248. GIỮ VỮNG VÀ TĂNG CƯỜNG BẢN CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN TRONG GIAI ĐOẠN CÁCH MẠNG MỚI HIỆN NAY

1

BẢN CHẤT GIAI CẤP CƠNG NHÂN, TÍNH TIÊN PHONG CỦA
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM. GIỮ VỮNG VÀ TĂNG CƯỜNG BẢN
CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN TRONG GIAI ĐOẠN CÁCH MẠNG
HIỆN NAY.
Xác định rõ bản chất giai cấp của Đảng Cộng sản là một vấn đề có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó chi phối nội dung, nguyên tắc hoạt động của
Đảng, đồng thời quyết định phương hướng, biện pháp xây dựng Đảng. Bản
chất giai cấp của Đảng Cộng sản Việt Nam được Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ X của Đảng khẳng định: “ Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong
của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động
và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân,
nhân dân lao động và của dân tộc”1. Đây là một trong những vấn đề cơ bản,
then chốt, thể hiện một cách khái quát nhất về bản chất giai cấp cơng nhân,
tính tiên phong của Đảng Cộng sản Việt Nam, là vấn đề có ý nghĩa lý luận và
thực tiễn hết sức quan trọng. Sự khẳng định đó vừa nói rõ được bản chất giai
cấp của Đảng, vừa nêu lên ý nghĩa đại biểu cho lợi ích của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Bản chất giai cấp công
nhân là vấn đề cơ bản, bao trùm, có tính ngun tắc đối với tất cả các đảng
cộng sản Mácxít - Lêninnít chân chính. Nó càng đặc biệt quan trọng hơn đối
với Đảng Cộng sản Việt Nam, một Đảng ra đời và trưởng thành ở một nước
thuộc địa nửa phong kiến, nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp chưa phát triển,
giai cấp cơng nhân cịn nhỏ bé. “Một Đảng mà số đơng đảng viên xuất thân từ
nông dân, tiểu tư sản và giác ngộ cách mạng bắt nguồn từ chủ nghĩa yêu nước”2.

1
2

Văn kiện Đai hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội 2006, tr 130.
Báo cáo tổng kết xay dựng Đảng tại Đại hội lần thứ IV, Nxb Sự thật, Hà Nội 1977, tr 27.

2

Hiện nay, Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền lãnh đạo đất
nước, do đó sự lãnh đạo của Đảng ngày càng to lớn về quy mô, phong phú và
phức tạp về nội dung, bao trùm tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính
trị, xã hội. Đảng lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, chủ động hội nhập và là thành thành viên chính thức tổ chức
WTO, trong xu thế hồ bình, hợp tác và phát triển của thế giới. Tồn cầu hố
kinh tế đã tạo ra cơ hội phát triển cho đất nước nhưng cũng chứa dựng nhiều
khó khăn, thách thức. Sự cạnh tranh kinh tế - thương mại, tài nguyên, năng
lượng, thị trường v.v.. ngày càng gay gắt, khoa học và cơng nghệ có những
bước tiến nhảy vọt. Trong khi đó chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, dân
tộc, sắc tộc, tôn giáo vẫn tiếp tục diễn ra. “Nước ta đang đứng trước nhiều
thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp,
không thể coi thường bất cứ thách thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh
tế so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng suy
thối về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng
viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nghiêm trọng. Những biểu
hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội chưa được khắc phục. Các thế lực
thù địch vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hồ bình”, gây bạo loạn
lật đổ, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” hòng làm thay đổi
chế độ chính trị ở nước ta.”1 Do đó, vấn đề giữ vững và tăng cường bản chất
giai cấp, tính tiên phong của Đảng là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống còn
đối với sự lãnh đạo của Đảng và sự nghiệp cách mạng của nhân dân Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay.
Bản chất giai cấp công nhân là bản chất cách mạng và khoa học, là ý
chí kiên định và trí tuệ tiên phong, đạo đức mẫu mực và ý thức tổ chức kỷ luật
chặt chẽ…của giai cấp công nhân. Bản chất giai cấp công nhân của Đảng ta

1

Văn kiện Đai hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội 2006, tr 75.


3

đã thấm sâu vào tất cả các mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức, hay nói một
cách khác bản chất giai cấp công nhân của Đảng ta đã ăn sâu, bám rễ bền chặt
cả trong đường lối chính trị, nền tảng tư tưởng, nguyên tắc tổ chức và mọi
hoạt động của Đảng. Trong quá trình ra đời, tồn tại và phát triển dù tên gọi
như thế nào (Đảng Cộng sản hay Đảng Lao động), dù diễn đạt ra sao ở phần
mở đầu của điều lệ Đảng về cơ bản vẫn nằm trong sáu điểm Đảng ta đã xác
định trong luận cương tháng 10 - 1930. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn luôn
mang bản chất giai cấp công nhân Việt Nam, là đội tiên phong của giai cấp,
của dân tộc.
Bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng: là tồn bộ những mặt, những
thuộc tính, những mối quan hệ cơ bản nhất quy định Đảng là đội tiên phong
của giai cấp cơng nhân, đại biểu trung thành với lợi ích của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc.
Ngay từ lúc ra đời, trong chính cương sách lược vắn tắt tại Hội nghị
thành lập Đảng (3/2/1930) đã khẳng định: “Đảng Cộng sản Việt Nam là đội
tiên phong của vơ sản giai cấp”. Trong suốt q trình xây dựng và hoạt động
lãnh đạo của Đảng, qua các kỳ đại hội, Đảng ta luôn luôn xác định: Đảng
Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đồng
thời có sự phát triển phù hợp với điều kiện lịch sử và nguyện vọng của nhân
dân. Tại đại hội lần thứ nhất điều lệ Đảng xác định Đảng Cộng sản Đông
Dương là đội tiền phong duy nhất của vô sản giai cấp, đến Đại hội II được
trình bày đầy đủ và hệ thống hơn. Từ Đại hội lần thứ IV đến Đại hội lần thứ
VI bản chất giai cấp của Đảng được xác định Đảng Cộng sản Việt Nam là của

giai cấp công nhân Việt Nam, là đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu có
tơư chức và là tổ chức cao nhất của giai cấp cơng nhân Việt Nam, đại biểu
trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân
tộc. Đồng thời đảng làm tròn nghĩa vụ của mình đối với phong trào cộng sản


