Quy trinh lay mau benh pham benh dong vat o thuc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (158.23 KB, 15 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

SỞ NƠNG NGHIỆP VÀ PTNT KHÁNH HỊA
CHI CỤC THÚ Y

Tên tài liệu

QUY TRÌNH LẤY - NHẬN MẪU XÉT NGHIỆM

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

NỘI DUNG QUY TRÌNH
1. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU

Khi dịch bệnh xảy ra có thể làm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng, đến
kinh tế của một quốc gia và có thể lan rộng ra các quốc gia khác. Do vậy, cần phải
nhanh chóng phát hiện và khống chế để giảm thiểu tác động của nó. Để khống chế
được dịch sớm cần thực hiện: (1) Phát hiện sớm và báo cáo kịp thời các trường hợp
nghi ngờ; (2) Nhanh chóng điều tra các yếu tố dịch tễ học; (3) Có kết quả khẳng
định nhanh từ phịng thí nghiệm; (4) Thực hiện đầy đủ các biện pháp kiểm soát
dịch.

Để xác định nhanh tác nhân gây dịch và nguồn lây hoặc kiểu lan truyền cần
thực hiện tốt hai việc sau: (1) Thu thập thông tin trên các trường hợp nghi ngờ; (2)
Thu thập mẫu lâm sàng để chẩn đốn phịng thí nghiệm.

Để có được kết qủa chẩn đoán đúng cũng cần phải đảm bảo một số yếu tố
sau: Có được kế hoạch điều tra dịch chính xác; Thu thập mẫu xét nghiệm thích hợp
và đầy đủ; Bảo quản và vận chuyển nhanh đến phịng thí nghiệm thích hợp; Khả
năng thực hiện các thử nghiệm chính xác của phịng thí nghiệm; Tn thủ nghiệm
ngặt quy trình an tồn sinh học và khử trùng phù hợp.

1.1. Lập kế hoạch thu thập mẫu xét nghiệm

Khi có báo cáo nghi ngờ có một vụ dịch xảy ra, ngay lập tức phải tổ

chức điều tra và phải đưa ra một số những điều then chốt để thảo luận và
quyết định trước khi cử người đến thực địa lấy mẫu xét nghiệm. Quyết
định này có tính định hướng mẫu xét nghiệm cần lấy, cách thức tiến hành
lấy mẫu và vận chuyển mẫu đến phịng thí nghiệm. Đây là bước quan
trọng cần phải có kiến thức chuyên môn về Dịch tễ học và kỹ năng của
người kỹ thuật viên làm xét nghiệm.

1.1.1. Xác định nguyên nhân gây dịch

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

tại. Khi các tác nhân gây nhiễm trùng khác nhau cùng với sự hiện diện các
hình ảnh lâm sàng giống nhau, người ta có thể chẩn đoán và kiểm soát dịch
bệnh dựa trên kiểu hội chứng khác nhau. Nhưng phương pháp tốt nhất là
xác định được căn nguyên gây dịch.

1.1.2. Lựa chọn mẫu lâm sàng và phịng thí nghiệm

Phịng thí nghiệm phải có đủ năng lực để tiếp nhận mẫu xét nghiệm
cho chẩn đốn. Phải đảm bảo tồn bộ các khía cạnh công việc như từ việc
lựa chọn các kiểu mẫu xét nghiệm, các nguyên vật liệu cần thiết, xác định
vị trí hoặc vùng lấy mẫu, vận chuyển mẫu xét nghiệm và thơng tin kết quả
phải đúng ngun tắc. Phịng thí nghiệm cần được cung cấp đầy đủ môi
trường đặc biệt, trang thiết bị tối thiểu và các tài liệu hướng dẫn. Đây là
điểm mấu chốt để các cá nhân kỹ thuật viên được chỉ định phải chịu trách
nhiệm về kết quả q trình lấy mẫu, các hoạt động truyền thơng tin hoặc
các câu hỏi giữa các vùng dịch và phịng thí nghiệm.

