Tài liệu Kỹ thuật môi trường chương 1 ppt

K thût Mäi trỉåìng


CẠC KHẠI NIÃÛM CÅ BN VÃƯ MÄI
TRỈÅÌNG & TI NGUN


=============================================================


1.1 - KHOA HC MÄI TRỈÅÌNG
Khoa hc mäi trỉåìng nghiãn cỉïu mäúi quan hãû giỉỵa mäi trỉåìng v
con ngỉåìi trong quạ trçnh phạt triãøn ca x häüi. Hay nọi mäüt cạch khạc khoa
hc mäi trỉåìng nghiãn cỉïu mäi trỉåìng säúng trong cạc mäúi quan hãû kinh tãú x
häüi nhàòm âm bo hiãûu qu sỉí dủng, bo täưn tại tảo v lm phong phụ hån
cháút lỉåüng ca mäi trỉåìng säúng.
Khoa hc mäi trỉåìng l mäüt ngnh khoa hc ráút räüng låïn, phỉïc tảp v cọ tênh
liãn ngnh cao, âỉåüc dỉûa trãn cå såí ca nhiãưu ngnh khoa hc tỉû nhiãn, x häüi
v cäng nghãû nhỉ sinh thại hc, sinh hc, thäø nhỉåỵng hc, âải dỉång hc ...
1.2 -
CẠC KHẠI NIÃÛM CÅ BN VÃƯ MÄI TRỈÅÌNG
1.2.1- Khại niãûm mäi trỉåìng :
Mäi trỉåìng bao gäưm cạc úu täú tỉû nhiãn v úu täú váût cháút nhán tảo
quan hãû máût thiãút våïi nhau, bao quanh con ngỉåìi, cọ nh hỉåíng âãún âåìi
säúng, sn xút, sỉû täưn tải v phạt triãøn ca con ngỉåìi v thiãn nhiãn - (Lût
bo vãû mäi trỉåìng). Báút cỉï 1 váût thãø, mäüt sỉû kiãûn no cng täưn tải v diãùn
biãún trong mäi trỉåìng.
Mäi trỉåìng säúng l täøng håüp cạc âiãưu kiãûn bãn ngoi cọ nh hỉåíng tåïi
sỉû säúng v phạt triãøn ca cạc cå thãø säúng.
Mäi trỉåì
ng säúng ca con ngỉåìi l täøng håüp cạc âiãưu kiãûn váût l, họa

hc, sinh hc, x häüi bao quanh v cọ nh hỉåíng tåïi sỉû säúng v phạt triãøn ca
cạ nhán v cäüng âäưng con ngỉåìi. Mäi trỉåìng säúng ca con ngỉåìi l c v trủ

= 2 =

Kyợ thuỏỷt Mọi trổồỡng

bao la. Trong õoù coù hóỷ Mỷt Trồỡi, trong hóỷ coù Traùi ỏỳt laỡ bọỹ phỏỷn aớnh hổồớng
trổỷc tióỳp vaỡ roợ róỷt nhỏỳt.
1.2.2- Cỏỳu truùc cuớa mọi trổồỡng:
Trong mọi trổồỡng sọỳng luọn coù sổỷ tọửn taỷi vaỡ tổồng taùc giổợa caùc thaỡnh
phỏửn vọ sinh vaỡ hổợu sinh.
Vóử mỷt vỏỷt lyù Traùi ỏỳt õổồỹc chia laỡm 3 quyóứn vọ sinh: khờ quyóứn, thuớy
quyóứn vaỡ õởa quyóứn; chuùng õổồỹc cỏỳu thaỡnh bồới caùc nguyón tọỳ vỏỷt chỏỳt vaỡ chổùa
õổỷng nng lổồỹng dổồùi caùc daỷng khaùc nhau: quang nng, thóỳ nng, cồ nng,
õióỷn nng, hoùa nng...
Vóử mỷt sinh hoỹc Traùi ỏỳt coù sinh quyóứn, bao gọửm caùc cồ thóứ sọỳng vaỡ
nhổ
ợng bọỹ phỏỷn cuớa thaỡnh phỏửn vọ sinh taỷo nón mọi trổồỡng sọỳng cuớa caùc cồ thóứ
naỡy.
a/ Thaỷch quyóứn (mọi trổồỡng õỏỳt) :
Laỡ lồùp voớ Traùi ỏỳt coù õọỹ daỡy 60-70 km trón phỏửn luỷc õởa vaỡ 2-8 km
dổồùi õaùy õaỷi dổồng. Tờnh chỏỳt vỏỷt lyù vaỡ thaỡnh phỏửn hoùa hoỹc cuớa thaỷch quyóứn
tổồng õọỳi ọứn õởnh, coù aớnh hổồớng to lồùn õóỳn sổỷ sọỳng trón Traùi ỏỳt.
b/ Thuớy quyóứn (mọi trổồỡng nổồùc) :
Laỡ phỏửn nổồùc cuớa Traùi ỏỳt bao gọửm õaỷi dổồng, sọng, họử, ao, suọỳi, nổồùc
ngỏửm, bng tuyóỳt vaỡ hồi nổồùc... Tọứng lổồỹng nổồùc 1.454,7x10
6
km
3

