SKKN vận dụng kĩ thuật khăn trải bàn vào dạy học môn lịch sử lớp 7 nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn ở trường THCS thiệu tâm, thiệu hoá

Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những yêu cầu quan trọng của
việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo hiện nay. Các mơn học nói
chung, mơn Lịch sử nói riêng, cũng cần phải đổi mới phương pháp dạy học để
nâng cao chất lượng dạy học ở trường phổ thông, đáp ứng yêu cầu mới của
ngành giáo dục và xã hội.
Muốn vậy, giáo viên phải vận dụng tốt các phương pháp và kỹ thuật dạy học
tích cực để phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo, đồng thời
giúp học sinh nắm chắc được vấn đề cơ bản, hình thành thế giới quan khoa học,
giáo dục nhân cách và rèn luyện các kỹ năng sống.
Qua nghiên cứu, tơi nhận thấy có nhiều kỹ thuật dạy học tích cực, giáo viên
có thể sử dụng vào dạy học mơn Lịch sử: Kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật giao
nhiệm vụ, kỹ thuật đưa ra tình huống có vấn đề, kỹ thuật đặt câu hỏi, kỹ thuật
khăn trải bàn,...
Kĩ thuật “khăn trải bàn” là một trong những kĩ thuật mới áp dụng trong dạy
học hiện đại, đáp ứng được một phần nhu cầu đổi mới phương pháp dạy - học
trong trường THCS, phù hợp với nguyện vọng của người học và yêu cầu của
xã hội. Nếu sử dụng tốt kĩ thuật này sẽ phát huy tối đa hiểu biết của mỗi cá nhân
để cùng xây dựng nên trí tuệ nhóm, trí tuệ tập thể đồng thời học sinh sẽ có sự
tương tác trao đổi lẫn nhau hình thành kĩ năng họat động nhóm- một trong
những kĩ năng cần thiết trong xã hội hiện đại ngày nay.
Nhiều giáo viên hiểu được tầm quan trọng và lợi ích của việc sử dụng
các kĩ thuật mới vào quá trình dạy học trong đó có kĩ thuật “khăn trải bàn”, đã
khơng ngừng trăn trở, tìm tịi những cách dạy mới nhằm nâng cao chất lượng
dạy - học, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, thực tế
cho thấy nhiều thầy cô trong trường THCS Thiệu Tâm cũng như trong tồn
huyện cịn khá lúng túng trong việc vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực, trong
đó có Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn dẫn đến kết quả học tập bộ mơn lịch sử của
học sinh cịn tương đối thấp.
Chính vì vậy, với cương vị là Phó hiệu trưởng phụ trách chính về chun

mơn, trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử ở khối 7 của nhà trường trong 2 năm
học qua và bồi dưỡng đội tuyển HSG cấp tỉnh, qua kinh nghiệm giảng dạy của
bản thân, với mong muốn góp một phần nhỏ cơng sức của mình vào việc nâng
cao chất lượng học tập lịch sử trong trường THCS Thiệu Tâm nói riêng cũng
như trong tồn huyện nói chung, tơi đã mạnh dạn chọn nội dung "Vận dụng kĩ
thuật khăn trải bàn vào dạy học môn Lịch sử lớp 7 nhằm nâng cao chất lượng
học tập bộ mơn ở trường THCS Thiệu Tâm, Thiệu Hố" làm đề tài nghiên cứu
và áp dụng vào thực tiễn dạy học ở trường THCS Thiệu Tâm năm học 20202021.
1.2.Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài khơng chỉ nhằm khẳng định vai trò quan
trọng của việc vận dụng Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn trong bộ môn Lịch sử
1


lớp 7, mà trên cơ sở đó, đề tài đưa ra một số giải pháp cơ bản để giáo viên dạy
bộ môn lịch sử trong trường và trong huyện Thiệu Hóa cùng tham khảo, áp dụng
vào dạy học để những giờ học lịch sử trở nên sinh động, hấp dẫn, thu hút sự chú
ý, gây hứng thú học tập bộ mơn ở các em học sinh. Từ đó góp phần nhanh
chóng đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng dạy học bộ môn lịch
sử ở trường THCS Thiệu Tâm nói riêng và các trường THCS trên tồn huyện nói
chung.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn trong dạy học môn Lịch sử lớp 7 nhằm nâng
cao chất lượng bộ môn.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Trong đề tài này tôi đã chọn các phương pháp sau:
- Lập kế hoạch thực hiện: Sau khi xác định đề tài, và có những ý tưởng cơ bản,
rõ ràng về đề tài nghiên cứu, tôi soạn một kế hoạch thực hiện các phần việc
chính, nhằm quản lí tốt quỹ thời gian cũng như kiểm soát được tiến độ thực hiện
một cách khoa học.

- Phương pháp nghiên cứuvề lý luận: Tức làthu thập các thông tin lý luận để
xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài như:
+ Phương pháp điều tra; thu thập số liệu, xử lí thơng tinvề kết quả học tập của
học sinh trong trường qua năm học 2019-2020và năm học 2020-2021
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm GD;
+ Phương pháp nghiên cứu các giải pháp vận dụng kĩ thuật dạy học tích cực
khăn trải bàn vào dạy học một số bài ở môn Lịch sử lớp 7.
+ Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm các giải pháp vận dụng kĩ thuật dạy
học tích cực khăn trải bàn vào dạy học môn Lịch sử lớp 7 theo định hướng đổi
mới nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh.
+ Phương pháp kiểm tra đối chứng trước và sau khi áp dụng.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Hiện nay, đổi mới phương pháp giảng dạy đang là một trong những yêu cầu
cấp thiết đối với ngành giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo,
là sự sống còn của mỗi cơ sở đào tạo. Phương pháp giảng dạy là yếu tố quan
trọng và ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng đào tạo, bởi vì: "Một phương pháp
giảng dạy khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để giáo viên, và người học phát
huy hết khả năng của mình trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến thức và phát triển
tư duy và sẽ làm thay đổi vai trò của người thầy đồng thời tạo nên sự hứng thú,
say mê, sáng tạo của người học".[1]
Trong việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích
cực của học sinh có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì xét cho cùng cơng việc giáo
dục phải được tiến hành trên cơ sở tự nhận thức, tự hành động. Giáo dục phải
2


được thực hiện thông qua hành động và hành động của bản thân (tư duy và thực

tiễn).Vì vậy,việc khơi dậy, phát triển ý thức, ý chí, năng lực, bồi dưỡng, rèn
luyện phương pháp tự học là con đường phát triển tối ưu của giáo dục."Phương
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng
tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng
phương pháp tư duy, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác
động đến tư tưởng tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh"[2]
Hay như Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độđã chia sẻ tại buổikhai mạc lớp bồi
dưỡng về giáo dục bộ mơn Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thơng ngày
15/10/2019, tại Thành Phố Hồ Chí Minh: "Nếu nói việc dạy lịch sử chính là kể
câu chuyện đã qua kết nối đến câu chuyện hiện tại, thầy cô sẽ kể lại câu chuyện
ấy làm sao phải thật hấp dẫn cho học sinh. Vì vậy, vai trị của thầy cô trong dạy
học bộ môn này là vô cùng quan trọng, làm sao để học sinh chủ động tìm đến
môn học, lĩnh hội kiến thức, hiểu lịch sử, biết vận dụng bài học của lịch sử vào
thực tiễn, khơi gợi niềm tự hào dân tộc, thấy được trách nhiệm của mình trong
việc giữ gìn, bảo vệ và phát triển đất nước..."[3]
Từ nhận thức về tầm quan trọng, ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy học bộ mơn Lịch sử, tơi đã tìm hiểu, nghiên cứu, vận
dụng một số phương pháp và kĩ thuật kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học bộ
mơn Lịch sử ở lớp 7.
Như chúng ta đã biết,“Kỹ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức
hành động của của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ
nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học là những
đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học"[4] . Các kỹ thuật dạy học tích cực là
những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích
cực của HS vào q trình dạy học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác
làm việc của HS.Ngày nay, người ta chú trọng phát triển và sử dụng các kỹ thuật
dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học như “động não”, “tia
chớp”, “bể cá”, XYZ, Bản đồ tư duy...

