của lịng u
nước các em mới có thể xác định được trách nhiệm bản thân đối với sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Giáo viên cũng có thể đưa ra tình huống thể hiện
sự đánh giá về trách nhiệm của người khác để từ đó hiểu rõ hơn trách nhiệm của
mình.

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

9


Sáng kiến kinh nghiệm mơn giáo dục cơng dân
Ví dụ: A là sinh viên giỏi của một trường Đại học, A được nhà nước tặng
học bổng toàn phần sang Anh du học. Đến thời gian A kết thúc chương trình học
và chuẩn bị về nước thì một số người khuyên A nên tìm cách ở lại Anh vì ở đây
sẽ tốt cho tương lai của A, về Việt Nam sẽ khơng có đất “dụng võ”. A rất băn
khoăn và muốn tham khảo ý kiến mọi người.
Nếu được A hỏi ý kiến, em sẽ đưa ra lời khuyên như thế nào?
Khi hướng dẫn học sinh học về trách nhiệm của công dân trong bảo vệ môi
trường thuộc bài 15 trong chủ đề, sau khi học sinh nêu trách nhiệm của mình,
giáo viên có thể cho học sinh giải quyết tình huống:
Trời nắng nóng An và các bạn rủ nhau đi uống nước mía . Đang uống nước thì
thấy một người đi xe lăn cố sức vượt lên con dốc cao,mồ hôi vã ra như tắm mà
chiếc xe lăn vẫn không băng lên được.An và đám bạn cười reo hò cổ vũ...

Câu hỏi
1.Em có đồng tình với việc làm của An và các bạn khơng ?Vì sao?
2.Nếu là An em sẽ làm gì? Tại sao em làm như vậy?
Học sinh sẽ dễ dàng thấy được: HS nêu được mình khơng đồng tình với việc
làm của An và các bạn vì đó là hành vi vô cảm, thiếu ý thức, vô lương tâm.....
Nếu là An các em sẽ ra giúp người đi xe lăn và kêu gọi các bạn giúp người đi
xe lăn vượt qua con dốc vì đó là việc nên làm, là chuẩn mực đạo đức...
Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, khi dịch bệnh covid 19 đang diễn biến hết
sức phức tạp việc sử dụng tình huống liên quan đến dịch bệnh covid 19 sẽ giúp
học sinh vừa hiểu được trách nhiệm của bản thân vớinhững vấn đề cấp thiết của
nhân loại, vừa hiểu mỗi người cần có trchs nhiệm khơng chỉ với bản thân, gia
đình mà cịn có trách nhiệm với những người xung quanh.
Chẳng hạn, giáo viên có thể đưa ra tình huống như sau :
Biết mình có nguy cơ lây nhiễm covid – 19 do từng tiếp xúc với chi N là
người nhiễm covid – 19 nhưng chị S khơng khai báo y tế vì sợ bị cách li xã hội.
Chị N không khai tiếp xúc với chị S vì thời điểm tiếp xúc chỉ có hai chị và cả
hai đều đeo khẩu trang.Bà O là mẹ chị S yêu cầu chị tự cách li tại nhà để mình
bà đi chợ mua đồ dùng sinh hoạt cho chị. Bạn V con chị S đang học lớp 10 biết
chuyện mẹ là F 1 nên luôn đeo khẩu trang trong suốt thời gian học ở trường.
Những ai trong tình huống trên chưa tn thủ quy định phịng chống dịch
bệnh?
Thơng qua ngững tình huống được chọn lọc, giáo viên có thể giúp học sinh
hiểu sâu sắc hơn ý nghĩa của các giá trị đạo đức cao đẹp của người Việt Nam:
Nhân nghĩa, Hòa nhập, Hợp tác… giúp các em yêu q, gắn bó hơn với những
cộng đồng mà mình tham gia: Gia đình, nhà trường, thơn xóm…để rồi từ đó, các
em có những hoạt động cụ thể, thiết thực xây dựng cộng đồng. Giáo viên cũng
có thể nêu một số vấn đề trái chiều để học sinh thấy được những tác động xấu
của việc khơng sống hịa nhập, khơng có lòng nhân đạo.

