(Luận văn thạc sĩ) quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội huyện quảng xương, tỉnh thanh hoá

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG ĐỒN

NGUYỄN MẬU THUẬN

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI
HUYỆN QUẢNG XƯƠNG,
TỈNH THANH HOÁ

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ SỐ: 8 34 01 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HỒNG CẨM

HÀ NỘI, NĂM 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ “Quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt
buộc tại Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hoá” là cơng
trình nghiên cứu độc lập do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS.
Nguyễn Thị Hồng Cẩm. Luận văn chưa được cơng bố trong cơng trình
nghiên cứu nào. Các số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn là trung
thực, có nguồn gốc rõ ràng, hợp lệ và đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo
vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tơi xin chịu trách nhiệm về toàn bộ nội dung của luận văn thạc sĩ.
Tác giả luận văn

Nguyễn Mậu Thuận

LỜI CẢM ƠN
Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Hồng Cẩm,
người đã hướng dẫn và giúp đỡ tơi hồn thành tốt luận văn này. Trong suốt q
trình nghiên cứu, cơ đã tạo mọi điều kiện, động viên và trợ giúp tôi, đặc biệt là
truyền đạt những kinh nghiệm q báu của cơ để tơi hồn thành luận văn.
Tôi xin cảm ơn Khoa Sau đại học, Khoa Quản trị kinh doanh Trường
Đại học Cơng đồn đã tạo điều kiện thuận lợi để tơi hồn thành luận văn.
Tôi xin cảm ơn cơ quan Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương tỉnh
Thanh Hoá đã tạo điều kiện về thời gian và cung cấp số liệu và để tôi hồn
thành luận văn.
Tơi cũng xin cảm ơn bạn bè và gia đình đã ln bên tơi, động viên, cổ
vũ tơi những lúc tơi gặp khó khăn để có thể vượt qua và hoàn thành tốt luận
văn này.
Trân trọng !


MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng, sơ đồ
MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5
6. Những đóng góp của luận văn ........................................................................ 6

7. Kết cấu của luận văn ....................................................................................... 6
Chương 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
BẮT BUỘC.......................................................................................................... 7

1.1. Một số khái niệm có liên quan .................................................................. 7
1.1.1. Bảo hiểm xã hội ........................................................................................ 7
1.1.2. Bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................................................................... 9
1.1.3. Thu Bảo hiểm xã hội ............................................................................... 10
1.1.4. Quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................................... 11
1.2. Mục tiêu, nguyên tắc và vai trò quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc . 12
1.2.1. Mục tiêu quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc ..................................... 12
1.2.2. Nguyên tắc quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................. 13
1.2.3. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc .................................. 13
1.3. Nội dung quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................... 15
1.3.1. Xác định đối tượng và mức thu ............................................................... 15
1.3.2. iLập ikế ihoạch ithu i .................................................................................... 19
1.3.3. iQuản ilý iquỹ ithu ....................................................................................... 21


1.3.4. Kiểm tra, giám sát thu ............................................................................ 22
1.4. Các chỉ tiêu đánh giá quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc............... 24
1.4.1. Chỉ tiêu về số tiền và tỷ lệ tăng tiền thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc .............. 24
1.4.2. Chỉ tiêu về số lượng đơn vị và tỷ lệ tăng số đơn vị sử dụng lao động
tham gia đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................................................... 24
1.4.3. Số lượng lao động và tỷ lệ tăng lao động tham gia đóng Bảo hiểm xã
hội bắt buộc ....................................................................................................... 24
1.4.4. Tiền nợ và tỷ lệ nợ Bảo hiểm xã hội bắt buộc ........................................ 25
1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc ......... 25
1.5.1. Các nhân tố khách quan .......................................................................... 25
1.5.2. Các nhân tố chủ quan .............................................................................. 27

1.6. Kinh nghiệm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại một số huyện
và bài học kinh nghiệm rút ra cho Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương,
tỉnh Thanh Hóa ............................................................................................... 29
1.6.1. Kinh nghiệm của một số huyện............................................................... 29
1.6.2. Bài học rút ra cho huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ...................... 31
Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 33
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT
BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN QUẢNG XƯƠNG, TỈNH THANH
HÓA .................................................................................................................. 34

2.1. Khái quát về Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa34
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .......................................................... 34
2.1.2. Một số đặc điểm có ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt
buộc ................................................................................................................... 36
2.2. Phân tích thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc bắt buộc
tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ....................... 41
2.2.1. Xác định đối tượng và mức thu ............................................................... 41
2.2.2. iLập ikế ihoạch ithu i .................................................................................... 51
2.2.3. Quản lý quỹ thu ....................................................................................... 53


2.2.4. Kiểm tra, giám sát quản lý thu ................................................................ 63
2.3. Các chỉ tiêu đánh giá quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ............... 67
2.3.1. Các chỉ tiêu về số tiền và tỷ lệ tăng tiền thu bảo hiểm xã hội bắt buộc........... 67
2.3.2. iCác ichỉ itiêu ivề isố ilượng ivà itỷ ilệ ităng isố iđơn ivị isử idụng ilao iđộng itham
igia iđóng ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc i i ................................................................. 68
2.3.3. Số lượng và tỷ lệ tăng lao động tham gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc69
2.3.4. iSố inợ ivà itỷ ilệ inợ ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc i i .......................................... 70
2.4. Đánh giá thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo
hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ..................................... 72

