sang kien king nghiem mon sinh hoc 9

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ph¬ng ph¸p ph¸t vÊn c©u hái trong dạy học đặt và giảI quyết vấn đề N¨m häc: 2008 – 2009 A. đặt vấn đề: 1. C¬ së ph¸t minh s¸ng kiÕn * Vấn đề thay SGK và đổi mới phơng pháp dạy học có thể khẳng định cã kh¸ nhiÒu gi¸o viªn cßn rÊt lóng tóng trong viÖc tæ chøc d¹y häc. C¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc kh¸ phæ biÕn hiÖn nay lµ: + Hình thức 1: Lối dạy thông báo giải thích, lối học thụ động sách vở. + H×nh thøc 2: Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu tham kh¶o SGK yªu cÇu häc sinh th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c©u hái lÖnh SGK hoÆc qua phiÕu häc tập do giáo viên đã chuẩn bị sẵn. Ta thấy ở hình thức 2 đã thể hiện đổi mới phơng pháp dạy học, học sinh học tích cực chủ động. Song thực tế hình thức này còn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. + Thø nhÊt: Khã thùc hiÖn v× dung lîng c¸c bµi trong SGK qu¸ nÆng, líp học quá đông, sự cồng kềnh về bàn ghế… + Thứ hai: Trình độ và ý thức của học sinh cha động đều, dẫn đến không ít học sinh ỉ nại thụ động, thụ hởng ( khi giáo viên cho điểm chung cả nhóm). + Thø ba: C¸c c©u hái lÖnh SGK khã nhiÒu c©u chØ cã tÝnh cñng cè kiÕn thức của từng phần học, những vấn đề cần đợc rút ra qua phần học,đó là những yªu cÇu vÒ liªn hÖ, so s¸nh, vËn dông, nhËn xÐt… + Thø t: Kh¶ n¨ng vËn dông cña häc sinh khi lµm bµi kiÓm tra rÊt yÕu. Víi néi dung cña tõng phÇn lôc, bµi häc kh«ng chØ chãi gän gi¶i quyÕt b»ng hình thức tổ chức hoạt động nhóm thảo luận câu hỏi lệnh SGK. Gây ra sự thiếu sinh động trong dạy học, học sinh khó định hình về nhiệm vụ của mình, khá nhiều học sinh ỉ nại, thu động, thụ hởng. - Vấn đề đặt ra ở sáng kiến này là làm thế nào để khắc phục những khó khăn trên để nâng cao chất lợng dạy và học.. 2. Phạm vi của đối tợng, mục đích của sáng kiến. - Ph¹m vi: S¸ng kiÕn nµy cã thÓ ¸p dông d¹y cho tÊt c¶ c¸c bµi sinh häc THCS. - Đối tợng: áp dụng dạy học cho tất cả các đối tợng học sinh, đặc biệt có tác dụng rất tốt đối với học sinh yếu và học sinh khá, giỏi. - Mục đích: Khắc phục những khó khăn đã nêu, nâng cao chất lợng dạy - học. B. Néi dung cña s¸ng kiÕn. I: Néi dung:.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 1. C¬ së lÝ luËn khoa häc cña s¸ng kiÕn. - Ta biết mục tiêu của GD - ĐT là đào tạo học sinh thành những con ngời năng động, độc lập sáng tạo, để tiếp thu đợc tri thức khoa học kĩ thuật hiện đại. Từ đó biết vận dụng vào thực tiễn cho những vấn đề trong cuộc sống bản thân và x· héi. - Về t tởng cơ bản của việc đổi mới phơng pháp dạy học là tích cực hoạt động học tập của học sinh theo hớng tổ chức cho học sinh đợc tự lực, chủ động chiếm lĩnh tri thức khoa học. Trong đổi mới phơng