4

và công nhân quốc tế. Đại hội VII, VIII, IX tiếp tục khẳng định Đảng là đội
tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành cho lợi ích
của giai cấp cơng nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Tại Đại hội lần
thứ X Đảng ta xác định giữ vững bản chất giai cấp và có bước phát triển sáng
tạo phù hợp với nét đặc thù của Đảng ta, thực tiễn cách mạng Việt Nam và
đáp ứng được nguyện vọng, tình cảm của nhân dân. Chính vì vậy, trong báo
cáo chính trị và trong điều lệ Đảng khẳng định: Đảng Cộng sản Việt Nam là
đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân
dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Như vậy, bản chất giai cấp
của Đảng ngày càng được hiểu sâu sắc hơn, nhuần nhuyễn hơn, Đảng Cộng
sản Việt Nam mang bản chất giai cấp công nhân Việt Nam đồng thời mang
tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc. Chính điều đó địi hỏi Đảng ta phải luôn
luôn trung thành với giai cấp công nhân, nâng cao lập trường, tư tưởng của
giai cấp công nhân, đồng thời phải học tập, kế thừa, phát huy truyền thống
dân tộc, tăng cường đoàn kết, tập hợp nhân dân, phấn đấu vì lợi ích của giai
cấp cơng nhân và của dân tộc Việt Nam. Đó là vấn đề cơ bản then chốt nhất,
thể hiện khái quát nhất bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng
trên hai mối quan hệ cơ bản là Đảng với giai cấp công nhân và Đảng với nhân
dân lao động và dân tộc Việt Nam.
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, khi mà tình hình thế giới, khu vực
có những biến đổi phức tạp và mau lẹ, khi mà kẻ thù hàng ngày, hàng giờ

đang điên cuồng chống phá cách mạng, chúng tìm mọi cách hạ thấp vai trò
lãnh đạo của Đảng Cộng sản, địi đa ngun chính trị, đa đảng đối lập thì vấn
đề giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp càng quan trọng hơn bao giờ hết.
Do đó Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc là thứ VIII khẳng định: “Điều xuyên


5

suốt có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với Đảng ta trong giai đoạn hiện
nay là giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng.”1
Xuất phát từ lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đề giai cấp và
đấu tranh giai cấp, từ vị trí, vai trị và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.
Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ ra rằng trong xã hội có giai cấp thì đấu tranh giai
cấp là tất yếu, do đó, cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai tư sản
là tất yếu khách quan. Cuộc đấu tranh giai cấp diễn ra từ thấp đến cao mà đỉnh
cao là cách mạng xã hội, trong cuộc đấu tranh này, giai cấp công nhân muốn
giành được thắng lợi thì địi hỏi khách quan là phải thành lập chính Đảng cách
mạng của mình để tổ chức lãnh đạo phong trào, hay nói một cách khác đó là
điều kiện, thời cơ cho sự ra đời của Đảng Cộng sản. Đảng Cộng sản chính là
đội tiên phong, lãnh tụ chính trị của giai cấp cơng nhân. Do đó, Đảng phải
mang bản chất của giai cấp cơng nhân chứ không phải bản chất của giai cấp
nào khác. Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai cấp công nhân chứ khơng
phải là tồn bộ giai cấp, Đảng gồm những đại biểu ưu tú nhất, giác ngộ nhất
của giai cấp. Đảng được hình thành và phát triển xuất phát từ vai trò sứ mệnh
lịch sử và địa vị của giai cấp cơng nhân, chính vai trị sứ mệnh đó quyết định
bản chất giai cấp của Đảng và đường lối xây dựng Đảng. Chính vì vậy, Đảng
được tổ chức chặt chẽ, kỷ luật tự giác, nghiêm minh, thực sự là đội tiên
phong, lãnh tụ chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân.
Trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”, C.Mác - Ph.Ăngghen đã
khẳng định: Giai cấp vô sản hiện đại là người có sứ mệnh lịch sử đào huyệt

chôn chủ nghĩa tư bản và xây dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn – chế độ xã
hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa. Bằng lý luận sắc sảo, đúng đắn các ơng đã
làm nổi bật vai trị của giai cấp công nhân là giai cấp tiêu biểu cho lực lượng
sản xuất tiến bộ nhất, là giai cấp được rèn luyện trong nền sản xuất đại công
1

Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, trang 48.


6

nghiệp, là sản phẩm của chính bản thân nền đại công nghiệp, cho nên giai cấp
công nhân là giai cấp tiên tiến nhất, có tinh thần cách mạng triệt để nhất, có
khả năng hành động cách mạng kiên quyết nhất, có tính tổ chức và kỷ luật cao
nhất, là giai cấp duy nhất đóng vai trị lãnh đạo cách mạng “Trong tất cả các
giai cấp hiện đang đối lập với giai cấp tư sản, thì chỉ có giai cấp vơ sản là
giai cấp thực sự cách mạng. Tất cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu
vong cùng với sự phát triển của đại cơng nghiệp. Cịn giai cấp vô sản lại là
sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp”1. C.Mác - Ph.Ăngghen chỉ rõ:
Đảng Cộng sản của giai cấp công nhân, mang bản chất giai cấp công nhân, do
đó phải đứng trên lập trường giai cấp để xem xét, giải quyết mọi vấn đề. Mọi
chủ trương đường lối chiến lược, sách lược của Đảng đều phải được xuất phát
từ lợi ích của giai cấp cơng nhân và nhân dân lao động. Làm được như thế
Đảng mới thực sự có sức mạnh và lơi cuốn lực lượng cách mạng to lớn trong
cuộc đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Đảng Cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa xã hội khoa
học với phong trào công nhân. Lênin khẳng định: “Việc hướng chủ nghĩa xã
hội đi đến chỗ kết hợp với phong trào cơng nhân đó là cơng lao chủ yếu của
C.Mác - Ph.Ăngghen. Hai ông đã sáng tạo ra một lý luận cách mạng, lý luận
giải thích tính tất yếu của sự kết hợp ấy và đề ra nhiệm vụ cho những người

xã hội chủ nghĩa là phải tổ chức cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vô
sản”2.
Đảng Cộng sản ra đời là sự kết hợp giữa học thuyết cách mạng và khoa
học với một phong trào cách mạng. Như vậy, bản chất cách mạng và khoa học
là thuộc tính căn bản của Đảng Cộng sản. Cho nên, tăng cường bản chất giai
cấp cơng nhân trong q trình xây dựng Đảng là một tất yếu khách quan, một
nhu cầu đòi hỏi cấp thiết của sự nghiệp cách mạng của giai cấp cơng nhân.
1
2

C.Mác và Ph.Ăngghen tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1995, tập 4, trang 610
V. I. Lênin toàn tập, tập 4, Nxb. M, 1978, tr. 308.