, lổồỹng
nổồùc naỡy nóỳu phuớ lón bóử mỷt Traùi ỏỳt seợ taỷo nón 1 lồùp nổồùc daỡy 0,3-0,4 m bao
gọửm nổồùc mỷn, nổồùc ngoỹt vaỡ nổồùc lồỹ. Thuớy quyóứn õoùng 1 vai troỡ cổỷc kyỡ quan
troỹng, khọng thóứ thióỳu õổồỹc trong vióỷc duy trỗ cuọỹc sọỳng cuớa con ngổồỡi, sinh
vỏỷt vaỡ cỏn bũng khờ hỏỷu toaỡn cỏửu.
c/ Khờ quyóứn ( mọi trổồỡng khọng khờ ) :
Laỡ lồùp khọng khờ bao quanh Traùi ỏỳt. Khờ quyóứn õoùng vai troỡ cổỷc kyỡ
quan troỹng trong vióỷc duy trỗ sổỷ sọỳng vaỡ quyóỳt õởnh tờnh chỏỳt khờ hỏỷu thồỡi tióỳt
trón Traùi ỏỳt.
d/ Sinh quyóứn :
Bao gọửm caùc cồ thóứ sọỳng, thaỷch quyóứn, thuớy quyóứn vaỡ khờ quyóứn taỷo
nón mọi trổồỡng sọỳng cuớa sinh vỏỷt. Hay noù
i mọỹt caùch khaùc sinh quyóứn laỡ thaỡnh

= 3 =

K thût Mäi trỉåìng

pháưn mäi trỉåìng cọ täưn tải sỉû säúng. Sinh quøn gäưm cạc thnh pháưn hỉỵu sinh
(cọ sỉû säúng) v thnh pháưn vä sinh cọ quan hãû chàût ch, tỉång tạc phỉïc tảp
våïi nhau. Khạc våïi cạc quøn váût l vä sinh, sinh quøn ngoi váût cháút v
nàng lỉåüng cn chỉïa cạc thäng tin sinh hc våïi tạc dủng duy trç cáúu trục v cå
chãú täưn tải, phạt triãøn ca cạc váût säúng. Dảng thäng tin phỉïc tảp v phạt triãøn
cao nháút l trê tû con ngỉåìi cọ tạc âäüng ngy cng mảnh m âãún sỉû täưn tải v
phạt triãøn ca Trại Âáút.
Nhỉỵng biãún âäøi sáu räü
ng, mảnh m trãn Trại Âáút, cng nhỉ nhỉỵng hoảt
âäüng ban âáưu ca con ngỉåìi åí trong v trủ âãưu do trê tû con ngỉåìi tảo nãn.
Tỉì nháûn thỉïc âọ hçnh thnh khại niãûm trê quøn. Trê quøn bao gäưm cạc bäü
pháûn ca Trại Âáút , tải âọ cọ tạc âäüng ca trê tû con ngỉåìi. Trê quøn chênh l