1.1.3. Quyết định người thu thập, bảo quản và vận chuyển mẫu xét
nghiệm

Lựa chọn những chuyên gia hoặc kỹ thuật viên phịng thí nghiệm để

thành lập một nhóm và nhóm này phải được tập huấn cách lấy mẫu bệnh
phẩm, cách tiến hành công việc và vận chuyển mẫu xét nghiệm, như: quy
trình đảm bảo an tồn và khử trùng. Phải tổ chức lớp tập huấn này cho
những người tham gia lấy mẫu xét nghiệm trong suốt thời gian phục vụ
điều tra dịch và đặc biệt là các cộng tác viên y tế đảm nhiệm những vị trí
đặc biệt.

1.1.4. Xác định những quy trình cần thiết để xử lý mẫu xét nghiệm

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4></div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

CHI CỤC
THÚ Y

QUY TRÌNH

Lấy – nhận mẫu xét nghiệm và
trả kết quả xết nghiệm

Mã hiệu:
Lần ban hành:
Ngày ban hành:
5. NỘI DUNG QUY TRÌNH

5.1 Điều kiện thực hiện thủ tục hành chính
Biên bản báo cáo có dịch bệnh.

5.2 Thành phần hồ sơ chínhBản Bảnsao

Biên bản gửi mẫu; biên bản mổ khám; giấy
chứng nhận tiêm phịng (nếu có).

5.3 Quy trình thu thập bệnh phẩm

Để điều tra dịch, nên bắt đầu lấy bệnh phẩm
càng sớm càng tốt sau khi nghi ngờ có dịch. Các
bệnh phẩm nên thu thập trong giai đoạn bệnh cấp
tính, tốt nhất là trước khi sử dụng thuốc kháng
sinh, đây là thời điểm phù hợp để xác định căn
nguyên gây nhiễm trùng. Trước khi tiến hành lấy
bệnh phẩm nên giải thích với chủ gia súc mắc
bệnh để có sự hợp tác cao nhất và đảm bảo đúng
u cầu kỹ thuật và nhận thơng tin chính xác nhất.
Khi lấy mẫu bệnh phẩm nên tránh lây nhiễm và
lấy đủ số lượng (theo hướng dẫn của các xét
nghiệm viên phịng thí nghiệm). Phải tuân thủ
theo những hướng dẫn về an tồn trong suốt q
trình thu thập và phân tích mẫu xét nghiệm.

5.3.1 Thường quy bảo hộ và khử trùng

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

quy trình an tồn chung u cầu người kỹ thuật
viên áp dụng và thực hiện cho tất cả các mẫu lâm
sàng và ln coi đó như thể đã bị nhiễm trùng.

Dụng cụ bảo vệ (găng tay, kính bảo vệ mắt,
khẩu trang, ủng) cần được mang trong q trình
thao tác cơng việc để làm giảm nguy cơ phơi
nhiễm với các chất nhiễm trùng tiềm ẩn. Các
phương pháp đóng gói đúng quy cách cũng góp

phần đảm bảo an tồn cho cá nhân từ nơi thu thập
bệnh phẩm đến phịng thí nghiệm, cho dù có xảy
ra hư hỏng trong quá trình vận chuyển.

Chuẩn bị bộ dụng cụ sơ cứu đầu tiên tới nơi thu
thập bệnh phẩm là cần thiết. Tất cả quần áo bảo
hộ, khu vực làm việc, dụng cụ và đồ dùng khác
đều có thể bị nhiễm ở thực địa. Có thể dùng dung
dịch cơ bản chlorin, iodine để khử trùng các khu
vực làm việc và khử trùng máu hoặc các chất dịch
cơ thể bị nhiễm trùng. Nói chung khơng thể thực
hiện tiệt trùng các đồ dùng bị nhiễm tại thực địa.
Khi các đồ vật khơng được “tiệt trùng” đầy đủ có
thể người tham gia điều tra và cộng đồng có nguy
cơ phơi nhiễm với cả những nguy cơ nhiễm trùng.
Không khuyến khích sử dụng lại dụng cụ đã
nhiễm trùng hoặc găng tay, quần áo bảo hộ. Thiêu
đốt là phương pháp hoàn hảo nhất để loại bỏ các
chất đã bị nhiễm khuẩn. Trước khi loại bỏ những
dụng cụ và các đồ vật nhiễm khuẩn nhiều phải
được khử trùng. Những đồ dùng hoặc dụng cụ dễ
cháy thì nên đốt cháy hồn tồn thành tro và đem
chơn dưới hố sâu.