3

Mơ hình minh họa một số Kĩ thuật dạy học tích cực
Các kỹ thuật dạy học tích cực trên có thể được áp dụng thuận lợi trong làm
việc nhóm. Tuy nhiên chúng cũng có thể được kết hợp thực hiện trong các hình
thức dạy học tồn lớp.
Kỹ thuật khăn phủ bàn là kỹ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính
hợp tác, kết hợp giữa hoạt động cá nhân và nhóm với mục tiêu là: kích thích,
thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh; tăng cường tính độc lập trách nhiệm
của từng cá nhân học sinh; làm phát triển mơ hình có sự tương tác giữa học sinh
với học sinh. Ưu điểm của kỹ thuật này có tác dụng làm cho học sinh tiếp cận
được nhiều giải pháp và chiến lược khác nhau, rèn kỹ năng, suy nghĩ, quyết định
và giải quyết vấn đề, tăng cường sự phối hợp làm việc cá nhân và làm việc theo
nhóm nhỏ, tạo cơ hội nhiều hơn cho học tập, nâng cao mối quan hệ giữa học
sinh, tăng cường sự hợp tác và nâng cao hiệu quả học tập.Đối với giáo viên:
giúp cho tiết dạy nhẹ nhàng sinh động; giáo viên khơng cần giảng nhiều, đồng
thời đánh giá được tồn diện và sâu sát học sinh hơn.
Sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn vào dạy học hiện nay có vị trí, vai trò rất
quan trọng. Đây là kĩ thuật dạy học theo định hướng đổi mới, đơn giản, dễ thực
hiện, có thể tổ chức trong các môn học, bậc học khác nhau.
Có thể nói, về cơ sở lý luận, kĩ thuật “Khăn trải bàn” mang lại tác dụng,
hiệu quả khá lớn để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Các năm qua, việc đổi mới phương pháp dạy học đã được các cấp trong
ngành giáo dục đề cập khá nhiều, hàng loạt hội nghị, tập huấn, bồi dưỡng...dành
cho cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên được mở ra và nhà trường, giáo viên đã
triển khai thực hiện những phương pháp dạy học mới, bước đầu thu được những
kết quả nhất định. Đồng thời, cơ sở vật chất trong nhà trường cũng ngày càng
được đầu tư, nâng cấp để tạo điều kiện cho việc áp dụng đổi mới phương pháp
dạy học. Tuy nhiên, chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử trong trường THCS

Thiệu Tâm nói riêng và trong huyện Thiệu Hóa nói chung vẫn cịn khá thấp,
điều này thể hiện rõ qua các kì thi khảo sát chất lượng cuối kì hàng năm của
trường và của các cấp, qua kết quả thi học sinh giỏi bộ môn Lịch sử của nhiều
trường trong huyện.
Ngay ở trường THCS Thiệu Tâm, đầu năm học 2020-2021, tôi đã tiến
hành khảo sát kết quả học tập bộ môn Lịch sử ở 2 lớp 7A,7B mà tôi bắt đầu
được giao nhiệm vụ giảng dạy (Trước khi áp dụng các kĩ thuật dạy học tích cực).
Qua bài khảo sát chất lượng học tập với thời gian 45 phút cho kết quả như bảng
sau:
Lớp
7A
7B

Giỏi
SL
0
0

%
0
0

Khá
SL
15
13

%
42,0
36,6

TB
SL
15
17

%
42,0
47,4

Yếu - kém
SL
%
6
16,0
6
16,0

4


Bảng thống kê trên cho thấy, tỉ lệ học sinh có học lực loại giỏi và khá bộ
mơn rất thấp, trong khi đó tỉ lệ trung bình và yếu, kém lại cao.
Để tìm hiểu chính xác ngun nhân dẫn đến kết quả học tập trên của học
sinh, tôi tiến hành khảo sát đánh giá của các em đối với việc dạy và học bộ môn
lịch sử trong nhà trường theo 3 nội dung trên bảng thì thu được kết quả như sau:

Lớp
7A
7B

Coi lich sử là
môn phụ nên
không muốn
học
SL
%
13/36
36,2
13/36
36,2

Môn học nặng kiến
Thầy cô dạy
thức, nhiều sự kiện,
không cuôn hút
khô khan
SL
25/36
28/36

%
69,4
77,7

SL
25/36
18/36

%

69,4
50,0

Rõ ràng: Số lượng học sinh “coi môn Sử là môn học phụ nên không muốn
học” chiếm tỉ lệ không cao, đa số các em vẫn rất yêu thích học tập bộ mơn, thích
được tìm hiểu về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Tuy nhiên tỉ lệ học sinh đánh
giá môn Lịch sử là “môn học nặng kiến thức, khô khan”,“thầy cô dạy không
cuốn hút”lại khá cao.
Qua dự giờ, thăm lớp, khảo sát, tìm hiểu ở các khối lớp khác trong trường
và một số trường trong huyện khi đi nhiệm vụ Cộng tác viên thanh tra của
Phòng giáo dục và Đào tạo Thiệu Hóa, tơi nhận thấy đây chính là nguyên nhân
chung và là nguyên nhân cơ bản dẫn đến chất lượng dạy học bộ môn Lịch sử
trong trường cũng như trong huyện nhà còn thấp.
Hiện nay lối dạy học truyền thống “Thầy đọc, trò ghi” vẫn còn tồn tại.
Chính lối dạy học này đã giết chết tính sáng tạo vốn có của học sinh, làm cho
giờ học trở nên nặng nề, khô khan, học sinh nhàm chán mất hứng thú, chất
lượng giờ học giảm sút. Nhiều thầy cô giáo còn lúng túng khi lựa chọn phương
pháp và kĩ thuật dạy học trước những nội dung cụ thể. Nhiều cán bộ quản lý,
giáo viên còn mơ hồ, lúng túng, không nắm vững những phương pháp dạy học
hiện đại, phát triển năng lực học sinh, đặc biệt là Kĩ thuật dạy học tích cực.
Qua kết quả học tập của học sinh và điều tra, khảo sát nguyên nhân dẫn
đến kết quả như trên, đã cho thấy phương pháp dạy học của giáo viên rất quan
trọng. Là giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy bộ môn lịch sử trong trường
cũng như bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi cho huyện, là người phụ trách, quản
lý chuyên môn trong nhà trường, tơi ln tìm tịi đưa ra những giải pháp cụ thể
để giải quyết vấn đề. Chính vì vậy, tơi đã nghiên cứu và quyết định vận dụng,
khai thác triệt để kĩ thuật dạy học tích cực khăn trải bàn vào dạy học bộ môn
Lịch sử ở khối lớp 7 bản thân đảm nhiệm. Tuy nhiên, việc vận dụng kĩ thuật dạy
học này cũng có một số khó khăn như:
+ Số lượng học sinh khá đông trong một lớp học (dao động khoảng hơn 30