nåi âang xy ra nhỉỵng tạc âäüng to låïn vãư mäi trỉåìng m khoa hc mäi trỉåìng
cáưn âi sáu nghiãn cỉïu.
1.2.3- Cạc chỉïc nàng cå bn ca mäi trỉåìng :
Âäúi våïi mäüt cạ thãø con ngỉåìi, cng nhỉ våïi cäüng âäưng nhiãưu ngỉåìi v
c x häüi loi ngỉåìi, mäi trỉåìng säúng cọ thãø xem l cọ 3 chỉï
c nàng cå bn:
- Mäi trỉåìng l khäng gian säúng ca con ngỉåìi.
- Mäi trỉåìng l nåi cung cáúp ti ngun cáưn thiãút cho cüc säúng v
hoảt âäüng sn xút ca con ngỉåìi.
- Mäi trỉåìng l nåi chỉïa âỉûng cạc phãú thi do con ngỉåìi tảo ra
trong cüc säúng v hoảt âäüng sn xút ca mçnh.
a/ Mäi trỉåìng l khäng gian säúng ca con ngỉåìi:
Trong cüc säúng ca mçnh con ngỉåìi cáưn cọ mäüt khäng gian säúng v
hoảt âäüng våïi mäüt phảm vi (âäü låïn) cng nhỉ mäüt cháút lỉåüng nháút âënh.
Trại Âáút, bäü pháûn mäi trỉåìng gáưn gi nháút ca loi ngỉåìi trong h
ng
tràm triãûu nàm qua khäng thay âäøi vãư âäü låïn. Trong khi âọ dán säú loi ngỉåìi
trãn Trại Âáút lải tàng lãn theo cáúp säú nhán. Diãûn têch bçnh qn âáưu ngỉåìi
theo âọ â gim sụt ráút nhanh chọng (bng1.1).
Bng 1.1 :
Quạ trçnh tàng trỉåíng dán säú v thu hẻp diãûn têch bçnh qn âáưu ngỉåìi trãn thãú giåïi:

Nàm -10
6
- 10
5
10
4
0 1650 1840 1930 1994 2010
Dán säú ( triãûu ) 0,125 1,0 5,0 200 545 1000 2000 5000 7000

Diãûn têch âáút /ngỉåìi.ha 120000 15000 3000 75 27,5 15 7,5 3,0 1,88

= 4 =

K thût Mäi trỉåìng

Sỉû hản chãú khäng gian säúng cn bë sỉû phán bäú khäng âãưu vãư máût âäü
dán säú cng lm thãm càng thàóng. Tải cạc vng âä thë, khu cäng nghiãûp, vng
thám canh näng nghiãûp diãûn têch âáút bçnh qn âáưu ngỉåìi chè bàòng 1/100
tháûm chê 1/1000 trë säú trung bçnh trãn ton Trại Âáút.
Mäüt säú âãư ti nghiãn cỉïu cho tháúy ràòng máût âäü dán säú quạ âäng âục dáùn
âãún sỉû máút äøn âënh x häüi, tan våỵ gia âçnh, tr em khäng âỉåüc ni dỉåỵng
giạo dủc chu âạo, täüi phảm tàng nhiãưu. Khäng gian säúng quạ cháût chäüi g bọ,
con ngỉåìi s bë ỉïc chãú, hãû thäúng näüi tiãút bë âo läün, tỉì âáy sinh ra nhiãưu càn
bãûnh tháưn kinh, tưn hon, ung thỉ v dãù dng bë cạc ngưn bãûnh khạc xám
nháû
p.
Con ngỉåìi âi hi khäng gian säúng khäng chè vãư phảm vi räüng låïn m
cn c vãư cháút lỉåüng. Khäng gian säúng cọ cháút lỉåüng cao trỉåïc hãút phi sảch
s, tinh khiãút; củ thãø l khäng khê, âáút, nỉåïc tiãúp xục våïi con ngỉåìi v âỉåüc
con ngỉåìi sỉí dủng khäng chỉïa hồûc chỉïa êt cháút báøn, âäüc hải âäúi våïi sỉïc khe
ca con ngỉåìi, cnh quan tỉåi âẻp, hi ha, tha mn vãư tháøm m v tám l
ca con ngỉåìi.
b/ Mäi trỉåìng l nåi cung cáúp ti ngun :
Mäi trỉåìng l nåi con ngỉåìi khai thạc ngưn lỉûc vãư váût liãûu, nàng lỉåüng
cáưn thiãút cho cüc säúng v s
n xút ca mçnh. Táút c cạc nãưn sn xút tỉì sàn
bàõt, hại lỉåüm, qua näng nghiãûp âãún cäng nghiãûp âãưu phi sỉí dủng cạc ngun
liãûu: âáút, nỉåïc, khäng khê, khoạng sn láúy tỉì Trại Âáút v cạc dảng nàng lỉåüng
ci, gäù, than, dáưu khê, nàõng, giọ ... bàõt ngưn tỉì nàng lỉåüng Màût Tråìi hồûc