2.4.1. Những kết quả đạt được .......................................................................... 72
2.4.2. Hạn chế .................................................................................................... 74
Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 81
Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN QUẢNG XƯƠNG, TỈNH
THANH HÓA .................................................................................................... 82

3.1. Mục tiêu, phương hướng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc huyện
Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ..................................................................... 82
3.1.1. Mục tiêu................................................................................................... 82
3.1.2. Phương hướng ......................................................................................... 85
3.2. Giải pháp nâng cao quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo
hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa ..................................... 87
3.2.1. Đẩy mạnh thơng tin, tun truyền, phổ biến pháp luật về bảo hiểm xã
hội bắt buộc ....................................................................................................... 87
3.2.2. Tăng cường công tác cải cách thủ tục hành chính .................................. 90
3.2.3. Hồn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực............... 91
3.2.4. Mở rộng đối tượng, phương thức thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ............ 92
3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về bảo hiểm xã hội bắt buộc .. 94
3.2.6. Tăng cường phối hợp với các ban ngành liên quan về thu Bảo hiểm xã
hội bắt buộc ....................................................................................................... 95


3.2.7. Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thu Bảo hiểm xã hội bắt
buộc ................................................................................................................... 97
Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................... 105
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Nghĩa đầy đủ

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

FDI

Đầu tư trực tiếp nước ngồi

HCSN

Hành chính sự nghiệp

HĐND

Hội đồng nhân dân

HĐLĐ

Hợp đồng lao động

MSLĐ

Mất sức lao động

NLĐ

Người lao động

NSNN

Ngân sách Nhà nước

SDLĐ

Sử dụng lao động

TNLĐ-BNN Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp
UBND

Ủy ban nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng i2.1: iTình ihình itham igia ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã ihội
ihuyện iQuảng iXương ........................................................................ 42
Bảng i2.2. iCơ icấu iđơn ivị itham igia ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itheo ikhối iquản ilý

itại Bảo ihiểm ixã ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016-2019 ..... 43
Bảng i2.3. iCác iđơn ivị isử idụng ilao iđộng itham igia ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại
iBảo ihiểm ixã ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016 i- i2019.......... 45
Bảng i2.4. iSố ingười itham igia ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc ichia itheo ikhối iquản ilý
itại iBảo ihiểm ixã ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016-2019 ..... 46
Bảng i2.5. iNgười ilao iđộng itham igia ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã
ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016 i- i2019 ............................... 47
Bảng i2.6. iTổng iquỹ ilương iđóng ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm i xã
ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016-2019 ................................ 49
Bảng i2.7. iMức itiền ilương itối ithiểu ivùng igiai iđoạn i2016 i- i2019...................... 50
Bảng i2.8. iKế ihoạch ithu ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã ihội ihuyện
iQuảng iXương ................................................................................... 51
Bảng i2.9. iThực ihiện ikế ihoạch ithu ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã
ihội ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016 i- i2019 .............................. 52
Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá về công tác quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm
xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương .............. 57
Bảng 2.11. Ý kiến đánh giá về công tác quản lý mức thu bảo hiểm xã hội bắt
buộc .................................................................................................. 58
Bảng 2.12. Ý kiến đánh giá về công tác thông tin, tuyên truyền ...................... 59
Bảng 2.13. Ý kiến đánh giá về năng lực tổ chức, quản lý, điều hành của đội
ngũ cán bộ thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ......................................... 61
Bảng 2.14. Ý kiến đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra bảo hiểm xã hội
bắt buộc ............................................................................................ 62
Bảng 2.15. Số lượng các đơn vị đã kiểm tra danh sách người lao động tham
gia bảo hiểm xã hội bắt buộc............................................................ 64


Bảng 2.16. Kiểm tra việc trích tiền lương, tiền cơng đóng bảo hiểm xã hội của
người lao động và người sử dụng lao động ...................................... 65
Bảng 2.17: Số thu lãi do truy thu và phạt chậm đóng từ năm 2016 - 2019 ...... 66

Bảng 2.18. Kiểm tra công tác thu nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc ..................... 66
Bảng 2.19. Thực hiện thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo hiểm xã hội
huyện Quảng Xương giai đoạn 2016 - 2019 .................................... 67
Bảng i2.20. iTỷ ilệ ităng isố iđơn ivị isử idụng ilao iđộng itham igia iđóng ibảo ihiểm ixã
ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã ihội ihuyện iQuảng iXương ................... 68
Bảng 2.21. Tỷ lệ tăng số người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc chia theo
khối quản lý tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương giai đoạn
2016-2019 ......................................................................................... 69
Bảng 2.22. Tỷ lệ người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo
hiểm xã hội huyện Quảng Xương giai đoạn 2016 - 2019 ................. 70
Bảng i2.23. iTỷ ilệ inợ iđọng ibảo ihiểm ixã ihội ibắt ibuộc itại iBảo ihiểm ixã ihội
ihuyện iQuảng iXương igiai iđoạn i2016 i- i2019 .................................... 71
Bảng 2.24. Số nợ đọng bảo hiểm xã hội theo khối tham gia bảo hiểm xã hội
bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương giai đoạn 2016
– 2019 ............................................................................................... 71
Sơ đồ 2.1. Bộ máy tổ chức của bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh
Thanh Hóa ........................................................................................ 35


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trên thế giới, bảo hiểm xã hội (BHXH) đã xuất hiện cách đây gần hai
trăm năm. Đến nay, BHXH đã trở thành một cơng cụ hữu hiệu, mang tính
nhân văn để giúp con người vượt qua những khó khăn, rủi ro phát sinh trong
cuộc sống, trong q trình lao động và góp phần nâng cao đời sống tinh thần
của nhân dân, bảo đảm đời sống vật chất của người lao động. Vì thế BHXH
ngày càng trở thành nền tảng cơ bản cho an sinh xã hội của mỗi quốc gia, của
mọi thể chế nhà nước và được hầu hết các quốc gia trên thế giới thực hiện.