7

Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời không chỉ là sự kết hợp giữa chủ
nghĩa Mác - Lênin với phong trào cơng nhân mà cịn với phong trào u
nước. Đây là đặc thù Việt Nam, là trí tuệ thiên tài của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Người đã giải quyết rất sáng tạo, thành công, nhuần nhuyễn vấn đề giai cấp và
vấn đề dân tộc. Chính Người đã vạch ra đường lối gương cao ngọn cờ dân tộc
và giai cấp để đưa cách mạng Việt Nam tiến lên. Đảng Cộng sản Việt Nam ra
đời vừa tuân thủ theo quy luật chung (mang tính phổ biến), đồng thời có quy
luật riêng (tính đặc thù). Đảng viên của Đảng ta chiếm hơn 90% xuất thân từ
thành phần nông dân, gần 10% xuất thân từ thành phần giai cấp công nhân.
Sự ra đời và phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam gắn liền với cuộc
khai thác thuộc địa của thực dân Pháp (giai cấp công nhân ra đời trong cuộc
khai thác thuộc địa lần thứ nhất, lớn lên trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ
hai của Pháp). Mặc dù, có những nét riêng nhưng giai cấp công nhân Việt
Nam mang đầy đủ đặc điểm của giai cấp công nhân quốc tế, đó là giai cấp

triệt để cách mạng, có tinh thần đồn kết, có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, là
giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến…Chính quy luật đặc thù
đó dẫn đến thành phần xã hội của đội ngũ đảng viên cũng không giống các
Đảng Cộng sản ở các nước trên thế giới. Do đó, trong công tác xây dựng
Đảng phải ra sức coi trọng giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện bản chất giai cấp
công nhân, tính tiên phong của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Thường xuyên giữ
vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân cho tồn Đảng là tất yếu
khách quan, là vấn đề cấp bách trong tình hình hiện nay. Khi đề cập đến vấn
đề bản chất giai cấp công nhân Lênin chỉ rõ: cái quyết định nhất là Đảng đó
chiến đấu cho mục đích lý tưởng gì ? chứ khơng phải là số lượng giai cấp
cơng nhân nhiều hay ít trong Đảng. Đảng Cộng sản Việt Nam là một Đảng mà
phần lớn đảng viên xuất thân từ giai cấp nông dân, nhưng mục tiêu, lý tưởng


8

của Đảng là mục tiêu lý tưởng của giai cấp cơng nhân, đó là độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội.
Giai cấp công nhân Việt nam là giai cấp tiên tiến nhất, đại diện cho
phương thức sản xuất tiến bộ nhất, tiêu biểu cho xu thế phát triển của thời đại
và cũng là giai cấp tiêu biểu cho truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Giai cấp
công nhân Việt Nam ra đời ở một đất nước có truyền thống u nước, so với
giai cấp nơng dân thì giai cấp công nhân Việt Nam nhỏ bé về số lượng, là giai
cấp bị bóc lột nặng nề nhất, ra đời trước giai cấp tư sản dân tộc, chịu ảnh
hưởng của cách mạng Tháng Mười, sớm có Đảng lãnh đạo. Là giai cấp ra đời
gắn liền với lợi ích dân tộc, có quan hệ máu thịt với giai cấp nông dân. Sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam là lãnh đạo toàn thể nhân dân
lao động tiến hành đấu tranh cách mạng, đánh đổ đế quốc, phong kiến, xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa. Chính vì vậy trong công tác xây dựng Đảng phải giữ vững và

tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng.
Từ thực tiễn lịch sử ra đời của các Đảng Cộng sản và phong trào công
nhân trên thế giới chúng ta thấy rằng: Sau cách mạng tháng Mười Nga năm
1917 thắng lợi, hàng loạt các Đảng Cộng sản trên thế giới được thành lập, một
số Đảng Cộng sản giữ vai trò lãnh đạo đất nước. Nhưng hiện nay, các Đảng
Cộng sản và phong trào công nhân thế giới đang đứng trước một thách thức
lớn đó là sự sụp đổ của hệ thống chủ nghĩa xã hội, sự tan rã của các Đảng
Cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu. Một trong những nguyên nhân dẫn đến
thảm kịch trên là các Đảng Cộng sản không giữ vững và tăng cường bản chất
giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng, do đó năng lực, hiệu quả lãnh
đạo bị giảm sút, thậm chí Đảng mất vai trị lãnh đạo đối với tồn xã hội.
Chính vì vậy mà trong q trình hoạt động lãnh đạo của mình Đảng Cộng sản


9

phải thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của
Đảng.
Thực tiễn ra đời, xây dựng, phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam
hơn 76 năm qua chúng ta thấy rằng Đảng ta thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng, nhất là những
giai đoạn cách mạng gặp mn vàn khó khăn. Vì vậy, vai trị lãnh đạo của
Đảng luôn được củng cố và phát huy. Đảng ta đứng vững trên lập trường của
giai cấp công nhân, giữ vững nguyên tắc trong xây dựng Đảng xác định đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn, sáng tạo, giải quyết một cách
khoa học, chính xác vấn đề chiến lược, sách lược, lãnh đạo cách mạng giành
nhiều thắng lợi, đặc biệt là những thành tựu quan trọng trong 20 năm đổi mới
đất nước, xứng đáng lãnh tụ chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp
cơng nhân.
Hiện nay, thực tiễn thế giới, khu vực, trong nước có nhiều diễn biến
mau lẹ và phức tạp. Trong khi đó chúng ta thực hiện nền kinh tế thị trường
theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá

đất nước, mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế. Do đó cán bộ, đảng viên hàng
ngày, hàng giờ tiếp xúc với kinh tế tư bản chủ nghĩa, lối sống tư bản chủ
nghĩa. Vì vậy, giữ gìn bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng
có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại của chế độ xã hội chủ nghĩa, sự thành
công của công cuộc đổi mới, đồng thời khắc phục được khuyết tật của nền
kinh tế thị trường, phát huy năng lực của cán bộ đảng viên trên mọi lĩnh vực
công tác, giữ vững phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên trước những mặt
trái của cơ chế thị trường không bị sa ngã trước lối sống tư bản chủ nghĩa.
Hơn nữa, Đảng ta là Đảng cầm quyền lãnh đạo toàn xã hội thì bản chất giai
cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng có ý nghĩa quyết định đối với bản
chất của chế độ xã hội, bản chất của hệ thống chính trị. Giữ vững bản chất


10

giai cấp công nhân của Đảng là biện pháp cơ bản và cấp bách để khắc phục có
hiệu quả mặt trái của nền kinh tế thị trường, giữ vững được định hướng xã hội
chủ nghĩa. Bởi vì, trong khi phát triển nền kinh tế thị trường thì cán bộ, đảng
viên của Đảng đứng trong các thành phần kinh tế đều mang dấu ấn riêng khác
nhau. Do đó, phải củng cố, tăng cường bản chất giai cấp công nhân là vấn đề
tất yếu, có giữ vững bản chất giai cấp cơng nhân thì đội ngũ cán bộ, đảng viên
mới có bản lĩnh chính trị vững vàng, khơng bị xa ngã trước những diễn biến
mau lẹ và phức tạp của cuộc sống, trước sự cám dỗ của đồng tiền. Mặt khác,
bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng là hiện tượng chính trị xã hội, là cái
tương đối ổn định nhưng luôn chịu tác động nhiều chiều của các yếu tố kinh
tế chính trị xã hội. Trước những diễn biến phức tạp mau lẹ của thế giới, khu
vực, sự chống phá điên cuồng của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch,
thì việc giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong
của Đảng là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII đã tổng kết công tác xây dựng

