Phát triển tư duy học sinh THPT miền núi khi dạy các khái niệm vật lý về chương Từ trường

C H Ữ VIẾ T TẮ T DÙ N G TR ON G L UẬ N VĂ N


ĐC Đối ch ứ n g
TN Th ự c n g h i ệm
T.N Th ự c n g h i ệm
TN SP Th ự c n g h i ệm sƣ ph ạ m
GV Gi á o v i ê n
H S H ọc si n h
N C N a m ch â m
V D V í dụ
SGK Sá ch g i á o k h oa
TH PT Tr u n g h ọc ph ổ t h ôn g
TH CS Tr u n g h ọc cơ sở
B CH B a n ch ấ p h à n h
B CH TƢ B a n ch ấ p h à n h t r un g ƣ ơn g
PPD H Ph ƣ ơn g ph á p dạ y h ọc
ĐH SP Đạ i h ọc sƣ ph ạ m
ĐH SPH N Đạ i h ọc sƣ ph ạ m H à n ội

MỤ C L Ụ C
Tr an g
Mở đ ầu 1
I . L ý do ch ọn đề t à i 1
I I . M ụ c đ í ch n g hi ê n cứ u 2
I I I . Đối t ƣ ợn g n g hi ê n cứ u 3
I V . Gi ả t hu y ế t kh oa h ọc 3
V . N hi ệm v ụ n ghi ê n cứ u 3
V I . Ph ƣ ơn g ph á p n g h i ê n cứ u 3
V I I . Ý n g h ĩa k h oa h ọc v à đ ốn g g óp củ a đề t à i 3
V I I I . Cấ u t r ú c củ a đề t à i 4
Ch ƣ ơn g I : Cơ s ở l ý l u ận ch u n g 5
1. 1. L ý l u ận t ổ ch ứ c h o ạt đ ộn g d ay h ọ c 5
1 .1 .1 . Qu á t r ìn h n h ậ n t h ứ c v à sự l ĩn h h ội ki ến t h ứ c 5
1 . 1 . 2 . B ả n c h ấ t c ủ a h ọ c v à c h ứ c nă n g c ủ a d ạ y t r o n g h ệ t ƣ ơ n g t á c d ạ y h ọ c . 6
1 .1 .3 . L u ận đi ể m ph ƣ ơng ph á p dạ y h ọc k h oa h ọc t h e o m ụ c t i ê u đổi
m ới n h ằm ph á t t ri ển h oạ t độn g n h ậ n t h ứ c t ích cự c , t ự ch ủ sá n g t ạ o v à tƣ
du y k h oa h ọc củ a H S . 8
1 .1 .3 .1 .V ai t r ò qu a n t r ọn g củ a sự dạ y l à t h ự c h i ệ n vi ệ c t ổ
ch ứ c, k i ểm t r a , đị nh h ƣ ớn g h ữu hi ệu h oạ t độn g h ọ c.

9

1 .1 .3 .2 . Sự cầ n t h i ết t ổ ch ứ c t ìn h h u ốn g v ấ n đề t r on g dạ y h ọ c 9
1 .1 .3 .3 . Sự cầ n t hi ế t sử dụ n g n h ữ ng qu a n ni ệm v ốn có củ a
h ọc si n h t r on g vi ệ c t ổ ch ứ c t ìn h h u ốn g v à đị n h h ƣ ớng h à nh độn g g i ải
qu y ế t v ấ n đề củ a h ọc si n h t r on g qu á t r ìn h x â y dự n g ki ế n th ứ c m ới 10
1 .1 .3 .4 . Sự cầ n t h i ế t ph á t h u y tá c dụ n g sự t r a o đ ổi v à t r a nh

