Tài liệu Kỹ thuật môi trường chương 2 doc

K thût Mäi trỉåìng


HÃÛ SINH THẠI


===============================================================







2.1 - SINH THẠI HC
Sinh thại hc l mäüt ngnh quan trng trong khoa hc sinh hc, nghiãn
cỉïu nhỉỵng âiãưu kiãûn täưn tải ca sinh váût v mäúi quan hãû tỉång häù giỉỵa cạc
sinh váût våïi nhau v våïi cạc nhán täú ca mäi trỉåìng. Sinh thại hc cọ nhiãưu bäü
män: sinh thại hc âải cỉång, sinh thại hc âäüng váût, sinh thại hc thy sinh,
sinh thại hc vi sinh, sinh thại hc con ngỉåìi. Sinh thại hc cọ mäúi quan hãû
chàût ch våïi cạc män khạc ca khoa hc sinh hc, nọ cng cọ mäúi quan hãû
chàût ch våïi cạc män khạc ca khoa hc mäi trỉåìng. Sinh thại hc sỉí dủng
phỉång phạp nghiãn cỉïu, cạ
c khại niãûm v kãút qu nghiãn cỉïu ca sinh hc,
toạn, l, họa... Tuy váûy sinh thại hc váùn l khoa hc riãng trong khoa hc
sinh hc vç nọ cọ cạc khại niãûm, näüi dung v phỉång phạp nghiãn cỉïu riãng.
Sinh thại hc l ngnh tiãưn bäúi ca khoa hc mäi trỉåìng, vç tỉång tỉû
nhỉ sinh thại hc våïi mäüt phảm vi hẻp hån v ra âåìi nhiãưu tháûp k sau sinh
thại hc, khoa hc mäi trỉåìng láúy mäúi quan hãû giỉỵa con ngỉåìi v cạc hoảt
âäüng ca nọ våïi mäi trỉåìng lm âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu. Ngỉåìi nghiãn cỉïu cạc
váún âãư ti ngun v mäi trỉåìng cáưn cọ nhỉỵng hiãøu biãút nháút âënh vãư sinh thại

hc, trỉåïc hãú
t l nhỉỵng ngun l cå bn ca ngnh khoa hc ny, vç suy âãún
gäúc thç cạc hiãûn tỉåüng hy hoải ti ngun thiãn nhiãn gáy suy thoại cháút
lỉåüng mäi trỉåìng âãưu cọ thãø qui vãư viãûc vi phảm cạc ngun l vãư cáúu trục v
chỉïc nàng ca hãû sinh thại dáùn âãún máút cán bàòng ca hãû sinh thại trong âọ con
ngỉåìi l mäüt thnh pháưn.
=
26 =
K thût Mäi trỉåìng

2.2 - HÃÛ SINH THẠI
2.2.1- Khại niãûm :
Sinh váût v thãú giåïi vä sinh xung quanh cọ mäúi quan hãû khàõng khêt våïi
nhau v thỉåìng xun cọ tạc âäüng qua lải, âàûc trỉng bàòng cạc dng nàng
lỉåüng tảo nãn cáúu trục dinh dỉåỵng xạc âënh. Sỉû âa dảng vãư loi v cạc chu
trçnh tưn hon váût cháút trong mäüt hãû thäúng âỉåüc gi l hãû sinh thại.
Nhỉ váûy hãû sinh thại l mäüt hãû thäúng bao gäưm sinh váût v mäi trỉåìng
våïi cạc mäúi quan hãû v tỉång tạc, tải âọ thỉåìng xun diãùn ra cạc chu trçnh
tưn hon váût cháút, dng nàng lỉåüng v dng thäng tin. Hay nọi mäüt cạch
kha
ïc hãû sinh thại l hãû thäúng bao gäưm qưn x v sinh cnh ca nọ.
2.2.2- Cå cáúu thnh pháưn ca hãû sinh thại :
Vãư màût cå cáúu hãû sinh thại gäưm 6 thnh pháưn chia lm 2 nhọm chênh
nhỉ sau :
a/ Nhọm thnh pháưn vä sinh gäưm :
- Cạc cháút vä cå: C , N , P , CO
2
, H
2
O , O