Việc chuyển sang nền kinh tế thì trường định hướng xã hội chủ nghĩa
mang lại gương mặt tươi sáng cho sự phát triển toàn diện của đất nước. Bảo
hiểm xã hội là một trong những chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đối với
người lao động nhằm từng bước mở rộng và nâng cao đảm bảo vật chất, góp
phần ổn định đời sống cho người lao động khi gặp rủi ro như ốm đau, tai nạn
lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động, qua đời. Cùng với sự
đổi mới của nền kinh tế đất nước trong thời gian vừa qua, chính sách BHXH
cũng được điều chỉnh, thay đổi để phối hợp vợi sự chuyển đổi của nền kinh tế
đất nước, với nguyện vọng của người lao động. Quỹ BHXH là một bộ phận
cốt lõi khơng thể thiếu được và có thể nói nó là vai trò quan trọng nhất trong
hoạt động BHXH. Để hướng tới mục tiêu đến năm 2021 phấn đấu đạt khoảng
35% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH theo Nghị quyết số 28NQ/TW về cải cách chính sách BHXH. Đồng thời làm thế nào để quản lý thu
BHXH có hiệu quả đem lại nhiều lợi ích cho các bên liên quan, chủ thể quản
lý, người lao động và xã hội đang là câu hỏi đặt ra đối với ngành BHXH.
Trong những năm qua ngành BHXH đã có nhiều giải pháp nhằm phát triển
đối tượng tham gia và tăng cường công tác quản lý thu trên phạm vi cả nước,
tuy nhiên tại Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương cơng tác quản lý thu vẫn
cịn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém: nhân sự làm công tác quản lý thu vừa
thiếu kinh nghiệm lại thường xuyên biến động; công tác quản lý đối tượng


2

chưa chặt chẽ, cịn xảy ra tình trạng thu sai đối tượng; hoạt động tun truyền
cịn mang tính hình thức, chưa hiệu quả nên đối tượng tham gia cịn ít; tình
trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH diễn ra phổ biến tại các doanh nghiệp
ngoài nhà nước đã trở thành vấn nạn của xã hội.
Trước những vấn đề cấp bách trên, từ những kiến thức đã được học và
kinh nghiệm thực tiễn trong q trình cơng tác, tác giả chọn đề tài “Quản lý
thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương,

tỉnh Thanh Hoá” để làm luận văn thạc sĩ vừa có ý nghĩa lý luận, vừa có ý
nghĩa thực tế và cần thiết để nghiên cứu.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Để chuẩn bị tốt cho việc thực hiện đề tài: “Quản lý thu Bảo hiểm xã hội
bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa” tơi đã
tìm hiểu, nghiên cứu một số tài liệu trong nước liên quan đến vấn đề cần giải
quyết. Tôi xin giới thiệu tổng quan các nghiên cứu quan trọng đã công bố mà
dựa vào đó tác giả sử dụng làm tài liệu nghiên cức của đề tài, tơi trích dẫn
những tài liệu đã nghiên cứu như:
Luận án Tiến sĩ của tác giả Phạm Trường Giang (2010), “Hoàn thiện cơ
chế thu BHXH ở Việt Nam” tại Trường Đại học Lao động xã hội. Đóng góp
nghiên cứu khoa học của luận án là tác giả đã nghiên cứu về cơ chế chính
sách thu BHXH ở Việt Nam, việc phân cấp quản lý thu BHXH, các chế tài về
đóng BHXH và xử lý về đóng BHXH. Trên cơ sở phân tích chính sách, tác
giả đã khuyến nghị một số giải pháp có ý nghĩa thực tiễn hồn thiện cơ chế
chính sách thu BHXH ở Việt Nam.
Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thị Hào (2015); “Đảm bảo tài chính
cho BHXH Việt Nam” tại Trường Kinh tế Quốc dân. Nội dung của Luận án đề
cập đến những vấn đề lý luận về BHXH, tài chính BHXH; một số vấn đề về
đảm bảo tài chính cho BHXH; kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về
đảm bảo tài chính cho BHXH và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Trên cơ
sở phân tích thực trạng đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam, tác giả đã


3

đánh giá những kết quả đã đạt được, những hạn chế và nguyên nhân. Từ đó,
tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm đảm bảo tài chính cho BHXH Việt
Nam như: tăng cường vai trò của Nhà nước đối với BHXH; thực hiện đúng
quy định về thu, chi BHXH; thực hiện công bằng đối với các đối tượng tham