Đảng sau 10 năm đổi mới, một trong những khuyết điểm của công tác xây
dựng Đảng là : “Trong điều kiện cơ chế thị trường, kinh tế nhiều thành phần,
mở cửa với bên ngoài, cán bộ, đảng viên hàng ngày, hàng giờ chịu tác động
của nhiều nhân tố rất phức tạp, kể cả những hoạt động chống phá Đảng, vấn
đề giữ vững bản chất giai cấp công nhân đứng trước những thử thách mới.
Song, Đảng thiếu sự chuẩn bị đầy đủ cho bước chuyển này, chưa chú ý đúng
mức vấn đề giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị và đạo đức đối với cán
bộ đảng viên. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng bản
thân, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh giác, giảm sút ý chí, kém ý thức tổ chức kỷ
luật, xa đoạ về đạo đức và lối sống. Một số thối hố về chính trị, tuy rất ít
nhưng hoạt động của họ gây hậu quả hết sức xấu”1.
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb CTQG, H, 1996, tr.
137.


11

Trước thực trạng đó, việc giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp
cơng nhân, tính tiên phong của Đảng là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của
công tác xây dựng Đảng, là vấn đề có ý nghĩa quyết định đến năng lực lãnh
đạo sức chiến đấu của Đảng, bảo đảm cho Đảng ln là đội tiên phong chính
trị, lực lượng lãnh đạo có uy tín với tồn bộ dân tộc hiện nay.
Bản chất giai cấp công nhân của Đảng Cộng sản được thể hiện ở mục
tiêu, lý tưởng, ở Cương lĩnh, đường lối; nền tảng tư tưởng; các nguyên tắc tổ
chức sinh hoạt Đảng; ở phẩm chất năng lực của đội ngũ cán bộ, đảng viên; ở
mối quan hệ gắn bó giữa Đảng với nhân dân; ở sự kết hợp giải quyết giữa vấn
đề dân tộc và vấn đề quốc tế.
Mục tiêu, lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là độc lập dân tộc và

chủ nghĩa xã hội, xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh. Đồng thời suốt q trình lãnh đạo đất nước
Đảng ta ln ln phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng đó. Chính vì vậy Đảng ta,
được cả dân tộc tin yêu, thừa nhận là người lãnh đạo đất nước. Đó là niềm
vinh dự, nguồn sức sống mạnh liệt của Đảng.
Nền tảng tư tưởng của Đảng là của giai cấp cơng nhân, đó là chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là luận điểm quan trọng nhất,
quyết định bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng Cộng sản, trong báo cáo
chính trị Đại hội Đảng lần thứ IX khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết
tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền
tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”1. Đồng thời, báo cáo
cũng chỉ rõ: “khẳng định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng là sự tổng kết
sâu sắc thực tiễn cách mạng và là bước phát triển quan trọng trong nhận

1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
84


12

thức và tư duy lý luận của Đảng ta”.2 Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết
cách mạng nhất, hoàn chỉnh nhất, là tinh hoa của trí tuệ lồi người, là sản
phẩm có tính quy luật của sự phát triển những tư tưởng tiên tiến của nhân loại,
nó chỉ ra quy luật vận động khách quan của tự nhiên, xã hội, tư duy, chỉ ra
quy luật phát triển tất yếu của xã hội loài người là tiến lên chủ nghĩa cộng sản.
Chủ nghĩa Mác - Lênin là thế giới quan, phương pháp luận, là vũ khí tư tưởng
của giai cấp cơng nhân và Đảng Cộng sản. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định:

bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều nhưng chủ nghĩa chắc chắn nhất,
chân chính nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc
về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng
và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta,
kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh
hoa văn hóa nhân loại. Đó là tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai
cấp, giải phóng con ngời; về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết
hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân, của
khối đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà
nước thực sự của dân, do dân, vì dân; về quốc phịng tồn dân, xây dựng lực
lượng vũ trang nhân dân… về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ,
đảng viên vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân
dân…
Khi nói về bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng là xét về hệ tư tưởng
của Đảng. Đảng Cộng sản chỉ có thể mang hệ tư tưởng của giai cấp công
nhân, tức là chủ nghĩa Mác - Lênin mà không mang hệ tư tưởng của giai cấp
nào khác. Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư
2

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
83 - 84.


13

tưởng của Đảng ta, là hệ tư tưởng của giai cấp cơng nhân nước ta và ngày
càng giữ vai trị chủ đạo trong đời sống tinh thần tư tưởng của dân tộc. Như
vậy, trong hệ tư tưởng của giai cấp cơng nhân nước ta có sự kết hợp của chủ
nghĩa Mác - Lênin với những giá trị truyền thống của dân tộc ta, nó khơng thể

đối lập giá trị tư tưuởng của giai cấp công nhân với giá trị tư tưởng của dân
tộc.
Về nguyên tắc hoạt động: Đảng phải xây dựng và hoạt động theo
nguyên tắc phù hợp với đặc điểm và tổ chức của giai cấp cơng nhân, đó là tập
trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình.
Trong đó, ngun tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của
Đảng. Nguyên tắc này chi phối, xuyên suốt quá trình xây dựng, tổ chức, sinh
hoạt và hoạt động lãnh đạo của Đảng. Sức mạnh của Đảng được quyết định
bởi việc quán triệt và thực hiện đầy đủ nguyên tắc này. Tập trung dân chủ quy
định hình thức, cơ cấu tổ chức của Đảng, quy định nguyên tắc giải quyết quan
hệ nội bộ Đảng. Tập trung dân chủ phát huy được tính chủ động tích cực sáng
tạo, ý thức trách nhiệm cao của mọi cán bộ đảng viên và tổ chức đảng, đồng
thời tập trung được trí tuệ và sức mạnh của tồn Đảng. Tập trung dân chủ cịn
là cơ sở để xây dựng và củng cố Đảng, xây dựng sự đoàn kết thống nhất, là cơ
sở để xây dựng và giữ vững kỷ luật Đảng, là tiêu chuẩn để phân biệt đảng
mác xít chân chính hay cơ hội về mặt tổ chức.
Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, là nguyên tắc lãnh đạo
cao nhất của Đảng, nó là sự biểu hiện cụ thể của nguyên tắc tập trung dân chủ
trong phương pháp, tác phong lãnh đạo của Đảng. Thực hiện tốt nguyên tắc
này sẽ phát huy được quyền làm chủ, tính năng động sáng tạo và trí tuệ tập
thể, trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quá trình đề ra đường lối, chủ trương,
biện pháp, bảo đảm cho mọi chủ trương, đường lối được quyết định đúng đắn,
chính xác và tổ chức thực hiện triệt để. Hạn chế đến mực thấp nhất những sai


