Giáo trình Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát (Nghề: Bảo trì hệ thống thiết bị cơ khí) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

BỘ NÔNG NGHIỆP & PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH

GIÁO TRÌNH
MƠ ĐUN: BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG BƠI TRƠN LÀM MÁT
NGHỀ: BẢO TRÌ HỆ THỐNG THIẾT BỊ CƠ KHÍ
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-TCGNB ngày …….tháng ………năm 2018
của Trường cao đẳng Cơ giới Ninh Bình

Ninh Bình, 2017


2
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể
được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và
tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.


3
LỜI GIỚI THIỆU
Nhằm đáp ứng nhu cầu giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh
nghề Bảo trì hệ thống thiết bị cơ khí của Trường cao đẳng Cơ Giới Ninh Bình
và các trường dạy nghề trong tình hình mới. Chúng tơi biên soạn cuốn giáo trình
Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát với khối lượng 80 giờ (5 giờ lý thuyết, 75
giờ thực hành).
Kiến thức trong giáo trình được biên soạn theo chương trình Tổng cục Dạy
nghề, sắp xếp logic nhằm hướng dẫn cho người học những kỹ thuật cơ bản về bảo

trì hệ thống bơi trơn làm mát trong hệ thống thiết bị cơ khí. Cũng như những chú
ý quan trọng trong bảo quản sử dụng và làm việc với các thiết bị được sử dụng để
gia cơng và sửa chữa. Do đó người đọc có thể hiểu một cách dễ dàng.
Tuy nhiên, dù đã rất cố gắng nhưng khơng tránh được những thiếu sót, rất
mong nhận được ý kiến đóng góp phê bình của độc giả để lần tái bản sau được
hồn thiện hơn.
Nhóm tác giả xin chân thành cảm ơn sự đóng góp ý kiến của hội đồng
thẩm định giáo trình các mơn học/ môđun đào tạo nghề trong Trường Cao Đẳng
Cơ Giới Ninh Bình đã giúp đỡ chúng tơi hồn thành cuốn giáo trình này./
Ninh Bình, ngày
tháng năm 2018
Tham gia biên soạn
1.Chủ biên: Đỗ Văn Đang


4
MỤC LỤC
Trang
1.Lời giới thiệu

3

2. Bài 1: Tháo hệ thống bôi trơn, làm mát trên thiết bị cơ khí

6

3.Bài 2: Bảo dưỡng bơm và hệ thống ống dẫn dung dịch bôi trơn, làm

14

mát
4. Bài 3: Bảo dưỡng bể, máng chứa chất liệu bôi trơn, làm mát

31

5. Bài 4: Bảo dưỡng các lỗ, rãnh dẫn chất bôi trơn trong thiết bị cơ khí

40


5
GIÁO TRÌNH MƠN HỌC/MƠ ĐUN
Tên mơn học/mơ đun: Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát
Mã môn học/mô đun: MĐ27
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trị của mơn học/mơ đun :
- Vị trí : Mơ đun được thực hiện sau khi học xong các môn học và mô đun cơ sở
của nghề và đun Bảo dưỡng hệ thống truyền động cơ khí.
- Tính chất :Là mơ đun bắt buộc
- Ý nghĩa và vai trị của mơn học/mơ đun : Cung cấp các kiến thức, kỹ năng về
bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát, lập được phiếu công nghệ bảo dưỡng, sửa
chữa; bảo dưỡng các bộ phận bôi trơn làm mát theo đúng phiếu công nghệ, đạt
yêu cầu kỹ thuật;
Mục tiêu của môn học/mô đun :
- Về kiến thức:
+ Lập được bảng trình tự các bước thực hiện bảo dưỡng hẹ thống bôi trơn làm
mát;
- Về kỹ năng:
+ Bảo dưỡng được hệ thống bôi trơn, làm mát đạt các yêu cầu kỹ thuật quy định
trong các tài liệu của thiết bị cơ khí;
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:

+ Thái độ: Nghiêm túc, trách nhiệm, chủ động, tích cực, chăm chỉ, cẩn thận.
III. Nội dung mơn học mô đun:


6
BÀI 1: Tháo hệ thống bôi trơn, làm mát trên thiết bị cơ khí
MĐ27-01
A. Mục tiêu của bài:
Sau khi học xong bài này người học có khả năng:
- Trình bày được thứ tự các bước và yêu cầu kỹ thuật khi tháo hệ thống bôi
trơn, làm mát của thiết bị cơ khí cần bảo trì;
- Thực hiện được việc tháo các chi tiết của hệ thống bôi trơn, làm mát ra
khỏi thiết bị đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật trong phiếu công nghệ tháo và các tài
liệu kỹ thuật liên quan;
- Thái độ: Nghiêm túc, trách nhiệm, chủ động, tích cực, chăm chỉ.
B. Nội dung:
. Lý thuyêt liên quan
1. Kỹ thuật tháo hệ thống bôi trơn, làm mát trong một số thiết bị cơ khí
1.1. Tổng quan hệ thống bôi trơn làm mát
Hiện tượng ma sát đã được con người biết đến và sử dụng từ lâu đời, sáng chế
đầu tiên là vào khoảng 4000 năm trước công nguyên là sử dụng các thanh lăn và
xe đẩy để chuyển chở các vật nặng, biến ma sát trượt thành ma sát lăn. Trải qua
nhiều thiên niên kỷ, con người đã cải tiến và bổ sung để các cơng cụ đó, tuy thô
sơ nhưng tiện dụng và giảm nhẹ sức lao động cho con người.
Công nghiệp phát triển ngày một nhanh đã đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu và ứng
dụng về ma sát và bôi trơn. Nghiên cứu về ma sát học (tribology) là khoa học
nghiên cứu về 3 vấn đề: Bơi trơn, ma sát và mài mịn. Thực chất là nghiên cứu về
thành phần ”sống” của máy móc, thiết bị, tức là các bộ phận có chuyển động
trong máy móc và thiết bị công nghiệp. Kỹ thuật bôi trơn được kể đến như một
ngành đầu tiên được nghiên cứu rất mạnh trong khoa học.

1.2. Các phương pháp bôi trơn
Nghiên cứu về lĩnh vực bôi trơn, người ta chia ra các dạng bơi trơn như sau:
Theo dạng ma sát, ngồi ma sát khơ, chúng ta cịn có bơi trơn nửa ướt và bơi
trơn ướt.
Theo vật liệu bơi trơn có chất bơi trơn răng (graphít, hay bisunfure hay
molybdène), chất bơi trơn lỏng (nước, dầu, mỡ) và chất bơi trơn khí.
Với bơi trơn ma sát ướt chúng ta có bơi trơn thủy động và bôi trơn thủy tĩnh.
Với bôi trơn ma sát nửa uớt chúng ta thường gặp hai phương pháp bôi trơn đó
là bơi trơn văng dầu và bơi trơn theo kiểu tưới dầu.
1.3. Hệ thống bôi trơn làm mát trong máy khoan K125
Máy khoan kiểu K125 là loại máy khoan đứng do nhà máy chế tạo máy công
cụ số 1 Hà Nội sản xuất. Hệ thống bôi trơn làm mát trong máy bao gồm 2 bơm


7
dầu piston đơn có nhiệm vụ cung cấp dầu bơi trơn cho hộp tốc độ và hộp chạy
dao. Sau đây ta nghiên cứu hệ thống bôi trơn trong hộp tốc độ của máy K125.

Hình 1.1. Tháo bơm dầu trên máy khoan K125
Bao gồm các bộ phận chính như sau:
1. Bơm dầu piston
2. Hệ thống đường ống cấp dầu cho bơm
3. Hệ thống đường ống dẫn dầu để bôi trơn
4. Hệ thống bể, máng chứa dầu
5. Các lỗ rãnh dẫn dầu
1.3. Nguyên lý hoạt động
Trước tiên, khi chúng ta khởi động máy; dầu có sẵn trong hệ thống bể
máng chứa dầu sẽ được bơm piston bơm lên hệ thống đường ống dẫn dầu bơi
trơn.
Trên hình vẽ chúng ta thấy hệ thống dẫn dầu bôi trơn sẽ cung cấp dầu đi

tới các cặp bánh răng ăn khớp và các cặp chi tiết khác có sự chuyển động tương
đối với nhau như các các ổ lăn, ổ trượt ...
Như vậy phương pháp bôi trơn được sử dụng trong hộp tốc độ máy khoan
K125 là phươp pháp tưới dầu vì dầu được dẫn trong hệ thống đường ống và tưới
trực tiếp vào các cị trí cần bơi trơn.
Ngồi phương pháp tưới dầu, trong các máy khác người ta còn sử dụng
phương pháp văng dầu:


8

Mức dầu bôi trơn

Hỡnh 1. 2. Phng phỏp bụi trn văng dầu
Dầu sẽ được đổ đảm bảo ngập khoảng 1/3 bánh răng lớn. Trong quá trình
hoạt động, bánh răng lớn quay làm dầu bơi trơn văng tới các vị trí cần bơi trơn.
1.3.1. Vị trí lắp
Trong máy khoan K125 sử dụng 02 bơm dầu để cung cấp dầu bôi trơn cho
2 hộp là hộp tốc độ trục chính và hộp tốc độ tiến dao. ở hộp tốc độ trục chính,
bơm được lắp cố định vào thân hộp, chuyển động tiến lùi của piston được lấy từ
trục mang cam lệch tâm. Dầu cung cấp cho bơm được chứa trong một vùng ở đáy
thành hộp. Các hệ thống dẫn dầu và rãnh chứa dầu được lắp ghép liền với thành
hộp
1.4. Kỹ thuật tháo hệ thống bôi trơn làm mát của máy khoan kiểu
K125
Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị:
- Các loại dụng cụ tháo, lắp cầm tay thông dụng
- Bàn nâng hạ
- Xe đẩy
- Dẻ lau

Nguồn lực liên quan:
- Bản vẽ khai triển hệ thống bôi trơn làm mát hộp tốc độ và hộp chạy dao
máy K125
- Máy khoan kiểu K125
- Mẫu phiếu quy trình cơng nghệ tháo, lắp


9
a. Biện pháp an toàn:
a) Trang phục bảo hộ: Quần áo, giày, mũ phải gọn gàng
b) Thiết bị: bàn nâng hạ phải kê đúng vị trí và chắc chắn
c) Dụng cụ: chỉ được đưa ra những dụng cụ dùng cho các bước tháo và phải
đúng quy cách.
e) Khi tháo hệ thống bơi trơn làm mát phải có người hỗ trợ đảm bảo an
tồn.
b. Cơng tác chuẩn bị:
a) Chuẩn bị bút, thước và đồ dùng để lập phiếu công nghệ tháo
b) Lập phiếu công nghệ tháo hệ thống bôi trơn làm mát
c) Kiểm tra và sửa chữa các phiếu đã lập
d) Tắt cầu dao điện của máy và treo biển báo ”Máy đang bảo dưỡng”.
e) Thu dọn vị trí để tháo
g) Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị để tháo
c. Trình tự tháo
1) Làm sạch bên ngoài máy trước khi tháo
Trước khi tiến hành công việc tháo ta phải làm sạch bên ngồi máy trước
khi tháo; cơng việc này nhằm đảm bảo vệ sinh và an toàn lao động trong khi tháo;
bao gồm các cơng việc sau:
- Thu dọn vị trí để thao tác, làm sạch nền xưởng và bàn sửa chữa: vị trí
thao tác phải đảm bảo đủ khơng gian, khơng bị vướng vào các thiết bị hay các vật
khác; phải có đủ ánh sáng.

- Làm sạch bề mặt bên ngồi máy cần tháo: Máy tiến hành tháo phải được
làm sạch bề mặt bên ngồi, tránh trong q trình tháo nếu có sự va chạm sẽ làm
bẩn bộ phận, chi tiết của hệ thống bôi trơn cần tháo.
2) Tháo hệ thống bôi trơn làm mát của máy khoan K125
Bước 1: Tháo cụm, cơ cấu trong hệ thống bôi trơn làm mát ra khỏi máy
Tháo đường ống hút và ống xả của bơm: Mối ghép liên kết của đầu nối
thân bơm với các ống xả và hút là mối ghép ren M14 có cụm van bi (khơng tháo
rời các chi tiết của cụm van).