nàng lỉåüng ngun tỉí khai thạc tỉì nàng lỉåüng tiãưm tng trong váût cháút cáúu
thnh Trại Âáút.
Våïi sỉû phạt triãøn ca vàn minh loi ngỉåìi nhiãưu ngưn váût liãûu thiãn
nhiãn khäng tại tảo trãn Trại Âáút ngy cng suy gim. Âãø khàõc phủc tçnh
trảng ny con ngỉåìi tiãún hnh thàm d, kho sạt, khai thạc cạ
c ti ngun
tiãưm tng trong lng âáút, dỉåïi biãøn c âãø cọ thãm ngun liãûu måïi. Khoa hc
v cäng nghãû cng â âỉåüc sỉí dủng v chãú tảo nãn cạc váût liãûu nhán tảo thay
thãú váût liãûu thiãn nhiãn hồûc täø håüp cạc tênh nàng ca váût liãûu thiãn nhiãn
trong mäüt váût liãûu nhán tảo. Váût liãûu måïi trong nhiãưu trỉåìng håüp l nhán täú
tảo nãn nhỉỵng tiãún bäü quan trng vãư khoa hc v cäng nghãû. Nhỉng mäüt säú
trỉåìng håüp gáy nãn nhỉỵng váún âãư gay cáún ca mäi trỉåìng nhỉ mäüt säú nhỉûa

= 5 =

K thût Mäi trỉåìng

täøng håüp khäng thãø phán hy theo con âỉåìng tỉû nhiãn hay mäüt säú họa cháút trỉì
sáu diãût c cọ chu k phán hy kẹo di nhiãưu nàm.
c/ Mäi trỉåìng l nåi chỉïa âỉûng phãú thi :
Trong sỉí dủng ngun liãûu v nàng lỉåüng trong cüc säúng sinh hoảt v
sn xút ca mçnh con ngỉåìi chỉa bao giåì v háưu nhỉ khäng bao giåì âảt hiãûu
sút 100%. Nọi cạch khạc con ngỉåìi ln ln tảo ra phãú thi: phãú thi sinh
hoảt v phãú thi sn xút. Mäi trỉåìng chênh l nåi chỉïa âỉûng cạc phãú thi âọ.
Trong cạc x häüi chỉa cäng nghiãûp họa máût âäü dán säú tháúp, cạc phãú thi
thỉåìng âỉåüc tại sỉí dủng. Cạ
c cháút bi tiãút âỉåüc dng lm phán bọn, cạc phãú
thi tỉì näng, lám sn âỉåüc dng lm thỉïc àn gia sục hồûc nhiãn liãûu. Nhỉỵng
cại khäng thãø tại sỉí dủng, tại chãú thỉåìng âỉåüc phán hy tỉû nhiãn båíi vi sinh
váût sau mäüt thåìi gian tỉång âäúïi ngàõn âãø tråí lải thnh håüp cháút hồûc ngun täú

