SKKN sử dụng phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo khi dạy một tiết lịch sử địa phương trong chương trình lịch sử 11

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HÓA
TRƯỜNG THPT NGA SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM SÁNG
TẠO KHI DẠY MỘT TIẾT LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG TRONG
CHƯƠNG TRÌNH LỊCH SỬ 11

Người thực hiện : Mai Đại Chính
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị cơng tác: Trường THPT Nga Sơn
SKKN thuộc mơn: Lịch sử

THANH HĨA NĂM 2021


MỤC LỤC
STT
1
2
3
5
6
7
8
9
10
11
12

13
14

Tiêu đề
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Đối tượng nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lý luận
2. Thực trạng vấn đề
3. Giải pháp để tiến hành giải quyết vấn đề
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
2. Kiến nghị

Thứ tự trang
Trang 1
Trang 1 - 2
Trang 2
Trang 2
Trang 2
Trang 2
Trang 2 - 3
Trang 3-4
Trang 4 -11
Trang 11- 13
Trang 13

Trang 13
Trang 13

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong chương trình giáo dục phổ thơng, mơn Lịch sử giữ một vị trí rất quan
trọng trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức và truyền thống cho học
sinh. Qua mơn học giáo dục hình thành phẩm chất, có lòng yêu nước nồng nàn, ,
biết suy nghĩ độc lập, hành động tập thể, và có tổ chức, nhận rõ kết quả hoạt động
của mình, phát triển tối đa tinh thần chủ động đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ
tổ quốc XHCN .Việc hình thành cho học sinh sự hiểu biết về lịch sử địa phương,
1


về những giá trị và truyền thống quê hương, giáo dục lòng tự hào và ý thức trách
nhiệm xây dựng quê hương càng trở nên bức thiết.
Trong thực tế ở trường THPT phần lịch sử địa phương chưa thực sự được coi
trọng xứng đáng với vai trò của nó vì số tiết phân phối của Bộ GD&ĐT rất ít –
mỗi khối chỉ phân phối 1 đến 2 tiết. Vấn đề dạy lịch sử địa phương là chưa hiệu
quả vì còn nhiều khó khăn: Mâu thuẫn giữa việc tăng thời lượng lịch sử địa
phương - di sản và danh nhân trong chương trình tự chủ với chương trình chung.
Việc tăng quá nhiều lịch sử địa phương là đồng nghĩa phải cắt giảm chương trình
nội dung lịch sử dân tộc và thế giới do số tiết phân phối chương trình khơng tăng
lên nên rất khó thực hiện bởi nó ảnh hưởng đến chương trình chung của bộ giáo
dục đào tạo quy định; tài liệu giảng dạy chưa có tính hệ thống; khơng có nội dung
trong các kì thi… Vì thế mà cả giáo viên và học sinh đều khơng coi trọng, thậm
chí còn cắt xén nên không có hiệu quả. Học sinh hầu như lơ mơ hoặc khơng hiểu
gì về lịch sử q hương mình, có đơi lúc học sinh ngỡ ngàng, lúng túng khi bất
chợt một ai đó hỏi hay nói về sự kiện Lịch sử của quê hương mình, đó là một thực
đáng buồn.

Nhiệm vụ đặt ra cho giáo viên dạy lịch sử ở trường THPT, ngoài trang bị cho
học sinh hệ thống những kiến thức cơ bản lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới để
hình thành thế giới quan khoa học, phẩm chất đạo đức chính trị cho học sinh còn
cần thiết phải trang bị cho học sinh những hiểu biết sâu sắc về lịch sử và truyền
thống quê hương. Qua đó, giáo dục lòng tự hào về quê hương dân tộc, hình thành
lòng yêu nước, truyền thống quê hương cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy
hành động và thái độ ứng xử đúng đắn trong cuộc sống xã hội; giúp học sinh hiểu
được sự phát triển hợp quy luật của tự nhiên và xã hội, vận dụng sáng tạo những
hiểu biết vào hoạt động thực tiễn, xây dựng ý thức Trách nhiệm xây dựng quê
hương dầu đẹp.
Để khắc phục những khó khăn và thực hiện tốt yêu cầu nhiệm vụ dạy học hiệu
quả nội dung lịch sử địa phương thì giáo viên khơng thể không đổi mới phương
pháp. Chỉ có đổi mới phương pháp theo hướng trải nghiệm sáng tạo, đa dạng hóa
các hình thức dạy học lịch sử địa phương mới có thể nâng cao hiểu biết của các
em về những gì đã xảy ra trong quá khứ trên mảnh đất quê hương mình, những
truyền thống tốt đẹp, để tự hào, để sống cao đẹp hơn và phấn đấu xây dựng cho
quê hương xứng đáng với tầm vóc lịch sử của nó.
Xuất phát từ suy nghĩ đó và trong thực tiễn giảng dạy tôi chọn đề tài: “ Sử
dụng phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo khi dạy một tiết Lịch sử địa
phương trong chương trình Lịch sử 11”, với mong muốn góp phần nâng cao
hơn nữa chất lượng dạy và học mơn lịch sử ở trường THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài được lựa chọn thực hiện nhằm xác định phương pháp tìm ra hướng đi
hiệu quả nhất cho việc đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử hiện nay, đặc
2


biệt là giảng dạy lịch sử địa phương trong chương trình lịch sử THPT. Tạo ra
những trải nghiệm mới làm cho học sinh nắm bài một cách dễ dàng mà sâu sắc.
Trang bị, rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự học, tự trải nghiệm và sáng tạo, giảm