l u ậ n củ a h ọc si n h t r on g qu á t r ìn h ch i ếm l ĩn h t ri t h ứ c 10


1 .1 .3 .5 . Sự cầ n t hi ế t t ổ ch ứ c t i ến t r ìn h dạ y h ọc ph ỏn g t h e o
t i ế n t r ìn h n ghi ê n cứ u x â y dự n g , bả o v ệ t r i t h ứ c k h oa h ọc 11
1. 2. Cơ sở l ý l u ận củ a v i ệ c p h át t r i ển tƣ d u y 14
1 .2 .1 . K h ái ni ệm tƣ du y 14
1 .2 .2 . Đặ c đi ể m củ a qu á t r ìn h tƣ du y 15
1 .2 .3 . Cá c g i ai đoạ n củ a m ột qu á t r ìn h tƣ du y 16
1 .2 .4 . Cá c t h a o t á c t r í t u ệ t r on g qu á t r ìn h tƣ du y 17
1 .2 .5 . Cá c l oạ i tƣ du y 19
1 .2 .5 .1 . Tƣ du y k i nh n g hi ệ m 19
1 .2 .5 .2 . Tƣ du y l í l u ận 19
1 .2 .5 .3 . Tƣ du y l ôg íc 20
1 .2 .5 .4 . Tƣ du y v ậ t l ý 21
1 .2 .6 . Cá c bi ệ n ph á p ph á t t r i ể n tƣ du y 24
1 .2 .6 .1 . Tạ o n h u cầ u h ứ n g t hú , k ích t h ích t ín h t ò m ò, h a m
hi ể u bi ế t củ a H S 24
1 .2 .6 .2 . Tậ p dƣ ợt để H S g i ải qu y ế t v ấn đề n h ậ n t h ứ c t h e o
ph ƣ ơn g ph á p n h ậ n t h ứ c củ a v ậ t l ý 28
1 .2 .6 .3 . L à m bộc l ộ qu a n n i ệm sẵ n có củ a H S 28
1 . 2 . 6 . 4 . X â y d ự n g m ộ t l ô g í c n ộ i d u n g p h ù h ợ p v ớ i đ ố i t ƣ ợ n g h ọ c s i n h 2 9
1 .2 .6 .5 . Rè n l u y ệ n ch o H S k ĩ nă n g t h ự c h i ệ n cá c t h a o t á c tƣ d u y 2 9
1 .2 .6 .6 . Rè n l u yệ n n g ôn n g ữ ch o H S 30
1 .2 .7 . Đặ c đi ể m t ƣ du y củ a H S m i ền n úi 31
1 .2 .7 .1 . N h ữn g yế u t ố ản h hƣ ởn g t ới sự ph á t t ri ể n tƣ du y củ a
H S dâ n t ộ c m i ề n n úi 31
1 .2 .7 .2 . Đặ c đi ể m t ƣ du y củ a H S m i ền n úi 32
1. 3. K h ái n i ệm v ật l ý v à t h ự c t r ạn g d ay - h ọc cá c kh ái n i ệm v ật l ý ở
t r ƣ ờn g TH P T m i ền n ú i h i ện n ay 32

1 .3 .1 . K h ái ni ệm v ậ t l í 32
1 .3 .1 .1 . K h ái ni ệm v ậ t l ý 32
1 .3 .1 .2 . Cá c l oạ i kh ái ni ệ m vậ t l ý 33
1 .3 .1 .3 . Đặ c đi ể m củ a k h ái ni ệ m v ật l ý 34
1 .3 .1 .4 . Cá c g i ai đoạ n đi ể n h ìn h củ a qu á t r ìn h h ìn h t h àn h
n h ữ n g kh ái ni ệ m về đạ i l ƣ ợng v ậ t l ý 36
1 .3 .2 . Th ự c t r ạ n g dạ y - h ọc cá c k h ái ni ệm v ậ t l ý ở t rƣ ờng TH PT
mi ề n núi hi ện n a y 41
1 .3 .2 .1 . V ề cơ sở v ậ t ch ấ t ph ụ c v ụ dạ y h ọ c 41
1 .3 .2 .2 . T ìn h h ìn h dạ y - h ọ c 41
K ết l u ận ch ƣ ơn g I 42
Ch ƣ ơn g I I : Ph át t r i ển tƣ d u y h ọc si n h TH P T m i ền nú i t h ôn g q u a v i ệ c
d ạy c ác kh ái n i ệm v ật l í củ a chƣ ơn g “ Từ t r ƣ ờn g ” v à “C ảm ứ n g đ i ện
t ừ ” ( V ật l ý 1 1- B an cơ b ản ) 43
2. 1. Sơ đ ồ cấu t r ú c cá c b ƣ ớ c h ì n h t h àn h kh ái n i ệm v ật l ý b ằn g q u an
sát v à t h ự c n gh i ệm 43
2.2. H ì nh th ành kh ái ni ệm v ật l ý ph ù h ợp vơí các giai đ oạn củ a q u á
t r ình tƣ duy 43
2 .2 .1 . Tạ o t ìn h h u ốn g c ó v ấ n đề 43
2 .2 .2 . K ích t h ích , l à m bộc l ộ qu a n n i ệ m sẵ n có củ a H S 44
2 .2 .3 . T ổ ch ứ c ch o H S t h a m gi a gi ải qu y ết v ấ n đề 45
2 .2 .4 . D ù ng m ô h ìn h h oặ c t h í n g hi ệm ả o để mi n h h oạ , ứ n g dụ n g
k h ái ni ệ m v à o t h ự c t i ễ n 47
2. 3. R èn l u y ện t h ao t ác t r í t u ệ 48
2. 4. R èn l u y ện n gôn n gữ v ật l ý ch o H S 50
2. 5. Tì m h i ểu t h ự c t ế gi ản g d ạy 52