dng lm ngun liãûu cho quạ trçnh sn xút måïi. Trong x häüi cäng nghiãûp
họa, máût âäü dán säú cao, lỉåüng phãú thi thỉåìng ráút låïn, khäng â nåi chỉïa
âỉûng, quạ trçnh phán hy tỉû nhiãn khäng â sỉïc xỉí l. Nhiãưu cháút phãú thi
khäng thãø phán hy tỉû nhiãn hồûc cọ âäüc tênh ráút cao våïi mäüt lỉåüng nh
. Váún
âãư chỉïa âỉûng v xỉí l phãú thi tråí thnh váún âãư càng thàóng ca mäi trỉåìng.
1.2.4- Phán loải mäi trỉåìng:
Ty theo mủc âêch v näüi dung nghiãn cỉïu mäi trỉåìng säúng ca con
ngỉåìi âỉåüc phán thnh mäi trỉåìng thiãn nhiãn, mäi trỉåìng nhán tảo v mäi
trỉåìng x häüi.
- Mäi trỉåìng thiãn nhiãn bao gäưm cạc nhán täú thiãn nhiãn: váût l, họa
hc v sinh hc täưn tải khạch quan ngoi mún ca con ngỉåìi hồûc êt chëu
sỉû chi phäúi ca con ngỉåìi.
- Mäi trỉåìng nhán tảo bao gäưm nhỉỵng nhán täú váût l, sinh hc, x häüi
do con ngỉåìi tảo nãn v chëu sỉû chi phäúi ca con ngỉåìi.
- Mäi trỉåìng x
häüi bao gäưm cạc mäúi quan hãû giỉỵa ngỉåìi v ngỉåìi tảo
nãn sỉû thûn låüi hồûc tråí ngải cho sỉû täưn tải v phạt triãøn ca cạ nhán v cäüng
âäưng ca con ngỉåìi.
Sỉû phán chia ny chè âãø phủc vủ mủc âêch nghiãn cỉïu, phán têch cạc
hiãûn tỉåüng phỉïc tảp trong mäi trỉåìng. Trong thỉûc tãú c 3 loải mäi trỉåìng cng
täưn tải, xen láùn vo nhau v tỉång tạc våïi nhau hãút sỉïc chàût ch. Cạc thnh

= 6 =

Kyợ thuỏỷt Mọi trổồỡng

phỏửn mọi trổồỡng khọng tọửn taỷi ồớ traỷng thaùi tộnh maỡ luọn coù sổỷ chuyóứn hoùa ồớ
trong tổỷ nhión, dióựn ra theo chu trỗnh vaỡ thọng thổồỡng ồớ daỷng cỏn bũng.
1.3 - TAèI NGUYN

1.3.1- Khaùi nióỷm:
Theo nghộa rọỹng taỡi nguyón laỡ cuớa caới, nghộa laỡ tỏỳt caớ nhổợng gỗ coù thóứ
duỡng vaỡo mọỹt muỷc õờch haỡnh õọỹng naỡo õoù. Trong khoa hoỹc mọi trổồỡng taỡi
nguyón laỡ tỏỳt caớ nhổợng gỗ coù trong thión nhión vaỡ trong xaợ họỹi coù thóứ phuỷc vuỷ
cuọỹc sọỳng, saớn xuỏỳt vaỡ caùc hoaỷt õọỹng khaùc cuớa con ngổồỡi. Hay noùi mọỹt caùch
khaùc taỡi nguyón bao gọửm tỏỳt caớ caùc nguọửn vỏỷt lióỷu, nng lổồỹng, thọng tin coù
trón Tra
ùi ỏỳt vaỡ trong khọng gian vuợ truỷ maỡ con ngổồỡi coù thóứ sổớ duỷng phuỷc vuỷ
cuọỹc sọỳng vaỡ sổỷ phaùt trióứn cuớa mỗnh.
1.3.2- Phỏn loaỷi taỡi nguyón:
Taỡi nguyón coù thóứ phỏn thaỡnh 2 loaỷi chờnh: taỡi nguyón thión nhión vaỡ taỡi
nguyón con ngổồỡi.
- Taỡi nguyón thión nhión laỡ nhổợng taỡi nguyón coù sụn trong tổỷ nhión, do
thión nhión hỗnh thaỡnh nón, con ngổồỡi coù thóứ khai thaùc, gia cọng chóỳ bióỳn õóứ
sổớ duỷng vaỡo nhổợng muỷc õờch nhỏỳt õởnh. ỏỳt, nổồùc, rổỡng, bióứn, khoaùng saớn... laỡ
taỡi nguyón thión nhión.
- Taỡi nguyón con ngổồỡi laỡ sổùc lao õọỹng chỏn tay, trờ thổùc, tọứ chổùc, thóứ
chóỳ xaợ họỹi, tỏỷp quaùn, tờn ngổồợng õem laỷi cho xaợ họỹ
i sổùc maỷnh vaỡ khaớ nng
haỡnh õọỹng coù hióỷu quaớ hồn. ọỹi nguợ cọng nhỏn, caùn bọỹ, ngổồỡi quaớn lyù, phaùp
luỏỷt, cồ quan quaớn lyù kinh tóỳ, õoaỡn thóứ xaợ họỹi, tọn giaùo laỡ nhổợng taỡi nguyón
con ngổồỡi.
Taỡi nguyón thión nhión laỷi coù thóứ phỏn thaỡnh taỡi nguyón vỏỷt lióỷu, taỡi
nguyón nng lổồỹng vaỡ taỡi nguyón thọng tin.
- Taỡi nguyón vỏỷt lióỷu laỡ nhổợng taỡi nguyón cỏỳu taỷo bũng caùc nguyón tọỳ
vỏỷt chỏỳt coù ồớ trón Traùi ỏỳt.
- Taỡi nguyón nng lổồỹng bao gọửm nng lổồỹng Mỷt Trồỡi vaỡ caùc dỏựn xuỏỳt
cuớa noù (nhổ nng lổồỹng nổồùc, gioù, soùng...), nng lổồỹng õởa nhióỷt vaỡ nng
lổồỹng haỷt nhỏn.