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

10


Sáng kiến kinh nghiệm mơn giáo dục cơng dân
Ví dụ: Nếu em đi học mà không muốn tham gia bất cứ hoạt động nào của
lớp, của trường, không muốn vui chơi cùng các bạn trong giờ giải lao em sẽ cảm
thấy cuộc sống thế nào?
Ngoài ra, xuất phát từ thực tế hiện nay trong trường học vẫn còn hiện tượng
học sinh tụ tập lại thành từng nhóm chuyên đi bắt nạt, thậm chí chấn lột của các
bạn khác mà các em nghĩ đó là hợp tác. Bản thân tơi thấy cần phải đưa ra các
tình huống giúp các em xác định rõ những nguyên tắc cỏ bản của hợp tác là tự
nguyện, bình đẳng, các bên cùng có lợi, khơng làm phương hại đến lợi ích người
khác chứ hồn tồn không phải là kéo bè, kéo cánh rủ nhau làm điều xấu.
Ngồi những tình huống địi hỏi học sinh phải giải thích, chứng minh thì
những tình huống trắc nghiệm khác quan cũng vơ cùng cần thiết để hình thành
phẩm chất nhân ái và trách nhiệm ở học sinh.
Ví dụ 1: Trước tết nguyên đán vừa qua, Đoàn trường THPT G đã tổ chức
cho các bạn học sinh giao lưu nghệ thuật với hội người khuyết tật. Bạn C và D
vui vẻ vận động các bạn trong lớp quyên góp ủng hộ những người kém may mắn
hơn mình. Bạn H cho rằng việc đó là khơng cần thiết vì kiểu gì thầy chủ nhiệm
cũng trích quỹ lớp ủng hộ họ rồi. Bạn K ủng hộ 20 nghìn vì cho rằng số tiền đó
chẳng đáng là bao, ủng hộ cho đỡ mang tiếng. Những ai hiểu chưa đúng về nhân
nghĩa?
A. Bạn K.
B. Bạn Hvà bạn K.
C. Bạn H.
D. Bạn C và bạn D.
Ví dụ 2:Sau khi qt dọn sân trương, vì sợ muộn học nên các học sinh lớp
10 B là L, N và Y đã đổ ngay sau một góc khuất ở đầu dãy nhà B của trường

học. Bạn M cờ đỏ đi qua thấy vậy đã ghi vào sổ theo dõi và yêu cầu các bạn
đem rác ra đúng nơi quy định. L và Y bực tức đã rủ rê một số bạn nói xấu và xa
lánh M. K là bạn của M đã lôi kéo nhiều bạn trong lớp 10 B tẩy chay không chơi
với L, N, Y nữa. Hành vi của những ai vừa thực hiện không đúng trách nhiệm
của công dân trong việc bảo vệ môi trường vừa khơng có tinh thần sống hịa
nhập?
A. Bạn L, bạn Y và bạnN.
B. Bạn L, bạn Y và bạn K .
C. Các bạn L, Y, N, K
D. Bạn L và bạn Y.
Phương pháp dự án cũng là một trong những phương pháp có thể sử dụng
để giáo dục phẩm chất nhân ái, trách nhiệm cho học sinh, giúp các em có tính tự
lực cao trong tồn bộ q trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch
đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả
thực hiện dự án.
Để sử dụng phương pháp dự án có hiệu quả trong giáo dục phẩm chất
nhân ái và trách nhiệm cho học sinh, giáo viên cần thực hiện đầy đủ các bước
sau:
- Chọn đề tài và xác định mục đích của dự án: Giáo viên có thể giới thiệu
một số hướng đề tài để học sinh lựa chọn và cụ thể hóa. Trong một số trường
hợp, việc đề xuất đề tài có thể từ học sinh.
- Xây dựng đề cương và kế hoạch thực hiện: Trong giai đoạn này, với sự
hướng dẫn của giáo viên, học sinh xây dựng đề cương, kế hoạch cho việc thực

