Tài liệu Vi sinh đại cương P9 pptx

đại học cần thơ
đại học cần thơ đại học cần thơ
đại học cần thơ -
--
- khoa nông nghiệp
khoa nông nghiệp khoa nông nghiệp
khoa nông nghiệp


giáo trình giảng dạy trực tuyến
Đờng 3/2, Tp. Cần Thơ. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814
Website: email:
,






Vi sinh đại cơnG


Chơng 9:
Miễn dịch học


Vi sinh hc âải cỉång Chỉång 9
169
CHỈÅNG IX

MIÃÙN DËCH HC

****

Miãùn dëch (immune) l kh nàng âãư khạng ca cå thãø âäüng váût v thỉûc váût
chäúng lải cạc k sinh gáy bãûnh. Miãùn dëch hc (Immunology) l män hc chun
nghiãn cỉïu vãư sỉû miãùn dëch ca cå thãø âäüng váût chäúng âäúi lải cạc ngưn gáy bãûnh.
Âäúi våïi thỉûc váût cọ män hc miãùn dëch thỉûc váût (plant immunology) chun nghiãn
cỉïu vãư tênh khạng hồûc nhiãùm våïi bãûnh ca cáy ch úu l cáy träưng.

Trong phảm vi chỉång ny, chè bn âãún miãùn dëch trong cå thãø âäüng váût. Cn
miãùn dëch thỉûc váût s âỉåüc âãư cáûp âãún trong giạo trçnh "Bãûnh cáy träưng".

I. CẠC LOẢI MIÃÙN DËCH :

Càn cỉï vo tênh cháút ca miãùn dëch m ngỉåìi ta chia miãùn dëch thnh cạc loải
sau :

1. Miãùn dëch báøm sinh :

Âäúi våïi âäüng váût, miãùn dëch báøm sinh cn âỉåüc xem l miãùn dëch loi. Cọ
nhỉỵng loi âäüng váût khäng màõc mäüt säú bãûnh ca cạc loi khạc. Nhỉ g khäng màõc
bãûnh than ca cỉìu, ngỉåìi khäng màõc bãûnh dëch t g, tráu b khäng màõc bãûnh
thỉång hn ca ngỉåìi, heo khäng màõc bãûnh säút xút huút ca ngỉåìi d cọ mang
virụt gáy bãûnh ny, ...

Miãùn dëch ny do kh nàng khäng bë nhiãùm bãûnh ca loi âäúi våïi k sinh gáy
bãûnh, chỉï khäng phi do khạng thãø. Thê dủ : g khäng màõc bãûnh than ca cỉìu l do
thán nhiãût ca g cao nãn khäng cm nhiãùm våïi bãûnh. Nãúu âem g â tiãm vi khøn
gáy bãûnh, âỉïng trong cháûu nỉåïc lảnh (ngám chán g trong nỉåïc), trong mäüt thåìi gian
láu di, g s màõc bãûnh than. Nãúu âem g ra khi cháûu nỉåïc thç dáưn dáưn g s khi
bãûnh. (Thán nhiãût ca g l 42

o
C, trong khi cỉìu cọ thán nhiãût l 37
o
C). Thê nghiãûm ny
do Pasteur thỉûc hiãûn.

Miãùn dëch báøm sinh âỉåüc truưn tỉì âåìi ny sang âåìi khạc ca mäüt loi.



Vi sinh hc âải cỉång Chỉång 9
170
2. Miãùn dëch tảo âỉåüc :

Âáy l loải miãùn dëch m cå thãø cọ âỉåüc trong quạ trçnh säúng ca cạ thãø, miãùn
dëch ny cọ thãø thu âỉåüc mäüt cạch tỉû nhiãn hồûc bàòng cạch nhán tảo.

a/ Miãùn dëch tảo âỉåüc tỉû nhiãn ch âäüng
:

Miãùn dëch ny xút hiãûn sau khi cå thãø tỉû cxhiãún thàõng bãûnh táût. Cọ trỉåìng
håüp, loải miãùn dëch ny âảt âỉåüc ráút cao, kẹo di sút âåìi ngỉåìi, nhỉ mäùi ngỉåìi chè
màõc mäüt láưn bãûnh bảch háưu, âáûu ma, bải liãût tr em, ... Cọ trỉåìng håüp loải miãùn dëch
ny chè nháút thåìi nhỉ bãûnh giang mai, lao, cụm.

b/ Miãùn dëch tảo âỉåüc tỉû nhiãn thủ âäüng
:

Loải miãùn dëch ny cọ âỉåüc khäng phi do cå thãø phn ỉïng têch cỉûc âäúi våïi
máưm bãûnh, m do cå thãø tr em â nháûn âỉåüc khạng thãø ca mẻ truưn qua nhau

hồûc qua sỉỵa, hồûc do úu täú tháưn kinh chỉa phạt dủc âáưy â nãn khäng màõc bãûnh.

