Tài liệu Bạch Vân Gia Huấn pptx

Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
1

Cho xin hỏi
các bài viết
của các tác
giả được
cọng điểm
thưởng có ý
nghĩa gì?




Trạng trình :

Người làng Trung Am, nay là Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng.
Cụ sinh ngày 07 tháng 08 năm 1491, mất ngày 08 tháng 12 năm 1585.
Cụ sinh ra trong một gia đình có truyền thống hiếu học, lớn lên trong
lúc nhà Lê suy, loạn lạc khắp nơi, nhà Mạc lên ngôi, tình hình tạm ổn cụ mới
đi thi, lúc đó cụ đã 43 tuổi, kì thi nào cụ cũng đỗ đầu. Nhà Mạc rất kính phục
tài đức của cụ nên đã phong chức Trình Quốc Công. Thấy thế sự khó lường,
dân tình khốn khổ, cụ từ quan về viết sách.
Cụ về với dân làm được nhiều việc tình nghĩa, viết để lại cho đời nhiều
thơ văn kiệt tác, như: Trình Quốc Công thi tập, Bạch vân gia huấn, Sấm kí
tiên đoán sự việc rất đúng sau 500 năm.
Trần Minh Khôi sưu tầm!


ĐẠO LÍ

Thiên thứ nhất bàn về đạo lí
Sống ở đời phải nghĩ trước sau
Trăm hoa lấy hiếu làm đầu
Vạn điều ác cũng khơi màu từ tham
Dành sách cho cháu con là quý
Nhưng dễ gì chúng đã đọc cho
Dành vàng cho chúng đầy kho
Chắc đâu chúng đã giữ cho lâu bền
Chi bằng tích đức thường xuyên
Mới là cái kế lâu bền về sau
Hoạ hay phúc biết đâu mà giả
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
2
Do con người định cả đấy thôi
Ngẫm xem quy luật đất trời
Trồng đậu được đậu, dưa thời ra dưa
Lưới trời rỗng, thưa mà không lọt
Không bao giờ bỏ sót chính tà
Biết xấu thì tránh cho xa
Biết lỗi sữa lỗi, ấy là điều hay
Trước khoan nhượng sau dày quả phúc
Trước mở mang sau được phúc lành
Chớ chơi với kẻ bất minh
Của phi nghĩa chớ biến thành của ta
Lòng chớ nghĩ gian tà, hiểm độc
Chân đi không bước bậy, dậm quàng
Nghe lời nói thẳng rõ ràng
Thấy nơi chính nghĩa đàng hoàng thì theo

Người siêng năng thêm nhiều tuổi thọ
Kẻ chơi bời đa số chết non
Sự đời chậm chắc thì hơn
Tình người thoang thoảng mà hơn quá nồng
Sự giàu sang nếu không đáng hưởng
Có hưởng rồi cũng chẳng ra sao
Chưa già đã hưởng lộc cao
Hẳn rằng rồi cũng mau mau hết đời
Kẻ mưu mô hại người, người hại
Nuôi hận thù mãi mãi không thôi
Người quân tử chẳng hoài chơi
Chẳng cần lí sự tranh lời hơn thua
Có bệnh biết phòng ngừa bệnh tật
Thì con người chắc chắn sống lâu
Có việc biết bảo ban nhau
Cửa nhà êm ấm bền lâu tình người
Lấy vợ đâu kén đẹp người
Được người hiền đức thì đời mới vui
Mối quan hệ với người thân quyến
Dù xa gần nên đến thăm nhau
Qua lại không cứ thấp cao
Thanh liêm, cần mẫn, dân nào chẳng yêu
Tình bầu bạn giúp nhau mới đẹp
Chớ nên vì nhậu nhẹt mà chơi
Ngọc là vật quý ở đời
Cháu con hiếu thảo sáng ngời gia phong.

Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
3

Thiên thứ hai, chức phận làm con
Phận làm con phải thông đạo hiếu
Phận làm dân phải hiểu chữ trung
Trên ra lệnh, dưới phục tùng
Cha làm việc tốt con cùng học theo
Của cải nhiều dùng lâu cũng hết
Chữ hiếu trung hưởng mãi vô cùng
Bàn mưu tư lợi thì đừng
Biết điều chân chính nên cùng tham gia
Làm tốt chớ ba hoa, kể lể
Hoa sớm nở thì cũng sớm tàn
Cẩn thận đáng giá ngàn vàng
Hãy suy nghĩ kĩ hãy làm mới nên
Người tốt hay xăn tay làm giúp
Giúp ai không lợi dụng người ta
Người biết lỗi sửa thì tha
Trị người có lỗi chớ mà quá nghiêm
Dạy điều thiện không nên cao quá
Để học trò có khả năng theo
Khoan hoà sẽ được tin yêu
Siêng năng cần mẫn ắt nhiều thành công
Nói thận trọng thì không có lỗi
Làm chu toàn đỡ hối về sau