Các biện pháp dự phòng cơ bản :

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

bệnh súc khác.

- Nên mặc quần áo bảo hộ (áo choàng, áo
khoác) khi đi thu thập mẫu.

- Kim tiêm hoặc vật nhọn sau khi dùng phải bỏ
ngay vào hộp đậy nắp thật chắc chắn.

- Tại các khu vực làm việc và diện tích bề mặt
nên sắp xếp gọn gàng và tẩy uế hàng ngày bằng
dung dịch thuốc tẩy trùng 1%. Các chất nhiễm
khuẩn bị đổ ra bề mặt, sau khi đã được lau chùi
sạch sẽ dùng thuốc tẩy trùng 10% để vệ sinh.

- Những dụng cụ bị nhiễm bẩn không loại bỏ thì
nên ngâm trong dung dịch khử trùng 1% trong
thời gian 5 phút. Trước khi được sử dụng phải rửa
sạch bằng nước xà phòng và nước khử trùng.

- Những dụng cụ hoặc vật tư phịng thí nghiệm
chỉ sử dụng một lần mà bị nhiễm bẩn nhiều thì
trước khi thiêu hoặc loại bỏ nên ngâm trong dung
dịch khử trùng 10%. Trong một số trường hợp
đặc biệt cần phải bảo vệ da, tránh tiếp xúc với
màng niêm dịch, đường hô hấp với các tác nhân
gây bệnh thì phải có khẩu trang và găng tay bảo
hộ.

5.3.2 Gắn nhãn cho các mẫu xét nghiệm

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

-Họ tên chủ hộ. Địa chỉ. Số điện thoại.
Thơng tin giống lồi, độ tuổi bệnh súc.

-Loại mẫu xét nghiệm, thời gian và nơi thu

thập.

- Tên người thu tập mẫu xét nghiệm ban đầu.
Phịng thí nghiệm có thể yêu cầu thêm những
thông tin khác và giải thích rõ các tét xét nghiệm
cần thiết, như:

- Thơng tin bệnh súc: tuổi, giống lồi, giới, địa
chỉ đầy đủ.

- Thơng tin lâm sàng: ngày có biểu hiện triệu
chứng đầu tiên, tiền sử bệnh tật và tiêm phòng, số
lượng mắc, số con chết/ tổng đàn, các yếu tố nguy
cơ hoặc tiền sử tiếp xúc, kháng sinh đã được điều
trị trước khi lấy mẫu xét nghiệm.

- Thơng tin phịng thí nghiệm: mẫu xét nghiệm
trong giai đoạn bệnh cấp hay đang hồi phục hoặc
có gì đặc biệt khác ở bệnh súc.

Phịng thí nghiệm nên ghi rõ thời gian, giờ tiếp
nhận và chất lượng mẫu xét nghiệm, tên người
tiếp nhận mẫu xét nghiệm ban đầu.

5.4 nghiệmLưu giữ, đóng gói và vận chuyển mẫu xét
5.4.1 Lưu giữ mẫu xét nghiệm

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

- Nhiều mẫu xét nghiệm để phân lập vi rút có
thể chấp nhận ni cấy sau 2 ngày nếu được để
trong môi trường đặc biệt ở nhiệt độ từ 2 - 8oC.