Trong sỉỵa mẻ cọ chỉïa nhiãưu loải khạng thãø ca cå thãø ngỉåìi mẻ, nháút l trong
nhỉỵng ngy âáưu sau khi sanh, nãúu âỉïa tr âỉåüc ni bàòng sỉỵa mẻ s thỉìa hỉåíng cạc
khạng thãø ny v êt khi màõc cạc chỉïng bãûnh m ngỉåìi bãûnh â tiãm ngỉìa.

Loải miãùn dëch ny chè tảm thåìi.

c/ Miãùn dëch tảo âỉåüc nhán tảo ch âäüng
:

Âáy l loải miãùn dëch cọ âỉåüc do tiãm ngỉìa phng bãûnh. Cạc loải thúc tiãm
ngỉìa hay vaccin thỉåìng l vi khøn, hồûc virụt â âỉåüc lm cho úu âi, hồûc cạc loải
âäüc täú ca máưm bãûnh âãø láu hay âỉåüc cho tạc dủng våïi cạc tạc nhán họa hc hồûc l
hc nãn â úu âi. Thê dủ : thúc tiãm ngỉìa bãûnh âáûu ma, lao, thỉång hn, dëch t,
dëch hảch, ...

Khi âỉåüc tiãm ngỉìa, cå thãø phi chäúng âäúi våïi máưm bãûnh, trong trỉåìng håüp
ny, máưm bãûnh â âỉåüc lm úu âi räưi nãn khäng â sỉïc gáy hải, v sn xút ra
nhiãưu khạng thãø âàûc hiãûu chäúng lải våïi máưm bãûnh. Sỉû tiãút ra khạng thãø ny s tảo ra
trê nhåï miãùn dëch trong cå thãø khi cọ máưm bãûnh cng loải xám nháûp vo, máưm bãûnh
s kêch thêch lm cå thãø tảo ra hng loảt khạng thãø tỉång ỉïng âãø chäúng lải våïi máưm
bãûnh.

Thåìi gian miãùn dëch sau khi âỉåüc tiãm ngỉìa láu hồûc mau ty theo âäúi
Vi sinh hc âải cỉång Chỉång 9
171
tỉåüng bãûnh, v ty theo säú láưn tiãm ngỉìa. Thê dủ : khi tiãm ngỉìa bãûnh phong ân
gạnh, hiãûu lỉûc ca mi tiãm âáưu tiãn täúi âa l hai thạng (täút nháút l mäüt thạng) cáưn
chêch mi thỉï hai. Sau âọ, täúi âa l sạu thạng (täút nháút l mäüt thạng) cáưn chêch mi

thỉï ba. Hiãûu lỉûc ca ba mi thúc tiãm ngỉìa cọ hiãûu lỉûc láu di âãún hai nàm. Sau âọ
cáưn chêch láûp lải âãø cọ hiãûu lỉûc âãún 10 nàm sau.

d/ Miãùn dëch tảo âỉåüc nhán tảo thủ âäüng
:

L loải miãùn dëch khi tiãm huút thanh â cọ sàơn nhỉỵng khạng thãø chäúng
âỉåüc vi khøn gáy bãûnh. Nhỉỵng huút thanh ny láúy tỉì âäüng váût â qua miãùn dëch
ch âäüng. Tênh cháút miãùn dëch åí âáy xút hiãûn ráút nhanh, ngay sau khi tiãm, nhỉng
chè täưn tải trong mäüt thåìi gian ráút ngàõn. Âáy l mäüt hçnh thỉïc tiãúp viãûn cạc khạng thãø
âãø cå thãø vỉåüt qua cån bãûnh âang honh hnh. Thê dủ : tiãm huút thanh chäúng nc
ràõn sau khi bë ràõn càõn. Huút thanh ny láúy tỉì ngỉûa â âỉåüc tiãm nc ràõn pha long,
nhiãưu âåüt, nãn trong huút thanh cọ sàơn khạng thãø chäúng âỉåüc nc ràõn.

II. CẠC CÅ CHÃÚ MIÃÙN DËCH TRONG CÅ THÃØ ÂÄÜNG VÁÛT :

1. Miãùn dëch do cạc tãú bo âàûc biãût :

a/ Da lnh v niãm mảc l táúm bçnh phong ngàn cn vi khøn, hån nỉỵa
nọ cn tiãút ra mäüt säú cháút nhỉ mäư häi, cháút nhåìn hồûc men lizäzim cọ tạc dủng tiãu
diãût mäüt säú loi vi khøn.

b/ Cạc bảch cáưu trong hãû bảch huút cọ kh nàng thỉûc bo cạc vi sinh
váût lả trong cå thãø. Trong cå thãø cọ hai nhọm bảch cáưu :

- Bảch cáưu bẹ hay cn gi l thỉûc bo bẹ
(microphage) l nhỉỵng bảch cáưu âa
nhán trung tênh v lỉu âäüng trong mạu. Khi bë nhiãùm trng v gáy viãm, säú lỉåüng
bảch cáưu bẹ tàng ráút nhanh, chụng xun qua vạch mảch mạu, lan trn vo äø viãm âãø
thu nhàût v tiãu diãût vi khøn. (Do âọ khi bë viãm rüt thỉìa, bãûnh viãûn thỉåìng thỉí

mạu âãø âãúm lỉåüng bảch cáưu trong mạu, xem nhỉ mäüt úu täú cháøn âoạn bãûnh).