áp lực cho học sinh. Hình thành được tình cảm, niềm tin, ý thức trách nhiệm đối
với quê hương, đất nước. Từ đó phát huy được tính tích cực tự giác, thơi thúc học
sinh có những hành động tích cực góp phần xây dựng quê hương, đấtnước.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài thuộc lĩnh vực phương pháp dạy học ở cấp THPT, cụ thể là học sinh
khối 11 trường THPT Nga Sơn.
4. Phương pháp nghiên cứu
Người nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp : Phương pháp xây dựng cơ sở
lý thuyết. Phương pháp thực tế, trải nghiệm, thực hành. Phương pháp đối chứng,
so sánh.Phương pháp thống kê xử lý số liệu
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo là phương pháp dạy học cho học
sinh tiếp xúc trực tiếp với các buổi tham quan, dã ngoại ở di tích, các buổi ngoại
khóa, các cuộc thi tìm hiểu… nhằm giáo dục học sinh truyền thống yêu nước, tự
hào dân tộc . Qua đó giáo dục các em ý thức bảo vệ di tích lịch sử, phát triển trí
tuệ, rèn luyện kỹ năng sống đờng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học,
thực hiện đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học.
Tổ chức dạy học lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo là các hoạt
động giáo dục thực tiễn có liên môn được tiến hành song song với hoạt động dạy
học trong nhà trường phổ thông. Hoạt động dạy học lịch sử địa phương theo
hướng trải nghiệm sáng tạo là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ chức
chủ yếu ngồi giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ
trợ cho hoạt động dạy họ. Các em được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý
tưởng, được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định
bản thân, được tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm
mình và của bạn bè,…Từ đó, hình thành và phát triển cho các em những giá trị
sống và các năng lực cần thiết. Hoạt động dạy học lịch sử địa phương theo hướng
trải nghiệm sáng tạo về cơ bản mang tính chất của hoạt động tập thể trên tinh thần
tự chủ, với sự nỗ lực giáo dục nhằm phát triển khả năng sáng tạo và cá tính

riêng của mỗi cá nhân trong tập thể.
Nội dung giáo dục của dạy học lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm sáng
tạo thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu cầu hoạt động
của học sinh, giúp các em vận dụng những hiểu biết của mình vào trong thực tiễn
cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Dạy học lịch sử địa phương theo hướng
trải nghiệm sáng tạo có thể tổ chức theo các quy mô khác nhau như: theo nhóm,
theo lớp, theo khối lớp. Tuy nhiên, tổ chức theo quy mô nhóm và quy mô lớp với
3


hình thức vừa nội khóa và ngoại khóa có ưu thế hơn về nhiều mặt như đơn giản,
không tốn kém, mất ít thời gian, học sinh tham gia được nhiều hơn và có nhiều
khả năng hình thành, phát triển các năng lực cho học sinh hơn.
2. Thực trạng vấn đề
2.1Vềphíagiáoviên.
Hầu hết giáo viên bộ môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay và đặc biệt là ở
trường tôi đều nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc thực hiện hoạt động trải
nghiệm sáng tạo vào dạy - học Lịch sử đại phương. Các giáo viên đều đờng tình
với quan điểm giáo dục học sinh qua hoạt động trải nghiệm, sẽ góp phần kích
thích hứng thú học tập, tăng tính thuyết phục trong q trình dạy học, đờng thời
góp phần đổi mới phương pháp dạy học, giảm phần lý thuyết, tính hàn lâm của
kiến thức, tránh việc áp đặt, rập khuôn cho học sinh. Thông qua hoạt động trải
nghiệm sáng tạo t ích hợp liên mơn dễ gây tình cảm họcsinh, hướng tới các
năng lực cần phát triển.
Tuy nhiên, các giáo viên cũng băn khoăn và lo lắng vì dạy học lịch sử địa
phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn còn rất mới mẻ,
giáo viên chưa có kinh nghiệm. Hơn nữa việc thiết kế các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo mất nhiều thời gian. Nếu tổ chức cho học sinh tham gia trải nghiệm sáng
tạo tại các di tích, di sản, các buổi ngoại khóa, sinh hoạt theo chủ đề, sinh hoạt
dưới cờ…thì việc quản lí học sinh cũng là cả vấn đề. Để tổ chức trải nghiệm sáng