gia BHXH; đảm bảo quỹ BHXH duy trì được sự cân đối, ổn định trong dài
hạn; lựa chọn mơ hình BHXH phù hợp với điều kiện của BHXH Việt Nam;
đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về
BHXH.
Phạm Đình Thành (2016) nghiên cứu đề tài khoa học cấp bộ (BHXH
Việt Nam): “Nghiên cứu các giải pháp nhằm quản lý và phát triển đối tượng
tham gia BHXH trong các doanh nghiệp trên địa bạn thành phố Hà Nội”.
Tác giả Phạm Minh Việt năm 2018 với đề tài “Kinh nghiệm của một số
quốc gia trong việc quản lý thu bảo hiểm xã hội và bài học cho Việt Nam”
đăng tại Tạp chí Nghiên cứu Tài chính kế toán, số 01, tr.53-56. Bảo hiểm xã
hội (BHXH) là một bộ phận cấu thành quan trọng nhất của hệ thống an sinh
xã hội (ASXH), có vai trị quan trọng trong việc làm cho xã hội công bằng, ổn
định và phát triển bền vững. Để đảm bảo cho hệ thống BHXH hoạt động cần
phải có nguồn quỹ ổn định, do đó công tác quản lý thu BHXH rất được quan
tâm. Trung Quốc, Nhật Bản và Singapore là những quốc gia châu Á với trình
độ phát triển cao, có hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH khá đầy đủ,
minh bạch, dẽ áp dụng. Đây cũng là những quốc gia có nhiều nét văn hóa
tương đồng với Việt Nam, do vậy việc tham khảo mơ hình quản lý thu BHXH
của các nước này là cần thiết để Việt Nam đúc rút những bài học trong xây
dựng chính sách, pháp luật và tổ chức thực hiện thu BHXH nhằm đạt được
kết quả tốt nhất.
Phạm Minh Việt (2019), “Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt
buộc hiện nay và một số giải pháp” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Tài chính
kế tốn, số 01, tr.66-69. Bài viết phân tích thực trạng và đề xuất một số giải
pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc trong thời gian tới. Công tác thu


4

bảo hiểm xã hội bắt buộc ảnh hưởng trực tiếp đến cơng tác chi và q trình

thực hiện chính sách BHXH trong tương lai. BHXH cũng như các loại hình
bảo hiểm khác đều dựa trên nguyên tắc có đóng, có hưởng, chính vì vậy cơng
tác thu BHXH bắt buộc đã đặt ra yêu cầu thu đúng, thu đủ, thu kịp thời. Trong
thời gian qua, quản lý thu BHXH còn bộc lộ những tồn tại, hạn chế như: số
đơn vị sử dụng lao động, số lao động chưa tham gia BHXH cịn nhiều, số đơn
vị nợ đọng, trốn đóng BHXH tăng nhanh gây ra những ảnh hưởng về quyền
lợi cho người lao động.
Các cơng trình nghiên cứu trên đề cập tới thực trạng chất lượng quản lý
thu Bảo hiểm xã hội trong cơ quan, đơn vị Bảo hiểm xã hội thời gian qua.
Song, đó là hướng nghiên cứu rộng, xung quanh vấn đề thu Bảo hiểm xã hội
nói chung hoặc nghiên cứu trên phương diện Triết học, Xã hội học, Kinh tế
học hay nghiên cứu sâu vào một khía cạnh khác… Vì vậy, trên cơ sở kế thừa
một số kết quả đã nghiên cứu và với mong muốn tập trung nghiên cứu một
cách cụ thể hơn về công tác quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc, trên cơ sở
đó đề ra các biện pháp giải quyết có tính tương đối toàn diện đối với các tổ
chức liên quan như Nhà nước, cơ quan Bảo hiểm xã hội, tổ chức Cơng đồn,
người sử dụng lao động, người lao động, tịa án, trọng tài… trong việc xử lý
vấn đề quản lý thu Bảo hiểm xã hội hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt buộc tại
Bảo hiểm Xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
3.2. Nhiệm vụ
- Hệ thống hoá lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHXH bắt buộc;
- Đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội
huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa trong thời gian vừa qua;
- Đưa ra một số giải pháp chủ yếu hoàn thiện quản lý thu BHXH bắt
buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.

5

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH cấp huyện
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung phân tích về quản lý thu BHXH
bắt buộc.
- Về không gian: tại BHXH huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa
- Về thời gian: giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2019 và đề xuất giải
pháp đến năm 2025.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Điều tra xã hội học bằng bảng hỏi để thu thập số liệu sơ cấp, tác giả
đã phát 130 phiếu bảng hỏi tới người lao động và người sử dụng lao động,
lượng phiếu thu về là 118 phiếu đạt 90,77% đảm bảo độ tin cậy và độ lớn của
mẫu nghiên cứu. Bảng hỏi vận dụng thang đo Likert thiết kế và thu thập thông
tin. Đồng thời, tiến hành phỏng vấn một số cán bộ, nhân viên, nhà quản trị để
cho thêm thơng tin cho các phân tích định tính hoặc định lượng đối với đối
tượng nghiên cứu của đề tài.
- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: nghiên cứu Luật BHXH năm
2014; Nghị định của Chính phủ, các thông tư hướng dẫn thực hiện luật
BHXH năm 2014 (Nghị định 115/NĐ-CP ngày 11/11/2015, Nghị định
01/NĐ-CP ngày 05/01/2016, Thơng tư 59/TT-LĐTBXH ngày 29/12/2015)
bên cạnh đó nghiên cứu các cơng trình nghiên cứu, luận án có liên quan và
các số liệu báo cáo về công tác thu BHXH bắt buộc và quản lý thu tại Bảo
hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2016-2019
- Ngồi ra cịn sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê
+ Phân tích số liệu theo biến động thời gian tại Bảo hiểm xã hội huyện
Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
+ Phân tích số liệu sơ cấp từ năm 2016 đến năm 2019 nhằm làm sáng tỏ

vấn đề nghiên cứu đã đặt ra.