14

lầm trong lãnh đạo, hoạt động của Đảng, đồng thời phải thực hiện tốt tự phê
bình và phê bình, đó là quy luật phát triển của Đảng, là thước đo trình độ dân
chủ trong sinh hoạt Đảng, là trách nhiệm của Đảng đối với nhân dân. Vì vậy,

để tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng thì
Đảng phải được xây dựng và tổ chức hoạt động theo nguyên tắc này.
Lợi ích của Đảng là đại biểu trung thành cho lợi ích của giai cấp cơng
nhân. Lợi ích của giai cấp cơng nhân thống nhất với lợi ích của nhân dân lao
động và của cả dân tộc. Bởi vì, Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản chất của
giai cấp công nhân Việt Nam, Đảng là lãnh tụ chính trị, đội tiên phong của
giai cấp cơng nhân. Do đó, lợi ích của Đảng trước hết là đại biểu cho lợi ích
của giai cấp cơng nhân. Lợi ích của giai cấp lại ln thống nhất với lợi ích của
các tầng lớp nhân dân lao động và toàn dân tộc. Vì vậy, Đảng khơng chỉ là
lãnh tụ chính trị và đại biểu cho lợi ích của giai cấp cơng nhân mà Đảng cịn
là lãnh tụ chính và đại biểu cho lợi ích của nhân dân lao động và của cả dân
tộc Việt Nam. Đảng là lực lượng lãnh đạo duy nhất đối với sự nghiệp cách
mạng nớc ta. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Đảng trở thành lực lượng lãnh
đạo toàn xã hội. Cho nên, Đảng đại biểu cho lợi ích và chăm lo lợi ích của
tồn dân tộc, chịu trách nhiệm về vận mệnh của toàn dân tộc. Khi nói về lợi
ích của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “ngồi lợi ích của giai cấp
cơng nhân và nhân dân lao động, Đảng ta khơng có lợi ích nào khác”1. Đại
hội Đảng lần thứ VI xác định: “Đảng ta khơng có mục đích nào khác là đấu
tranh vì hạnh phúc của nhân dân”2và “Mọi chủ trương, chính sách của Đảng
phải xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng và khả năng của nhân dân lao động,
khơi dậy đợc sự đồng tình, ủng hộ của quần chúng. Quan liêu, mệnh lệnh, xa
rời quần chúng đi ngược lại lợi ích của nhân dân là làm suy yếu sức mạnh

1
2

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 9, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 286.
Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.

15

của Đảng”3. Đảng có thực sự là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp cơng
nhân, của nhân dân lao động và của cả dân tộc thì Đảng mới gắn bó mật thiết
với giai cấp, dân tộc, mới có đường lối, chủ trương đúng đắn, phản ánh lợi ích
của dân tộc và giai cấp, quần chúng nhân dân mới tin theo Đảng, Đảng mới có
lực lượng hùng hậu và phát huy được vai trị lãnh đạo của mình đối với giai
cấp và dân tộc. Để gắn bó chặt chẽ với giai cấp và dân tộc, trong toàn bộ hoạt
động của mình Đảng phải quán triệt quan điểm “lấy dân làm gốc” phải xây
dựng và phát huy quyền làm chủ thực sự của quần chúng nhân dân.
Đảng gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân. Đây là mối quan hệ
bản chất của Đảng Cộng sản, là sức mạnh và là vấn đề sống còn của Đảng, là
nguyên tắc để xây dựng Đảng, là tiêu chuẩn để phân biệt Đảng mácxít với các
đảng phái khác. Mối liên hệ này bảo đảm phát huy được quyền làm chủ thực
sự của nhân dân thơng qua hệ thống chính trị. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ:
Người lãnh đạo ắt phải có mối liên hệ giữa mình với các tầng lớp người, với
dân chúng, gắn chặt mối liên hệ với dân chúng và ln lắng tai nghe ý kiến
của dân chúng, đó là nền tảng, lực lượng của Đảng nhờ đó mà Đảng thắng lợi.
Vì vậy, xa dân chúng, khơng liên hệ chặt chẽ với dân chúng cũng như đứng lơ
lửng giữa trời, nhất định thất bại. Chỉ có liên hệ với quần chúng nhân dân, với
tư cách là đối tượng lãnh đạo thì Đảng mới tồn tại với tư cách là người lãnh
đạo, là lãnh tụ chính trị của giai cấp cơng nhân, nhân dân lao động. Quan liêu,
mệnh lệnh xa rời dân là Đảng tự cắt đứt mối liên hệ với nhân dân và tự phủ
nhận địa vị lãnh đạo của mình là làm cho đường lối và hoạt động của Đảng
mất phương hướng, Đảng khơng cịn sức mạnh.
Từ khi thành lập đến nay, Đảng ta khẳng định cách mạng Việt Nam là
một bộ phận của cách mạng thế giới. Mọi đường lối, chính sách của Đảng bao
giờ cũng thể hiện sự kết hợp chặt chẽ lợi ích dân tộc với lợi ích của phong
3

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.


16

trào cộng sản và công nhân quốc tế. Đảng đã đấu tranh khơng mệt mỏi vì độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của dân tộc mình, đồng thời ln có trách
nhiệm, nghĩa vụ với phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc ta do Đảng lãnh
đạo thắng lợi đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của phong trào giải
phóng dân tộc và phong trào cộng sản trên thế giới. Trong hoạt động lý luận
cũng như trong thực tiễn Đảng ta vừa giữ vững tinh thần độc lập tự chủ, tự lực
tự cường vừa tranh thủ sự ủng hộ và hợp tác quốc tế. Đảng vừa chăm lo củng
cố, đoàn kết giai cấp, đồn kết dân tộc, vừa khơng ngừng vun đắp tình đồn
kết quốc tế và làm trịn nghĩa vụ quốc tế của mình. Một trong những bài học
kinh nghiệm Đảng ta rút ra từ thực tiễn cách mạng là: Kết hợp sức mạnh dân
tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức mạnh quốc tế. Ngày
nay, trước cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hồ bình, độc lập dân tộc,
dân chủ và tiến bộ xã hội, trước sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại
và q trình quốc tế hố nền kinh tế. Cho nên, cần phải kết hợp chặt chẽ yếu
tố dân tộc với yếu tố quốc tế, yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại để đưa
đất nước tiến lên. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Chính vì đã biết kết hợp
phong trào cách mạng nước ta với phong trào cách mạng của giai cấp công
nhân quốc tế và của các dân tộc bị áp bức mà Đảng ta đã vượt qua được mọi
khó khăn, đưa giai cấp công nhân và nhân dân ta đến những thắng lợi ngày
nay”1và “quan sơn muôn dặm một nhà, bốn phương vô sản đều là anh em”2.
Đại hội IX Đảng ta tiếp tục khẳng định: Mục đích của Đảng là xây
dựng một nước Việt Nam dân chủ giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh,
thực hiện thành công chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản. Sự
phát triển này có ý nghĩa nhấn mạnh tư tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ

nghĩa xã hội, phù hợp với giai đoạn mới, khắc phục, đề phòng các biểu hiện
1
2

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 10, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 19.
Hồ Chí Minh tồn tập, tập 10, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 195.