tạo cho học sinh cần phải có sự đờng ý của nhà trường, sự phối hợp Đồn trường
hay giáo viên chủ nhiệm, nên một số giáo viên cũng rất ngại tổ chức cho học sinh
học tập theo hình thức này, do đó giáo viên chỉ thuyết trình và “dạy sng” cho
học sinh của mình nên việc ch̉n bị cho bài giảng chưa được giáo viên chú ý và
đầu tư. Nếu khắc phục được những khó khăn này thì việc dạy học Lịch sử địa
phương theo hướng trải nghiệm sáng tạo sẽ đạt hiệu quả cao.
2.2 Về phía học sinh
Đa số học sinh đều cảm thấy học lịch sử khó nhớ và nhanh quên, các em
thường nhầm lẫn về thời gian xẩy ra sự kiện, về địa danh, tên cuộc khởi nghĩa,
nhân vật lịch sử. Và đặc biệt đa số học sinh không hiểu được bản chất các sự kiện
lịch sử, khơng giải thích được ý nghĩa của các sự kiện lịch sử, vai trò công lao của
nhân vật lịch sử….Bên cạnh đó việc ôn tập, củng cố kiến thức cũng chưa được
quan tâm chú ý của giáo viên, học sinh không được hướng dẫn phương pháp tự
học, tự nghiên cứu tìm hiểu và ơn tập kiến thức. Từ thực trạng trên đã đặt ra một
yêu cầu bức thiết cho môn Lịch sử nói riêng và các môn học khác ở trường phổ
thông nói chung phải có những biện pháp đổi mới nhằm phát huy những thế mạnh
bộ môn.
3. Giải pháp tiến hành để giải quyết vấn đề.
A. BƯỚC 1 - KHỞI HÀNH
1. Mục tiêu:
4


+ HS biết cách sử dụng phương tiện giao thông công cộng một cách văn minh.
+ HS nắm vững lịch trình, có thêm những hiểu biết về các vùng đất xe đi qua.
2. Phương thức: Hoạt động tập thể
Thiết kế hoạt động dạy – học
(Mục tiêu, hình thức, phương pháp,
Hoạt động của GV- HS
sản phẩm đầu ra)

Hoạt động 1: Chuẩn bị khởi hành
- Thời gian: 5 phút
- Bước 1: 12h30 Giáo viên tập trung
- Mục tiêu:
học sinh tại sân trường, điểm danh,
+ 100% HS đến có mặt đúng giờ
kiểm tra tư trang và dụng cụ học tập.
(12h30)
- Bước 2: Giáo viên tổ chức đàm thoại
+ HS chuẩn bị đầy đủ các tư trang và
giúp HSbiết cách sử dụng phương tiện
dụng cụ học tập.
giao thông nơi công cộng. Giáo viên
+ 100% HS biết cách sử dụng
viên có thể sử dụng những câu hỏi
phương tiện giao thông nơi công
định hướng:
cộng, có văn hoá ứng xử trên xe.
+ Khi lên xe, xuống xe cần chú ý
- Phương pháp, kỹ thuật DH: Đàm
những gì?
thoại
+ Trên xe cần chú ý những gì?
+ Chúng ta cần làm gì để chứng tỏ
mình là người văn minh khi sử dụng
phương tiện giao thông?
- Bước 3: GV chốt ý.
Hoạt động 2: Khởi động.
- Thời gian: 30 phút
- Bước 1: Giáo viênkiểm tra sĩ số, ổn

- Mục tiêu:
định chỗ ngồi, thơng báo cho HS lịch
+ HS nắm vững lịch trình của hoạt
trình hoạt động trải nghiệm tại di tích
động ngoại khố.
lịch sử - Chiến khu Ba Đình
+ Có thái độ hứng thú đối với
- Bước 2: Giáo viên tổ chức trò chơi
chương trình.
tìm hiểu về lịch sử, địa lý, văn hoá...
+ Có thêm những hiểu biết về vùng
về những vùng đất xe đi qua.
đất xe đi qu( địa phận xã Ba Đình –
+ Giáo viên thơng báo luật chơi, cử
Huyệ)
Ban giám khảo
- Phương pháp, kỹ thuật DH: trò chơi
+ Giáo viên nêu câu hỏi, học sinh trả
lịch sử.
lời : Giáo viên tổ chức trò chơi giải
đáp ô chữ xoay quanh từ chìa khóa là:
QUẢNG TRƯỜNG BA ĐÌNH

5


Hình ảnh tác giả sử dụng để tổ chức
trị chơi : Giải đáp ô chữ
- Bước 3: Giáo viên tổng kết trò chơi,
trao phần thưởng trên xe.