em), nên việc chia nhóm học (6-9 học sinh) địi hỏi giáo viên phải có sự chuẩn

5


bị chu đáo, tính tốn kĩ lưỡng trước đó về mặt thời gian tổ chức, kê xếp vị trí các
nhóm…
+Học sinh phần lớn chưa được làm quen với kĩ thuật mới.Ý thức học tập của
các em chưa thực sự tự giác, chưa có trách nhiệm với bản thân và với nhóm, cịn
ỷ lại, dựa dẫm.
+ Với cách kê bàn ghế ở hầu hết các phịng học hiện nay rất khó để các nhóm
học sinh phủ giấy lên bàn cùng viết đáp án hay ý kiến riêng của mình, dẫn tới
đùn đẩy nhau viết trước, viết sau gây mất trật tự, mất thời gian, mất đi tính tự
giác, chủ động, sáng tạo.
+ Đặc trưng bộ mơn lịch sử là có nhiều nội dung, sự kiện, nhân vật lịch sử
...nên giáo viên cần phải biết lựa chọn những kiến thức nội dung cơ bản phù hợp
để vận dụng kĩ thuật khăn trải bàn.
Nhận thấy được những khó khăn đó nên tơi đã trăn trở, suy nghĩ và mạnh dạn
áp dụng những giải pháp nhằm phát huy cao nhất hiệu quả của kĩ thuật dạy học
khăn trải bàn vào dạy học. Trong bài viết này, bản thân tơi xin trình bày một số
kinh nghiệm nhỏ được rút ra sau 1 năm trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử lớp
7.
2.3.Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
2.3.1. Giải pháp thứ nhất: Giáo viên phải nắm vững kĩ thuật, hướng dẫn học
sinh hiểu tác dụng, các bước thực hiện kĩ thuật này.
Trước hết, để học sinh phối hợp tốt với yêu cầu của giáo viên và tập thể,
giáo viên phải giúp các em hiểu được khái niệm và tác dụng của Kĩ thuật Khăn
trải bàn trong dạy học bộ môn. Vậy thế nào là kĩ thuật “khăn trải bàn”? Đó là
hình thức tổ chức hoạt động mang tính hợp tác kết hợp giữa hoạt động cá nhân
và hoạt động nhóm nhằm: Kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực;Tăng cường

tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS và phát triển mơ hình có sự tương tác
giữa HS với HS.
Thứ hai, Mỗi phương pháp dạy học tích cực đều có các bước tiến hành, mỗi
bước là một công đoạn quan trọng để dẫn dắt học sinh đi đến nắm được bài học
tốt nhất, qua đó giáo viên mới nâng cao hiệu quả khâu tổ chức dạy học. Chính vì
vậy, để sử dụng, khai thác triệt để được kĩ thuật dạy học “Khăn trải bàn”, bắt
buộc giáo viên phải nắm vững được cách thức, các bước thực hiện.
Cách tiến hành kĩ thuật “khăn trải bàn” như sau:
+ Chia học sinh thành các nhóm và phát cho mỗi nhóm một tờ giấy A0.
+ Trên tờ giấy A0 chia thành các phần gồm: phần chính giữa và Phần xung
quanh. Phần xung quanh được chia theo số thành viên của nhóm(nhóm 4 học
sinh hoặc có thể nhiều hơn).
+ Mỗi học sinh ngồi ở vị trí tương ứng với từng phần xung quanh. Mỗi cá nhân
làm việc độc lập trong khoảng vài phút,tập trung suy nghĩ, trả lời câu hỏi theo
cách nghĩ, cách hiểu riêng của mỗi cá nhân và viết vào phần giấy của mình trên
tờ giấy A0. (Do số học sinh đơng, nên tơi phát phiếu nhỏ cho các em viết vào và
đính bên cạnh các ơ nhỏ, hoặc đính chồng lên những ý kiến trùng với mình ở các
phần xung quanh của tờ A0)
6


+ Hết thời gian làm việc cá nhân, học sinh thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và
chép vào phần chính giữa của tờ giấy A0- khăn trải bàn.

Mơ hình minh họa Kĩ thuật dạy học “Khăn trải bàn”
Để sử dụng tốt, phát huy hiệu quả của Kĩ thuật này, tôi thường thực hiện
theo 3 bước rõ ràng như sau:
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm:
- Giới thiệu nhiệm vụ chung, những chỉ dẫn cần thiết.
- Phân chia nhóm.

- Xác định nhiệm vụ của mỗi nhóm.
Bước 2: Làm việc theo nhóm:
- Sắp xếp chỗ ngồi.
- Thảo luận cách thức làm việc.
- Tiến hành thực hiện nhiệm vụ:
Viết ý kiến cá nhân, sau đó thống nhất ghi ý kiến chung vào ô giữa tờ giấy.
- Chuẩn bị báo cáo kết quả.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm (nếu cùng nội dung thảo luận).
- Giáo viên hướng dẫn, chốt kiến thức hoạt động.
Một số lưu ý: - Các nhóm sẽ dùng bút khác màu để sửa, bổ sung các ý cần thiết
trên phiếu học tập của nhóm).
- Khi học sinh làm việc cá nhân, tôi yêu cầu ghi tên vào góc phiếu để có thể từ
đó đánh giá được sự tích cực, năng lực cũng như trình độ của từng em, đồng
thời hạn chế được việc một số em không chủ động học tập mà ỷ lại các bạn.

7


2.3.1. Giải pháp thứ hai: Giáo viên phải kết hợp nhuần nhuyễn với một số kĩ
thuật dạy học khác khi thực hiện Kĩ thuật dạy học “Khăn trải bàn”.
Để thực hiện Kỹ thuật dạy học “Khăn trải bàn”, giáo viên sẽ phải kết hợp
với một số kĩ thuật dạy học khác như Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật giao nhiệm
vụ, Kĩ thuật chia nhóm…Để có thể phát huy cao nhất hiệu quả của Kĩ thuật dạy
học “Khăn trải bàn”, giáo viên cũng phải đặc biệt lưu ý các kĩ thuật trên.
- Đầu tiên, với kỹ thuật đặt câu hỏi: giáo viên cần chú ý tới một số yêu cầu:
+ Câu hỏi về lịch sử phải liên quan trực tiếp đến việc thực hiện mục tiêu bài học,
tập trung vào vấn đề chính của bài học.
+ Câu hỏi rõ ràng, dễ hiểu; phù hợp với trình độ của học sinh.

+ Câu hỏi phải kích thích sự suy nghĩ của học sinh nhằm khuyến khích sự phát
triển nhận thức và tư duy của học sinh.
+ Vấn đề lịch sử có nhiều nội dung nhưng cần tránh hỏi tất cả trong một câu hỏi.
+ Có chủ đề, câu hỏi có thể thảo luận ngay ở lớp, có chủ đề, câu hỏi GV phải
yêu cầu HS chuẩn bị trước ở nhà để vấn đề thảo luận sẽ được mở rộng và đi vào
chiều sâu hơn.
+ Tốt nhất nên lựa chọn được vấn đề thảo luận hấp dẫn, dễ chia sẻ, dễ huy động
được nhiều ý kiến khác nhau, có tính chất kích thích tính tích cực chủ động làm
việc của HS.
+ Lưu ý, câu hỏi thảo luận nên là câu hỏi mở, không bao giờ là một câu hỏi
đóng.
- Thứ 2, đối với Kỹ thuật Chia nhóm:
Việc chia nhóm tùy thuộc vào đặc điểm từng lớp nhưng khi chia nhóm, GV
cần đảm bảo được những yêu cầu cơ bản sau:
+ Trình độ học tập mỗi nhóm có sự đồng đều nhau, nên có những học sinh học
lực khá giỏi và HS yếu để hỗ trợ lẫn nhau.
+ Quy mơ nhóm vừa phải, mỗi lớp có thể từ 4-6 nhóm, mỗi nhóm từ 6-9 HS
(nếu sĩ số HS trong lớp từ 35-45 em).
+ Tổ chức cho HS trong nhóm bầu ra 1 trưởng nhóm để điều khiển hoạt động
của nhóm và 1 thư ký để ghi lại các câu hỏi, ý kiến trao đổi của các thành viên
(việc bầu chọn cần có định hướng của GV để HS được bình chọn có đủ khả
năng làm việc theo yêu cầu chung).
+ Chia nhóm và giao nhiệm vụ khéo léo làm sao để các nhóm tự đánh giá, bổ
sung cho nhau.
Đồng thời, khi khi mời các nhóm trình bày, tơi thường:
+Khơng mời tất cả các nhóm lên trìnhbày về một vấn đề giống nhau vì sẽ gây
nhàm chán và phí thời gian, tuỳ theothời gian và thời lượng câu hỏi thảo luận mà
tơi bố trí hợp lí có thể chomột số nhóm khác nhận xét.
+Khơng tập trung vào một số học sinh bạo dạn, tích cực, thích thể hiện
mà để cho tất cả học sinh cùng có cơ hội nói lên quan điểm củamình khi thảo

luận và rèn kĩ năng trình bày.