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

11


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân

hiện dự án. Trong kế hoạch cần xác định những công việc phải làm, thời gian
thực hiện, cách tiến hành, người phụ trách mỗi công việc...
- Thực hiện dự án: Các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đã
phân công.
- Thu thập kết quả và công bố sản phẩm: Kết quả thực hiện dự án có thể
được viết dưới dạng thu hoạch, báo cáo. Sản phẩm cũng có thể là tranh ảnh,
panơ ... để triển lãm; có thể là sản phẩm phi vật thể như diễn một vở kịch, biểu
diễn văn nghệ, tổ chức tuyên truyền, vận động thực hiện nếp sống văn minh
trong cộng đồng dân cư ...
- Đánh giá dự án: Giáo viên và học sinh đánh giá quá trình thực hiện, kết
quả và kinh nghiệm đạt được. Rút kinh nghiệm cho các dự án tiếp theo.
Ví dụ: Bài 13: Công dân với cộng đồng. Bài này giúp học sinh hiểu về
cộng đồng, vai trò của cộng đồng, trách nhiệm của công dân đối với cộng đồng
như : nhân nghĩa, hịa nhập, hợp tác. Tơi đã tổ chức cho học sinh thực hiện dự án
quyên góp sách vở ủng hộ các bạn học sinh có hồn cảnh khó khăn. Với dự án
này, vừa gần gũi với các em, vừa gắn liền lý thuyết với việc thể hiện lòng nhân
ái, sống có trách nhiệm, biết giúp đỡ, chia sẻ mà các em đã được học trong bài.
Qua đó xây dựng thái độ đúng đắn, suy nghĩ và hành động, việc làm đi đôi với
nhau.
Bài 15: Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại. Tôi đã tổ
chức cho học sinh thực hiện dự án vẽ tranh cổ động tuyên truyền về phòng
chống dịch bệnh covid 19 trong trường học, trong cộng đồng. Với dự án này học
sinh đã tham gia rất hào hứng, tích cực và đem lại hiệu quả cao.
Phương pháp động não cũng là phương pháp được tôi hay sử dụng trong
các gài giảng nhằm giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh.
Phương pháp này giúp cho học sinh trong một thời gian ngắn nảy sinh được
nhiều ý tưởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó.Để sử dụng có hiệu quả
phương pháp này giáo viên nêu câu hỏi phù hợp cần tìm hiểu trước lớp. Sau đó
u cầu học sinh đưa ra các đáp án trả lời. Khích lệ tất cả học sinh tham gia, mỗi
em chỉ nêu một đáp án, càng nhiều ý kiến càng tốt. Phân loại ý kiến làm sáng tỏ

ý kiến chưa rõ ràng. Rút ra nội dung cần tìm hiểu.
Ví dụ, bài 10 :Cơng dân với đạo đức, giáo viên có thể đưa ra hệ thống các câu
hỏi để học sinh hiểu rõ vai trị của đạo đức, từ đó tự ý thức được trách nhiệm của
bản thân trong cộng đồng:
-Trong gia đình nếu bố mẹ thường xuyên buôn gian bán lận trước mắt con
thì có thể dạy con tính thật thà khơng?
- Nếu em thường xun bỏ học bỏ tiết thì có thể dạy dỗ em mình chăm
ngoan học giỏi hay khơng?
- Trong một xã hội mà tệ nạn quá nhiều sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự
phát triển của con người và xã hội?
- Nếu ai cũng chủ quan, không đeo khẩu trang khi ra đường, khi tụ tập đông
người thì tron trường hợp dịch covid 19 bùng phát sẽ như thế nào?
Ở bài 13: Công dân với cộng đồng, giáo viên có thể đưa ra những câu hỏi
giúp học sinh hiểu về sống hịa nhập từ đó ý thức được trách nhiệm hòa nhập
của bản thân đối với cộng đồng như:

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

12


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
- Em hiểu thế nào là sống hòa nhập?
- Việc sống hòa nhập với cộng đồng có ý nghĩa như thế nào với em?
- Em cần làm gì để sống hịa nập với cộng đồng xã hội?
Với việc trả lời các câu hỏi sẽ kích thích tư duy học sinh, từ đó giúp học sinh
có trách nhiệm hơn trong học tập và trong cuộc sống.
2.3.3 Thiết kế một bài giảng môn giáo dục cơng dân.
CHỦ ĐỀ 7: CƠNG DÂN VỚI CỘNG ĐỒNG, ĐẤT NƯỚC VÀ NHÂN
LOẠI

TIẾT PPCT : 25
Bài 13: CÔNG DÂN VỚI CỘNG ĐỒNG
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức.
Học sinh nắm được:
- Cộng đồng là gì và vai trị của cộng đồng đối với cuộc sống của con
người.
- Học sinh nắm được thế nào là nhân nghĩa, hòa nhập, hợp tác.
- Nêu được các biểu hiện của nhân nghĩa, hòa nhập, hợp tác
2. Về kĩ năng.
- Biết sống nhân nghĩa, hòa nhập, hợp tác với mọi người xung quanh.
3. Về thái độ.
- Yêu quý gắn bó với lớp, với trường, với cộng đồng nơi ở.
II. CÁC PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HƯỚNG TỚI HÌNH THÀNH,
PHÁT TRIỂN Ở HỌC SINH
- Phẩm chất: Yêu nước, chăm chỉ, trách nhiệm, nhân ái.
- Năng lực: tự nhận thức, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy phê
phán, năng lực tìm kiếm và xử lí thơng tin, năng lực hợp tác, năng lực tự điều
chỉnh hành vi bản thân.
III. PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC CĨ THẾ
SỬ DỤNG.
- Thảo luận nhóm, thảo luận lớp
- Nêu vấn đề
- Xử lý tình huống
- Dự án
- Đọc hợp tác
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC.
- SGK, SGV mơn GDCD lớp 10
- Tình huống GDCD 10
- SGK GDCD 10, SGV GDCD10