B. BƯỚC 2 -TRẢI NGHIỆM DI TÍCH LỊCH SỬ
1. Mục tiêu:
+ HS lựa chọn và biết nhập vai vào những nghề mình u thích.
+ Trình bày được những nét cơ bản về chiến khu Ba Đình:
+ Phân tích được những giá trị lịch sử quan trọng của cuộc khởi nghĩa Ba Đình
trong phong trào yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX.
+ Học sinh được rèn luyện các hoạt động nhóm, kỹ năng thuyết trình, đặt câu
hỏi, nhận xét – đánh giá...
+ Học sinh có ý thức bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử.
+ Hình thành năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức lý thuyết
vào thực tế, năng lực tổ chức sự kiện...
2. Phương pháp, kĩ thuật tổ chức DH: trải nghiệm sáng tạo, hoạt động nhóm kết
hợp phương pháp nhập vai, kỹ thuật bể cá, kỹ thuật khăn phủ bàn, kỹ thuật “5 xin”
và “321”...
3. Gợi ý sản phẩm: Phần nhập vai nghề nghiệp thuyết minh về các chủ đề thuộc
về di tích Chiến khu Ba Đình và đề xuất các giải pháp bảo vệ, phát huy giá trị của
di tích lịch sử.
Thiết kế hoạt động dạy – học
(Mục tiêu,hình thức, phương pháp, sản
Hoạt động của GV- HS
phẩm đầu ra)
- Hoạt động 1: Tôi là ai?
(HS lựa chọn nghề nghiệp và nhiệm vụ học tập)
6


- Mục tiêu:
+Kiến thức: HS trình
bày được một số đặc
điểm và yêu cầu của các

nghề: nhà nghiên cứu
lịch sử, thuyết minh
viên, hướng dẫn viên,
nhà quản lý văn hoá.
+ Kĩ năng: rèn luyện sự
tự tin, mạnh dạn trong
việc tiếp cận nghề
nghiệp.
+ Thái độ: Trân trọng
các nghề nghiệp trong xã
hội; nghiêm túc tìm hiểu
về các nghề để có những
định hướng hợp lí.
- Hình thức: tồn lớp, cá
nhân.
- Thời gian: 10 phút.
- Loại sản phẩm: các
nhóm được thành lập
theo nghề nghiệp.
- Phương pháp, kỹ thuật
dạy học: sử dụng đồ
dùng trực quan và hệ
thống câu hỏi gợi mở.

- Bước 1: Giáo viên tập trung học sinh trước Bia
Đá thuộc căn cứ khởi nghĩa, kiểm tra sĩ số, ổn định
lớp.

Hình ảnh tác giả chụp khi cùng học sinh thăm
qua khu di tích

- Bước 2: Giáo viên thơng qua lịch trình hoạt động
ngoại khố, thành viên Ban giám khảo và Ban tư
vấn.
- Bước 3: Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu
về các nghề: nhà nghiên cứu lịch sử, thuyết minh
viên, hướng dẫn viên, nhà quản lý văn hoá.
+ Giáo viên cho học sinh xem một số hình ảnh về
các nghề: nhà nghiên cứu lịch sử, thuyết minh viên,
hướng dẫn viên, nhà quản lý văn hoá và tổ chức
cho học sinh nêu những hiểu biết về các nghề trên.

7


Hình ảnh tác giả chụp khi cùng học sinh thăm
qua khu di tích
+ Giáo viên cho học sinh lựa chọn nghề yêu thích,
lập thành 04 nhóm tương đương với 04 nghề.
+ Giaos viên giao nhiệm vụ cho 03 nhóm, đề xuất
chuyên gia tư vấn hỗ trợ cho các nhóm:
- Nhóm “Nhà sử học”: Trong vai nhà sử học, hãy
giới thiệu khái quát việc nghĩa quân xây dựng căn
cứ, chiến lũy khởi nghĩa.
- Nhóm “Thuyết minh viên”: Trong vai thuyết minh
viên, hãy sử dụng bản đồ giới thiệu tổng quan về
cuộc khởi nghĩa Ba Đình
- Nhóm “Nhà quản lý văn hố”: Trong vai nhà
quản lý văn hố, hãy trình bày q trình được nhà
nước cơng nhận di tích lịch sử cấp Quốc gia của
chiến khu khu Ba Đình, thực trạng của di tích và

đề xuất giải pháp bảo tờn, phát huy giá trị của di
tích.
Hoạt động 2: Chúng tơi hợp tác
(HS làm việc nhóm chuẩn bị các nhiệm vụtheo nghề nghiệp đã lựa chọn)
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên nêu nhiệm vụ, yêu
+ Kiến thức: Các nhóm lựa chọn
cầu về sản phẩm của các nhóm, phát
được kiến thức phù hợp để xây dựng
tài liệu hỗ trợ, chỉ định chuyên gia tư
bài thuyết trình theo yêu cầu.
vấn.
+ Kĩ năng:rèn luyện kĩ năng làm việc
- Bước 2: Các nhóm xây dựng bài
nhóm, kĩ năng xây dựng và thể hiện
thuyết trình, GV giám sát q trình
bài thuyết trình.
hoạt động.
+Thái độ: tính trách nhiệm trong
+ Các nhóm bầu nhóm trưởng, phân
công việc, sự ham học hỏi, biết lắng
công công việc cho các thành viên.
nghe.
+ HS xây dựng bài thuyết trình trên cơ
- Hình thức: nhóm.
sở tài liệu hỗ trợ của giáo viên, sự tư
- Thời gian: 30 phút.
vấn của các chuyên gia.
- Loại sản phẩm: bài thuyết trình của
- Bước 3: Các nhóm tập thuyết trình.