Thế lực dù mạnh đến đâu
Nếu đem dùng hết ắt sau hại mình
Hoặc cậy thế tạo thành lợi lộc
Hẳn rằng sau cũng chẳng ra chi
Cứ đường chính đạo mà đi
Hiếu trung nhân nghĩa cứ suy mà làm


Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
4







Chương thứ 3 bàn về phú quý
Chữ giàu sang ai chả ước mong
Nhưng giàu chẳng phải mất công
Là phi đạo đức hẳn không lâu bền
No cơm hẫm thiết gì thịt cá
Vui cảnh nghèo quên cả giàu sang
Người quyền quý lắm bạc vàng
Lấy gương xử với bạc vàng mà soi
Ở có đạo nhiều người giúp đỡ
Sống bất lương ít kẻ thân tình
Thà nghèo giữ được thơm danh
Hơn giàu lắm chuyện, phẩm bình cười chê

Bọ ngựa rình con ve định bắt
Sẻ lại rình bọ ngựa phía sau
Tiếng tăm lừng lẫy càng nhiều
Tránh đâu kẻ xấu sinh điều ghét ghen
Nhiều tài cũng lắm phen khốn khổ
Nhiều công là cái hố suy bì
Nhớ rằng đừng cậy chẳng khoe
Phải luôn thận trọng chớ hề phô trương
Nói với bạn việc hay ý thẳng
Phải người thâm họ chẳng nghe đâu
Nói với quan những chuyện thanh tao
Phải quan tham nhũng hẳn sau nó thù







Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
5

Thiên thứ tư nói về đại nghĩa
Lúc thi hành phải nghĩ cho sâu
Trung với nước đặt lên đầu
Đạo cha con được xếp vào đạo luân
Trai tài biết thương dân tuấn kiệt
Gái kiên trinh phải biết giữ mình
Người tài nước được thơm danh
Vợ giỏi như được ngọc lành trời cho
Gái bất chính thì cho chẳng lấy
Trai có tài mắc bẩy là ngu
Bất trung dễ mắc mưu thù
Vua chúa như mù mới lấy làm quan
Con dân thường chăm ngoan học giỏi
Cũng có ngày tiến tới làm quan
Con quan chẳng chịu học hành
Suốt đời cũng chỉ là anh dân thường
Làm quan mới thấm ơn chế độ
Có nuôi con mới nhớ mẹ cha
Muốn lòng ngay thẳng thật thà
Luyện rèn ý chí mới là đầu tiên
Việc gia thất muốn yên mọi sự
Mọi người nên biết xử phận mình
Đừng mưu lấy của bất minh
Chớ ghen ghét với người mình còn thua
Vợ người ta chớ đùa cợt nhả
Đừng dèm pha quấy phá hôn nhân
Một năn có một mùa xuân
Một ngày có một giờ dần mà thôi
Cháy nhà có nước liền dễ chữa

Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
6
Xóm giềng gần giúp đỡ lẫn nhau
Trò đời lắm chuyện thương đau
Anh em để mất lòng nhau thật buồn
Người xưa bảo thói thường vẫn vậy
Đàn bà thì khó dạy khó chiều
Quân tử phép tắc tuân theo
Tiểu nhân chẳng biết những điều lễ nghi
Thấy ai có vật gì quý giá
Chớ lân la tán gạ cầu xin
Công việc nào quá khó khăn
Đừng bắt người khác phải lăn vào làm
Muốn thành người phải xem mình trước
Nếu tha mình tha được người ta
Phường bất chính kẻ gian tà
Kết thân với chúng dễ mà tàn thân
Không minh bạch miếng ăn, lời nói
Nguyên nhân là tội lỗi hại mình
Tuổi trẻ lao động nhiệt tình
Khi già cuộc sống gia đình thảnh thơi
Trẻ mà lêu lổng chơi bời
Về già nhất định cuộc đời gian truân
Của cho con đâu cần vàng bạc
Mà cho con được học được hành
Cho muôn khoảnh ruộng tốt xanh
Chẳng bằng cho chúng nghề lành trong tay
Mưu làm giàu thường hay thất đức
Làm điều nhân khó được giàu sang