pháp phải có sự hợp tác của thầy và trò, có sự phối hợp hoạt động dạy với hoạt động học. - Xã hội hiện đại phát triển nhanh, đất nớc trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hóa đòi hỏi 1 lớp ngời đủ sức giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn phát triển của cá nhân, gia đình và công đồng. Năng lực này cần đợc trang bÞ ngay trong nhµ trêng. - VËy c¬ së lÝ luËn cña s¸ng kiÕn nµy lµ dùa vµo môc tiªu cña GD - §T, quan điểm đổi mới phơng pháp dạy học, yêu cầu của xã hội và tình hình thực tế d¹y häc m«n sinh häc THCS hiÖn nay. - Vấn đề đặt ra ở sáng kiến này là dạy học theo phơng pháp mới phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh bằng phơng pháp phát vấn câu hỏi trong dạy học đặt và giải quyết vấn đề. - T¹i sao t«i l¹i dïng thuËt ng÷: “ Ph¬ng ph¸p ph¸t vÊn c©u hái” mµ kh«ng dùng thuật ngữ: Nêu vấn đề, đặt vấn đề…Hàm chứa ở đây là sự đối thoại gợi mở trong phát vấn câu hỏi từ giáo viên đến học sinh và ngợc lại từ học sinh. đến giáo viên hoặc từ học sinh đến học sinh. 2. §èi tîng phôc vô quy tr×nh nghiªn cøu, x©y dùng s¸ng kiÕn. M«n sinh häc 9 vµ toµn bé ch¬ng tr×nh sinh häc THCS. §èi tîng häc sinh Giái, Kh¸,Trung b×nh, YÕu 3. Néi dung gi¶i ph¸p s¸ng t¹o, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¸t minh s¸ng kiÕn. a. Néi dung gi¶i ph¸p s¸ng t¹o. - Một trong những biện pháp tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh là đặt câu hỏi gợi mở. Câu hỏi gợi mở thờng là một hệ thống các câu hỏi ở các mức độ khác nhau. - Các câu hỏi gợi mở phải đạt đợc các yêu cầu sau: + Thứ nhất: Giúp học sinh đạt đợc mục tiêu chung của bài học, sát với nội dung cña bµI häc. + Thứ hai: Câu hỏi không quá rễ để học sinh không phải t duy và không quá khó để đa số học sinh để có thể trả lời đợc..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> +Thø ba: C©u hái ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn gi¶ng d¹y. - Việc đặt câu hỏi nhằm phát triển t duy học sinh trong giờ học chỉ có thể có hiệu quả khi hệ thống các câu hỏi phù hợp với điều kiện dạy học, với trình độ và đối tợng học sinh. Từ đó các em mới đạt đợc. Muốn vậy đòi hỏi ngời giáo viên phải chuẩn bị một cách chu đáo từ việc xác định vấn đề thảo luận, thiết kế hệ thống câu hỏi đến việc tổ chức thảo luận, cách đa ra câu hỏi , lắng nghe c©u tr¶ lêi cña häc sinh. C¸c vÝ dô minh ho¹ VÝ dô 1: Bµi 17 tiÕt 17: mèi quan hÖ gi÷a gen vµ ARN I. ARN. * ë phÇn nµy nÕu gi¸o viªn chØ yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu th«ng tin SGK, quan s¸t h×nh vµ yªu cÇu häc sinh th¶o luËn nhãm tr¶ lêi c©u hái lÖnh SGK. Quan s¸t h×nh 17.1 vµ so s¸nh cÊu t¹o cña ARN vµ ADN th«ng qua b¶ng sau: §Æc ®iÓm ARN AND Số mạch đơn Các loại đơn phân - Thø nhÊt ta thÊy c©u hái lÖnh SGK mặc dù chứa