các nhóm.
+ Mỗi nhóm chọn 2-3 người nhập vai,
- Phương pháp, kỹ thuật DH: làm
tập thuyết trình trong nhóm.
việc nhóm.
Hoạt động 3: Chúng tơi xuất sắc
(Các nhóm nhập vai nghề nghiệp thực hiện các nhiệm vụ học tập)

8


- Mục tiêu:
+ Kiến thức: Học sinh trình bày được
những nét cơ bản về cuộc khởi nghĩa Ba
Đình; tổng quan về di tích ; đánh giá
được những nét độc đáo trong việc xây
dựng chiến lũy của nghĩa quân.
+ Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng thuyết
trình, thực hành một số thao tác nghề
nghiệp (thuyết minh viên, hướng dẫn
viên...), kĩ năng nhận xét - đánh giá, xử
lý tình huống...
+ Thái độ: sự thiện chí và tư duy giải
pháp trong xử lý tình huống, thái độ
nghiêm túc, biết lắng nghe trong cuộc
sống.
+ Bước đầu hình thành năng lực thuyết
trình, hợp tác, giao tiếp - ứng xử.
- Hình thức: làm việc nhóm.
- Thời gian: 45 phút.

- Loại sản phẩm: bài thuyết trình của các
nhóm bằng phương pháp nhập vai.
- Phương pháp, kỹ thuật DH: nhập vai
kết hợp sử dụng đồ dùng trực quan, sử
dụng kĩ thuật “5 xin” và “321”.

- Bước 1: Giáo viên nêu u cầu
đối với phần thuyết trình của các
nhóm, cơng bố phương pháp và
tiêu chí đánh giá sản phẩm.
+ Thời gian thuyết trình: 5- 7 phút
+ Bài thuyết trình phải đầy đủ 03
phần - mở đầu, thân bài và kết
luận.
+Phương pháp và tiêu chí đánh giá
kết quả: đánh giá tồn diện (kiến
thức, kỹ năng, thái độ), Học sinh
và Ban giám khảo cùng đánh giá...
- Bước 2: GV tổ chức cho 02 nhóm
(nhóm nhà sử học, thuyết minh
viên ) nhập vai thuyết trìnhtheo kĩ
thuật “5xin” và “321”. Giáo viên
chuẩn bị thêm hệ thống câu hỏi để
tương tác với các nhóm, làm rõ
hơn vấn đề.
+ Nhóm “Nhà sử học”: Sử dụng
các hình ảnh, ng̀n sử liệu để
trình bầy được nét độc đáo, sáng
tạo của của nghĩa quân trong việc
xây đắp chiến lũy.

+ Nhóm “Thuyết minh viên”: Sử
dụng bản đờ và hình ảnh thực địa
để thuyết trình tổng quan về cuộc
khởi nghĩa
+ Các nhóm còn lại đánh giá, nhận
xét, bổ sung ý kiến nêu câu hỏi
theo kĩ thuật “321”.
+ Nhóm thuyết trình thảo luận,
nhận sự tư vấn của các chuyên gia
giải quyết tình huống.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề.
Hoạt động 4: Chúng tơi bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên tổ chức đàm thoại giúp
+ Kiến thức: Học sinh trình bày
học sinh nhận thức rõ trách nhiệm bảo vệ
được sự sáng tạo của nghĩa
và phát huy giá trị di tích lịch sử của mọi
binh trong việc xây dựng chiến
người.
9


lũy; phân tích được những ý
nghĩa lịch sử của cuộc khởi
nghĩa; trình bày thực trạng vầ đề
xuất các giải pháp bảo vệ di tích
lịch sử.
+ Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng
thuyết trình, xử lý tình huống.

+ Thái độ: giáo dục ý thức trân
trọng di tích lịch sử, nhận thức
việc bảo vệ, tơn tạo di tích lịch
sử là trách nhiệm của tất cả mọi
người.
- Hình thức: hoạt động nhóm.
- Thời gian: 20 phút.
- Loại sản phẩm: bài thuyết
trình của nhóm “nhà quản lý
văn hoá”.
- Phương pháp, kỹ thuật DH:
nhập vai kết hợp kĩ thuật “5
xin” và “321”.