= 7 =

Kyợ thuỏỷt Mọi trổồỡng

- Taỡi nguyón thọng tin laỡ taỡi nguyón di truyóửn sinh hoỹc nũm trong gen
caùc sinh vỏỷt.
Trong sổớ duỷng cuỷ thóứ ngổồỡi ta chia ra taỡi nguyón õỏỳt, taỡi nguyón nổồùc,
taỡi nguyón khờ hỏỷu, taỡi nguyón sinh vỏỷt, taỡi nguyón lao õọỹng ...
Theo khaớ nng taùi taỷo, taỡi nguyón õổồỹc phỏn thaỡnh taỡi nguyón taùi taỷo
õổồỹc vaỡ taỡi nguyón khọng taùi taỷo õổồỹc.
- Taỡi nguyón taùi taỷo õổồỹc laỡ taỡi nguyón coù thóứ tổỷ duy trỗ hoỷc õổồỹc bọứ
sung mọỹt caùch lión tuỷc, coù thóứ õổồỹc thay thóỳ hoỷc phuỷc họửi sau mọỹt thồỡi gian
vồùi õióửu kióỷn phuỡ hồỹp. Vờ duỷ nhổ nng lổồỹng mỷt trồỡi, cỏy trọửng, vỏỷt nuọi,
nguọửn nổồùc, khọng khờ...
- Taỡi nguyón khọng thóứ taùi taỷo õổồỹc la
ỡ taỡi nguyón tọửn taỷi mọỹt caùch coù
haỷn, seợ mỏỳt õi hoỷc hoaỡn toaỡn bióỳn õọứi, khọng coỡn giổợ õổồỹc tờnh chỏỳt ban õỏửu
sau quaù trỗnh sổớ duỷng nhổ taỡi nguyón khoaùng saớn, dỏửu moớ..., caùc thọng tin di
truyóửn cho õồỡi sau bở mai mọỹt.
Theo sổỷ tọửn taỷi, ngổồỡi ta chia taỡi nguyón thaỡnh caùc loaỷi taỡi nguyón dóự
mỏỳt vaỡ taỡi nguyón khọng bở mỏỳt.
- Taỡi nguyón dóự mỏỳt coù thóứ phuỷc họửi hoỷc khọng phuỷc họửi õổồỹc. Taỡi
nguyón phuỷc họửi õổồỹc laỡ taỡi nguyón coù thóứ õổồỹc thay thóỳ hoỷc phuỷc họửi sau
mọỹt thồỡi gian vồùi õióửu kióỷn phuỡ hồỹp, vờ duỷ nhổ cỏy trọửng, vỏỷt nuọi, nguọửn
nổồùc bở nhióựm bỏứn.
- Ta
ỡi nguyón khọng bở mỏỳt bao gọửm taỡi nguyón vuợ truỷ (bổùc xaỷ mỷt trồỡi,
nng lổồỹng thuớy trióửu...), taỡi nguyón khờ hỏỷu (nhióỷt, ỏứm cuớa khờ quyóứn, nng
lổồỹng cuớa gioù...) vaỡ taỡi nguyón nổồùc.
1.3.3- ỷc tờnh cồ baớn cuớa mọỹt sọỳ taỡi nguyón phọứ bióỳn nhỏỳt:

a/ Taỡi nguyón õỏỳt :
Taỡi nguyón õỏỳt laỡ taỡi nguyón vỏỷt lióỷu coù yù nghộa cổỷc kyỡ quan troỹng õọỳi
vồùi con ngổồỡi. ỏỳt laỡ cồ sồớ cuớa chọự ồớ, laỡ õởa baỡn khai thaùc caùc taỡi nguyón
nọng, lỏm, ngổ nghióỷp, laỡ nồi xỏy dổỷng caùc cồ sồớ saớn xuỏỳt cọng nghióỷp vaỡ caùc
cồ sồớ haỷ tỏửng cuớa xaợ họỹi.

= 8 =

K thût Mäi trỉåìng

Vãư säú lỉåüng ti ngun âáút xạc âënh theo diãûn têch. Vãư cháút lỉåüng, xạc
âënh theo âäü phç nhiãu cáưn thiãút cho sn xút näng nghiãûp v cạc nhu cáưu sỉí
dủng khạc.
Theo ti liãûu quan tràõc viãùn thạm, vo khong cúi tháûp k 1980 täøng
säú diãûn têch trãn Trại Âáút l 14.777 triãûu ha, trong âọ 1.527 triãûu ha bë bàng
bao ph v 13.250 triãûu ha cọ màût âáút. Trong diãûn têch âọ cọ 12% l âáút canh
tạc, 24% l âáút âäưng c cho chàn ni, 32% l âáút rỉìng, 32% l âáút cỉ trụ v
âáút âáưm láưy ngáûp màûn hồûc ngáûp ngt. T lãû cạc loa
ûi âáút thay âäøi ráút nhiãưu ty
theo âiãưu kiãûn thiãn nhiãn v trçnh âäü phạt triãøn kinh tãú x häüi ca tỉìng nỉåïc
v tỉìng vng. Âáút cọ tiãưm nàng khai thạc näng nghiãûp trãn ton Trại Âáút
khong 3.200 triãûu ha, hiãûn nay måïi khai thạc 1.500 triãûu ha.
Ti ngun âáút trãn thãú giåïi nhçn chung âang åí tçnh trảng suy thoại
nghiãm trng do bë khai thạc quạ mỉïc våïi nhỉỵng phỉång thỉïc khäng thêch
håüp, do phạ hoải táưng ph thỉûc váût gáy xọi mn, rỉía träi. ÅÍ Hoa K bçnh qn
mäùi nàm khong 8,5 triãûu ha bë nỉåïc v giọ xọi cún âi khong 25.000 triãûu
táún âáút mu måỵ. Trãn mäùi ha âáút canh tạc trung bçnh bë xọi mn tỉì 1,8 - 3,4
táún âáút / nàm. Lỉåüng âáút dinh dỉåỵng bë rỉía träi vo khong 5,4 - 8,4 triãû
u táún
hng nàm, tỉång âỉång våïi sỉû máút âi ca 30 - 50 triãûu táún lỉång thỉûc.

Biãún âäøi khê háûu kãút håüp biãûn phạp sỉí dủng âáút khäng håüp l gáy ra sa
mảc họa. Ỉåïc tênh âãún nay 10% âáút cọ tiãưm nàng khai thạc näng nghiãûp trãn
Trại Âáút bë sa mảc họa. Sa mảc Sahara åí Bàõc Phi mäùi nàm tiãún vãư Âëa Trung
Hi hng tràm mẹt, lm máút âi hàòng nàm khong 100.000 ha âáút näng nghiãûp
v âäưng c.
Cạc biãûn phạp ci tảo âáút, bọn phán, tỉåïi tiãu v x thi nỉåïc khäng
håüp l cng gáy ra tçnh trảng âáút bë ä nhiãùm båíi cạc cháút âäüc. Hng nàm 15%
âáút trãn ton cáưu bë suy thoại vç l do nhán tảo. Trong âọ suy thoại vç xọi mn
do nỉåïc 55,7%, do giọ 28%, 12,1% do máú
t dinh dỉåỵng. ÅÍ Trung Qúc diãûn
têch âáút bë suy thoại 280 triãûu ha, chiãúm 30% lnh thäø, åí ÁÚn Âäü máút 3,7 triãûu
ha âáút träưng trt mäùi nàm, khu vỉûc Cháu Ạ Thại Bçnh Dỉång 860 triãûu ha âáút
bë hoang mảc họa.
Nỉåïc ta cọ trãn 33 triãûu ha âáút, hiãûn nay âỉåüc phán bäú sỉí dủng nhỉ sau:
- Sn xút näng nghiãûp : 6.993×10
3
ha.
- Âáút cọ rỉìng : 9.395×10
3
ha.