Nếu giai đoạn đầu để lâu hơn thì nên để đơng đá,
nhưng kết quả có thể bị thay đổi. Nếu để có tính
lâu dài hơn nữa thì phải để trong điều kiện nhiệt
độ - 70oC.

- Mẫu bệnh phẩm để nuôi cấy vi khuẩn nên giữ
trong mơi trường vận chuyển thích hợp và điều
kiện nhiệt độ thích hợp. Nếu để chậm hơn nữa thì
khơng thích hợp vì số lượng vi khuẩn giảm một
cách đáng kể.

- Mẫu xét nghiệm để phát hiện kháng nguyên,
kháng thể phải giữ trong điều kiện 4 - 8oC trong

thời gian 24 - 48 giờ, hoặc - 20oC nếu thời gian

đầu kéo dài hơn. Huyết thanh để phát hiện kháng
thể có giữ trong điều kiện 4 - 8oC trên 10 ngày.

Lưu ý quan trọng là tránh làm tan rồi đông đá lại
nhiều lần, làm ảnh hưởng đến phản ứng ngưng
kết.

5.4.2 Đóng gói và dán nhãn mẫu xét nghiệm

Các phương pháp đóng gói phải chuẩn thức và
chắc chắn an toàn cho con người. Mẫu xét
nghiệm phải được đóng gói, dán nhãn theo đúng
nguyên tắc của quốc gia và quốc tế về vận chuyển

các chất nhiễm trùng. Địa chỉ được dán phía
ngồi bao gói và phải thể hiện rõ nơi gửi và tên
phịng thí nghiệm với đầy đủ địa chỉ, số điện thoại
và cả người gửi và người nhận. Tài liệu gửi theo
cũng phải được ghi chép chi tiết về mẫu xét
nghiệm (số, loại mẫu xét nghiệm, thời gian thu
thập mẫu), dán nhãn cảnh báo nguy hiểm thích
hợp.

5.4.3 Vận chuyển mẫu xét nghiệm

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

thu thập mẫu nên thông báo tới phịng thí nghiệm
sẽ tiếp nhận mẫu về hình thức vận chuyển và cụ
thể mẫu xét nghiệm được gửi tới. Nếu cần thiết
vận chuyển theo con đường quốc tế thì phải có
giấy phép của phịng thí nghiệm và phịng thí
nghiệm cũng phải thơng báo cho người gửi biết
có nhận hay khơng nhận mẫu xét nghiệm.

5.5 Các phương pháp thu thập bệnh phẩm
5.5.1 Lấy mẫu não tủy

Mẫu xét nghiệm cần phải được lấy do các bác sĩ
hoặc những người có kinh nghiệm. Dịch não tủy
được dùng để chẩn đoán vi rút, vi khuẩn, ký sinh
trùng và viêm màng não do nấm.

5.5.1.1 Chuẩn bị dụng cụ

-Dụng cụ vô khuẩn: găng tay, bông thấm nước,

gạc, panh, kéo, dao mổ, túi đựng vơ trùng.

-Sát trùng vùng ngồi da: povidon iodin 10%
hoặc cồn y tế 70%.

5.5.1.2 Phương pháp lấy mẫu xét nghiệm

Thơng thường hay lấy não ở lồi gia cầm, các
gia súc khác ít khi lấy não

-Gia cầm cắt vùng đầu lột bỏ da, cắt bỏ phần
mỏ. Cho vào túi vô trùng.

- Dán nhãn lên túi.
5.5.1.3 Vận chuyển mẫu

Nói chung là các mẫu xét nghiệm nên gửi tới
phịng thí nghiệm để xử lý càng sớm càng tốt.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Mẫu não tủy cho phân lập virus không cần mơi
trường vận chuyển. Chúng có thể vận chuyển ở
điều kiện 4 - 8oC, thời gian trên 48 giờ, hoặc

-70oC cho thời gian kéo dài hơn.