- Máy chiếu
V. TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC.
1. ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
- Trình bày khái niệm, các chức năng của gia đình?
3. Giảng bài mới

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

13


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Hoạt động cơ bản của thầy và trò:
1. Khởi động:
* Mục tiêu:
- Kích thích HS tự tìm hiểu xem các em đã
biết được gì về cộng đồng và trách nhiệm
đạo đức của bản thân đối với cộng đồng.
- Rèn luyện năng lực tự nhận thức, NL tư
duy phê phán cho HS.
* Cách tiến hành:
- GV cho HS xem vi deo bài hát “ Việt
Nam sẽ chiến thắng” thể hiện việc kêu gọi
sức mạnh cộng đồng trong phòng chống
Covid 19.
- GV nêu câu hỏi:
Bài hát vừa rồi giúp em hiểu điều gì?
- 2 đến 3 HS trả lời.
- Lớp nhận xét, bổ xung.

* GV chốt lại:
Bài hát là lời kêu gọi cộng đồng Việt Nam
chung tay đẩy lùi dịch bệnh covid 19, bài
hát cũng phần nào nói lên sưc mạnh cộng
đồng. Vậy cộng đồng là gì và chúng ta cần
phải có trách nhiệm như thế nào đối với
cộng đồng ? Đó là nội dung của bài hơm
nay...
2. Hoạt động hình thành kiến thức
Hoạt động 1: Thảo luận lớp tìm hiểu
khái niệm cộng đồng
* Mục tiêu:
- HS nêu được khái niệm cộng đồng
- Rèn luyện phẩm chất yêu nước, nhân ái,
trách nhiệm. Năng lực nhận thức, năng lực
tư duy phê phán.
* Cách tiến hành:
- GV đặt câu hỏi:
Câu 1: Theo em, con người sẽ ra sao nếu
chỉ có cá nhân đơn lẻ, một mình?
Câu 2: Em hãy nêu một vài ví dụ về cộng
đồng mà em biết? Con người có thể tham
gia nhiều cộng đồng khơng? Cho ví dụ?
Câu 3: Nêu những đặc điểm của cộng
đồng?

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

Nội dung bài học

1. Cộng đồng và vai trò của
cộng đồng đối với cuộc sống
của con người.
a. Cộng đồng là gì ?

Cộng đồng là tồn thể những
người cùng chung sống, có
những điểm giống nhau, gắn bó
thành một khối trong sinh hoạt
xã hội.
- Ví dụ : Cộng đồng dân cư,
làng xã, ngôn ngữ, dân tộc,
người Việt Nam ở nước ngoài...

14


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Hoạt động cơ bản của thầy và trò:
- HS trả lời( dự kiến 3 – 4 HSTL)
- GV yêu cầu các HS khác bổ sung.
* GV chốt lại:
Con người sẽ khó tồn tại nếu chỉ sống
một mình. Vì vậy con người phải tham gia
vào các cộng đồng như cộng đồng dân cư,
cộng đồng làng xã, cộng đồng lớp học…
họ có điểm giống nhau về nguồn gốc,
tiếng nói, chữ viết, dân tộc...Vậy cộng
đồng là gì?
Hoạt động 2: Xem vi deo, thảo luận tìm

hiểu vai trò của cộng đồng đối với cuộc
sống con người.
* Mục tiêu:
- HS hiểu được vai trò của cộng đồng đối
với cuộc sống của con người.
- Rèn luyện phẩm chất nhân ái, yêu nước,
trách nhiệm; năng lực tự nhận thức, năng
lực điều chỉnh hành vi.
* Cách tiến hành:
- Giáo viên cho học sinh xem vi deo ngắn
về “người rừng” Hồ văn lang sau 3 năm
trở về hòa nhập cộng đồng .
- GV nêu câu hỏi:
?Cộng đồng đã giúp gì cho “người rừng ”
Hồ Văn Lang?
? Cộng đồng có vai trị như thế nào đối
với cuộc sống của con người?
- HS trả lời
- GV yêu cầu HS cả lớp bổ sung.
* GV chốt lại:

Nội dung bài học

b. Vai trò của cộng đồng đối
với cuộc sống của con người.