đựng một nhiệm vụ học sinh cần giải quyết. Những nhiệm vụ cần giải quyết này phải đợc rút ra qua nội dung phần học, liên hệ để so sánh, có tính củng cố xâu chuỗi kiến thức. Do vËy häc sinh rÊt mÊt thêi gian vµo viÖc nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t h×nh råi liên hệ bài học trớc để so sánh. Khi đã ra đợc kết luận hoàn thành bảng. §Æc ®iÓm Số mạch đơn Các loại đơn phân. ARN 1 m¹ch A, G, X, U. AND 2 m¹ch A, G, X, T. Mặc dù vậy, nội dung của phần học này vẫn cha đợc làm sáng tỏ, đặc biệt víi häc sinh yÕu vµ häc sinh trung b×nh rÊt khã kh¨n khi lµm bµi kiÓm tra. §Ó đạt đợc nội dung của phần học, tránh mất thời gian việc giáo viên áp dụng lối dạy thông báo giải thích là đơng nhiên. ở đây ta thấy sự khập khiễng giữa phơng ph¸p míi vµ lèi d¹y cò ®ang chång chÐo ®an xen. * Vấn đề nảy sinh ở sáng kiến này: - Giáo viên nêu ra tình huống có vấn đề chứa đựng một nhiệm vụ cần giải quyÕt tríc khi th¶o luËn c©u hái lÖnh SGK. ? Các em hãy nêu đặc điểm cấu tạo hoá học của ARN? ? Cã mÊy lo¹i ARN , chøc n¨ng cña tõng lo¹i lµ g×? - Học sinh độc lập nghiên cứu thông tin SGK, t duy – quan sát hình 17.1 - Giáo viên yêu cầu một vài học sinh trả lời, đây là cơ hội để học sinh yếu và häc sinh trung b×nh tham gia tÝch cùc. Lóc nµy gi¸o viªn sö dông ph¬ng ph¸p ph¸t vÊn c©u hái. 1. CÊu t¹o ARN. ? ARN cÊu t¹o bëi c¸c nguyªn tè ho¸ häc nµo? ? ARN có thuộc loại đại phân tử không? so với AND thì sao?.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> ? ARN là 1 chuỗi xoắn đơn hay chuỗi xoắn kép? Cấu tạo theo nguyên tắc nào? gồm những đơn phân nào? Qua phần phát vấn câu hỏi gợi mở học sinh sẽ trả lời đợc đặ điểm cấu tạo ho¸ häc cña ARN. 2. C¸c lo¹i ARN vµ chøc n¨ng cña nã. ? m ARN gäi lµ g× cã vai trß g×? ? t ARN gäi lµ g× cã vai trß g×? ? r ARN gäi lµ g× cã vai trß g×? Qua đó học sinh sẽ trả lời đợc câu hỏi có mấy loại ARN, chức năng của tõng lo¹i lµ g×. ë ph¬ng ph¸p nµy gi¸o viªn võa ph¸t vÊn c©u hái – häc sinh tr¶ lời giáo viên nhận xét thấy đúng kết hợp ghi bảng. Sẽ hoàn thành nội dung của phÇn häc, gióp häc sinh lµm bµi kiÓm tra tèt h¬n, thuËn tiÖn cho phÇn th¶o luËn nhóm, học sinh đều chủ động tích cực. - ViÖc yªu cÇu häc sinh th¶o luËn c©u hái lÖnh SGK kh«ng cßn gÆp khã kh¨n vÒ thêi gian, chØ cÇn thêi gian kh«ng qu¸ 2 phót häc sinh sÏ hoµn thµnh. Qua đó học sinh vừa nắm đợc nội dung của phần học, liên hệ và so sánh đợc. - Nãi vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng cã sù chång chÐo, ®an xen gi÷a ph¬ng ph¸p míi vµ lèi d¹y cò. ë ®©y lµ sù phèi hîp ph¬ng ph¸p d¹y häc b»ng ho¹t động nhóm và dạy học đặt và giải quyết vấn đề có sự sử dụng phơng pháp phát vÊn c©u hái gîi më. VÝ dô 2: Bµi 24, tiÕt 25: §ét biÕn sè lîng nhiÔm s¾c thÓ (tiÕp theo). III: ThÓ tam béi. - ë môc nµy