5.5.2 Lấy mẫu swab trực tràng

Các mẫu phân được dùng để chẩn đoán vi sinh
vật rất hiệu quả nếu được thu thập ngay sau khi
bệnh nhân bị ỉa chảy cấp (với vi rút ≤ 48 giờ và vi

khuẩn < 4 ngày), và nên lấy trước khi điều kháng
sinh. Có thể lấy từ 2 - 3 mẫu phân chia ra cho các
ngày. Phân là mẫu xét nghiệm ưu tiên cho nuôi
cấy vi khuẩn, vi rút và ký sinh trùng. Tăm bông
trực tràng không khuyến cáo để lấy phân cho
chẩn đoán vi rút.

5.5.2.1 Chuẩn bị môi trường và dụng cụ

-Hộp chứa phân phải sạch, khơ và có nắp vặn.
-Chuẩn bị môi trường vận chuyển vi khuẩn
thích hợp cho tăm bông trực tràng: CARRY –
BLAIR.

-Trường hợp lấy phân để chẩn đoán ký sinh
trùng, hộp vận chuyển phân dùng dung dịch bảo
quản: formalin 10%, polyviny isopropyl alcohol
(PVA).

5.5.2.2 Phương pháp lấy mẫu swab trực tràng

Phương pháp lấy mẫu phân bằng tăm bông
trực tràng ở động vật.

-Tăm bông phải được làm ẩm bằng nước muối
vô khuẩn.

- Đưa chóp tăm bơng vào qua cơ thắt hậu mơn
rồi xoay nhẹ nhàng.

- Lấy tăm bông ra và kiểm tra chắc chắn đầu
tăm bơng đã có dính phân.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

chuyển virus hoặc vi khuẩn.

- Bẻ gẫy phần trên cùng của cán tăm bơng khơng
chạm vào tp, sau đó vặn chặt nắp lại.

- Dán nhãn lên tuýp.

5.5.2.3 Vận chuyển mẫu xét nghiệm

Mẫu phần cần được vận chuyển ở điều kiện 4
-8oC. Số lượng vi khuẩn có thể giảm đáng kể nếu

mẫu xét nghiệm khơng được xử lý trong vịng 1 - 2
ngày sau khi được thu thập. Vi khuẩn Shigella có
nhạy cảm đặc biệt khi nhiệt độ tăng lên.

-Mẫu xét nghiệm để kiểm tra ký sinh trùng thì
nên cho vào dung dịch formali 10% hoặc PVA (3
phần phân/1 phần bảo quản). Vận chuyển ở điều
kiện nhiệt độ môi trường, trong túi ni lơng bịt kín
miệng.

5.5.3 hầu họng)Lấy mẫu xét nghiệm từ đường hô hấp (swab

5.5.3.1 Chuẩn bị môi trường và dụng cụ

- Môi trường vận chuyển vi khuẩn và virus.

- Tăm bông hoặc loại có cán bằng kim loại,
mềm đầu là sợi mềm đặc biệt.

- Đè lưỡi.

-Dụng cụ banh mũi.

-Máy hút dịch hoặc bơm tiêm loại 10 - 20 ml.
- Tp vơ khuẩn có nắp vặn.

5.5.3.2 súcMẫu xét nghiệm lấy từ đường hô hấp trên gia
- Dùng dụng cụ đè lưỡi để đè lưỡi xuống. Dùng
đèn có nguồn sáng mạnh soi vào vị trí có viêm
hoặc xuất tiết sau tỵ hầu.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

chạm vào lưỡi, răng hoặc thành trong của má và
đưa vào tp đựng mơi trường vận chuyển có nắp
vặn.

-Bẻ đoạn trên của tăm bông, phần không chạm
vào tuýp và vặn chắc nắp.

- Dán nhãn trên hộp đựng mẫu xét nghiệm.
-Hoàn thành các mẫu yêu cầu của phòng thí
nghiệm.

5.5.3.3 Lấy mẫu qua đường miệng gia cầm

-Để con vật ở tư thế thật thoải mái, kéo đầu
vươn về trước và hơi ngả đầu ra phía sau.