8





+ Động viên khuyến khích sự tiến bộ của học sinh kịp thời bằng lời khen để tạo
sự phấn khởi và tạo khơng khí thi đua lành mạnh giữa các nhóm và giữa các học
sinh trong nhóm với nhau.
3.2. Chọn bài, phần, nội dung phù hợp để xây dựng và sử dụng kĩ thuật.
*Các trường hợp có thể sử dụng Kĩ thuật dạy học khăn trải bàn:
GV phải xác định được khi nào, trường hợp nào thì cần sử dụng đến Kĩ
thuật dạy học Khăn trải bàn, tránh việc sử dụng không phù hợp dẫn đến mất thời
gian, phân tán trọng tâm bài học, từ đó làm giảm chất lượng giờ dạy học.
Vậy khi nào thì nên sử dụng Kĩ thuật này?
- Chỉ những hoạt động đòi hỏi sự phối hợp của các cá nhân để hoàn thành
nhiệm vụ nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn hoạt động động cá nhân thì mới nên
sử dụng Kĩ thuật này.[5] Đồng thời, trong chương trình có nhiều sự kiện, nội
dung có thể sử dụng kĩ thuật “ Khăntrải bàn”, cần phải biết lựa chọn cho phù
hợp với mục tiêu bài học và thời gian củabài giảng sao cho linh hoạt.
Qua nghiên cứu và thực tế giảng dạy bộ môn lịch sử lớp 7, tơi nhận thấy
Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn có thể được sử dụng trong các trường hợp sau:
Dạy học bài mới, củng cố kiến thức cuối mục hoặc cuối bài.
Tóm tắt nội dung, ơn tập một chủ đề.
Về hình thức, tôi thường vận dụng Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn theo 1
chủ đề nhỏ hoặc theo câu hỏi cho 1-2 phần, mục trong bài để tạo sự phong phú,
hấp dẫn và sinh động về phương pháp, kỹ thuật dạy học ở các phần, các mục
khác nhau (không dùng duy nhất 1 kỹ thuật dạy học cho toàn bài để tránh gây

nhàm chán đối với học sinh).
Qua quá trình thực nghiệm dạy học, tôi cũng nhận thấy Kĩ thuật dạy học
Khăn trải bàn phát huy hiệu quả nhất khi được sử dụng ở cuối mục, cuối bài hay
ở các bài ơn tập với các dạng bài tập khó, u cầu có tư duy tổng hợp, kĩ năng so
sánh, đánh giá, nhận xét, củng cố và nâng cao kiến thức.
3.3. Một số ví dụ về áp dụng kĩ thuật Khăn trải bàn trong dạy học môn Lịch
sử lớp 7 (Thực hiện chương trình theo Cơng văn 3280 của Bộ giáo dục và Đào
tạo hướng dẫn về hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học cấp THCS,
THPT và PPCT được Phịng GD$ĐT Thiệu Hóa duyệt năm học 2020-2021).
* Vận dụng Kĩ thuật Khăn trải bàn theo chủ đề nhỏ trong tiết ôn tập, làm
bài tập Lịch sử.
VD 1: Tiết 35- Ơn tập (cuối kì I).
- Tiết học này giáo viên cần phải củng cố, ôn tập những kiến thức cơ bản,
đồng thời rèn luyện cho học sinh kĩ năng tổng hợp, so sánh, nhận xét đánh giá
một số sự kiện, chủ đề tiêu biểu mà học sinh đã được học trong học kì I. Trong
tiết ơn tập, có 1 chủ đề tương đối khó, cần có sự phối kết hợp trí tuệ của nhiều cá
nhân, đó là so sánh, rút ra nhận xét về các cuộc kháng chiến thời Lý-Trần. Chính
vì vậy, tơi lựa chọn 1 chủ đề nhỏ này trong tiết ôn tập để tiến hành kỹ thuật
Khăn trải bàn
* Các bước tiến hành:
9


Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe câu hỏi chủ đề cô đưa ra:
Thời Lý, Trần nhân dân ta đã đương đầu với những cuộc xâm lược nào? Rút
ra đường lối đánh giặc trong mỗi cuộc kháng chiến?
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 6 bạn.
Cửa vào ->

Nhóm 1 Bàn 1
Bàn 2
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4
Nhóm 3 Bàn 5
Bàn 6

A

B

C

BGV
Nhóm 4
Nhóm 5
Nhóm 6

Bàn 7
Bàn 8
Bàn 9
Bàn 10
Bàn 11
Bàn 12

Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 7 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm viết ý kiến của cá nhân vào ô
quyđịnh rồi thảo luận, ghi ý kiến thống nhất vào ô giữa của “khăntrải bàn”.

- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu
các nhóm cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm: HS nhóm khác nhận xét chéo.
- Giáo viên hướng dẫn chốt kiến thức hoạt động:
Đó là các cuộc kháng chiến chống Tống thời Lý, chống Mông – Nguyên
thời Trần. Đường lối đánh giặc trong mỗi cuộc kháng chiến như sau:
- Kháng chiến chống Tống:
+ Đường lối chung: Chủ động đánh giặc, buộc giặc đánh theo cách đánh
của ta.
+ Giai đoạn 1: chủ động tấn công trước để tự vệ…
+ Giai đoạn 2: chủ động xây dựng phịng tuyến phản cơng tiêu hao lực
lượng, buộc chúng đầu hàng rút quân về nước.
- Kháng chiến chống Mông – Nguyên:
+ Khi giặc mạnh rút lui bảo toàn lực lượng
+ Thực hiện “vườn không nhà trống”.
+ Khi giặc lâm vào thế khó khăn phản cơng tiêu diệt.
+ Trong lần 3 diệt đồn thuyền lương, lập trận địa trên sơng Bạch Đằng.
VD 2:
Tiết 44 Làm bài tập lịch sử chương IV.
Dựa vào nội dung kiến thức ở chương IV các em đã được học (Nước Đại
Việt từ thế kỷ XV đến đầu thế kỷ XVI), tôi chọn một nội dung kiến thức cơ bản
cần được tổng hợp, củng cố và nâng cao (Triều đại Lê Sơ) qua hệ thống bài tập.
10


Từ việc xác định, mục tiêu, trọng tâm của tiết học, tôi áp dụng Kĩ thuật
Khăn trải bàn theo chủ đề nhỏ như sau.
* Các bước tiến hành:

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe các câu hỏi chủ đề
cô đưa ra: Rút ra những điểm mới về bộ máy chính quyền và tình hình xã hội
thời Lê Sơ so với các triều đại trước ( Lý-Trần).
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 6 bạn.
Cửa vào ->
Nhóm 1 Bàn 1
Bàn 2
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4
Nhóm 3 Bàn 5
Bàn 6