2
... tham gia vo cạc chu
trçnh tưn hon váût cháút.
- Cạc cháút hỉỵu cå : protein, gluxit, lipit, mn,...
- Chãú âäü khê háûu: nhiãût âäü, âäü áøm, ạnh sạng v úu täú váût l khạc cọ
nh hỉåíng ráút låïn tåïi sỉû täưn tải v phạt triãøn ca sinh váût .
b/ Nhọm thnh pháưn hỉỵu sinh :
- Sinh váût sn xút (sinh váût tỉû dỉåỵng): bao gäưm cạc vi khøn cọ kh
nàng täøng håüp v cáy xanh. Âọ l nhỉỵng sinh váût cọ kh nàng täøng håüp âỉåüc
cháút hỉỵu cå tỉì nhỉỵng cháút vä cå âån gin nhåì nàng lỉåüng Màût Tråìi âãø xáy
dỉûng cå thãø ca mçnh.
- Sinh váût tiãu thủ (sinh váût dë dỉåỵng): bao gäưm cạc âäüng váût, chụng
dinh dỉåỵng bàòng cạch láúy cháút hỉỵu cå trỉûc tiãúp hồûc giạn tiãúp tỉì váût sn xút.
- Sinh váût hoải sinh (phán gii): bao gäưm cạc loải vi khøn v náúm,
phán gii cạc cháút hỉỵu cå âãø säúng, âäưng thåìi gii phọng ra cạc cháút vä cå cho
cạc sinh váût sn xút.

=
27 =
Kyợ thuỏỷt Mọi trổồỡng

2.2.3- Phỏn loaỷi hóỷ sinh thaùi :
Caùc loaỷi hóỷ sinh thaùi trong sinh quyóứn coù thóứ phỏn thaỡnh caùc loaỷi hóỷ
sinh thaùi trón caỷn, caùc hóỷ sinh thaùi nổồùc mỷn vaỡ hóỷ sinh thaùi nổồùc ngoỹt.
a/ Hóỷ sinh thaùi trón caỷn :
Hóỷ naỡy õỷc trổng bồới caùc quỏửn thóứ thổỷc vỏỷt, vỗ trong caùc hóỷ naỡy thaớm
thổỷc vỏỷt chióỳm mọỹt sinh khọỳi rỏỳt lồùn vaỡ gừn lióửn vồùi khờ hỏỷu õởa phổồng. Do
vỏỷy tón cuớa caùc quỏửn xaợ caớnh quan thổồỡng laỡ tón cuớa hóỷ thổỷc vỏỷt ồớ õỏỳy. Coù thóứ
kóứ ra mọỹt sọỳ hóỷ sinh thaùi trón caỷn:
- Savan hay rổỡng coớ õồùi noùng ồớ