10
Tháo thân bơm: Thân bơm liên kết với mặt trên của thành hộp bằng mối
ghép ren M8 đầu chìm; sau khi tháo các bu lông ra ta lấy nguyên cụm thân bơm
ra khỏi hộp (khơng lấy píttơng ra khỏi xi lanh).
Bước 2. Di chuyển cụm, cơ cấu đến nơi quy định
Đối với các cụm, cơ cấu của hệ thống bôi trơn làm mát có trọng lượng
khơng lớn lắm nên chúng ta sử dụng bàn sửa chữa để di chuyển các cụm, cơ cấu
đến vị trí quy định cho cơng việc tháo tách rời chi tiết.
Bước 3. Tháo rời các chi tiết của cụm, cơ cấu trong hệ thống bôi trơn làm mát
Sau khi tháo và vận chuyển cơ cấu, cụm chi tiết của hệ thống bôi trơn làm
mát về vị trí dành cho cơng việc tháo tách rời chi tiết; chúng ta tiến hành tháo
tách rời các chi tiết .
* Tiến hành theo trình tự sau:
- Tháo các đường ống dẫn dầu vào bơm
- Tháo các đường dẫn dầu ra khỏi bơm
Trong bài tập này, chúng ta không tiến hành tháo tách các chi tiết của bơm
dầu. Cơng việc đó được thực hiện trong các bài tập tiếp theo.
Bước 4. Làm sạch chi tiết.
Sau khi tháo các chi tiết của hệ thống bôi trơn làm mát, chúng ta tiến hành công
việc làm sạch chi tiết bằng cách rửa chi tiết trong thùng rửa.

Bước 5. Tập hợp các chi tiết theo cụm
Sau khi tháo tách các chi tiết, ta tiến hành tập hợp chi tiết theo cụm; tất cả các chi
tiết của một cụm, cơ cấu phải được tập hợp và đặt tại một vị trí theo đúng trình tự
chi tiết bào tháo trước để ra xa hơn, chi tiết tháo sau để gần hơn.
Bước 6. Lập bảng kê số lượng, tên và mã hiệu chi tiết trong cụm, cơ cấu trong hệ
thống bôi trơn làm mát
Mẫu bảng kê:
Bước 7. Kiểm tra lại lần cuối các cơ cấu sau khi tháo và lập bảng kê.
- Kiểm tra các chi tiết, bảng kê chi tiết của hệ thống bôi trơn làm mát của
hộp tốc độ trục chính máy khoan K125
- Kiểm tra các chi tiết, bảng kê chi tiết của hệ thống bôi trơn làm mát của
hộp tốc độ tiến dao máy khoan K125
d. Kết thúc công việc tháo
1) Bảo quản các chi tiết sau khi tháo


11
- Che đậy chi tiết để tránh bụi bẩn và các vật lạ rơi vào
- Đưa các chi tiết đã tháo vào nơi cất giữ để không mất, thất lạc.
2) Hiệu chỉnh hoặc sửa chữa lại những sai sót của phiếu công nghệ sau khi áp
dụng đã phát hiện ra.
- Hiệu chỉnh, sửa chữa phiếu công nghệ tháo hệ thống bơi trơn làm
mát của hộp tốc độ trục chính máy khoan K125
- Hiệu chỉnh, sửa chữa phiếu công nghệ tháo hệ thống bôi trơn làm
mát của hộp tốc độ tiến dao máy khoan K125
2. An tồn và vệ sinh cơng nghiệp khi tháo hệ thống bôi trơn, làm mát
thiết bị cơ khí
Người lao động trước khi làm việc phải được học về an toàn lao động. Khi
vào làm việc ở các xưởng sản xuất phải tuân theo các quy định. Nội quy về an
toàn lao động trong phân xưởng.