A

B

C

BGV
Nhóm 4
Nhóm 5
Nhóm 6

Bàn 7
Bàn 8
Bàn 9
Bàn 10
Bàn 11

Bàn 12

Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 7 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm viết ý kiến của cá nhân vào ô
quyđịnh rồi thảo luận, ghi ý kiến thống nhất vào ô giữa của “khăntrải bàn”.
- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu
các nhóm cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm. HS nhóm khác nhận xét chéo.
- Giáo viên hướng dẫn chốt kiến thức hoạt động:
So với thời Lý-Trần, thời Lê Sơ bộ máy chính quyền chặt chẽ hơn và
xã hội cũng có nhiều thay đổi.
Ý 1:Bộ máy nhà nước thời vua Lê Thánh Tơng có tổ chức hồn chỉnh,
chặt chẽ hơn bộ máy nhà nước thời Lý – Trần, thể hiện như sau:
-Triều đình:
+ Đứng đầu là vua nắm mọi quyền hành.Giúp vua có các quan đại thần.
+ Ở triều đình có 6 bộ và một số cơ quan chuyên môn.
+ Bộ máy thanh tra, giám sát chặt chẽ từ trung ương đến tận xã.
-Các đơn vị hành chính:
+ Được tổ chức chặt chẽ, đặc biệt là cấp thừa tuyên và cấp xã.
+ Chia nước làm 13 đạo, dưới đạo là phủ, châu, huyện, xã.
- Cách đào tạo, tuyển dụng nhân tài:
+ Mở rộng thi cử, chọn nhân tài công bằng.
+ Lấy phương thức học tập, thi cử làm nguyên tắc lựa chọn, bổ dụng quan lại.
11

Ý 2: Về mặt xã hội :
+ Thời Lý- Trần: tầng lớp vương hầu, quý tộc rất đông đảo, nắm mọi quyền
lực, tầng lớp nơng nơ, nơ tì chiếm số đơng.
+ Thời Lê Sơ số lượng nơ tì giảm dần ... Tầng lớp địa chủ rất phát triển .
Ở trên là một vài ví dụ về cách vận dụng Kĩ thuật Khăn trải bàn vào dạy
học theo 1 chủ đề nhỏ trong tiết ôn tập, làm bài tập lịch sử. Kĩ thuật này áp dụng
cho hoạt động nhóm với một chủ đề nhỏ trong tiết học, toàn thể học sinh cùng
nghiên cứu một chủ đề.Với việc vận dụng Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn như
trên trong các dạng bài ôn tập, tôi nhận thấy các em hào hứng, chủ động, hợp tác
với nhau để cùng tìm hiểu kiến thức, rút ra bài học lịch sử. Các em được củng
cố, ôn tập, tổng hợp các kiến thức ở mức cao hơn và biết vận dụng một cách
thông minh vào học tập.
* Vận dụng Kĩ thuật Khăn trải bàn theo câu hỏi trong dạy học bài mới.
Ví dụ 1:Tiết 54- Bài 25: Phong trào Tây Sơn.
Tôi tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm với các câu hỏi cuối bài vì: đây
là những câu hỏi khó, yêu cầu học sinh phải biết tổng hợp, huy động kiến thức
từ kênh chữ trong SGK và sự hiểu biết của bản thân qua các kênh sách, báo, tư
liệu lịch sử để trả lời. Tôi tiến hành như sau:
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe câu hỏi cơ đưa ra.
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 9 bạn. (Ghép bàn)
Cửa vào ->
Nhóm 1 Bàn 1: A B C D
Bàn 2: A B C D E
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4

BGV
Nhóm 3

Nhóm 4

Bàn 1
Bàn 2
Bàn 3
Bàn 4

- Nhiệm vụ của mỗi nhóm.
Nhóm 1-2: Thảo luận câu hỏi: Vì sao nói Phong trào Tây Sơn đã có những
cống hiến to lớn đối với dân tộc?Nêu và giải thích tính chất của phong trào?
Nhóm 3-4: Thảo luận câu hỏi: Những nguyên nhân, yếu tố nào đã dẫn đến
những thắng lợi của Phong trào Tây Sơn (giai đoạn 1771-1789)? Hãy đánh giá
về vai trò của Quang Trung (Nguyễn Huệ) trong phong trào.
Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 5 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm cùng thảo luận nội dung câu
hỏi và thống nhất kết quả cuối cùng .

12


- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu
cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm: HS nhóm khác (có cùng nội dung
thảo luận) nhận xét chéo.
- Giáo viên hướng dẫn chốt kiến thức hoạt động.
Câu 1:- Cống hiến của Phong trào Tây Sơn đối với dân tộc:

+ Thắng lợi của phong trào Tây Sơn trong việc lật đổ chính quyền phong kiến
thối nát Nguyễn - Trịnh - Lê đã xoá bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng
cho việc thống nhất quốc gia.
+ Thắng lợi của phong trào Tây Sơn trong việc chống quân xâm lược Xiêm và
Thanh có ý nghĩa lịch sử to lớn: giải phóng đất nước, giữ vững nền độc lập của
Tổ quốc, một lần nữa đập tan tham vọng xâm lược nước ta của các đế chế quân
chủ phương Bắc.
-Phong trào Tây Sơn là cuộc khởi nghĩa nơng dân vì :
+ Lãnh đạo phong trào là giai cấp nông dân; Lực lượng tham gia chủ yếu cũng
là nông dân;
+ Mục tiêu và kết quả của phong trào: đấu tranh giành quyền lợi cho giai cấp
nông dân và nhân dân lao động.
Câu 2: - Yếu tố đã dẫn đến những thắng lợi của Phong trào Tây Sơn:
+ Nhờ ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột, tinh thần yêu nước, đoàn kết và hi
sinh cao cả của nhân dân ta.
+ Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân.
- Vai trò của Quang Trung (Nguyễn Huệ) trong phong trào :
+ Nguyễn Huệ là người thủ lĩnh kiệt xuất nhất của phong trào Tây Sơn, đã đưa
phong trào vượt qua mọi gian nguy thử thách, đạt tới đỉnh phát triển cao nhất
của phong trào nông dân và phong trào dân tộc trong bối cảnh lịch sử cuối thế
kỷ 18 của đất nước.
+Từ một anh hùng nông dân, Nguyễn Huệ đã trở thành một người anh hùng
dân tộc có cơng lớn trong sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ độc lập dân
tộc.
* Ví dụ 2: Tiết 16- Bài 11: Cuộc kháng chiến chống quân Tống( 1075- 1077)
I. Giai đoạn thứ nhất.
1. Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta.
2. Nhà Lý chủ động tiến cơng để phịng vệ.
Sau khi tổ chức cho học sinh tìm hiểu chủ trương và diễn biến cuộc tiến
công sang đất Tống năm 1075 của nhà Lý, tơi tổ chức cho học sinh thảo luận

nhóm theo kỹ thuật “Khăn trải bàn” một số kiến thức khó, u cầu các em phải
biết phân tích, giải thích và đánh giá, nhận xét sự kiện quan trọng, để từ đó tự
các em rút ra bài học cần thiết. Tôi tiến hành như sau:
13


Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe câu hỏi cơ đưa ra.
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 6 bạn.
Cửa vào ->
Nhóm 1 Bàn 1
Bàn 2
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4
Nhóm 3 Bàn 5
Bàn 6