-Dùng loại tăm bơng có cán đưa vào song song
với sàn mũi và khơng hướng đi lên. Sau đó đưa
vào trong cổ họng, di chuyển đầu bơng xuống phía
dưới khu vực tỵ hầu.

-Soay đầu bông quanh màng tỵ hầu vài lần rồi
nhẹ nhàng kéo ra đưa vào tp có mơi trường vận
chuyển và có nắp vặn.

-Bẻ đoạn trên của tăm bơng, phần không chạm
vào tuýp và vặn chắc nắp.

-Dán nhãn trên tuýp đựng mẫu xét nghiệm.
5.5.3.4 Vận chuyển mẫu xét nghiệm

- Tất cả mẫu xét nghiệm đường hô hấp trừ đờm
đều được vận chuyển trong mơi trường thích hợp
cho vi khuẩn hoặc vi rút.

-Chuyển nhanh chóng đến phịng thí nghiệm
càng nhanh càng tốt để giảm tối đa sự phát triển
của vi khuẩn hội sinh ở miệng.

-Nếu để tới 24 giờ, quá trình vận chuyển mẫu
xét nghiệm vi khuẩn và vi rút cần để trong điều
kiện nhiệt độ từ 2 - 8oC/mơi trường thích hợp.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

- Khử trùng ngồi da: cồn 70% hoặc povidon
iodin 10%, bơng gạc, băng sơ cứu.

-Găng tay vô khuẩn dùng 1 lần.

-Ga rô, bộ lấy máu chân không (vaccutainer)
hoặc bơm kim tiêm dùng 1 lần.

- Bộ lấy máu chân không hoặc tp đựng máu
có nắp vặn.

- Bơm kim tiêm vơ trùng.
-Gắn nhãn và bút khơng xố.
5.5.4.2 Phương pháp lấy máu.

- Đặt ga rơ phía trên vị trí chọc ven.

- Bắt mạch để xác định vị trí ven. Sát trùng tại vị
trí lấy ven và rộng ra vùng xung quanh, để bay hơi
hết rồi thực hiện chọc ven.

- Nếu dùng bơm tiêm một lần thì lấy 5-10 ml/gia
súc lớn, từ 2-5 ml/gia súc nhỏ và gia cầm.

- Lấy xong bỏ ga rô, ép mạch đến khi máu
ngừng chảy và dán băng lên trên.

- Bẻ cong đầu kim đậy chặc nắp để vào khay
đựng nghiên gốc 45 độ cho máu đông rồi bỏ vào
thùng vận chuyển.

- Hoặc chuyển mẫu vào tuýp vận chuyển có nắp

và chai cấy máu.

- Dán nhãn tuýp, dùng bút khơng xố ghi thơng
tin.

5.5.4.3 Quy trình vận chuyển

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

ra ngoài.

-Nếu như mẫu xét nghiệm đến được phịng thí
nghiệm trong vịng 24 giờ, hầu như các căn
nguyên gây bệnh là vi khuẩn vẫn tồn tại trong điều
kiện vận chuyển ở nhiệt độ môi trường.

5.5.5 Nhận mẫu và bảo quản

- Các mẫu được nhận và bảo quản ở nhiệt độ
quy định tránh ánh nắng trực tiếp hoặc các nguồn
nóng khác.

- Kiểm tra càng nhanh càng tốt ngay sau khi
nhận mẫu trong mọi trường hợp.

- Gửi mẫu đến phong thí nghiệm cấp trên theo
chỉ đạo của Lãnh đạo.

5.5.5.1 Xử lý mẫu trong phòng thí nghiệm

- Đảm bảo khu vực làm việc sạch và khơng có
phế thải;

- khơng để mẫu tiếp xúc dưới ánh nắng; làm
sạch khu vực làm việc trước vào sau khi kiểm tra
mẫu;

- Khử trùng trước cách dụng cụ đựng và
khay.v.v

Chờ nhận kết quả từ phòng xét nghiệm cấp
trên và trả lời kết quả đến người dân.

</div>