6

6. Những đóng góp của luận văn
Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở
lý luận về hồn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc tại cơ quan bảo
hiểm xã hội.
Về thực tiễn: Đề tài của luận văn nghiên cứu về một trong những nhiệm
vụ thường xuyên của ngành Bảo hiểm, đặc biệt là Bảo hiểm xã hội bắt buộc
đã và đang có những vấn đề đặt ra cần phải giải quyết, tháo gỡ để góp phần
phát triển bền vững sự nghiệp Bảo hiểm xã hội, đáp ứng được yêu cầu hiện tại
cũng như thực hiện mục tiêu "Bảo hiểm xã hội cho mọi người lao động".
Những giải pháp được đề xuất và những kiến nghị với các cấp có thẩm quyền
có thể tham khảo, vận dụng vào thực tế công tác quản lý thu Bảo hiểm xã hội
bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
7. Kết cấu của luận văn
Ngồi phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Lý luận chung về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Chương 2: Thực trạng về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại
huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
tại huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.


7

Chương 1

LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
BẮT BUỘC
1.1. Một số khái niệm có liên quan
1.1.1. Bảo hiểm xã hội
Đến nay, hầu hết các nước trền thế giới đã thực hiện chính sách BHXH
và xem đây là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội. Mặc dù có q trình
phát triển lâu dài nhưng do tính chất phức tạp và đa dạng nên đến nay vẫn cịn
có những nhận thức khác nhau về bảo hiểm xã hội. Điều đó được phản ánh qua
các khái niệm BHXH được thể hiện dưới các góc độ khác nhau.
Ở một số nước trên thế giới khi đưa ra khái niệm về BHXH xuất phát
quan điểm chỉ bao gồm trường hợp bảo hiểm thu nhập cho NLĐ, thường tách
BHXH với BHYT và BHTN mặc dù đó cũng là hình thức bảo hiểm mang tính
xã hội.
Theo ILO (Tổ chức lao động thế giới): Bảo hiểm xã hội là sự bảo vệ
của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp
công cộng để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc bị
giảm nhiều về thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già
và chết, việc cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đơng con”
[23, tr 31].
Theo Giáo trình Bảo hiểm, Nhà xuất bản Đại học kinh tế quốc dân, Chủ
biên PGS. TS Nguyễn Văn Định: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc
bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ gặp phải những biến cố làm giảm
hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm dẫn đến mất thu nhập trên cơ sở hình
thành và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao
động và gia định học, góp phần đảm bảo an sinh xã hội”. Khái niệm này đã xác
định diện bảo vệ của BHXH bao gồm NLĐ và gia đình NLĐ [16, tr 29].
Khái niệm về BHXH được khái quát một cách đầy đủ nhất trong Luật
BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014, đó là: Bảo hiểm xã hội là sự bảo

8

đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm
hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết
tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội” [22].
Về mặt bản chất, BHXH là hoạt động được tổ chức hợp lý bởi tập hợp
những người có cùng chung rủi ro có thể xảy ra hoặc các sự kiện bảo hiểm,
các khoản đóng góp về tài chính của học cho phép bồi thường hoặc chi trả
theo quy luật thống kê những thiệt hại mà một số người trong tập hợp hoặc
người thứ ba phải gánh chịu khi tổn thất hoặc sự kiện bảo hiểm xảy ra.
Ở Việt Nam, cơ quan BHXH được giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện
chính sách BHXH, BHYT, BHTN. Người lao động khi tham gia BHXH bắt
buộc thì đồng thời tham gia cả BHYT và BHTN. Vì thể BHXH được đưa ra
với rất nhiều khái niệm như:
+ Bảo hiểm xã hội là một quỹ tài chính độc lập, tập trung, được hình
thành từ sự đóng góp của các bên tham gia và có sự hỗ trợ của Nhà nước.
+ Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm, thay thế một phần thu nhập khi người
lao động có tham gia Bảo hiểm xã hội bị mất hoặc giảm thu nhập.
+ Bảo hiểm xã hội là một công cụ quản lý của Nhà nước để điều chỉnh
mối quan hệ kinh tế giữa người lao động, người sử dụng lao động và Nhà
nước; thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành
viên trong xã hội.
Từ những khái niệm nêu trên về Bảo hiểm xã hội, tác giả cho rằng: Bảo
hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với
người lao động khi họ gặp phải các rủi ro làm giảm hoặc mất thu nhập từ lao
động hoặc phát sinh những chi phí cần được hỗ trợ như: Ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động, chết.
Bảo hiểm xã hội itính inhân iđạo ivà inhân ivăn isâu isắc itrong icác ichế iđộ
iBảo hiểm xã hội iquy iđịnh ibản ichất icủa ichính isách, iđó ilà isự ibảo ivệ icủa ixã ihội
iđối ivới icác ithành iviên icủa imình ithơng iqua imột iloạt icác ibiện ipháp icơng icộng,

inhằm ichống ilại inhững ikhó ikhăn ivề ikinh itế ivà ixã ihội ido ibị ingừng ihoặc ibị