Những nguy cơ gây tai nạn lao động trong xưởng cơ khí có rất nhiều: từ
các chi tiết gia cơng có trọng lượng lớn. Phôi kim loại, cạnh sắc trên chi tiết, từ
các bộ phận máy, dụng cụ khi quay, dịch chuyển, từ những phương tiện, vận
chuyển như xe đẩy, băng tải ở dưới đất, cầu trục ở trên cao, từ những nguy cơ
trong các mạng điện, cơ cấu điều khiển điện, việc nối mát thiết bị...
Sau đây sẽ giới thiệu các quy định bảo đảm an toàn lao động:
Trước khi làm việc cần phải:
1. Quần áo, đầu tóc gọn gàng, khơng gây nguy hiểm do vướng mặc, khi lao
động phải sử dụng các trang bị bảo hộ: quần áo, mũ, giày dép, kính bảo hộ.
2. Bố trí cho làm việc có khoảng không gian để thao tác, được chiếu sáng
hợp lý, bố trí phơi liệu, dụng cụ, gá lắp để thao tác được thuận tiện, an toàn.
3. Kiểm tra dụng cụ, gá lắp trước khi làm việc: bàn nguội kê chắc chắn, đồ
kẹp chặt trên bàn nguội, các dụng cụ như búa, đục, cưa được lắp chắc chắn.
4. Kiểm tra độ tin cậy, an toàn của các phương tiện nâng chuyển khi gia
cơng vật nặng, độ an tồn của các thiết bị điện.
Trong thời gian làm việc:
1. Chi tiết phải được kẹp chắc chắn trên êtô, tránh nguy cơ bị tháo lỏng, rơi
trong quá trình thao tác.
2. Dùng bàn chải làm sạch chi tiết gia công và phoi, mạt thép, vảy kim loại
trên bàn nguội (không được dùng tay làm các công việc trên).
3. Khi dùng đục chặt, cắt kim loại cần chú ý hướng kim loại rơi ra để tránh
hoặc dùng lưới, kính bảo vệ.
Khi kết thúc cơng việc:
1. Thu dọn, xếp đặt gọn gàng lại chỗ làm việc.
2. Để dụng cụ, gá lắp, phơi liệu vào đúng vị trí quy định.


12
3. Các chất dễ gây cháy như dầu thừa, giẻ dính dầu... cần
thu dọn vào các thùng sắt, để ở chỗ riêng biệt.

4. Câu hỏi ơn tập
1. Trình bày tầm quan trọng của hệ thống bôi trơn làm mát trong các máy
cơng cụ?
2. Trình bày sự giống và khác nhau giữa phương pháp bôi trơn văng dầu và
phương pháp bôi trơn tưới dầu?
3. Trình bày sự thay đổi độ nhớt của dầu bôi trơn theo sự thay đổi của nhiệt
độ?
b. Trinh tự thực hiên
TT
NỘI DUNG
1

Làm sạch bên
ngoài máy trước
khi tháo

2

Tháo hệ thống
bôi trơn làm mát
của máy khoan
K125

THIẾT BỊ, DỤNG CỤ,
VẬT TƯ
Chuẩn bị bút, thước và đồ
dùng để lập phiếu công
nghệ tháo
Lập phiếu công nghệ tháo
hệ thống bôi trơn làm mát

- Kiểm tra và sửa chữa
các phiếu đã lập
bị để tháo

3

Kết thúc công
việc tháo

Thu dọn, xếp đặt gọn
gàng lại chỗ làm việc.

YÊU CẦU KỸ THUẬT
Làm sạch bề mặt bên
ngoài máy cần tháo
Tháo cụm, cơ cấu trong hệ
thống bôi trơn làm mát ra
khỏi máy
Di chuyển cụm, cơ cấu
đến nơi quy định
- Bảo quản các chi tiết sau
khi tháo
- Hiệu

chỉnh hoặc sửa chữa
lại những sai sót của phiếu
cơng nghệ sau khi áp dụng
đã phát hiện ra.

13
 Sai hỏng thường gặp, nguyên nhân và biện pháp phũng trỏnh:
TT CC SAI HNG
NGUYấN NHN
BIN PHP PHềNG
THNG GP
TRNH
Tắt bât thơng
Chê độ lắp khe hở trong, tải
1
Tiờng ụn ln cua
đăt trớc, vị trí vai gối
kim loai
không hợp lý
- Lắp ráp sai
Độ chinh xác gia công và độ
đông tâm của trục gối lắp
ráp cha hợp lý
- Lắp ráp sai
Độ chinh xác gia công và độ
2
Tiêng ôn lạ, tiêng
đông tâm của trục gối lắp
ôn lơn kêu đều
ráp cha hợp lý
- Bôi trơn quá mức
- Giảm lơngj châts bôi trơn
3
Nhiêt độ tăng bâts
- Chế độ lắp, độ hở trong, vị

thơng
- Tải bât thơng
trí vai thân gôi không hợp lý
- Lỗi lắp ráp
- Độ chinh xác và độ đôngf
tâm của trục không hợp lý