- Chăm lo cuộc sống của cá
nhân
- Đảm bảo cho mọi người có
điều kiện phát triển.

- Cộng đồng giải quyết hợp lý
mối quan hệ lợi ích chung và
riêng, giữa lợi ích và trách
nhiệm, giữa quyền và nghĩa vụ.
- Cá nhân phát triển trong cộng
đồng từ đó tạo nên sức mạnh
của cộng đồng.
Hoạt động 3: Sử dụng phương pháp 2. Trách nhiệm của công dân đối
dự án để tìm hiểu khái niệm nhân với cộng đồng ( hướng dẫn học sinh
nghĩa, biểu hiện của nhân nghĩa và thực hành).
trách nhiệm của cá nhân để trở thành
người có nhân nghĩa.
* Mục tiêu:
- HS hiểu được nhân nghĩa là gì? Biểu
hiện của nhân nghĩa. Nêu được trách
nhiệm của bản thân
- Rèn luyện phẩm chất yêu nước, nhân ái,
chăm chỉ, trách nhiệm. Năng lực hợp tác,

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

15


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Hoạt động cơ bản của thầy và trò:
NL tư duy phê phán, NL nhận thức.
* Cách tiến hành:
- GV cho học sinh nộp sản phẩm và thuyết
trình ngắn gọn về dự án quyên góp sách

ủng hộ học sinh nghèo mà giáo viên đã
giao nhiệm vụ từ tiết trước.
Giáo viên đặt câu hỏi:
? Việc quyên góp sách ủng hộ các bạn
nghèo thể hiện trách nhiệm gì của cơng
dân với cộng đồng?
? Em cảm thấy thế nào khi thực hiện dự án
này?
? Nhân nghĩa là gì? Cho ví dụ?
? Biểu hiện của nhân nghĩa?
? ý nghĩa của nhân nghĩa?
? Để phát huy truyền thống nhân nghĩa
HS cần phải làm gì?
- HS trình bày
- GV ghi tóm tắt ý kiến của HS lên bảng
phụ.
- GV chính xác hố ý kiến của HS
- Giáo viên hướng dẫn hs lấy ví dụ việc
làm cụ thể, thể hiện lịng nhân nghĩa của
bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội.
. Lễ phép với thầy, cô giáo
. Vâng lời cha mẹ, chăm sóc cha mẹ khi
ốm......
Để giúp học sinh hiểu rõ hơn về nhân
nghĩa và có trách nhiệm với cộng đồng,
giáo viên có thể cho học sinh xử lí tình
huống:
Tuần trước, tập thể lớp 10 A tổ chức
qun góp sách ủng hộ học sinh nghèo.
Bạn C và D vui vẻ vận động các bạn trong

lớp quyên góp ủng hộ những người kém
may mắn hơn mình. Bạn H cho rằng việc
đó là khơng cần thiết vì kiểu gì cũng có
các tổ chức đoàn thể ủng hộ các bạn rồi.
Bạn K ủng hộ 1 bộ sách vì cho rằng kiểu
gì mình cũng học ong rồi, ủng hộ cho
được biết ơn. Những ai hiểu chưa đúng về
nhân nghĩa?
A. Bạn K.
B. Bạn H và bạn K.

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

Nội dung bài học
a. Nhân nghĩa.
- Nhân là lòng thương người
Nghĩa là hợp với lẽ phải
- Như vậy : Nhân nghĩa là lòng
thương người và đối xử với
người theo lẽ phải.
- Ví dụ: Lá lành đùm lá rách ;
thương người như thể thương
thân
- Biểu hiện :
+ Nhân ái, thương yêu, giúp đỡ
nhau.
+ Nhường nhịn, đùm bọc lẫn
nhau.
+ Vị tha, bao dung, độ lượng.
- Ý nghĩa :

+ Làm cho cuộc sống con người
trở nên tốt đẹp hơn, có ý nghĩa
hơn.
+ Giúp mỗi người thêm yêu
cuộc sống và có thêm sức mạnh
vượt qua mọi khó khăn.
+ Nhân nghĩa là truyền thống
đạo đức cao đẹp của dân tộc
Việt Nam.
- Mỗi học sinh cần phải :
+ Kính trọng, biết ơn, hiếu thảo
với cha mẹ, ông bà.
+ Cảm thông, bao dung, độ
lượng, vị tha.
+ Tích cực tham gia các hoạt
động « Uống nước nhớ nguồn »,
« đền ơn đáp nghĩa »
+ Kính trọng biết ơn các vị anh
hùng dân tộc.
+ Tơn trọng giữ gìn truyền
thống tốt đẹp của dân tộc.