9

igiảm ithu inhập, igây ira ibởi iốm iđau, ithai isản, itai inạn ilao iđộng, bệnh nghề
nghiệp, ichết.
Bảo hiểm xã hội nhằm ibảo iđảm iđời isống ivật ichất ivà itinh ithần icho imọi
người lao động, ichống icác itệ inạn ixã ihội, igóp iphần ităng ithu inhập, ithúc iđẩy
isản ixuất iphát itriển. Bảo hiểm xã hộii ilà icông icụ iđể iquản ilý ixã ihội, iNhà inước
iquy iđịnh iquyền ivà itrách inhiệm igiữa icác ibên itham igia, iđặc ibiệt imối iquan ihệ
igiữa người lao động và người sử dụng lao động; iyêu icầu ingười sử dụng lao
độngi iphải đảm ibảo iđiều ikiện ilàm iviệc, iđời isống ivật ichất ivà itinh ithần icho
ingười lao động, bao gồm inhu icầu icơ ibản ivề itiền ilương, itiền icơng, ichăm isóc
isức ikhoẻ ikhi ibị iốm iđau, itai inạn, bệnh nghề nghiệp, hoặc chết
Bảo hiểm xã hội là sự phân phối lại thu nhập và san sẻ rủi ro mang tính xã
hội dựa trện luật số lớn. Đó là sự san sẻ rủi ro trong cộng đồng, sản sẻ rủi ro giữa
NLĐ, NSDLĐ và Nhà nước, sản sẻ về mặt không gian và thời gian giữa những
doanh nghiệp, tổ chức, những vùng, những ngành trong một thời kỳ hoặc nhiều
thời kỳ khác nhau, sản sẻ rủi ro, san sẻ tài chính ngay trong nội bộ NLĐ,
NSDLĐ. Do vây, bảo hiểm xã hội hoạt động khơng vì mục tiêu lợi nhuận.
1.1.2. Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Trong rất nhiều những khái niệm về bảo hiểm xã hội bắt buộc thì khái
niệm BHXH bắt buộc được nêu trong Luật BHXH là: Bảo hiểm xã hội bắt
buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và
người sử dụng lao động phải tham gia.
Chức năng của bảo hiểm xã hội bắt buộc nhằm phòng ngừa rủi ro, cho
phép tất cả các hoạt động kinh tế xã hội hoặc các đối tượng đã tham gia trong
quá trình kinh tế xã hội trước đây hoặc tất cả các cơng dân. Được hình thành
để đảm bảo các quyền lợi nhằm để duy trì chuẩn mực sống tương đối ổn định

ngay cả khi trong trường hợp có sự cố bất ngờ rủi ro xảy ra như ốm đau, bệnh
tật…
Có thể thấy loại hình bảo hiểm xã hội bắt buộc mà cá nhân và tổ chức
(bao gồm NLĐ và NSDLĐ) có trách nhiệm bắt buộc phải tham gia. Căn cứ


10

đóng và mức đóng được xác định bằng mức tiền lương, tiền công thực tế nhân
với tỷ lệ phần trăm theo từng thời kỳ quy định. Người lao động khi tham gia
BHXH bắt buộc, được hưởng đầy đủ các chế độ như sau: chế độ ốm đau, chế
độ thai sản, chế độ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, chế độ tử tuất; (5)
chế độ nghỉ hưu [23].
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là công cụ để thực hiện phòng ngừa rủi ro và
an sinh xã hội và hỗ trợ cho nhau, đảm bảo ổn định kinh tế tài chính cho
người lao động, khuyến khích họ yên tâm làm việc phát huy hết khả năng,
năng lực chuyên môn giúp cho nền kinh tế phát triển, ổn định xã hội, đảm bảo
an tồn cho quốc gia về kinh tế chính trị. Hiện nay đã có 182 nước có luật về
bảo hiểm xã hội. Chúng ta có thể thấy rằng BHXH là một trong những hoạt
động mà tất cả các quốc gia đều quan tâm khơng phân biệt thể chế chính trị,
chủng tộc, màu da.
Bảo hiểm xã hội bắt buộc không chỉ thực hiện an sinh xã hội cho người
lao động, người sử dụng lao động mà còn đảm bảo sự ổn định chính trị, kinh
tế xã hội, đảm bảo cho tất cả các thành viên trong xã hội gặp cảnh khó khăn,
bệnh tật đều được chi trả một khoản thu nhập bằng tiền,,các dịch vụ chăm sóc
về y tế có ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Qua các nghiên cứu nói trên: Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo
hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao
động bắt buộc phải tham gia, nhằm đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần
thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau,

thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên
cơ cở hình thành quỹ bảo hiểm xã hội dưới sự đóng góp của người lao động,
người sử dụng lao động và sự hỗ trợ của Nhà nước nhằm đảm bảo an sinh xã
hội cho người dân.
1.1.3. Thu Bảo hiểm xã hội
Khái niệm về thu bảo hiểm xã hội là việc thực hiện phân phối lại một
phần thu nhập của các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội dưới dạng giá trị,


11

để giải quyết hài hòa các mối quan hệ về mặt lợi ích kinh tế, góp phần đảm
bảo an sinh xã hội cho người lao động nói chung và người dân nói riêng
người dân, từ đó để hướng tới an sinh xã hội bền vững cho toàn xã hội.
Chúng ta có thể thấy rằng từ rất nhiều khái niệm về thu BHXH thì tại
Nghị định số 98/2004/NĐ-CP ngày 22/8/2008 chỉ ra rằng: Thu bảo hiểm xã
hội là việc nhà nước dùng quyền lực của mình bắt buộc các đối tượng phải
đóng BHXH theo mức phí qui định hoặc cho phép một số đối tượng tự
nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu
nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục
đích đảm bảo cho các hoạt động bảo hiểm xã hội.
1.1.4. Quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Quản lý thu BHXH được hiểu là sự tác động có tổ chức, có tính pháp lý
để điều chỉnh các hoạt động thu. Sự tác động đó được thực hiện bằng hệ thống
pháp luật của Nhà nước và bằng các biện pháp hành chính, tổ chức kinh tế của
các cơ quan chức năng, nhằm đạt được mục tiêu thu của bảo hiểm xã hội.
Quy trình quản lý thu BHXH bao gồm quy trình thu của cơ quan BHXH,
xác nhận chính xác số lao động, số tiền phải thu, số tiền phải nộp, số tiền lãi,
số tiền nợ, số tiền nộp thừa của người sử dụng lao động, nhân thân, thời gian
nộp, mức tiền lương, tiền công nộp bảo hiểm xã hội của người lao động.