14
BÀI 2: Bảo dưỡng bơm và hệ thống ống dẫn dung dịch bôi trơn, làm mát
MĐ27-02
I. Mục tiêu của bài:
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Trình bày được cấu tạo, nguyên lý làm việc của các loại bơm dùng trong hệ
thống bôi trơn của thiết bị cơ khí;
- Tháo được các chi tiết của bơm đạt các yêu cầu kỹ;
- Làm sạch, kiểm tra và xử lý các sai hỏng của bơm đúng yêu cầu kỹ thuật;
- Thay thế, bảo trì hệ thống ống dẫn đảm bảo yêu cầu kỹ thuật;
- Lắp ráp hoàn chỉnh bơm đạt chỉ tiêu kỹ thuật;
- Thái độ: Nghiêm túc, trách nhiệm, chủ động, tích cực, chăm chỉ.
II. Nội dung:
a. Lý thuyªt liªn quan
1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của bơm dầu

Hình 2.1. Bơm dầu gắn liền động cơ
Là thiết bị dùng để biến đổi biến đổi cơ năng thành động năng và thế năng
(dưới dạng áp suất) của dầu.
Có nhiều nguyên lý được ứng dụng để thiết kế và chế tạo bơm như nguyên lý
thể tích, nguyên lý phun tia, nguyên lý li tâm, nguyen lý cánh nâng; nhưng các
loại bơm theo nguyên lý thể tích được sử dụng rộng rãi và phổ biến nhất. Trong

giới hạn bài giảng ta chỉ nghiên cứu các loại bơm dầu hoạt động theo nguyên lý
này.
Nguyên lý chính của các máy hoạt động theo nguyên lý thể tích là tạo ra một
dung tích thay đổi từ nhỏ đến lớn và ngược lại; khi dung tích của máy thay đổi từ
giá trị bằng khơng tăng lên đến giá trị lớn nhất có thể được là quá trình hút lưu


15
thể và ngược lại, khi dung tích giảm dần về giá trị khơng là q trình nén và đẩy
lưu thể. Cứ mỗi lần hút và đẩy, máy vận chuyển được một lưu lượng lưu thể nhất
định. Trong quá trình máy hoạt động sự thay đổi trạng thái của chất lỏng tuân
theo định luật sau:
P.V = const và P.Vk = const
Trong đó: P là áp suất chất lỏng; V là thể tích chất lỏng; k là hệ số; k=1,4
Cần tránh tăng hay giảm quá nhanh thể tích làm việc của máy để không
làm hư hỏng máy hoặc cháy động cơ do quá tải; do đó phải chú ý: Trước khi cho
máy vận hành phải mở van chặn phía cửa đẩy; Lắp van an tồn để xả nhanh chất
lỏng từ khơng gian nén sang không gian hút của máy.
1.1. Bơm bánh răng ngoài
Bơm bánh răng được ứng dụng trong các máy thuỷ lực (máy ép, máy đào đất,
máy nâng, cần cẩu…); hệ thống điều khiển tự động, trong công nghệ người máy,
trong bôi trơn các bộ phận chuyển động của các máy.
Do khơng có van hút và van đẩy nên bơm bánh răng có thể quay với vận tốc
lớn (n=700-5000v/ph) nên thường nhận truyền động trực tiếp từ động cơ. Vì khi
làm việc các bánh răng luôn tiếp xúc với dầu nhờn nên có tuổi thọ cao. Các bề
mặt làm việc của bơm phải được chế tạo với độ chính các và độ bóng cao thì mới
tạo được áp lực lớn và không tổn thất nhiều lưu lượng.
Nguyên lý cấu tạo như hình vẽ:

Hình 2.2. Nguyên lý cấu tạo và hoạt động của bơm bánh răng ngoài

Để khắc phục hiện tượng tải ttọng đột ngột lên bánh răng và gối đỡ do chất
lỏng bị kẹt lại giữa hai răng lúc cuối qúa trình đẩy người ta kht rãnh thơng dầu
a
Bơm dầu bánh răng thường được sử dụng trong hệ thống bôi trơn các máy công
cụ cần cung cấp dầu liên tục trong qúa trình hoạt động.
Ngồi bơm bánh răng ngồi, cịn sử dụng bơm bánh răng trong như trên hình vẽ


16

Hình 2.3. Bơm bánh răng ăn khớp trong
1.2. Bơm pis ton
a. Bơm pis ton đơn
9
8
7
10