A

B

C

BGV
Nhóm 4
Nhóm 5
Nhóm 6

Bàn 7

Bàn 8
Bàn 9
Bàn 10
Bàn 11
Bàn 12

- Nhiệm vụ của mỗi nhóm.
Nhóm 1-2-3: Thảo luận câu 1: Cuộc tấn cơng vào đất Tống của nhà Lý có phải
là hành động xâm lược khơng? Vì sao?
Nhóm 4-5-6: Thảo luận câu 2: Việc nhà Lý chủ động tấn cơng vào đất Tống có ý
nghĩa như thế nào?
Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 5 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm cùng thảo luận nội dung câu
hỏi và thống nhất kết quả cuổi cùng .
- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu
cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm: HS nhóm khác (có cùng nội dung
thảo luận) nhận xét chéo.
- Giáo viên hướng dẫn chốt kiến thức hoạt động.
Câu 1: Cuộc tấn công vào đất Tống của nhà Lý không phải là hành động xâm
lượcvì: nhà Lý chỉ tấn cơng các căn cứ quân sự, kho lương thảo, đó là những
nơi quân Tống tập trung lực lượng, vũ khí để chuẩn bị xâm lược Đại Việt. Hơn
nữa, khi hồn thành được mục đích thì nhà Lý đã cho rút quân ngay.
Câu 2: Việc chủ động tấn cơng qn Tống có ý nghĩa:
- Tiêu diệt lực lượng mà quân Tống chuẩn bị để xâm lược nước ta.
- Làm quân Tống hoang mang, bị động, thêm khó khăn cho việc xâm lược nước

ta.
- Buộc quân Tống phải có thời gian để củng cố lực lượng và quân ta cũng có
thời gian để chuẩn bị tốt cho cuộc kháng chiến chống Tống mà biết trước không
thể tránh khỏi.
* Ví dụ 3: Tiết 24 - Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược MôngNguyên ( Thế kỉ XVIII )
14


I. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông Cổ ( 1258 ).
1. Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ.
2. Nhà Trần chuẩn bị tiến hành kháng chiến chống qn Mơng Cổ.
Sau khi tìm hiểu xong kiến thức cơ bản ở mục 2, tôi khép lại kiến thức của
đơn vị bài học này bằng kỹ thuật Khăn trải bàn theo hình thức câu hỏi như sau.
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe câu hỏi cơ đưa ra.
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 6 bạn.
Cửa vào ->
Nhóm 1 Bàn 1
Bàn 2
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4
Nhóm 3 Bàn 5
Bàn 6

A

B

C

BGV
Nhóm 4
Nhóm 5
Nhóm 6

Bàn 7
Bàn 8
Bàn 9
Bàn 10
Bàn 11
Bàn 12

- Nhiệm vụ của mỗi nhóm.
Nhóm 1-2: Thảo luận câu hỏi: Tại sao trong vịng chưa đầy một tháng, quân
dân ta đã đánh bại được qn Mơng Cổ hùng mạnh?
Nhóm 3-4: Thảo luận câu hỏi: Bài học kinh nghiệm về cách đánh giặc của dân
tộc ta trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ lần thứ nhất là
gì?
Nhóm 5-6: Thảo luận câu hỏi: Hãy nêu những sự kiện cụ thể biểu hiện tinh thần
quyết tâm chống giặc của quân dân ta trong cuộc kháng chiến lần thứ nhất?
Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 5 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm cùng thảo luận nội dung câu
hỏi và thống nhất kết quả cuổi cùng .
- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu
cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.

- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm: HS nhóm khác (có cùng nội dung
thảo luận) nhận xét chéo. Học sinh so sánh với kết quả thảo luận của mình, rút ra
bài học.
Sau phần báo cáo và nhận xét của học sinh, giáo viên đưa ra đáp án, khái
quát nội dung thảo luận và nhận xét kết quả thảo luận của các nhóm.
Câu 1: Quân ta đã đánh bại đội quân hùng mạnh của Mơng Cổ trong vịng chưa
đầy một tháng là do:
- Triều đình và nhân dân đồn kết một lòng đánh giặc.
15


- Vương triều Trần và nhân dân Đại Việt không hề run sợ, kiên quyết kháng
chiến chống quân xâm lược đến cùng.
- Đường lối kháng chiến đúng đắn, sáng tạo.
Câu 2: Bài học kinh nghiệm về cách đánh giặc:
- Quân dân đoàn kết, quyết tâm đánh giặc.
- Khi giặc mạnh, ta khơng dốc tồn lực lượng đối phó mà nhử sâu chúng vào
trận địa để đánh lâu dài.
- Khi giặc gặp khó khăn ta mới phản cơng, đó là kế " lấy yếu đánh mạnh, lấy ít
thắng nhiều"phát huy sức mạnh đoàn kết quân dân...
Câu 3: Những sự kiện biểu hiện tinh thần quyết tâm chống giặc của quân dân
ta:
- Ba lần bắt giam sứ giả Mông Cổ.
- Nhà Trần ban lệnh cho cả nước sắm sửa vũ khí.
- Các đội dân binh được thành lập, ngày đêm luyện tập võ nghệ, sẵn sàng đánh
giặc.
- Trần Thủ Độ trả lời vua Trần " Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng
lo".
* Ví dụ 4:
Tiết 41- Bài 20: Nước Đại Việt thời Lê sơ ( 1428- 1527)

II. Tình hình kinh tế- xã hội.
1. Kinh tế
Ở mục này trong SGK có nhiều nội dung kiến thức quan trọng và theo
nhiều lĩnh vực về kinh tế cần được làm rõ, khắc sâu và không được mất nhiều
thời gian nên tôi tiến hành Kĩ thuật Khăn trải bàn trong quá trình tìm hiểu kiến
thức mới.
Trước hết, tôi hướng dẫn học sinh đọc sách giáo khoa sau đó thảo luận theo
câu hỏi chủ đề sau: Để nhanh chóng phục hồi và phát triển kinh tế, nhà nước Lê
sơ đã thực hiện những biện pháp gì? Nhận xét về những biện pháp đó? Sau đó
tơi chia nhóm thảo luận kĩ thuật khăn phủ bàn theo từng lĩnh vực. Cụ thể các
bước tiến hành như sau:
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm.
- Nhiệm vụ chung: Tất cả học sinh đều lắng nghe câu hỏi cơ đưa ra: Để
nhanh chóng phục hồi và phát triển kinh tế, nhà nước Lê sơ đã thực hiện những
biện pháp gì? Nhận xét về những biện pháp đó?
- Phân chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm thảo luận.
- Sắp xếp chỗ ngồi: Mỗi nhóm 6 bạn.
Cửa vào ->
Nhóm 1 Bàn 1
Bàn 2
Nhóm 2 Bàn 3
Bàn 4
Nhóm 3 Bàn 5