16


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Hoạt động cơ bản của thầy và trò:
Nội dung bài học
C. Bạn H.
D. Bạn C và bạn D.

- GV liên hệ tấm gương về nhân nghĩa của
Bác Hồ.
+ Bác yêu thương, quan tâm, chăm sóc
mọi người.
+ Bác vị tha, khơng cố chấp với người lầm
lỗi, biết hối cải.
+ Bác kính trọng, biết ơn những người có
cơng với nước và biết ơn những người đã
giúp đỡ mình.
GV kết luận tiết 1: Nhân nghĩa có thể hiểu
là giá trị đạo đức cơ bản của con người thể
hiện ở suy nghĩ, tình cảm và hành động
cao đẹp của con người với con người.
3. Hoạt động luyện tập:
* Mục tiêu:
- Luyện tập để HS cũng cố bài học, kiểm
tra khả năng nhận biết, thông hiểu các
kiến thức trong bài, vận dụng các kiến
thức đã học để giải quyết các vấn đề thực
tiễn.
* Cách tiến hành:
- GV khuyến khích học sinh kể chuyện về
sự vận động, quyên góp ủng hộ đồng bào
miền trung tại địa phương, kể chuyện về
tấm lịng của các anh chị tình nguyện viên,
của các y bác sĩ đã và đang làm nhiệm vụ
chống dịch covid 19 để hiểu rõ hơn ý
nghĩa của nhân nghĩa
4. Hoạt động vận dụng:
* Mục tiêu:

- Tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức, kĩ năng có được vào các tình
huống nhất là vận dụng vào thực tế cuộc sống
- Rèn luyện năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sang tạo, HL
công nghệ.
* Cách tiến hành:
1, GV nêu yêu cầu
a, Tự liên hệ:
- Hằng ngày ở lớp, ở trường và ở địa phương em đã giúp đỡ những người
khó khăn hơn mình như thế nào?
- Nêu những việc em đã làm được và những việc em chưa làm được đối với
cộng đồng? Hãy nêu hướng phát huy những việc đã làm được và cách khắc phục
những việc chưa làm được?

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

17


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
b, Nhận diện xung quanh
Nêu một số tấm gương sống có trách nhiệm với cộng đồng trong phòng
chống covid 19 hoặc ủng hộ đồng bào lũ lụt Miền Trung mà em biết?
c, Giáo viên định hướng học sinh
- Học sinh hãy sống nhân ái, biết yêu thương và có trách nhiệm với mọi
người xung quanh
5, Hoạt động mở rộng
- GV yêu cầu học sinh sưu tầm những câu ca dao, tục ngữ nói về nhân
nghĩa.
- Đọc sách quà tặng cuộc sống, xem quà tặng cuộc sống , hạt giống tâm hồn
trên các kênh truyền hình.

6.Rút kinh nghiệm giờ học:
.................................................................................................................
.................................................................................................................
2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN.
2.4.1. Đối với hoạt động giáo dục.
Với việc giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh lớp 10
thông qua một số bài giảng đạo đức môn GDCD tại trường thpt tĩnh gia 1, tôi
thấy bước đầu có hiệu quả tích cực. Các em đã biết quan tâm hơn tới những
người xung quanh, hiếu thảo, lễ phép với thầy cô, giúp đỡ bạn bè. Đặc biệt là
trong những buổi lao động hay sinh hoạt tập thể thì các em nhiệt tình tham gia
hơn trước. Theo sự trao đổi của tôi với các giáo viên chủ nhiệm về sự phản hồi
từ phía phụ huynh học sinh thì nhiều em đã có những dấu hiệu đáng mừng. Đó
là các em đã sống có trách nhiệm hơn trong gia đình, hiếu thảo với ơng bà, cha
mẹ, biết giúp đỡ bố mẹ làm những công việc nhỏ trong nhà. Nhiều em cịn tích
cực tham gia các phong trào đồn thể ở địa phương vào những ngày cuối tuần.
Tuy nhiên, mức độ tiến bộ của học sinh vẫn còn chưa đồng đều giữa các lớp.
Trong phòng chống dịch bệnh covid 19, hầu hết học sinh đã thực hiện
nghiêm túc việc đeo khẩu trang khi đến trường, hạn chế tụ tập, khai báo y tế
...Nhiều học sinh đã tham gia vẽ tranh cổ động để tuyên truyền phòng chống
dịch bệnh covid 19 .
Kết quả rèn luyện đạo đức của học sinh lớp 10:
Lớp
10A2
10A3
10A4
10A5
10A6
10A7
10A14
10A15