= 9 =

K thût Mäi trỉåìng

- Âáút chun dng : 972×10
3
ha.
( giao thäng , vỉûc nỉåïc , m)
- Âáút åí : 818 ha.

- Âáút b hoang chỉa dng : 14.925×10
3
ha.
(gäưm âáút bàòng 1.035×10
3
ha, âáút âäưi nụi 11.268×10
3
ha).
Sn xút näng nghiãûp âỉåüc phán thnh 7 vng kinh tãú khạc nhau: vng
Trung du miãưn nụi Bàõc Bäü, vng âäưng bàòng säng Häưng, vng dun hi Bàõc
Trung Bäü, vng dun hi Nam Trung Bäü, vng Táy Ngun, vng Âäng
Nam Bäü v âäưng bàòng säng Cỉíu Long. Âáút sn xút näng nghiãûp ch úu åí
âäưng bàòng säng Häưng v âäưng bàòng säng Cỉíu Long. Cọ khong trãn 5 triãûu
ha âáút träưng cáy hng nàm, trong säú ny cọ khong trãn 4 triãûu ha âáút träưng
lụa. Diãûn têch âáút an ton hån 2 triãûu ha, cọ khong gáưn 3 triãûu ha âáút hồûc bë
nhiãùm màûn hồûc bë phn. Âáút lụa hng nàm bë thu hẻp hng vản ha do bë láún
chiãúm âãø lm âáút åí v xáy dỉû
ng cäng trçnh. Do nản phạ rỉìng hiãûn nay 11 triãûu
ha âäưi nụi â tråí thnh âäưi nụi trc. Do âọ bo vãû v sỉí dủng håüp l ti
ngun âáút â tråí thnh nhiãûm vủ hãút sỉïc quan trng trong viãûc bo vãû mäi
trỉåìng v phạt triãøn bãưn vỉỵng.
b/ Ti ngun rỉìng :
Rỉìng l bäü pháûn hãút sỉïc quan trng trong mäi trỉåìng säúng ca con
ngỉåìi. Rỉìng cung cáúp cho con ngỉåìi nhỉỵng váût liãûu cáưn thiãút, tạc âäüng trỉûc
tiãúp âãún sỉû täưn tải v cháút lỉåüng ca cạc ti ngun khạc nhỉ khäng khê, âáút,
nỉåïc v tảo ra nhỉỵng âiãưu kiãûn thûn låüi cho âåìi säúng v
sn xút ca con
ngỉåìi.
Trong lëch sỉí Trại Âáút, khi con ngỉåìi xút hiãûn thç rỉìng ngun thy
chiãúm lénh táút c màût âáút trỉì vng âi ngun v sa mảc. ÅÍ vng än âåïi phäø

biãún l rỉìng Taiga, åí vng xêch âảo v nhiãût âåïi l rỉìng mỉa nhiãût âåïi.
Rỉìng cọ quan hãû chàût ch våïi âáút, rỉìng tham gia vo sỉû hçnh thnh phạt
triãøn ca âáút v bo vãû âáút. Âáút lải l ngưn váût liãûu ni dỉåỵng rỉìng, cho
phẹp rỉìng sinh trỉåíng v phạt triãøn. Âáút rỉìng háưu nhỉ tỉû bọn phán, cnh lạ råi
rủng tỉì cáy âỉåüc vi sinh váût phán hy âỉa tråí vãư dảng cạc ngun tä
ú dinh
dỉåỵng cáưn cho cáy háúp thủ âãø sinh trỉåíng. Dỉåïi tạn lạ cáy rỉìng thưn loải
lỉåüng mn lãn tåïi 5-10 táún/ha/nàm, våïi mỉïc tàng trỉåíng 300-500 tả/ha.nàm.

= 10 =