Đồng thời xác nhận việc thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội của cơ
quan BHXH đối với đơn vị sử dụng lao động và người tham gia bảo hiểm xã
hội từng thời điểm và theo yêu cầu quản lý. Tình hình chấp hành các nguyên
tắc, quy định của Nhà nước về thu bảo hiểm xã hội và một số nội dung khác.
Tóm lại quản lý thu BHXH là Nhà nước dùng quyền lực của mình
thơng qua các quy định mang tính pháp lý, bắt buộc các bên tham gia bảo
hiểm xã hội bắt buộc phải thực hiện theo đúng quy định. Và cơ quan bảo hiểm
xã hội là chủ thể đại diện Nhà nước sử dụng các biện pháp nghiệp vụ và các
phương pháp đặc thù tác động trực tiếp vào các đối tượng tham gia đóng bảo
hiểm hiểm xã hội để hoàn thành nhiệm vụ.


12

1.2. Mục tiêu, nguyên tắc và vai trò quản lý thu Bảo hiểm xã hội
bắt buộc
1.2.1. Mục tiêu quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Việc quản lý thu BHXH hướng tới 3 mục tiêu chính đó là:
- Đảm bảo bền vững quỹ bảo hiểm xã hội
Ở nước ta hiện nay thì quỹ BHXH được hình thành từ 3 nguồn chủ
yếu: đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và phần hỗ trợ
từ Ngân sách nhà nước. Quỹ dự trữ BHXH là nguồn chi thứ hai trong quỹ
BHXH. Định kỳ hàng tháng, quý, năm cơ quan BHXH giữ hay trích lại một
phần quỹ BHXH của mình để thành lập nên quỹ dự phòng, dự trữ BHXH. Quỹ
này chỉ được sử dụng trong những trường hợp khi nhu cầu chi trả quá lớn dẫn
đến thâm hụt quỹ BHXH như trong lúc đồng tiền mất giá và do hội đồng quản lý
quyết định.
Mục tiêu chính của quản lý thu BHXH là phải đảm bảo bền vững quỹ
BHXH, không để thâm hụt quỹ, đảm bảo chi trả các chế độ BHXH, trợ cấp
BHXH cho người lao động và nguồn chi quản lý BHXH của ngành.

- Gia tăng mức độ hài lòng của đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội
Bên cạnh mục tiêu đảm bảo bền vững quỹ BHXH, thì mục tiêu gia
tăng mức độ hài lịng của đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội là một mục tiêu
quan trọng. Để đạt được mục tiêu này thì ngành BHXH phải hướng tới sự hài
lòng của người dân và cải cách thủ tục hành chính. Để đảm bảo cơng bố, cơng
khai thủ tục hành chính kịp thời cho đối tượng tham gia BHXH tiếp cận, tìm
hiểu, bên cạnh việc cơng khai minh bạch các thủ tục hành chính thơng qua các
hình thức truyền thơng như: niêm yết tại trụ sở cơ quan BHXH, đăng tải trên
cổng thông tin điện tử, cập nhật trên cơ sở dữ liệu quốc gia để người lao động
và người sử dụng lao động có thể tiếp cận, tìm hiểu…để tạo điều kiện thuận
lợi hơn nữa cho đối tượng tham gia, các hình thức niêm yết thủ tục hành
chính cần đa dạng, phong phú và thuận tiện hơn để đáp ứng mục tiêu phục vụ
cho nhiều đối tượng.


13

- Mở rộng diện bao phủ của bảo hiểm xã hội
Có thể nói mở rộng diện bao phủ của bảo hiểm xã hội là mục tiêu quan
trọng nhất của quản lý thu BHXH, vì đảm bảo bền vững quỹ bảo hiểm xã hội,
nhằm hướng tới BHXH toàn dân. Đây là mục tiêu và nhiệm vụ của toàn
ngành BHXH đảm bảo an sinh xã hội cho mọi người dân.
1.2.2. Nguyên tắc quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
- Thứ nhất: Thu đúng, thu đủ, thu kịp thời
Thu đúng là đúng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, đúng mức đóng
và thời gian đóng. Việc thu đúng phụ thuộc vào loại đối tượng, mức tiền
lương, tiền công làm căn cứ đóng BHXH, tính chất hoạt động và loại hình
dồnh nghiệp. Thu đủ là thu đủ số người thuộc diện tham gia đóng BHXH bắt
buộc và đủ số tiền phải đóng theo quy định. Thu kịp thời là kịp thời về thời
gian khi có phát sinh lao động và quan hệ tiền lương giữa các bên.