Sĩ số
43
42
40
41
46
46
39
38

Tốt
33
23
17
14
43
26
19
10

Học kì 1
khá TB
11
0
16
2
21
2
17

9
3
0
20
0
19
1
26
3

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

Y
0
1
0
1
0
0
0
0

Tốt
39
35
19
9
43
27
24

20

Học kì 2
khá TB
4
0
7
0
19
2
32
0
3
0
19
0
15
0
17
1

Y
0
0
0
0
0
0
0
0

18


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
Kết quả việc học sinh tự nguyện tham gia các hoạt động thiện nguyện, hoạt động
vì cộng đồng do nhà trường, địa phương tổ chức:
Lớp
Sĩ số
Trước khi thực nghiệm
Sau khi thực nghiệm
10A2
43
25 = 58%
40 = 93%
10A3
42
22 = 52%
40 = 95%
10A4
40
20 = 50%
35 =88%
10A5
41
15= 37%
35 =85%
10A6
46
30 = 65%

46 = 100%
10A7
46
25 = 54%
42 = 91%
10A14
39
15 = 38%
32 = 82%
10A15
38
15 = 39%
31 = 81%
2.4.2 Đối với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
* Trước khi thực nghiệm
Việc giáo dục các phẩm chất tốt đẹp cho học sinh cịn mang tính hình thức,
các tiết dạy phần lớn là để tuyền thụ đúng, đủ kiến thức cho học sinh có thể vận
dụng khi làm các bài kiểm tra thường xuyên, dịnh kì. Bản thân và học sinh cảm
thấy không hào hứng với các tiết học như vậy dẫn đến việc chú trọng hình thành
phẩm chất, năng lực học sinh không đạt kết quả như mong muốn.
*Sau khi thực nghiệm
Năm học 2020-2021, tôi đã áp dụng kinh nghiệm của bản thân trong viêc
giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm vào giảng dạy thì kết quả thay đổi rõ
rệt. Bẩn thân và học sinh hào hứng hơn trong các tiết học. Các em cảm thấy yêu
quý và có trách nhiệm hơn đối với những người xung quanh, với cộng đồng, đất
nước, nhân loại. Trong các hoạt động thiện nguyện do nhà trường và đị phương
tổ chức, học sinh tham gia nhiều hơn. Phần lớn học sinh tham gia các hoạt động
cộng đồng một cách chủ động, tích cực chứ khơng cịn tỏ ra gượng ép như trước
nữa. Thái độ thờ ơ, vô cảm của học sinh đối với những người xung quanh, với
cộng đồng xã hội giảm rõ rệt. Tình trạng bạo lực học đường nghiêm trọng khơng

con diễn ra. Các xung đột, xích mích giữa các em học sinh cũng cịn rất ít. Tất cả
những điều đó là niềm động viên, khích lệ lớn đối với tôi, giúp tôi cảm thấy yêu
nghề hơn, yêu môn giáo dục công dân và yêu ngôi trường thpt Tĩnh Gia 1 mà tơi
đang giảng dạy.
Nhóm chun mơn và nhiều bạn bè đồng nghiệp của tơi đã tìm ra nhiều
hướng đi mới trong giảng dạy để có thể hình thành phẩm chất, năng lực cần thiết
cho học sinh một cách linh hoạt, nhẹ nhàng mà học sinh vẫn có thể tự giác tiếp
thu, ứng dụng vào cuộc sống một cách tự nhiên, khơng có cảm giác bị áp đặt.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1 KẾT LUẬN.
Với việc dạy học theo hướng phát triển năng lực hiện nay, việc giáo dục
những phẩm chất đạo đức cho học sinh nhất là phẩm chất nhân ái, trách nhiệm là
điều hết sức quan trọng. Đặc biệt, trong bối cảnh thị xã Nghi Sơn là một đô thị
mới với rất nhiều thay đổi về điều kiện kinh tế, xã hội và tác động cả đến tâm lí
con người nhất là học sinh. Tuy nhiên, để việc giáo dục có hiệu quả, giáo viên