6

11

5
4
3

2

1

Hình 2.4. Cấu tạo của bơm piston
Cấu tạo của bơm piston đơn bao gồm các bộ phận chính sau:
1. Piston
2. Xylanh
3. Vít
4. Thân bơm


17
5. Van vào
6. Đầu nối
7. Viên bi cầu
8. Van ra
9. ống đồng
10.Lị xo chính
11.Bulơng
Ngun lý hoạt động:
Khi trục lệch tâm quay, piston sẽ chuyển động lên xuống (qua lại) trong xy
lanh. Ban đầu, khi piston ở vị trí cao nhất lùi xuống vị trí thấp nhất, thể tích
buồng xylanh tăng, áp suất giảm xuống do cấu tạo của các van 1 chiều nên dầu
được hút vào xylanh theo đường van vào 5. Sau đó, khi piston ở vị trí thấp nhất
tiến lên vị trí cao nhất, thể tích buồng xylanh giảm, áp suất tăng lên; do cấu tạo
của các van 1 chiều nên dầu bị đẩy ra khỏi xylanh theo đường van ra 8.
Như vậy khi trục lệch tâm chuyển động quay được 1 vịng thì piston cũng
thực hiện được 1 chu kỳ hút và đẩy dầu để cung cấp cho các vị trí cần bơi trơn.
Do đó bơm dầu piston đơn chỉ cung cấp dầu một cách gián đoạn.
Bơm dầu piston đơn thường chỉ sử dụng đối với các máy cơng cụ có cơng
suất nhỏ và vừa, hệ thống bôi trơn làm mát không yêu cầu phải được cung cấp
dầu liên tục.

b. Bơm nhiều pis ton hướng trục
Đây là loại bơm piston được tạo thành từ nhiều piston, các trục cảu piston và trục
của bơm song song với nhau nên được gọi là bơm piston hướng trục; hoạt động
tương tự như bơm piston đơn.

Hình 2.5. Sơ đồ nguyên lý bơm pis ton hướng trục


18
c. Bơm pis ton hướng kính
Trong bơm pis ton loại này, các pis ton có trục hướng về tâm bơm nên gọi là bơm
pis ton hướng kính; hoạt động tương tự pis ton đơn.

Hình 2.5. Sơ đồ nguyên lý bơm pis ton hướng kính
d. Bơm cánh gạt

Hình 2.6. Sơ đồ nguyên lý bơm cánh gạt
2. Kỹ thuật tháo bơm, bầu lọc ống dẫn dung dịch bôi trơn, làm mát
a. Bộ lọc dầu:
Trong q trình làm việc dầu khơng tránh khỏi sự nhiễm bẩn do các chất bẩn
từ bên ngoài lọt vào hoặc các chất bẩn từ bản thân dầu sinh ra. Những chất bẩn
ấy thường làm kẹt các khe hở các tiết diện cháy có kích thước nhở trong các cơ
cấu dầu ép do đó trong hệ thống dầu ép người ta thường dùng bộ lọc dầu để ngăn


19
ngừa chất bẩn thâm nhập vào bên trong, bộ lọc dầu thường lắp tại đầu ống hút,
trường hợp cần dầu tinh khiết hơn người ta đặt cả ở cửa ra một bộ lưới lọc.
- Tùy thuộc vào kích thước của chất bẩn mà bộ lọc dầu có thể chia thành bộ
lọc thơ, bộ lọc trung bình, bộ lọc tinh và bộ lọc đặt biệt.

- Bộ lọc thơ có thể lọc chất bẩn 0,1 mm, bộ lọc trung bình có thể lọc được chất
bẩn 0,01 mm.
- Bộ lọc tinh có thể lọc chất bẩn 0,005 mm, bộ lọc đặc biệt có thể lọc chất bẩn
0,0001 mm.
Trong các máy công cụ, khi yêu cầu bôi trơn không thật sự cao, người ta gắn
trực tiếp bộ lọc vào đầu của ống dẫn cung cấp dầu cho bơm.