- Thứ hai: Thu tập trung, thu thống nhất và thu công khai..Cơ chế thu
BHXH được quy định thống nhất, nguồn thu BHXH tập trung quản lý và
được điều tiết ở Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Các doanh nghiệp khi tham gia
BHXH phải công khai minh bạch số lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt
buộc, mức tiền lương tiền công làm căn cứ đóng BHXH. Các doanh nghiệp
này phải chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan BHXH và các cơ quan, ban
ngành liên quan.
- Thứ ba: Thu an toàn và hiệu quả
Luôn luôn thực hiện quản lý chặt chẽ tiền thu BHXH theo chế độ quản
lý tài chính của Nhà nước và sử dụng nguồn thu đúng mục đích quy định.
Thơng qua cơ chế quản lý nghiêm ngặt về thu để tránh lạm dụng, thất thoát và
nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn thu. Phải quản lý quỹ BHXH nghiêm ngặt
và phải đầu tư để đảm bảo an toàn, hiệu quả và tăng trưởng quỹ BHXH.
1.2.3. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Bảo hiểm xã hội thực hiện trên nguyên tắc tương trợ, cộng đồng sâu
sắc, lấy số đơng bù số ít nên khi tham gia, NLĐ được san sẻ rủi ro khi ốm


14

đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc chết.
Quỹ BHXH hiện đang được thực hiện nhằm đạt mục tiêu là một công
quỹ độc lập với ngân sách nhà nước, nhằm đảm bảo về tài chính để chi trả các
chế độ cho NLĐ. Vì thế cơng tác quản lý thu ngày càng trở thành khâu quan
trọng, quyết định đến sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện chính sách.
Quản lý thu là hoạt động thường xuyên và đa dạng của ngành BHXH
nhằm đảm bảo nguồn quỹ tài chính BHXH đạt được tập trung thống nhất:
Thu BHXH là hoạt động của các cơ quan BHXH từ Trung ương đến địa
phương cùng với sự phối hợp của các ban ngành chức năng trên cơ sở quy
định của pháp luật về thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN nhằm tạo

ra nguồn tài chính tập trung từ việc đóng góp của các bên tham gia. Đồng thời
tránh được tình trạng nợ BHXH từ các cơ quan đơn vị, từ người tham gia
BHXH. Qua đó, đảm bảo sự cơng bằng trong việc thực hiện và triển khai
chính sách BHXH, BHYT, BHTN nói chung và giữa những người tham gia
BHXH nói riêng.
Để chính sách BHXH được diễn ra thuận lợi thì cơng tác quản lý thu có
vai trị như một điều kiện cần và đủ trong q trình tạo lập cùng thực hiện
chính sách BHXH: Bởi đây là đầu vào, là nguồn hình thành cơ bản nhất trong
quá trình tạo lập quỹ BHXH. Đồng thời đây cũng là một khâu bắt buộc đối
với người tham gia BHXH thực hiện nghĩa vụ của mình. Do vậy cơng tác
quản lý thu là một cơng việc địi hỏi độ chính xác cao, thực hiện thường
xuyên, liên tục, kéo dài trong nhiều năm và có sự biến động về mức đóng
cũng như số người tham gia.
Cơng tác quản lý thu vừa đảm bảo cho quỹ BHXH được tập trung về một
mối, vừa đóng vai trị như một cơng cụ thanh kiểm tra số lượng người tham gia
BHXH biến đổi ở từng khối lao động, cơ quan, đơn vị ở từng địa phương hoặc
trên phạm vi tồn quốc. Bởi cơng tác quản lý thu cũng đòi hỏi phải được tổ chức
tập trung thống nhất có sự ràng buộc chặt chẽ từ trên xuống dưới, đảm bảo an
toàn tuyệt đối về tài chính, đảm bảo độ chính xác trong ghi chép kết quả đóng


15

BHXH của từng cơ quan đơn vị cũng như của từng NLĐ. Hơn nữa, hoạt động
thu BHXH là hoạt động liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của cả một đời
người và có tính kế thừa, số thu BHXH một phần dựa trên số lượng người tham
BHXH để tạo lập lên quỹ BHXH, cho nên nghiệp vụ của công tác thu BHXH
có một vai trị hết sức quan trọng và rất cần thiết trong thực hiện chính sách
BHXH. Bởi đây là khâu đầu tiên giúp cho chính sách BHXH thực hiện được
các chức năng cũng như bản chất của mình.

Hoạt động của cơng tác thu ở hiện tại ảnh hưởng trực tiếp đến cơng tác
chi và q trình thực hiện chính sách BHXH trong tương lai. Do BHXH cũng
như các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng có
hưởng BHXH đã đặt ra yêu cầu quy định đối với công tác thu nộp BHXH.
Nếu khơng thu được BHXH thì quỹ BHXH khơng có nguồn để chi trả cho
các chế độ BHXH cho NLĐ. Vậy hoạt động thu BHXH ảnh hưởng trực tiếp
đến công tác chi và q trình thực hiện chính sách BHXH. Do đó, thực hiện
cơng tác thu BHXH đóng một vai trị quyết định, then chốt trong q trình
đảm bảo ổn định cho cuộc sống của NLĐ cũng như các đơn vị doanh nghiệp
được hoạt động bình thường.
1.3. Nội dung quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.3.1. Xác định đối tượng và mức thu
Thực hiện Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014 và Quyết
định số 95/QĐ-BHXH của Bảo hiểm xã hội Việt Nam ngày 14/4/2017 quy
định đối tượng tham gia BHXH bắt buộc như sau: Người lao động là công
dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bao gồm:
(1)

Người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời

hạn, HĐLĐ theo mùa vụ hoặc theo một cơng việc nhất định có thời hạn từ đủ
03 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả HĐLĐ được ký kết giữa đơn vị với người
đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về
lao động; (2) Người làm việc theo HĐLĐ có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới
03 tháng (thực hiện từ ngày 01/01/2018); (3) Cán bộ, công chức, viên chức