Thuốc hay khó chữa bệnh oan
Của nhặt được khó mở mang giàu bền
Bất nghĩa mà trở nên phú quý
Như mây bay giọt nước nổi trôi
Phúc sinh trong sạch lòng người
Đức sinh kiên nhẫn sống đời yêu thương
Tham lam lắm ắt vương tai hoạ
Sống bất nhân tội chẳng thoát đâu
Tiểu nhân chẳng giúp ai đâu
Bởi chừng lòng chúng như đầu mũi kim
Chỗ gai gốc toàn tìm mưu kế
Cốt hại người mong để lợi mình
Người quân tử có bất bình
Khéo mà xa lánh kẻo mang hận thù
Tình người vốn như tờ giấy trắng
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
Như cuộc cờ vốn chẳng giống nhau
Khéo mà ứng xử với nhau
Đừng làm ai đó phải cau đôi mày
Chớ mạt sát day tay mắm miệng
Để người ta phải nghiến hàm răng
Ngựa gầy nên kéo chẳng hăng
Người không hồ hởi phải chăng do nghèo
Sẵn tiền rượu thì nhiều bạn đấy
Lúc lâm nguy nào thấy một ai
Luật trời báo ứng chẳng sai
Không trước mắt cũng lâu dài chứng minh

Thiên thứ năm tâm linh chí thiện
Phải giữ mình cho sáng tâm tư
Vui nhất là bạn thi thư
Việc đời khó nhất cũng là dạy con
Cha nghiêm nghị sinh con hiếu thảo
Mẹ nhân từ dạy bảo gái ngoan
Nhà lành hương toả chí lan
Ở
đâu cũng thấy mùi hương ngọt ngào
Gần nhà uế như vào chợ cá
Buộc con người quen cảnh mùi tanh
Có nết tốt chẳng kiêu căng
Đức tốt làm mãi cho thành thói quen
Giàu chớ kiêu, chớ nên ích kỷ
Sang cũng đừng xa xỉ hơn người
Việc làm muốn tốt tuyệt vời
Ba lần cân nhắc hẳn hoi hãy làm
Suy tính kĩ bao hàm hai ý
Việc chung riêng thấu lý đạt tình
Từ xưa vẫn sợ vẫn kinh
Lòng người nham hiểm nảy sinh khó lường
Kẻ tiểu nhân vốn thường xảo quyệt
Tìm mưu mô tiêu diệt người ngay
Cho dù nham hiểm quắt quay
Không qua lẽ phải, chẳng xoay đạo trời
7
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
8

Bất nhân mà nhất thời nổi tiếng
Không người, thì trời diệt chẳng tha
Tự nhiên được của đầy nhà
Một là lộc lớn hai là hoạ to
Có lúc bại trời cho thắng cuộc
Hoặc đang nghèo lại được sang giàu
Thế gian yêu lắm ghét nhiều
Khen nhiều chê lắm bao điều bất an
Mừng nhiều lo lắm chẳng oan
Vinh nhiều nhục lắm thế gian thường tình
Đừng cậy thế mà sinh kiêu ngạo
Chớ cậy quyền mà tạo lợi riêng
Làm một việc thiện cũng nên
Trừ một việc ác quả nhiên rất cần
Sinh sự thì bận tâm mệt sức
Nên nhún nhường đạo đức thì hơn
Việc có chuẩn bị hãy làm
Việc không chuẩn bị chớ tham làm nhiều
Bao kinh nghiệm từ xưa đã thấy
Sai một li đi mấy dặm đường
Quả quyết được việc lẽ thường
Do dự hỏng việc ấy gương ở đời
Sắc chẳng mê người, người mê sắc
Rượu chẳng say người, người tự say
Đừng nên vui quá nói chày
Chớ vì sướng quá vung tay làm bừa
Quý chim phượng bởi yêu lông cánh
Trọng hiền tài ở cách nói năng
Gặp khi hoạn nạn khó khăn
Hành vi tế nhị nói năng lựa lối

Mười mắt trông và mười ngón trỏ
Thật thông minh sáng tỏ sâu xa
Quả đào người quý tặng ta
Ta lấy quả mận đem ra tặng người
Cung lạ chớ cầm chơi mà khốn
Ngựa không quên chớ cưỡi mà gay
Qua ruộng dưa chớ sửa dày
Du qua gốc mận chớ dơ tay sửa đầu
Coi chừng chốn nhà cao cửa rộng
Đừng cậy rằng tông tộc mình to
Họ to lắm chuyện tò mò
Cửa cao thường dở lắm trò kiêu căng
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
9
Người tốt chơi, nói năng chân thật
Kẻ xấu chơi như mật chết ruồi
Người tốt thiện chí thức thời
Khó khăn thuận lợi vẫn nuôi chí bền
Kẻ xấu thường van xin lúc khó
Được việc rồi thì nó quên luôn
Mới hay muôn sự vui buồn
Những điều chí thiện phải nuôi chí bền