A

B

C

BGV
Nhóm 4
Nhóm 5
Nhóm 6

Bàn 7
Bàn 8
Bàn 9
Bàn 10
Bàn 11
16


Bàn 6

Bàn 12

- Nhiệm vụ của mỗi nhóm.
Nhóm 1-2: Thảo luận câu hỏi: Hãy nêu và rút ra nhận xét những biện pháp phát
triển về nông nghiệp của nhà nước Lê Sơ?
Nhóm 3-4: Thảo luận câu hỏi: Hãy nêu và nhận xét những biện pháp phát triển
về thủ công nghiệp của nhà nước Lê Sơ?
Nhóm 5-6: Thảo luận câu hỏi: Hãy nêu và rút ra nhận xét những biện pháp phát
triển về thương nghiệp của nhà nước Lê Sơ?
Bước 2: Làm việc theo nhóm.
- Các nhóm thảo luận trong 5 phút. Các nhóm tự cử một trưởng nhóm để
chỉ đạo hoạt động thảo luận của nhóm, một thư kí trình bày kết quả thảo luận
của nhóm ra giấy A0. Các thành viên trong nhóm cùng thảo luận nội dung câu
hỏi và thống nhất kết quả cuổi cùng .
- Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên quan sát, hỗ trợ, nhắc nhở nếu

cần.
Bước 3: Trình bày kết quả:
- Đại diện nhóm trình bày.
- Gọi HS nhận xét kết quả các nhóm: HS nhóm khác (có cùng nội dung
thảo luận) nhận xét chéo. Học sinh so sánh với kết quả thảo luận của mình, rút ra
bài học.
Sau phần báo cáo và nhận xét của học sinh, giáo viên đưa ra đáp án, khái
quát nội dung thảo luận và nhận xét kết quả thảo luận của các nhóm.
Để nhanh chóng phục hồi và phát triển kinh tế, nhà nước Lê sơ đã thực
hiện nhiều biện pháp tích cực, thúc đẩy kinh tế phát triển, cụ thể như sau:
- Về nông nghiệp: +Cho lính về quê làm rộng. + Kêu gọi dân phiêu tán về quê
làm ruộng.. + Đặt các chức quan chuyên lo sản xuất nơng nghiệp. + Thực hiện
chính sách qn điền. + Cấm giết trâu bò. . . => Lực lượng sản xuất được đảm
bảo, nơng dân có ruộng để sản xuất, diện tích đất nơng nghiệp được mở rộng
=> nông nghiệp phát triển.
- Về thủ công nghiệp: + Nhiều làng thủ công chuyên nghiệp nổi tiếng ra đời.
+Thăng Long là nơi tập trung nhiều nghành nghề thủ công nhất. + Quản lý, đẩy
mạnh các xưởng thủ công nhà nước . . . => Thủ công nghiệp được mở rộng về
qui mơ sản xuất, trình độ kỹ thuật của thợ thủ công ngày càng cao. . .
- Về thương nghiệp: + Khuyến khích lập chợ mới và họp chợ. + Đúc tiền đồng.
+ Bn bán với nước ngồi phát triển. => Hàng hố, tiền tệ được lưu thơng dễ
dàng.
Trên đây là một số ví dụ về cách vận dụng Kĩ thuật Khăn trải bàn theo các
câu hỏi trong tìm hiểu kiến thức mới, sơ kết các tiểu mục, tổng kết cuối bài
nhằm củng cố, nâng cao kiến thức.
Kỹ thuật dạy học Khăn trải bàn theo chủ đề nhỏ hay câu hỏi như trên đã
phát huy được tính tích cực, tự lực và tinh thần trách nhiệm của học sinh, phát
17

triển năng lực cộng tác làm việc, phát triển năng lực giao tiếp, biết trình bày, bảo
vệ ý kiến của mình, tăng cường sự tự tin cho HS, giúp các em tự lĩnh hội, tự tìm
ra kiến thức, rút ra bài học cho mình.
2.4. Hiệu quả:
Bản thân vừa là giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy bộ môn Lịch sử
trong trường, bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi cho huyện, vừa là hiệu phó phụ
trách chun mơn trong trường, vì vậy khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào
thực tế dạy học đã đem lại có hiệu quả rất tốt đối với bản thân tôi và các đồng
nghiệp, đối với chất lượng giáo dục trong trường cũng như trong địa phương.
*Đối với chất lượng giáo dục.
Kĩ thuật dạy học trên đã được tôi áp dụng khi dạy học ở lớp 7B trường
THCS Thiệu Tâm. Tôi nhận thấy sau khi áp dụng Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn
theo các giải pháp trên trong suốt năm học, ý thức, tinh thần và thái độ học tập
của học sinh đã có sự chuyển biến rõ rệt.Trong giờ học các em hăng hái tham
gia phát biểu ý kiến xây dựng bài. Đồng thời, thông qua phần làm bài tập củng
cố, tôi nhận thấy học sinh hiểu bài nhanh hơn, sâu hơn, kiến thức nắm được sau
mỗi bài có hệ thống hơn. Học sinh hào hứng học tập hơn, các em chủ động học
tập, phối hợp nhóm khá tốt; khả năng nhớ và vận dụngkiến thức lịch sử, cách lập
luận, trình bày vấn đề của các em tốt hơn các lớp đốichứng(7A);
Để đánh giá chính xác và cụ thể hơn, tơi đã tiến hành khảo sát kết quả học tập ở
2 lớp 7A,7B do tôi trực tiếp dạy và học sinh ở 2 lớp có lực học, trình độ nhận thức
lịch sử tương đương nhau, trong đó: 7B là lớp thực nghiệm mà tôi áp dụng Kĩ thuật
Khăn phủ bàn, 7A là lớp đối chứng, không sử dụng Kĩ thuật dạy học này.Thông qua
bài kiêm tra nhận thức 45 phút cuối năm học, kết quả thu được như sau:
Lớp/SS
7A:36
7B:36

Giỏi
SL

1
10

%
2,7
27.8

Khá
SL
13
13

%
36,1
36,1

TB
SL
20
13

%
55,5
36,1

Yếu - kém
SL
%
2
5,5

0
0

Kết quả kiểm tra nhận thức cho thấy, ở lớp thực nghiệm 7B kết quả học tập
khá cao so với lớp 7A ( Tỉ lệ giỏi là 27,8%, trong khi lớp 7A chỉ có 2,7%, khơng
cịn học sinh học yếu). Đồng thời, thơng qua bài Kiểm tra khảo sát cuối học kì II
của Phòng giáo dục và Đào tạo cũng cho kết quả tương tự ( Số liệu học tập bộ môn
Lịch sử có trên địa chỉ website do Phịng GD$ĐT trực tiếp quản lý).
Có thể khẳng định, kết quả học tập ở lớp 7Bhồn tồn là hệ quả của q
trình chủ động học tập, vận động tư duy, phối hợp nhóm…trước đó của các em.
Vì để giải được bài tập nhận thức trên, đòi hỏi học sinh phải sử dụng năng lực
nhận thức, lựa chọn các chi tiết cần thiết để trên cơ sở đó, học sinh sử dụng các
hình thức hoạt động tư duy như phân tích, so sánh, khái quát, tổng hợp…;vận
dụng những kiến thức đã biết, soi vào những điều kiện đã cho ở chủ đề, tìm ralời
giải; phát hiện ra kiến thức mới theo yêu cầu của chủ đề. Việc sử dụng kĩ
thuậtdạy học “ Khăn trải bàn” trong dạy học Lịch sử thật sự có tác dụng tích cực
18


trongviệc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh, mang lại hiệu quả rõ rệt,
nâng caochất lượng trong giảng dạy Lịch sử.
* Đối với kết quả giáo dục của bản thân:
Hiệu quả cụ thể của cách thức dạy học này đã giúp tôi tự tin hơn trong từng bài
giảng. Đồng thời, đó cũng là động lực giúp tơi khơng ngừng cải tiến, đổi mới
phương pháp trong dạy học bộ môn Lịch sử ở trường Trung học cơ sở Thiệu Tâm.
*Đối với đồng nghiệp, nhà trường và địa phương:
Từ việc áp dụng các giải pháp trên vào dạy học bộ môn Lịch sử ở lớp 7B
thành công, đem lại hiệu quả cao, tơi đã trình bày và chia sẻ cùng đồng nghiệp
trong hội thảo SKKN cấp trường, được Hội đồng nhà trường đánh giá cao, đã
tác động lớn đến phương pháp dạy học của các đồng nghiệp. Hội đồng sư phạm