- Bảch cáưu låïn hay thỉûc bo låïn
(macrophage) l nhỉỵng tãú bo låïn, âån
nhán, cäú âënh (nhỉ tãú bo ty, lạch, hảch bảch huút, cạc tãú bo näüi bç mảch mạu ...)
hồûc cọ thãø di chuøn (nhỉ tãú bo limphä, tãú bo ca mä liãn kãút). Chụng hoảt âäüng
cháûm chảp, nhỉng cọ kh nàng tiãu diãût khäng nhỉỵng vi khøn m cn c nhỉỵng
mnh tãú bo låïn nhỉ cạc bảch cáưu bẹ â chãút hồûc cạc tãú bo bë thoại họa.

2. Miãùn dëch khäng âàûc hiãûu trong dëch thãø :
Vi sinh hc âải cỉång Chỉång 9
172

Trong huút thanh ca âäüng váût v ca ngỉåìi bao giåì cng cọ sàơn cạc úu täú
khạng vi khøn khäng âàûc hiãûu, cọ tạc dủng âäúi våïi mi loi vi khøn. Cạc cháút ny
gi l khạng thãø khäng âàûc hiãûu v gäưm cọ :

a/ Präpecâin
(Properdine) hay phng vãû täú Pillemer do Pillemer (1954)
phạt hiãûn tỉì huút thanh âäüng váût cọ vụ. Präpecâin l mäüt ågläbulin chỉïa cháút bẹo,
hydrat carbon v phätpho, chiãúm 0,03% cháút âảm ca huút thanh. Präpecâin bë
nhiãût âäü 56
o
C trong 30 phụt phạ hy. Präpecâin giỉỵ vai tr quan trng trong miãùn
dëch tỉû nhiãn. Präpecâin kãút håüp våïi bäø thãø v Mg
++
thnh hãû präpecâin, v s cọ tạc
dủng tiãu diãût vi khøn.

b/ Bãtalyzin

: Cn gi l dung khøn täú bãta (β), do Peterson (1939) tçm
tháúy trong huút thanh âäüng váût. Nọ cọ bn cháút l prätãin, giỉỵ chỉïc nàng diãût vi
khøn Gram +.

c/ Bäø thãø hay alpha-lyzin
: Cọ trong huút thanh cạc loi âäüng váût, cọ cáúu
tảo tỉì gläbulin v muxin. Ráút kẹm bãưn vç nhiãût v dãù bë họa cháút phạ hy. Giỉỵ âỉåüc
hoảt tênh trong 3 - 4 ngy åí 0 - 10
o
C. Nãúu âỉåüc âäng lảnh cọ thãø giỉỵ âỉåüc láu hån. Bäø
thãø gäưm cọ 4 thnh pháưn gi l C'
1

, C'
2

, C'
3
v C'
4
.

Bäø thãø chè cọ hoảt tênh diãût khøn khi kãút håüp våïi khạng thãø hồûc våïi
propecâin. Khi tạc âäüng lãn vi khøn Gram -, bäø thãø phi kãút håüp våïi propecâin v
Mg
++
thnh hãû propecâin.

Bäø thãø tham gia vo phn ỉïng thỉûc bo v tàng cỉåìng hoảt âäüng ca cạc
äpsänin.

3. Miãùn dëch âàûc hiãûu do khạng thãø :

Khi cå thãø ca ngỉåìi hồûc âäüng váût bë mäüt váût lả xám nháûp, cå thãø cọ kh nàng
tảo ra cháút lm vä hiãûu họa váût lả ny. Váût lả âỉåüc gi l khạng ngun (antigen) v
cháút do cå thãø tảo ra âãø chäúng lải khạng ngun âỉåüc gi l khạng thãø (antibody).

a/ Khạng ngun
; Thỉåìng l cháút trng håüp sinh hc cao phán tỉí mang
tênh thäng tin di truưn lả âäúi våïi cå thãø, thê dủ nhỉ cạc loải protein ngoải lai, cạc
cháút âäüc thỉûc váût, cạc cháút âäüc âäüng váût, vi khøn, virụt, cạc phán tỉí låïn v cạc cå
quan con ca tãú bo (nhiãùm sàõc thãø, ribäxäm ...), ... Khäng phi báút k mäüt váût lả no
cng l khạng ngun. Khạng ngun l váût lả cọ mang hai âàûc tênh : tênh lả hay nọi