Thiên thứ sáu hai dòng thiện ác
Đừng theo phường bạc ác tinh ma
Trăm năm trong cõi người ta
Dở hay báo ứng thật là công minh
Báo ứng có khi nhanh khi chậm
Nhà đói nghèo nào giám coi khinh
Việc làm phúc: nếu vô tình
Như phường lánh nạn đáng khinh khỏi bàn
Kẻ bạo ngược mưu toan việc xấu
Bịp ngưòi đời sao dấu được trời
Vầng dương mọc lặn luân hồi
Mặt trăng tròn khuyết đầy rồi lại không
Tình người cũng tụ xong lại tán
Sự buồn vui, vui chán lại buồn
Cỏ hoa sớm nở tối tàn
Cây tùng cây bách muôn vàn sức xuân
Mỗi ngày xét bản thân ba lượt
Hẳn nhiều người sẽ biết cho ta
Số trời vốn sẵn định ra
Giàu sang có mệnh vinh hoa có ngày
Hoa nở muộn bởi cây cằn cỗi
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
10
Đời chưa vui bởi nỗi khó nghèo
Giàu sang khách đến thăm nhiều
Nghèo hèn thân thích ra chiều cách li
Lúc dư tiền phòng khi túng thiếu

Khi sướng vui phải liệu khi buồn
Một nhà nền nếp cương thường
Kính tôn cha mẹ đẹp gương vợ chồng
Tình anh em thuận lònh nhân ái
Nghĩa bạn bè đi lại giúp nhau
Nuôi con phòng ốm đau
Chứa thóc phòng đói là câu chí tình
Giúp người khi tình hình nguy cấp
Hoặc cứu người trong lúc gian nguy
Có mới đừng nới cũ đi
Miệm nói một lối, bụng suy một đường
Chớ có bóp tròn thành ra méo
Đừng có bé xé ra to
Một chút tà tất quanh co
Người ta sẽ biết cái trò không hay
Lời không cánh mà bay khắp ngã
Đạo cao thì gốc cả rễ sâu
Mài viết ngọc chẳng dễ đâu
Nói sai biết sửa bao lâu mới thành
Lời đã nói bay nhanh như gió
Bốn ngựa phi cũng khó mà theo
Khinh người là thói tự kiêu
Người ta khinh lại đời nào chịu thua
Tự khen mình mà chê người hỏng
Thì người ta có trọng gì mình
Hãy suy thiện ác nhục vinh
ở sao có nghĩa có tình thì hơn

Thiên thứ bảy hãy luôn tích thiện
Trần Minh Khôi, CĐSP Nghệ An
Sư tầm, năm 2007
11
Chứa điều lành như mặt trời lên
Rất vô tư, rất tự nhiên
Sáng soi muôn nẻo chẳng phiền đến ai
Chứa điều ác là tai hoạ đấy
Lửa trên đầu nào thấy mà lo
Chuyện ác dù nó chẳng to
Trên trời rung động tựa hồ sấm vang
Việc mờ ám chẳng ai rõ biết
Nhưng mắt thần nhật nguyệt sáng soi
Giàu sang đúng phận thì thôi
Nghèo hèn yên phận sống môi trường nghèo
Suy từ ta ra nhiều người khác
Khoe điều lành điều ác dấu đi
Thấy ai làm trái điều gì
Thì can ngăn hoặc tránh đi chớ nhìn
Chuyện người khác không nên đàm tiếu
Mặc người ta mạnh yếu dở hay
Nói nhiều nghe cũng nhàm tai
Dạy nhiều sinh oán bấy nay lẽ thường
Khi yêu cũng nên lường lúc ghét
Lúc ghét nên nhớ đến khi yêu
Việc làm lời nói ít nhiều
Phải luôn hướng thiện phải theo phận mình

Thứ yên phận là thiên thứ tám
Đừng để người đụng chạm đến ta
Biết lo trước biết phòng xa
Khoan dung ngay thẳng hẳn là đông vui
Nước chân chính, lòng thời cũng thuận
Quan thanh liêm dân hẳn yên lòng
Vợ hiền là phúc nhà chồng
Các con hiếu thảo thì lòng cha yên
Tài giỏi cũng chớ nên khoác lác
Nhiều việc cao bằng việc an nhàn