+ Giáo viên sử dụng các câu hỏi:
- Theo các em, vì sao chúng ta phải bảo vệ
và phát huy giá trị di tích lịch sử nói chung?
- Hiện nay, ý thức bảo vệ, phát huy giá trị di
tích lịch sử nói chung của HS có điểm gì
tốt, điểm gì chưa tốt?
+ Học sinh: Bằng kiến thức thực tiễn nêu ý
kiến.
+ Giáo viên viên chốt ý.
- Bước 2: Giáo viên tổ chức cho các nhóm
“nhà quản lý văn hố”thuyết trình nhiệm
vụ.
+ Nhóm trình bày hành trình trở tham, thực
trạng di tích và đề xuất giải pháp bảo tờn,
phát huy giá trị di tích lịch sử.
+ Các nhóm còn lại đánh giá, nhận xét, bổ

sung ý kiến nêu câu hỏi theo kĩ thuật “321”.
+ Nhóm “nhà quản lý văn hoá” thảo luận,
nhận sự tư vấn của các chuyên gia giải
quyết tình huống.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề.
- Bước 3: Giáo viên tổ chức đánh giá chung
việc thực hiện nhiệm vụ của các nhóm.
+ Giáo viên tổ chức cho các nhóm đánh giá
chéo.
+ Ban giám khảo nhận xét, đánh giá.
+ Giáo viên chốt lại vấn đề, trao thưởng,
tổng kết hoạt động.

C. BƯỚC 3 - HOẠT ĐỘNG TỔNG KẾT, ĐÁNH GIÁ
( 40 phút, có thể tổ chức trên xe di chuyển về trường)
Thiết kế hoạt động dạy - học
(Mục tiêu, hình thức, phương pháp,
Hoạt động của GV- HS
sản phẩm đầu ra)
Hoạt động 1: Củng cố bài học
- Mục tiêu:
- Bước 1: Giáo viên viên công bố luật
+ HS củng cố những kiến thức của bài
chơi.
học. Trên cơ sở đó, liên hệ thực tiễn,
+ Tên cuộc thi: “Ai là triệu phú”
mở rộng kiến thức.
+ Mỗi đội gồm 02 em (2 em ngồi cạnh
+ Rèn luyện kỹ năng tổ chức sự kiện,
nhau trên xe)

10


rèn luyện sự tự tin, linh hoạt.
+ Rèn luyện ý thức trong các hoạt động
tập thể.
- Phương pháp, kỹ thuật DH: trò chơi
với các câu hỏi trắc nghiệm.

Hoạt động 2: Chia sẻ bài học
- Mục tiêu:
+ Học sinh biết trình bày những cảm
xúc, bài học nhận được sau hoạt động.
+ HS rèn luyện sự tự tin, ý thức tích
luỹ kinh nghiệm trong mỗi chương
trình học tập, ý thức cá nhân trong
những hoạt động tập thể, thói quen
nhìn nhận, đánh giá vấn đề tồn diện
(khơng chỉ bài học về kiến thức mà còn
về ý thức, phương pháp làm việc, sự
linh hoạt trong cuộc sống...) .
- Hình thức: cá nhân
- Loại sản phẩm: phần chia sẻ bài học
và cảm nhận của HS sau chương trình.

+ Giáo viên đọc câu hỏi, các nhóm trả
lời.
+ Nhóm trả lời đúng nhiều câu hỏi
nhất trở thành “triệu phú”, được nhận
phần thưởng.

- Bước 2: Giáo viên tổ chức trò chơi.
+ Giáo viên đọc hệ thống câu hỏi đã
chuẩn bị trước.
+ Thư kí hỗ trợ.
- Bước 3: Giáo viên tổng kết, tổ chức
trao thưởng cho đội chiến thắng, rút ra
bài học qua trò chơi.
- Bước1: Giáo viên nêu mục đích, định
hướng và những yêu cầu của phần chia
sẻ bài học cho HS.
+ Nội dung chia sẻ cần toàn diện: đánh
giá chung; cảm xúc của bản thân khi
tham gia chương trình; giá trị đối với
việc học tập, rèn luyện của bản thân;
những bài học rút ra sau khi học tập
(bài học về kiến thức, về phương pháp
làm việc, cách phối hợp nhóm, cách
thể hiện ý tưởng của nhóm, cách tương
tác với đội bạn, cách tổ chức chương
trình...)
+ Thời gian chuẩn bị: 05 phút.
+ Thời gian chia sẻ: không quá 3 phút.
- Bước 2: Giáo viên tư vấn, hướng dẫn
cho học sinh chuẩn bị phần chia sẻ.
- Bước 3:Giáo viên tổ chức cho học
sinh chia sẻ bài học (một số HS)
- Bước 4: Giáo viên đánh giá, tổng kết
chung về chương trình học tập ngoại
khố. Kết thúc “Hành trình đến với di
tích lịch sử Chiến khu Ba Đình”