vuỡng nhióỷt õồùi noùng, ờt mổa nón thổồỡng
thióỳu nổồùc vaỡ khọ haỷn.
- Hoang maỷc ồớ mióửn nhióỷt õồùi vaỡ ọn õồùi, vồùi õỷc õióứm rỏỳt ờt mổa vaỡ
bión õọỹ nhióỷt ngaỡy õóm lồùn. Giồùi sinh vỏỷt ọỳc õaớo laỡ õỷc trổng chuớ yóỳu ồớ õỏy.
- Thaớo nguyón chuớ yóỳu ồớ mióửn ọn õồùi ờt mổa vồùi coớ chióỳm ổu thóỳ.
- Rổỡng laù rọỹng ọn õồùi ồớ mióửn ọn õồùi coù lổồỹng mổa vổỡa phaới vồùi rổỡng laù
rọỹng, ruỷng laù theo muỡa.
- aỡi nguyón ồớ vuỡng cổỷc bng tuyóỳt quanh nm, chuớ yóỳu laỡ róu moỹc.
b/ Hóỷ sinh thaùi nổồùc mỷn :
Bióứn vaỡ
õaỷi dổồng chióỳm 70 % bóử mỷt Traùi ỏỳt coù õọỹ sỏu tồùi 11.000m.
Thổỷc vỏỷt sọỳng ồớ nổồùc mỷn rỏỳt ngheỡo, ngổồỹc laỷi giồùi õọỹng vỏỷt laỷi rỏỳt phong phuù
vaỡ coù ồớ hỏửu hóỳt caùc nhoùm õỷc trổng cho õọỹng vỏỷt trón Traùi ỏỳt.
Dổỷa vaỡo phổồng thổùc vỏỷn chuyóứn, coù thóứ phỏn thaỡnh caùc hóỷ sinh thaùi
nổồùc mỷn theo chióửu thúng õổùng:
- Hóỷ sinh thaùi nóửn õaùy.
- Hóỷ sinh vỏỷt nọứi.
- Hóỷ sinh vỏỷt tỏửng giổợa.
Theo chióửu ngang coù thóứ phỏn thaỡnh caùc hóỷ sinh thaùi nổồùc mỷn nhổ sau:
- Hóỷ sinh thaùi vuỡng ven bồỡ: vồùi ổu thóỳ cuớa sinh vỏỷt sọỳ
ng cọỳ õởnh vaỡ coù
sọỳ loaỡi khaù õa daỷng vaỡ hồn hún vuỡng khồi.
- Hóỷ sinh thaùi vuỡng khồi: vồùi ổu thóỳ cuớa caùc sinh vỏỷt nọứi vaỡ chố coù ờt sọỳ
loaỡi õỷc trổng sinh sọỳng.
=
28 =
Kyợ thuỏỷt Mọi trổồỡng

c/ Hóỷ sinh thaùi nổồùc ngoỹt :
- Hóỷ sinh thaùi nổồùc õổùng: ruọỹng, ao, õỏửm, họử...

- Hóỷ sinh thaùi doỡng chaớy: sọng, suọỳi, kónh, mổồng...
Ngoaỡi ra, hóỷ sinh thaùi coỡn coù thóứ phỏn theo chia theo qui mọ nhổ hóỷ
sinh thaùi nhoớ (bóứ nuọi caù, phoỡng thờ nghióỷm...), hóỷ sinh thaùi vổỡa (mọỹt thở trỏỳn,
mọỹt caùi họử, mọỹt thaớm rổỡng...), hóỷ sinh thaùi lồùn (õaỷi dổồng, sa maỷc, thaỡnh phọỳ
lồùn ...).
Cuợng coù thóứ phỏn chia theo baớn chỏỳt hỗnh thaỡnh nhổ hóỷ sinh thaùi tổỷ
nhión (rổỡng, nuùi, õỏửm, họử, sọng, suọỳi...) vaỡ hóỷ sinh thaùi nhỏn taỷo (caùnh õọửng
nọng nghióỷp, cọng vión ...).
Tỏỷp hồỹp caùc hóỷ sinh thaù
i trón Traùi ỏỳt laỡm thaỡnh hóỷ sinh thaùi khọứng lọử
goỹi laỡ sinh quyóứn.
2.2.4- Voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt trong hóỷ sinh thaùi :
Trong hóỷ sinh thaùi thổồỡng xuyón coù voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt õi tổỡ mọi
trổồỡng ngoaỡi vaỡo trong cồ thóứ caùc sinh vỏỷt, tổỡ sinh vỏỷt naỡy qua sinh vỏỷt khaùc,
rọửi tổỡ sinh vỏỷt ra mọi trổồỡng ngoaỡi. Voỡng tuỏửn hoaỡn nhổ vỏỷy õổồỹc goỹi laỡ voỡng
tuỏửn hoaỡn sinh - õởa- hoùa hay coỡn goỹi laỡ voỡng chỏỳt dinh dổồợng. Coù vọ sọỳ voỡng
tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt vỗ yóu cỏửu tọửn taỷi vaỡ phaùt trióứn cuớa sinh vỏỷt cỏửn tồùi khoaớng
92 nguyón tọỳ hoùa hoỹc. Trong õoù chuớ yóỳu laỡ 40 nguyón tọỳ
hoùa hoỹc nhổ H
2
, O
2
,
P , S... vaỡ nhoùm vi lổồỹng nhổ Ca , K , Na , Mg , Fe , Zn , ...
Coù thóứ phỏn voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt laỡm hai loaỷi:
- Voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt hoaỡn toaỡn: khi lổồỹng chỏỳt naỡy chổùa trong
thaỡnh phỏửn vọ sinh rỏỳt lồùn vaỡ õổồỹc sổớ duỷng trồớ laỷi mọỹt caùch lión tuỷc theo mọỹt
chu trỗnh kờn. Vờ duỷ nhổ voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt cuớa C , N , O
2
,...

- Voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt khọng hoaỡn toaỡn: õióứn hỗnh laỡ voỡng tuỏửn
hoaỡn cuớa P, do coù mọỹt lổồỹng P tọửn õoỹng ồớ daỷng trỏửm tờch dổồùi õaùy õaỷi dổồng
vaỡ khọng õổồỹc sổớ duỷng laỷi.
Caùc voỡng tuỏửn hoaỡn vỏỷt chỏỳt hoaỷt õọỹng khọng taùch rồỡi nhau vaỡ coù quan
hóỷ rỏỳt chỷt cheợ vồùi nhau.
Trong mọỹt voỡng tuỏửn hoaỡn coù hai giai õoaỷn :
=
29 =
K thût Mäi trỉåìng

- Giai âoản mäi trỉåìng: tải âọ cháút dinh dỉåỵng täưn tải trong âáút, nỉåïc
hồûc khäng khê.
- Giai âoản cå thãø: tải âọ cháút dinh dỉåỵng l thnh pháưn mä ca sinh
váût sn xút hồûc sinh váût tiãu thủ.
Sỉû nhiãùu loản ca mäüt giai âoản s nh hỉåíng nghiãm trng âãún giai
âoản kia.












CO
2

VSV HỌA TÄØNG
HÅÜP
THỈÛC VÁÛT XANH
(SV tỉû dỉåỵng)
ÂÄÜNG VÁÛT
(SV dë dỉåỵng)
HÄ HÁÚP & LÃN MEN
SỈÛ CHẠY
THAN ÂẠ
DÁƯU LỈÍA
Hçnh 2.1 : Vng tưn hon ca Cạc bon
.
2.2.5- Dng nàng lỉåüng trong hãû sinh thại :
Dng nàng lỉåüng xy ra âäưng thåìi våïi vng tưn hon váût cháút trong hãû
sinh thại. Nàng lỉåüng cung cáúp cho táút c cạc hãû sinh thại trãn Trại Âáút l
ngưn nàng lỉåüng Màût Tråìi. Sỉû phán bäø nàng lỉåüng Màût Tråìi âi tåïi màût Trại
Âáút trçnh b
y tải hçnh 2.2.
Thỉûc váût háúp thủ qua quạ trçnh quang håüp mäüt t lãû ráút nh, khong 1-
2 % täøng nàng lỉåüng Màût Tråìi chiãúu xúng Trại Âáút v tỉì âọ xáy dỉûng nãn
ton bäü cüc säúng trãn Trại Âáút.
Nàng lỉåüng chỉïa trong sinh khäúi sn xút så cáúp mäüt pháưn âỉåüc dng
lm thỉïc àn cho váût tiãu thủ báûc1, mäüt pháưn cung cáúp cho váût phán gii sỉí
dủng. Cạc cháút bi tiãút v xạc chãút ca váût tiãu thủ báûc 1 cng âỉåüc váût phán
gii sỉí dủng. Khạc våïi vng tưn hon váût cháút, nàng lỉåüng khäng âỉåüc sỉí
=
30 =