chØ cho häc sinh th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái lÖnh SGK. VËy sẽ không phát triển đợc t duy lí luận của học sinh. - §Ó ph¸t triÓn t duy lÝ luËn cña häc sinh, më réng vµ kh¾c s©u kiÕn thøc, đặc biệt trong công tác bồi dỡng học sinh giỏi đòi hỏi giáo viên cần chú ý hơn gi¸o viªn cã thÓ ph¸t vÊn c¸c c©u hái nh:. C©u 1: ? Do ®©u ë thÓ ®a béi kÝch thíc cña c¸c tÕ bµo vµ c¬ quan t¨ng? Yêu cầu đối tợng học sinh giỏi trả lời. (Do sự tăng gấp bội số lợng NST, ADN trong tế bào đã dẫn đến tăng cờng trao đổi chất, làm tăng kích thớc tế bào, cơ quan) Câu 2: ? Sự tăng cờng độ trao đổi chất ở thể đa bội có ý nghĩa gì đối với b¶n th©n sinh vËt?.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Yªu cÇu häc sinh kh¸ - giái tr¶ lêi. (Tăng sức chống chịu của cơ thể đa bội đối với các điều kiện không thuận lîi cña m«i trêng) VÝ dô 3: Bµi 32, tiÕt 33: C«ng nghÖ gen I. Kh¸i qu¸t kÜ thuËt gen vµ c«ng nghÖ gen.. - ở mục này ngoài các câu hỏi nêu ra tình huống có vấn đề chứa đựng một nhiÖm vô häc sinh cÇn gi¶i quyÕt nh lÖnh SGK vµ c¸c c©u hái nh: ? KÜ thuËt gen lµ g×? ? T¹o ADN t¸i tæ hîp nh thÕ nµo? - Giáo viên có thể dùng phơng pháp phát vấn câu hỏi để phát triển khả năng t duy lí luận của học sinh sau phần học. Sử dụng các câu hỏi đối thoại trực tiếp ở các mức độ khác nhau, có thể từ nhận biết đến thông hiểu hoặc ngợc lại tuỳ thuộc vào từng đối tợng học sinh. Câu 1: ? Khi vào tế bào động vật, thực vật, nấm men và vào tế bào vi khuẩn ADN tái tổ hợp hoạt động, tồn tại nh thế nào và có vai trò gì? C©u 2: ? V× sao ADN t¸i tæ hîp cã vai trß chØ huy tæng hîp Pr«tªin qua c¸c thÕ hÖ tÕ bµo? (- AND tái tổ hợp khi vào tế bào động vật, thực vật và nấm men, đợc gắn vào NST của tế bào nhận, tự nhân đôi, truyền qua các thế hệ tế bào tiếp theo qua cơ chế phân bào, chỉ huy tổng hợp prôtêin đã mã hoá trong đoạn đó. - ADN t¸i tæ hîp vµo tÕ bµo vi khuÈn, ®o¹n ADN cña tÕ bµo cho c¬ thÓ tån tại cùng với thể truyền độc lập với NST của tế bào nhận nhng vẫn có khả năng tự. nhân đôi và chỉ huy tổng hợp Pôtêin tơng ứng). - Vấn đề ở đây câu hỏi trên sử dụng phù hợp cho đối tợng nào, lớp nào. C¸ch sö dông 2 c©u hái trªn: + ở lớp A - đối tợng học sinh khá, giỏi ta dùng câu hỏi 2, tình huống học sinh không trả lời đợc giáo viên gợi mở bằng câu hỏi 1. + ở lớp C – B đối tợng học sinh yếu, trung bình ta dùng câu hỏi 1, rồi đến c©u hái 2. * Qua việc phát vấn câu hỏi gợi mở, sử dụng câu hỏi phù hợp đối tợng học sinh, sẽ phát huy đợc tính tích cực học tập của học sinh, nhằm nâng cao chất lợng học sinh yếu và học sinh trung bình và bồi dỡng học sinh khá - học sinh giái. b. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. - §iÒu tra c¬ b¶n: + KÕt qu¶ vµ t×nh h×nh häc tËp cña häc sinh + §iÒu kiÖn gi¶ng d¹y cña häc sinh - Tích cực dự giờ của đồng nghiệp..