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

19


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
cần sử dụng các phương pháp linh hoạt, phù hợp để quá trình giáo dục đó khơng
phải nói các em cần làm gì theo ý chủ quan của giáo viên . Giáo viên cần chủ
động tìm tịi, sử dụng những phương pháp mới, các kĩ thật dạy học phù hợp để
có định hướng học sinh tự cảm nhận, tự hình thành những phẩm chất tốt đẹp cho
mình.
Kết thúc năm học 2020-2021, nhận thấy thái độ tích cực với tinh thần nhân
ái và trách nhiệm của học sinh đối với chính bản thân, với thầy cơ, bạn bè, đồng
bào khó khăn và đối với các vấn đề cấp thiết của xã hội, tôi cảm thấy tự tin, yêu

nghề hơn. Điều đó củng cố niềm tin và động lực giúp tôi tiếp tục cố gắng để tìm
ra những giải pháp phù hợp trong quá trình giảng dạy của mình, để xóa đi quan
niệm mơn giáo dục công dân chỉ là môn phụ, học chỉ để đủ điểm.
Trong khi thực hiện đề tài này,tôi hi vọng rằng tơi có thể góp một phần nhỏ
bé của mình giúp các em học sinh ngày càng tốt đẹp hơn trong suy nghĩ, tình
cảm và hành động
3.2 KIẾN NGHỊ.
Việc giáo dục phẩm chất nhân ái và trách nhiệm cho học sinh không phải
ngày một ngày hai mà là cả một quá trình dài. Vì vậy, trong quá trình thực hiện
đề tài này, tơi có một số kiến nghi như sau:
- Đối với Sở giáo dục và đào tạo thanh hóa: Cung cấp thêm nhiều tài liệu,
đồ dùng dạy học mơn giáo dục cơng dân vì hiện nay, tài liệu và đồ dùng giảng
dạy mơn giáo dục cơng dân cịn rất ít.
Tổ chức nhiều hơn các đợt trao đổi kinh nghiệm trên địa bàn tồn tỉnh để
giáo viên có thể học hỏi lẫn nhau.
-Đối với nhà trường: Tăng cường giao lưu, trao đổi kinh nghiệm về dạy học
theo hướng hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực học sinh với các trường
trong huyện và trong tỉnh, tạo điều kiện để giáo viên học tập những phương
pháp hay, những hình thức dạy học phù hợp góp phần vừa nâng cao chất lượng
dạy và học trong nhà trường, vừa góp phần hình thành nhân cách tốt đẹp cho
học sinh.
- Đối với xã hội: Không nên xem việc giáo dục phẩm chất nhân ái và
trách nhiệm, giáo dục đạo đức, ý thức, tư tưởng cho học sinh là việc của riêng
giáo viên chủ nhiệm và giáo viên dạy môn giáo dục công dân mà xem đó là việc
chung của tất cả giáo viên đứng lớp, của phụ huynh học sinh cũng như toàn xã
hội.
Trên đây chỉ là một số kinh nghiệm giáo dục phẩm chất nhân ái và trách
nhiệm cho học sinh lớp 10 qua phần công dân với đạo đức được tôi thực hiện tại
các lớp 10 mà tôi tham gia giảng dạy năm học 2020 – 2021 tại trường THPT
Tĩnh Gia1. Với một thời lượng có hạn, đề tài khơng tránh khỏi những sai sót, rất

mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng chí.
Thị xã Nghi Sơn, ngày 20 tháng 5 năm 2021
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

Tơi xin cam đoan tồn bộ nội dung sáng
kiến kinh nghiệm trên là do bản thân tôi
nghiên cứu và thực hiện, không sao chép

20


Sáng kiến kinh nghiệm môn giáo dục công dân
của bất kì ai.
Người viết sáng kiến
Nguyễn Thị Hiên

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Luật giáo dục số 43/2019/QH14.
công văn số 3280/BGDĐT-GDTrH ngày 27 tháng 8 năm 2020 của Bộ

trưởng Bộ GDĐT về tinh giản nội dung giáo dục môn giáo dục công dân.
Giáo trình triết học mác- lê nin ( NXB chính trị quốc gia Hà Nội năm
2003)
Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh( NXB chính trị quốc gia Hà Nội năm
2003)
Tài liệu chuẩn kiến thức kĩ năng môn giáo dục công dân lớp 10( NXB đại
học sư phạm Hà Nội 2010)
SGK giáo dục công dân lớp 10 (NXB giáo dục 2006 đã tái bản)
SGV giáo dục công dân lớp 10 (NXB giáo dục 2006)

Giáo viên: Nguyễn Thị Hiên

21