17

lệch lạc trong điều kiện đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế. Bản chất giai
cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng là nguyên tắc cơ bản nhất, có tính
bao trùm cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức của cơng tác xây dựng Đảng.
Điều đó, địi hỏi Đảng ta trong hoạt động phải đứng vững trên lập trường,
quan điểm của giai cấp công nhân, giải quyết tốt các mối quan hệ giữa lợi ích
của giai cấp với lợi ích của dân tộc, giữa lợi ích dân tộc với lợi ích quốc tế
trên tất cả các lính vực chính trị, kinh tế, văn hố, tư tưởng và tổ chức.
Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản chất giai cấp cơng nhân Việt Nam
nhưng Đảng khơng phải là tồn bộ giai cấp công nhân mà Đảng là bộ phận ưu
tú nhất, giác ngộ nhất, cách mạng nhất, tiên tiến nhất của giai cấp công nhân
và quần chúng nhân dân lao động. Đảng liên hệ chặt chẽ với giai cấp không
tách rời giai cấp, nhưng Đảng là đội tiên phong, lãnh tụ chính trị, Bộ tham
mưu chiến đấu của giai cấp cơng nhân Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ
rõ: “Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là đội
tiên phong của cả dân tộc”1. Với tư cách là lãnh tụ chính trị, Đảng phải tiên
phong về chính trị, tư tưởng và tổ chức, Đảng viên tiên phong cả về phẩm
chất và năng lực, tư tưởng hành động, lý luận và thực tiễn. Đảng chỉ kết nạp
vào hàng ngũ của mình những người ưu tú nhất, có giác ngộ cộng sản chủ
nghĩa, gương mẫu dũng cảm và hy sinh nhất trong giai cấp công nhân và các
tầng lớp nhân dân lao động để phấn đấu cho mục đích và lý tưởng của Đảng.

Tiên phong về chính trị: Đảng phải kiên định với mục tiêu lý tưởng,
con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đảng phải đề ra đường lối, cương
lĩnh, chính sách đúng. Đường lối, chính sách đó tn thủ và phản ánh đúng
quy luật và điều kiện khách quan, phải trên cơ sở kết hợp đúng đắn những
nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn
cách mạng. Đường lối của Đảng phản ánh đúng tâm tư, nguyện vọng, lợi ích
1

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 8, Nxb CTQG, H, 2000, tr. 295.


18

của quần chúng, phù hợp với sức dân, phù hợp thực tiễn và đặc thù của đất
nước, của dân tộc. Đường lối chính trị đúng là nguồn sức mạnh to lớn của
Đảng, là gốc rễ của mọi thắng lợi cách mạng. Đường lối chính trị đúng là cơ
sở tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, đồng thời là điều kiện đồn kết và
tranh thủ sự ủng hộ đơng đảo của quần chúng nhân dân lao động, phát triển
lực lượng cách mạng lớn mạnh. Đường lối chính trị đúng cịn là điều kiện tiên
quyết để nâng cao chất lượng công tác tư tưởng và tổ chức, là cơ sở để giáo
dục đảng viên, cán bộ nâng cao năng lực lãnh đạo, thống nhất tư tưởng và
hành động.
Đường lối chính trị đúng là linh hồn của tổ chức, là mục tiêu và lý do
tồn tại của tổ chức Đảng, một trong những điều kiện căn bản nhất để xây
dựng và củng cố kỷ luật của Đảng. Nó yêu cầu và quy định phương hướng về
lựa chọn đảng viên, năng lực, phẩm chất cán bộ, quy định việc bố trí, sử dụng
cán bộ để thực hiện đường lối ấy. Đồng thời, cũng quy định hình thức tổ chức,
chức năng và cơ cấu bộ máy phù hợp với đòi hỏi của đường lối. Do vậy, nếu
nhiệm vụ chính trị sai thì cơng tác tổ chức cũng sai theo, nếu nhiệm vụ chính
trị khơng rõ ràng thì cơng tác tư tưởng và cơng tác tổ chức sẽ rơi vào tình

trạng lúng túng, mị mẫm, mất phương hướng. Nhìn lại quá trình xây dựng
Đảng ta, chúng ta càng tự hào rằng Đảng ta ln có đường lối chính trị đúng
đắn và sáng tạo cả trong đấu tranh cách mạng và trong lĩnh vực xây dựng đất
nước. Trên lĩnh vực ngọai giao đường lối đó được Đảng ta vạch ra một cách
độc lập, sáng tạo theo nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, chú trọng tổng kết kinh nghiệm phong phú qua đấu tranh cách mạng,
đồng thời tiếp thu có chọn lọc của các Đảng Cộng sản anh em.
Tiên phong về tư tưởng: tức là Đảng phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh làm hệ tư tưởng duy nhất đồng thời truyền bá hệ tư tưởng
đó giữ địa vị thống trị trên lĩnh vực tư tưởng toàn xã hội. Phải làm cho Đảng


19

đứng vững trên lập trường quan điểm của giai cấp công nhân, tuyệt đối trung
thành với chủ nghĩa Mác - Lênin, nâng cao phẩm chất cách mạng của cán bộ,
đảng viên. Đấu tranh chống mọi biểu hiện và trào lưu tư tưởng phi vô sản,
biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh
khẳng định: “muốn cách mạng thành cơng thì phải lấy dân chúng (cơng
nơng) làm gốc, phải có Đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải
thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lênin”1. Mặt
khác, Đảng phải thường xuyên là chỗ dựa về tư tưởng và tinh thần cho quần
chúng nhân dân trong mọi thử thách. Thực tiễn chứng minh, trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, đế quốc Mỹ là kẻ thù có tiềm lực mọi mặt. Nhưng Đảng ta
đã vững vàng về tư tưởng, sáng suốt lãnh đạo nhân dân ta đánh bại đế quốc
Mỹ. Hoặc sau khi Liên Xô và hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đơng Âu sụp đổ thì
Đảng ta một lần nữa lại khẳng định sự vững vàng về tư tưởng, kiên định về
mục tiêu, lý tưởng tìm ra con đường đi phù hợp với thực tiễn Việt Nam và
hợp với xu thế của thời đại.
Tính tiên phong về tổ chức thể hiện ở chỗ Đảng phải thường xuyên xây

dựng mình là một chỉnh thể có tổ chức. Nghĩa là Đảng phải là một khối đồn
kết, thống nhất, có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, hoạt động theo nguyên tắc
tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình
là quy luật phát triển. Bởi vì, tổ chức là điều kiện vật chất bảo đảm cho tư
tưởng biến thành hành động, thành hiện thực. Trong điều kiện Đảng lãnh đạo
chính quyền, lãnh đạo cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã
hội thì sự tiên phong về tổ chức có vị trí hết sức quan trọng. Nói về tổ chức
Lênin đã chỉ rõ: Lĩnh vực trọng yếu khó khăn nhất của cách mạng xã hội chủ
nghĩa là nhiệm vụ tổ chức. Khi đã có đường lối thì tất cả vấn đề là ở tổ chức
thực hiện, tổ chức là biện pháp cơ bản bảo đảm thực hiện đường lối. Đảng ta
1

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 2, Nxb CTQG, H, 2000, tr. 280.