Bộ lọc dạng lưới thép

Bộ lọc bằng giấy xếp nếp

Hình 2.7. Một số loại bộ lọc thường gặp
b. ống nối, ống dẫn:
Trong các hệ thống thủy lực hiện đại, người ta thường sử dụng ống dẻo để dẫn
dầu tới và ra khỏi các thiết bị vì ống dẻo đáp ứng được hầu hết tất cả các yêu
cầu của hệ thống truyền dẫn chất lỏng như: dễ dàng thiết kế mạch và kết nối,
hấp thu chấn động và tiếng ồn...

Hnh 2.8. Một số hình dạng của ống dẻo
Cấu tạo của ống dẻo bao gồm các bộ phận sau:


20

Hình 2.9. Cấu tạo ống dẻo

- Ruột ống: Là một lớp cao su chịu dầu, có mặt trong nhẵn bóng, chịu nhiệt và
chịu mài mòn
- Các lớp gia cố: Tùy thuộc vào loại ống, có khác lớp gia cố khác nhau như loại
kết bằng sợi chất dẻo tổng hợp, loại kết bằng dây thép hay tổng hợp cả hai loại

trên.
- Lớp vỏ bọc ngoài để bảo vệ các lớp gia cố, làm bằng cao su tổng hợp.
Việc lựa chọn sử dụng loại ống nào phụ thuộc vào các yêu tố như: áp lực và
nhiệt độ của dầu, lưu lượng của hệ thống.

Hình 2.10. Đầu nối ống mềm
c. Đặc điểm lắp ghép:
Để đảm bảo dầu khơng bị rị rỉ trong q trình hoạt động, khi lắp ghép các
chi tiết kim loại với nhau phải sử dụng phớt hoặc các loại chất liệu làm kín khác
như keo, bìa amiăng....
Kỹ thuật tháo bơm dầu và hệ thống ống dẫn dung dịch bôi trơn.


21
Yêu cầu: Tháo bơm bánh răng, bơm piston, bơm cánh gạt và hệ thống dung dịch
bôi trơn đúng kỹ thuật, đảm bảo an toàn và vệ sinh lao động.
Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị:
- Bộ dụng cụ tháo lắp thông dụng
- Dẻ lau
- Bàn sửa chữa
Nguồn lực liên quan:
- Bản vẽ cấu tạo các loại bơm dầu
- Bản vẽ hệ thống ống dẫn dung dịch bôi trơn
- Mẫu phiếu cơng nghệ tháo đã lập.
a. Điều kiện an tồn
- Trang bị bảo hộ lao động đầy đủ
- Dụng cụ, phương tiện tháo hợp lý
- Không gian, ánh sáng, môi trường phải đảm bảo
b. Công tác chuẩn bị
a) Chuẩn bị bút, thước và đồ dùng để lập phiếu công nghệ tháo

b) Lập phiếu công nghệ tháo bơm dầu và hệ thống đường ống dẫn dung
dịch bôi trơn.
c) Kiểm tra và sửa chữa các phiếu đã lập
d) Tắt cầu dao điện của máy và treo biển báo ”Máy đang bảo dưỡng”.
e) Thu dọn vị trí để tháo
g) Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị để tháo
c. Trình tự tháo bơm bánh răng
Tháo các đường ống dẫn dầu:


22

Tháo bộ phận lọc dầu

Tháo các mặt bích

Tháo các bánh răng


23

d. Trình tự tháo bơm piston
 Tháo đường ống

 Tháo van một chiều

 Tháo piston:

e. Trình tự tháo bơm cánh gạt

24

 Tháo các đường ống dẫn dầu

 Tháo mặt bích

 Tháo rô to

 Tháo cánh gạt


25
f. Trình tự tháo hệ thống ống dẫn dung dịch bôi trơn:
* Tháo các liên kết giữa các bộ phận trong hệ thống bôi trơn làm mát
* Tháo các bulông, vít bắt hệ thống ống với thân máy
* Tháo các liên kết giữa hệ thống đường ống với nhau (các khớp nối T,
cút...)
* Tháo tách thành từng đường ống riêng lẻ.
3. Kỹ thuật kiểm tra, làm sạch ống dẫn, bầu lọc và bảo trì làm mới đầu nối
ghép ống
Trong các máy công cụ sản xuất trước đây, người ta sử dụng ống đồng và
ống kẽm.
Khi sử dụng ống bằng vật liệu kim loại, phải sử dụng các loại khớp nối ống
sau:

Hình 2.11. Khớp nối ren