nhà trường đã thống nhất đưa đề tài vào áp dụng dạy học bộ môn Lịch sử ở tất
cả các khối lớp của trường, thống nhất xây dựng việc áp dụng cácKĩ thuật dạy
học tích cực là một “tiêu chí cứng“ trong công tác đánh giá xếp loại chuyên
môn, tinh thần tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên hàng năm.
3.Kết luận, kiến nghị.
3.1. Kết luận:
Sau khi áp dụng Sáng kiến kinh nghiệm vào thực tiễn dạy học đem lại hiệu
quả rõ rệt đối với chất lượng giảng dạy và giáo dục của bản thân, của đồng
nghiệp, đặc biệt là sự tiến bộ của học sinh; nhận được sự ủng hộ, đánh giá cao
của nhà trường, tôi nhận thấy việc áp dụng Kĩ thuật dạy học Khăn trải bàn vào
dạy học bộ môn Lịch sử với các giải pháp như: giáo viên và học sinh phải nắm
vững kĩ thuật cũng như các bước tiến hành; Lựa chọn bài, mục, phần kiến
thức áp dụng Kĩ thuật phù hợp; Biết phối hợp chặt chẽ và nhuẫn nhuyễn với
các Kĩ thuật dạy học khác khi tiến hành như Kĩ thuật chia nhóm, đặt câu
hỏi…là rất cần thiết.
Những giải pháp vận dụng Kĩ thuật dạy học theo định hướng đổi mới này
đã này khiến cho giờ học lịch sử trở nên sinh động, hấp dẫn, thu hút sự chú ý,
gây hứng thú học tập bộ mơn ở các em; phát huy được tính tích cực, tự lực và
tinh thần trách nhiệm của học sinh, phát triển năng lực cộng tác làm việc, phát
triển năng lực giao tiếp, biết trình bày, bảo vệ ý kiến của mình, tăng cường sự tự
tin cho HS. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ mơn, nhanh chóng
đổi mới phương pháp dạy họcbộ mơn lịch sử ở trường THCS Thiệu Tâm nói
riêng và trong địa phương, trong huyện nói chung.
Hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc đối với giáo
viên nhằm thực hiện Nghị quyết 29 của Đảng về “Đổi mới căn bản và toàn diện
giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa hiện đại hóa, hội nhập
quốc tế hiện nay”[5]. Để thực hiện nhiệm vụ đó, mỗi giáo viên phải không
ngừng học tập nghiên cứu và ứng dụng các kĩ thuật dạy học hiện đại vào giảng
dạy. Năng lực hợp tác được xem là một trong những năng lực quan trọng của
con người trong xã hội hiện nay, chính vì vậy, phát triển năng lực hợp tác từ

19


trong trường học đã trở thành một xu thế giáo dục trên thế giới. Sử dụng kĩ thuật
dạy học hiện đại “ Khăn trải bàn” trong dạy học lịch sử là một trong những biện
pháp tích cực đối với việc phát triển năng lực nhận thức, năng lực hợp tác cho
học sinh, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng bộ môn.
Muốn sử dụng kĩ thuật dạy học “Khăn trải bàn”, trước hết, phải nghiên cứu
cách thức xây dựng kĩ thuật. Khi xây dựng kĩ thuật cần bám sát mục tiêu của bài
học, mục tiêu cụ thể của các đề mục có liên quan.Trên cơ sở xác định kiến thức
trọng tâm của bài học, đề mục, cần khai thácnhững vấn đề, những khía cạnh mà
học sinh khó hiểu, cần giáo viên giúp đỡ để họcsinh hiểu sâu, tìm tư liệu thực
hiện chủ đề. Câu hỏi đặt ra nhất thiết phải đảm bảoyêu cầu học sinh phải tư duy,
vận dụng kiến thức, biết soi vào tư liệu, SGK, bài tậpmới có thể tìm ra câu trả
lời và tùy theo chủ ý của giáo viên khi xây dựng kĩ thuật, chuẩn bị bài giảng,
đặcđiểm học sinh.Việc sử dụng kĩ thuật hiệu quả nhất là ở cuối mục, cuối bài
hay cuối chương.
3.2. Kiến nghị:
Xây dựng và sử dụng kĩ thuật dạy học hiện đại trong dạy học lịch sử là
công việc không đơn giản. Song đây cũng không phải là công việc quá khó.
Thực tế nghiên cứu xây dựng và thực nghiệm việc sử dụng kĩ thuật dạy học
“Khăn trải bàn” vào dạy học bộ môn Lịch sử ở lớp 7 cho phép tôi khẳng định điều
này. Nếu giáo viên quan tâm đúng mức, việc xây dựng và sử dụng kĩ thuật này
trong dạy học Lịch sử cấp THCS trong cụm cũng như trong huyện nói chung là
hồn tồn khả thi và sẽ mang lại chất lượng, hiệu quả giáo dục như mong đợi.
Để thực hiện được điều này, trước hết giáo viên phải chịu khó tìm và
nghiên cứu tài liệu, nắm vững các bước và nguyên tắc tiến hành các Kĩ thuật dạy
học tích cực; Các kĩ thuật được vận dụng cần phải chính xác, rõ ràng; Ln
lnđảm bảo tính vừa sức của học sinh, không nên ôm đồm, quá tải. Học sinh
cũng phải có vai trị tích cực, chủ động trong việc học tập, tích cực học tập

nghiên cứu tài liệu, phối hợp nhóm, hợp tác với các bạn và giáo viên trong quá
trình thực hiện kĩ thuật “ Khăn trải bàn”.
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tơi đã tích luỹ được trong cơng tác
giảng dạy và giáo dục năm học qua nhằm khắc phục những khó khăn chưa được
giải quyết về kết quả giáo dục và phương pháp dạy học tại trường THCS Thiệu
Tâm. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện đề tài này, do hiểu biết và kinh nghiệm
có hạn, đề tài nghiên cứu cịn khá mới, chưa được nghiên cứu và vận dụng, trao
đổi nhiều nên khơng tránh khỏi những thiếu sót . Rất mong nhận được sự đóng
góp ý kiến của thầy cơ, các đồng nghiệp và cấp trên để đề tài của tơi được hồn
thiện hơn khi áp dụng vào thực tiễn .
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa,ngày 10 tháng 05 năm 2021
Tơi cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.
Người thực hiện

20


Lữ Thị Hằng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết Hội nghị BCHTƯ Đảng lần thứ 2 khóa VIII.
2. Luật giáo dục Việt Nam năm 2019.
3. Bài khai mạc lớp bồi dưỡng về giáo dục bộ mơn Lịch sử trong chương trình
giáo dục phổ thơng ngày 15/10/2019, tại Thành Phố Hồ Chí Minh
4. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn lịch sử cấp THCS.

5. Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện GD.
6. Trang https://Báo dân Việt - Nguồn Internet
7. Trang https://Cổng thông tin Điện tử Hà Nội - Nguồn Internet
8. Đổi mới việc dạy học lấy học sinh làm trung tâm-Phan Ngọc Liên .
9. Sách giáo khoa, sách giáo viên lịch sử lớp 7-NXBGD.
10. Phát triển tính tích cực, tự lực của học sinh trong q trình dạy học - Đinh
Ngọc Bảo
11. Hướng dẫn thực hiện theo chuẩn kiến thức, kĩ năng môn lịch sử, trung học
cơ sở của Bộ Giáo dục và Đào tạo. NXB Giáo dục Việt Nam, năm 2009
12. Tài liệu tập huấn giáo viên: Dạy học, kiểm tra đánh giá theo chuẩn kiến thức.
13. Công văn 3280 về hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học cấp
THCS, THPT, ngày 27/8/2020 của Bộ giáo dục đào tạo.
14. Tài liệu tham khảo trang:123doc.net: 10 Kĩ thuật dạy học tích cực cho các
thầy cơ.

21