20

trong lãnh đạo cách mạng thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng Đảng cả
về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đồng thời luôn đấu tranh chống các biểu
hiện nhận thức lệch lạc, xem thường vai trò của tổ chức hoặc thiên về những
biện pháp tổ chức và hành chính đơn thuần, coi nhẹ vai trị cơng tác tư tưởng.
Chính trị tư tưởng tách khỏi tổ chức sẽ chỉ dừng lại ở nhận thức, không thể
biến thành hành động, tổ chức tách rời chính trị tư tưởng sẽ thành hành động
mù qng, độc đốn, mệnh lệnh. Vì vậy, để giữ vững bản chất giai cấp cơng
nhân, tính tiên phong của Đảng, thì phải xây dựng cả ba mặt trên.
Trong sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước mà chúng ta
đang tiến hành, nhiệm vụ chính trị của Đảng hết sức nặng nề. Bên cạnh những
thuận lợi và những thành tựu mà chúng ta đã đạt được thì cũng phải đương
đầu với khơng ít những khó khăn và thử thách. Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa diễn ra trong bối cảnh

rất phức tạp, cuộc đấu tranh dân tộc, giai cấp trên phạm vi toàn thế giới đang
tiếp tục diễn ra sâu sắc và quyết liệt. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ
phát triển với tốc độ như vũ bão. Do vậy, để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức
chiến đấu của Đảng, để Đảng lãnh đạo thành cơng sự nghiệp cơng nghiệp hố,
hiện đại hố đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trước hết, phải giữ vững
và tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng. Nhìn
lại thời gian vừa qua, cơng tác xây dựng Đảng nói chung và việc giữ vững bản
chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng nói riêng cũng cịn có
những hạn chế nhất định. Đại hội IX đã đánh giá: “Trong công tác xây dựng
Đảng, bên cạnh những yếu kém và khuyết điểm, nhất là khuyết điểm về công
tác giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên. Chưa ngăn chặn được sự
suy thối về tư tưởng, chính trị và đạo đức lối sống. Một số tổ chức Đảng ở
các cấp chưa được chỉnh đốn, dân chủ bị vi phạm, kỷ luật, kỷ cương lỏng lẻo,
nội bộ khơng đồn kết. Cơng tác tổ chức cán bộ cịn biểu hiện trì trệ, tổ chức


21

thực hiện, chỉ đạo các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Nhà nước cịn
yếu”1.
Bên cạnh đó, các thế lực thù địch đang tìm mọi cách chống phá hoại sự
nghiệp cách mạng của nhân dân ta bằng nhiều thủ đoạn thâm độc,nhất là
chiến lược “diễn biến hồ bình”. Chúng ra sức xuyên tạc, vu cáo đường lối,
chính sách của Đảng và Nhà nước ta, đánh thẳng vào hệ tư tưởng, đường lối
chính trị của Đảng, kích động chia rẽ nội bộ Đảng. chia rẽ Đảng, Nhà nước
với nhân dân hòng làm tan rã Đảng ta, chế độ ta từ bên trong. Đứng trước tình
hình ấy địi hỏi Đảng ta phải vững vàng về chính trị tư tưởng, thống nhất ý chí
và hành động, trong sạch về đạo đức lối sống, chặt chẽ về công tác tổ chức
cán bộ, xây dựng chặt chẽ mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, sự đồng tình
ủng hộ của nhân dân thì Đảng tạo thành sức mạnh tổng hợp hoàn thành được

sứ mệnh lịch sử của mình. Vì vậy, trong tình hình hiện nay trước sự nghiệp
cơng nghiệp hố, hiện đại hố để xây dựng đất nước, hơn lúc nào hết vấn đề
cấp bách là phải thờng xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng
nhân, tính tiên phong của Đảng. Và chỉ có giữ vững được bản chất ,tính tiên
phong đó Đảng mới lãnh đạo được nhà nước, mới đồn kết được toàn dân để
thực hiện được mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Mới bảo đảm
cho nền kinh tế thị trường phát triển đúng hướng và mới đấu tranh làm thất
bại mọi âm mưu thủ đoạn của kẻ thù. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII chỉ
rõ :Giữ vững bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng, đây là
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu đối với Đảng ta lúc này.
Để giữ vững và tăng cờng bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong
của Đảng cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Một là: giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân trước hết
Đảng phải kiên định với lập trường quan điểm của giai cấp công nhân, kiên
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 52.


22

định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, tuyệt đối trung thành
với lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, phấn
đấu cho mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Bất kỳ trong tình huống
nào, dù tình hình thế giới và trong nước có khó khăn và phức tạp đến đâu,
Đảng khơng chao đảo dao động xa rời mục tiêu lý tưởng đó. Bởi vì, độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội là phản ánh khách quan sự phát triển của xã hội
nó là kết quả của sản xuất vật chất. Mà trước hết, là sự phát triển của lực lượng sản xuất đồng thời nó cũng đánh giá sự phát triển trình độ chính trị của
dân tộc, giai cấp và của cả cộng đồng. Nó cũng là thành tựu văn hố đã đạt được ở một trình độ nhất định để hướng con người tới độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội. Đây cũng là nguyện vọng của nhân dân ta, là vấn đề có tính quy

luật của cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Điều này được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “Khơng có gì q hơn độc
lập tự do”. Đảng ta xác định chỉ có độc lập dân tộc thực sự và chủ nghĩa xã
hội chân chính mới khắc phục được sự bất bình đẳng, bảo đảm được quyền
con người, bình đẳng về chủ quyền, quyền tự quyết về vận mệnh của mình và
thủ tiêu được mọi đặc quyền, đặc lợiởĩo ràng khác hoàn toàn về chất của chủ
nghĩa tư bản. Dưới chủ nghĩa tư bản khơng có khả năng giải quyết vấn đề độc
lập dân tộc một cách thực sự vì các tập đồn tư bản khơng thể đại diện quyền
lợi cho dân tộc mình một cách chân chính. Bởi vì, lợi ích của họ là độc lập
của các nhà tư bản kếch sù. Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới đem lại độc lập dân
tộc thực sự và bền vững, mới có đời sống ấm no, tự do, hạnh phúc.
Đảng ta xác định độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện
chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm
chắc chắn nhất của nền độc lập dân tộc. Nghị quyết Trung ương 6 (3/1989)
chỉ ra: đi lên chủ nghĩa xã hội là con đường tất yếu của nước ta, là sự lựa chọn
sáng suốt của Bác Hồ và của Đảng ta. Xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ


23

nghĩa là mục tiêu, lý tưởng của Đảng ta và nhân dân ta. Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ IX của Đảng tiếp tục khẳng định: “Trong quá trình đổi mới, phải
kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”1. Chính vì vậy, kiên định mục tiêu độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội là sự lựa chọn đúng đắn nhất của Đảng và
nhân dân ta. Do đó, giữ vững bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của
Đảng là phải kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Hai là, Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm
nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành động. Chính vì vậy trong bất
kỳ tình huống nào Đảng ta cũng phải kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin và

tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể nước ta để
hoàn chỉnh cương lĩnh, đường lối. Từ thực tiễn tổng kết, khái quát, bổ sung,
phát triển lý luận, làm phong phú thêm học thuyết cách mạng và khoa học, vũ
khí tinh thần của giai cấp cơng nhân. Trong q trình lãnh đạo cách mạng Việt
Nam đã chứng minh rằng: khi nào Đảng ta nắm vững, vận dụng sáng tạo chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn Việt Nam thì chúng
ta có đường lối, phương pháp đúng đắn cách mạng thắng lợi. Ngược lại, nếu
không nắm vững, vận dụng khơng sáng tạo, cách mạng sẽ gặp khó khăn.
Trong sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố hiện nay, Đảng ta ln kiên trì
với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đồng thời phát huy tư
duy độc lập sáng tạo, để đề ra đường lối, chính sách phù hợp với quy luật
khách quan, với thực tiễn đất nước. Đảng ta đã cụ thể hoá đờng lối thành các
chủ trương, chính sách trên tất cả các lĩnh vực để Nhà nước tổ chức thực hiện.
Báo cáo Chính trị Đại hội IX khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm
xây dựng đất nớc Việt Nam theo con đờng xã hội chủ nghĩa”. Đồng thời, chỉ
rõ: “Khẳng định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 81.


24

tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động là lập trường quan điểm nhất quán
của Đảng ta, là bớc phát triển quan trọng trong nhận thức và tư duy lý luận
của Đảng ta”1. Do đó, để lãnh đạo sự nghiệp cách mạng nước ta vững bước đi
lên chủ nghĩa xã hội, phấn đấu thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh, nhất thiết phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động.
Ba là: Đảng phải được tổ chức chặt chẽ và hoạt động theo nguyên tắc

tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thường xuyên tự phê
bình và phê bình, giữ gìn đồn kết thống nhất trong Đảng. Mọi hành động
chia rẽ, bè phái, buông lỏng kỷ luật đều trái với nguyên tắc tập trung dân chủ.
Để hoạt động có hiệu quả theo nguyên tắc này, Đảng phải thường
xuyên giáo dục, bồi dưỡng lập trường quan điểm, ý thức tổ chức kỷ luật của
giai cấp công nhân cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Xây dựng đội ngũ cán bộ,
đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành, tận tuỵ, có kiến thức
văn hố, khoa học kỹ thuật, có năng lực tổ chức, năng lực quản lý ngang tầm
với đòi hỏi của một đảng cầm quyền. Vì vậy, Đảng phải có quy định cụ thể để
mọi đảng viên, cán bộ đợc thảo luận và tham gia quyết định các chủ trương,
chương trình cơng tác của tổ chức Đảng, thiểu số phục tùng đa số, cấp dưới
phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức, các tổ chức trong toàn Đảng
phục tùng Ban Chấp hành Trung ương và Đại hội đại biểu toàn quốc của
Đảng. Những quyết định thuộc về quyền của tập thể phải biểu quyết theo đa
số, mọi thành viên phải chấp hành quyết định của tập thể.
Đối với cán bộ, đảng viên: phải rèn luyện tính tổ chức, tính kỷ luật, tự
giác đặt mình trong sự quản lý của chi bộ, tham gia sinh hoạt Đảng đầy đủ,
tuân thủ nghiêm kỷ luật của Đảng, không để đảng viên nào đứng ngoài sự
quản lý của tổ chức. Thực hiện nghiêm chế độ tự phê bình và phê bình, chống
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 83 84.


25

cách làm hình thức, chiếu lệ, khơng chịu sửa chữa khuyết điểm. Nghiêm cấm
mọi biểu hiện trấn áp, trù dập ngời phê bình cũng nh lợi dụng phê bình để vu
cáo, đả kính cá nhân gây rối nội bộ… Tất cả những tổ chức đảng, cá nhân
đảng viên vi phạm nguyên tắc trên đều phải được sử lý nghiêm túc và kịp

thời.
Bốn là: Đảng phải thường xuyên củng cố mối quan hệ mật thiết với
nhân dân, lãnh đạo, xây dựng và làm nịng cốt trong khối đại đồn kết tồn
dân, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, phát huy đầy đủ
quyền làm chủ tập thể của nhân dân. Bởi vì, bản chất giai cấp cơng nhân
không chứa đựng chủ nghĩa phường hội, cục bộ, bản vị, phân tán. Trái lại, nó
địi hỏi phải có tư tưởng thống nhất, hành động thống nhất, kết hợp hài hồ lợi
ích cá nhân và tập thể, bộ phận và tồn cục. Lịch sử q trình lãnh đạo của
Đảng đã chứng minh rằng, ở đâu và lúc nào tổ chức Đảng, cán bộ, đảng viên
thường xuyên chăm lo lợi ích cho nhân dân, thì ở đó Đảng và dân có mối liên
hệ tốt đẹp. Cán bộ, đảng viên được dân tin, dân phục, dân yêu. Trái lại, ở đâu
và lúc nào tổ chức Đảng, cán bộ, đảng viên xa dân, quay lưng lại với dân,
quan liêu, trù dập, ức hiếp nhân dân thì ở đó sẽ bị dân ốn ghét, xa lánh…
Hiện nay, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, trước những âm mưu
của các thế lực thù địch ln tìm mọi cách để lơi kéo, kích động, chia rẽ Đảng
với dân, tách dân ra khỏi sự lãnh đạo của Đảng. Do đó củng cố và tăng cường
mối liên hệ giữa Đảng với dân càng có ý nghĩa quan trọng hơn bao giờ hết. Vì
vậy, mỗi tổ chức Đảng và đảng viên phải nhận thức sâu sắc vấn đề này tăng
cường mối liên hệ giữa Đảng với nhân dân, xây dựng khối đại đồn kết tồn
dân. Trong đó, nịng cốt là khối liên minh cơng - nơng và trí thức. Đặc biệt,
chú ý việc định ra chủ trương, chính sách hợp lịng dân, chăm lo bảo vệ lợi
ích chính đáng của nhân dân, đồng thời phát huy quyền làm chủ tập thể của
nhân dân, tạo động lực phát triển xã hội. Đấu tranh có hiệu quả với tình trạng