2. 6. Th i ết k ế p h ƣ ơn g án d ạy h ọc cụ t h ể m ột số b ài củ a chƣ ơn g “Từ
t r ƣ ờn g” v à “C ảm ứ n g đ i ện t ừ ” ( V ật l ý 11 – Ban cơ b ản ) n h ằm ph át
t r i ển t ƣ d u y h ọc si n h TH P T m i ền n ú i 52
2 .6 .1 . Cấ u t r ú c v à đặ c đi ể m ki ến t h ứ c ch ƣ ơn g “Từ t rƣ ờn g ” v à
“Cả m ứ n g đi ệ n t ừ ” 52
2 .6 .2 . Th i ế t kế ph ƣ ơn g á n dạ y h ọc cụ t h ể m ột số bà i củ a chƣ ơn g
“Từ t rƣ ơn g ” v à ch ƣ ơn g “Cả m ứ n g đi ện t ừ ” th e o h ƣ ớn g ph á t t ri ể n tƣ du y
h ọc si n h TH PT m i ề n n úi 57
K ết l u ận ch ƣ ơn g I I 10 0
Ch ƣ ơn g I I I : Th ự c n gh i ệm sƣ p h ạm 10 1
3. 1. Mụ c đ í ch v à n h i ệm v ụ củ a t h ự c n gh i ệm sƣ p h ạm 10 1
3 .1 .1 . M ụ c đ í ch củ a TN SP 10 1
3 .1 .2 . N hi ệm v ụ củ a TN SP 10 1
3. 2. Đối t ƣ ợn g v à p h ƣ ơn g p h áp t h ự c n gh i ệm 10 1
3 .2 .1 . Đối t ƣ ợn g củ a TN S P 10 1
3 .2 .2 . K h ốn g ch ế n h ữ n g ản h hƣ ởng t ới kế t qu ả TN SP 10 1
3 .2 .3 . Ph ƣ ơn g ph á p TN S P 10 2
3. 3. Ph ƣ ơn g p h áp đ án h gi á k ết q u ả TN S P 10 3
3 .3 .1 . Că n cứ để đá n h g i á 10 3
3 .3 .2 . Đá n h g i á , x ế p l oại 10 3
3. 4. Cá c gi ai đ o ạn T NS P 10 4
3 .4 .1 . C ôn g t á c ch u ẩ n bị ch o TN S P 10 4
3 .4 .1 .1 . Ch ọn l ớp TN v à l ớp ĐC 10 4
3 .4 .1 .2 . Ch ọn cá c bà i TN 10 4
3 .4 .1 .3 . Cá c GV cộn g t á c TN S P 10 4
3 .4 .1 .4 . L ị ch l ê n l ớp 10 4
3 .4 .2 . K ế t qu ả v à x ử l ý k ế t qu ả TN SP 10 5