4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của phương pháp dạy học lịch sử địa phương theo
hướng trải nghiệm sáng tạo, năm học 2019- 2020 và năm học 2020- 2021 kết
11


hợp với Đồn trường nhóm chun mơn Lịch sử chúng tôi đã tổ chức được một
số hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm hướng về mục đích nâng cao ý thức cho
học sinh trong vấn đề giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống, lòng yêu nước,
ý thức bảo tồn và tôn tạo các di sản của quê hương, đất nước, đặc biệt ở địa
phương; góp phần định hướng nghề nghiệp cho học. Những hoạt động đó đã nâng
cao hơn nữa hiểu biết của các em về các di sản ở địa phương, giúp các em hứng
thú hơn với mơn lịch sử, góp phần bời dưỡng
tình u q hương, đất nước.
Để thấy được hiệu quả và tính khả thi của đề tài nghiên cứu, tôi đã tổ chức 2
cuộcđiềutranhưsau:
- Cuộc điều tra thứ nhất được tiến hành chia thành 2 thời điểm: Thời điểm đầu
năm học khi chúng tôi chưa tiến hành các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Thời
điểm vào cuối kỳ I, khi chúng tôi đã tiến hành được một số hoạt động trải nghiệm
sáng tạo.
- Chúng tôi chọn lớp 11C, có tổng số 40 học sinh để tiến hành khảo sát. Với
cùng 2 câu hỏi như sau:
Câu 1: Em có tham gia các hoạt động trải nghiêm sáng tạo của bộ môn lịch sử
địa phương khơng?
Câu 2: Em có hứng thú gì với các di tích lịch sử và lịch sử dân tộc?
Sau thời gian thực hiện tôi đã thu được kết quả như sau:
Kết quả khảo sát đầu năm học
Câu hỏi 1
Tổng số

HS điều
tra

Câu hỏi 2

Rất
thường
xun

Thường
xun

Khơng
thường
xun

Rất u
thích

u
thích

Bình
thường

40

0

4

36

4

10

26

Tỉ lệ

0%

10%

90%

10%

26%

64%

Kết quả khảo sát cuối năm học
Kết quả điều tra
Tổng số
học sinh
điều tra
40
Tỉ lệ

Câu hỏi 1

Câu hỏi 2

Rất thường
xun

Thường
xun

Khơng
Thường
xun

Rất u
thích

u
thích

Bình
thường

4
10%

25
63%

11
27%

10
26%

22
55%

8
19%

Từ kết quả điều tra trên, ta thấy sau khi tiến hành các hoạt động trải nghiệm
12


sáng tạo và tích hợp liên mơn, tình trạng học sinh thờ ơ, thiếu hứng thú với các giá
trị văn hóa dân tộc và lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương đã được cải thiện rõ nét.
Nếu ở đầu kỳ, do việc tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo còn chưa thường
xuyên nên hứng thú với vấn đề dạy học lịch sử địa phương theo hướng trải
nghiệm sáng tạo trong bộ môn lịch sử còn nhiều hạn chế. Cuối kỳ II, việc tham gia
các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên mơn với nhiều hình thức đa
dạng đã giúp cải thiện tình hình. Các em đã quan tâm hơn, hứng thú hơn với vấn
đề lịch sử đia phương và lịch sử dân tộc.
- Cuộc điều tra thứ hai, tôi tiến hành tổ chức thực nghiệm sư phạm tại hai lớp 11
của trường THPT hiện hành, chọn hai lớp 11C và 11 D năm học 2019 – 2020 có
số học sinh và trình độ nhận thức của các lớp ngang nhau để dạy một lớp dạy thực
nghiệm ( Lớp 11C) và một lớp dạy đối trên lớp ( lớp 11D). Ở lớp đối chứng thì
dạy theo phương pháp truyền thống, lớp thực nghiệm, tôi vừa dạy học trên lớp vừa
tổ chức tham quan trải nghiệm sáng tạo. Sau khi dạy xong tôi ra đề kiểm tra 15

phút (Câu hỏi: Sau khi học xong buổi trải nghiệm sáng tạo tại di tích lịch sử
Chiến khu Ba Đình, bản thân em có thể làm gì để góp phần xây dựng và bảo vệ
di tích lịch sử của quê hương, đất nước ?)
- Kếtquả:
Sau khi tổ chức thực nghiệm sư phạm, tôi chấm bài kiểm tra kết hợp sử dụng
một số câu hỏi làm công cụ để đánh giá kết quả như sau:
Lớp
11C
11D