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Tham khảo các tài liệu: Sách để học tốt, tài liệu bồi dỡng thờng xuyên chu k× III. - Tæ chøc d¹y thÝ ®iÓm. - Héi th¶o. - KiÓm tra kÕt qu¶ gi¶ng d¹y. - §iÓm mÊu chèt cã thÓ nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t lµ ngêi gi¸o viªn ph¶i cã t©m vµ cã tÇm. II: øng dông vµo thùc tiÔn gi¶ng d¹y. 1. Qu¸ tr×nh ¸p dông cña b¶n th©n. ¸p dông 100% sè bµi häc sinh THCS. 2. HiÖu qu¶ khi ¸p dông. - Phát triển t duy lí luận của học sinh đặc biệt trong công tác bồi dỡng học sinh giái vµ n©ng cao chÊt lîng häc sinh yÕu.. - T¨ng kh¶ n¨ng khi tr×nh bµy khi lµm bµi kiÓm tra cña häc sinh. - 100% häc sinh hiÓu bµi bµi vµ tÝch cùc tham gia. 3. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. - Sử dụng phơng pháp phát vấn câu hỏi phải phù hợp với đối tợng học sinh. - ChuÈn bÞ mét hÖ thèng c©u hái cã tÝnh l«gic - Khi sử dụng câu hỏi ở mức độ đòi hỏi có sự t duy cao có thể vợt quá khả năng của học sinh, giáo viên phải chuẩn bị các câu hỏi gợi mở ở mức độ thấp h¬n, tr¸nh viÖc gi¸o viªn nªu ra gi¸o viªn tù tr¶ lêi sÏ ph¶n t¸c dông. - Giáo viên có thể đặt ra đợc các tình huống, những thắc mắc của học sinh. C. KÕt luËn 1. Khẳng định: S¸ng kiÕn cã tÝnh kh¶ thi cao Nâng cao đợc chất lợng dạy và học, đặc biệt nâng cao đợc chất lợng đại trµ 2. Những tài liệu tham khảo để xây dựng sáng kiến. - S¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn sinh häc THCS - Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn chu k× III. - Tài liệu đổi mới phơng pháp dạy học - Sách để học tốt 6,7,8,9.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Các kinh nghiệm của đồng nghiệp. 3. KÕt qu¶ gi¶ng d¹y bé m«n Sinh häc 9 n¨m häc 2008 – 2009. STT. Líp. SÜ sè. 1 2 3 4. 9A 9B 9C C¶ khèi. 26 31 30 87. XÐt duyÖt cña Héi §ång nghiÖm thu s¸ng kiÕn. Giái T/S 19 01 4 24. Kh¸ % 73,1 3,2 13,3 27,6. T/S 7 20 21 48. % 26,9 64,5 70 55,2. Trung b×nh T/S % 10 5 15. 32,3 16,7 12. Nh©n §¹o, ngµy……th¸ng…..n¨m 2009 Ngêi viÕt s¸ng kiÕn. NguyÔn Anh TuÊn.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> * Líp 9A: + Giái: 19 em = 73,1% + Kh¸: 7 em = 26,9% * Líp 9B: + Giái 1 em = 3,2% + Kh¸: 20 em = 64,5% + TB: 10 em = 32,3% * Líp 9C: + Giái: 4 em = 13,3% + Kh¸: 21 em = 70% + TB: 50 em = 16,7% * C¶ khèi: + Giái 24 em = 27,6% + Kh¸: 48 em = 55,2% + TB: 15 em = 17,2% …………ngµy………….th¸ng……n¨m 2009 Ngêi viÕt s¸ng kiÕn. NguyÔn Anh TuÊn. Phßng Gi¸o Dôc §µo T¹o s«ng l« Trờng THCS nhân đạo. .

<span class='text_page_counter'>(9)</span> S¸ng kiÕn Ph¬ng ph¸p båi dìng häc sinh giái m«n lÞch sö THCS Hä vµ tªn: §ç ThÞ Kim Gi¸o viªn: Trêng THCS Nh©n §¹o Tæ: Khoa häc x· héi N¨m häc: 2008 - 2009.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>