Tổng
số
HS

Điểm
5- 6

Điểm dưới 5

Điểm
7- 8

SL

%

SL

%

SL

40

0

0

6

15%

16

42

0

0

12

28,6

50%

%
40
%
54,

8

Điểm
9 -10
SL
%
45
18
%
21,
9
4%

Ở lớp thực nghiệm có kết quả khả quan hơn, điểm số cao hơn so với lớp đối
chứng, đặc biệt có nhiều điểm 9 – 10, điểm yếu không có. Điều này thể hiện rõ
được mức độ nhận thức của học sinh ở lớp thực nghiệm, học tốt hơn, hiểu bài và
ghi nhớ kiến thức lâu hơn so với lớp đối chứng. Như vậy đề tài có tính khả thi.
III. KẾT LUẬN ĐỀ XUẤT
1. Kết luận
Đề tài được nghiên cứu từ thực tiễn và kinh nghiệm giảng dạy của bản
thân, bước đầu được thực hiện trong quá trình giảng dạy ở trường THPT Nga Sơn
đã thực sự đưa lại hiệu quả tốt. Cho thấy đây là giải pháp thiết thực có ý nghĩa
thực tiễn trong việc dạy học hiệu quả lịch sử địa phương trong chương trình phổ
thơng hiện nay để giải quyết những khó khăn, thực trạng tồn tại, góp phần nâng
cao chất lượng bộ mơn và hình thành phẩm chất, năng lực, tư duy hành động cho
học sinh. Đồng thời là phương pháp thực sự có ý nghĩa trong dạy học lịch sử địa
13


phương theo chương trình mới và phương pháp dạy học tương lai. Trong quá trình

nghiên cứu bản thân cũng nhận thấy còn nhiều điều thiếu sót cần tiếp tục hoàn
thiện ở các năm học tiếp theo. Mảnh đất xứ Thanh với truyền thống lịch sử, cách
mạng mạng và văn hóa đặc sắc với rất nhiều đi tích lịch sử, các di sản văn hóa,
danh nhân…. trải đều ở khắp các vùng miền đó là lợi thế rất lớn để giáo viên
giảng dạy bộ môn Lịch sử có thể khai thác, tận dụng thế mạnh đó để tổ chức dạy
học lịch sử địa phương theo hình thức trải nghiệm sáng tạo cho học sinh gió phần
giáo dục truyền thống, bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước, biết gìn giữ, bảo tồn
và phát huy giá trị văn hóa.
2. Đề xuất.
Để cho việc tổ chức phương pháp dạy học Lịch sử địa phương theo hướng trải
nghiệm sáng tạo và tích hợp liên môn ở trường THPT hiện hành thực hiện có hiệu
quả hơn tôi xin được đưa ra một số đề xuất như sau:
Thứ nhất, vấn đề quyết định ở bản thân mỗi giáo viên, tùy vào hoàn cảnh ở
địa phương, thực tiễn của dạy học Lịch sử địa phương theo hướng trải nghiệm
sáng tạo ở nhà trường để đưa ra các hình thức tổ chức phù hợp. Điều này đòi hỏi
lòng yêu nghề, nhiệt tình sáng tạo để nâng cao chất lượng giảng dạy bộ
môn Lịch sử.
Thứ hai, để tổ chức thực hiện tốt phương pháp dạy học Lịch sử địa phương
theo hướng trải nghiệm sáng tạo và tích hợp liên môn ở trường THPT hiện hành,
giáo viên cần phải hiểu rỏ về tình hình thực tế của địa phương để chọn địa điểm,
nội dung thực hiện đạt kết quả cao.
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20 tháng 5 năm 2021
Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, khơng sao chép nội dung của người
khác.

Mai Đại Chính

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Quang Hiển, Hoàng Thanh Từ, ( 2014), Phương pháp dạy học môn lịch sử ở
trường THPT, NXB Đại Học Quốc Gia Hà Nội.
2. Phan Ngọc Liên ( Chủ biên ), 2000, Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông, NXB
Quốc gia Hà Nội.
3. Nguyễn Kiên, (1983), Gây hứng thú cho học tập lịch sử, NXB Quốc Gia.
4. Lương Ninh, ( 1973), Trò chơi lịch sử, NXB Giáo dục Hà Nội.
. Tài liệu tập huấn trải nghiệm sáng tạo ở trường THPT ( Bộ GD & ĐT, xuất bản
14


năm 2015).

DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP
CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN

Họ và tên tác giả: Mai Đại Chính
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Nga Sơn
TT

Tên đề tài SKKN

Cấp đánh

Kết quả

Năm học
15

1

2

3

Sử dựng hệ thống câu hỏi hỏi
phát huy tính tích cực và chủ
động của học sinh trong giảng
dạy phần Lịc sử thế giới – SGK
Lịch sử 12.
Sử dựng hệ thống câu hỏi liên
hệ phát huy tính tích cực và chủ
động của học sinh trong giảng
dạy phần Lịc sử thế giới – SGK
Lịch sử 11
Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi
trường trong giảng dạy một số
bài thuộc chương trình Lịch sử
12

giá xếp loại

đánh giá
xếp loại

Cấp ngành

C

2016

Cấp ngành

C

2018

Cấp ngành

C

2020

đánh giá
xếp loại

16