Nghiên cứu phương pháp động học trắc quang xác định hàm lượng nitrit trong mẫu nước ngầm và thực phẩm

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn

Đại học thái nguyên
Tr-ờng đại học s- phạm





NGUYN TH HON


NGHIấN CU PHNG PHP NG HC TRC QUANG
XC NH HM LNG NITRIT TRONG MU
NC NGM V THC PHM





Luận văn thạc sĩ khoa học

Thỏi Nguyờn 2009

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn

Đại học thái nguyên
Tr-ờng đại học s- phạm




NGUYN TH HON


NGHIấN CU PHNG PHP NG HC TRC QUANG
XC NH HM LNG NITRIT TRONG MU
NC NGM V THC PHM



Chuyên ngành: Hóa phân tích
Mã số: 60.44.29

Luận văn thạc sĩ khoa học

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: TS. Tạ Thị Thảo

Thỏi Nguyờn 2009



LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ............................................................................................. 1
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN ............................................................... 2
1.1. Tổng quan về nƣớc ngầm và thực phẩm .................................... 2
1.1.1. Nước ngầm và ô nhiễm nước ngầm .......................................... 2
1.1.1.1. Nước ngầm .............................................................................. 2
1.1.1.2. Nguyên nhân gây ô nhiễm và hiện trạng ô nhiễm nước ngầm .. 3
1.1.2. Thực phẩm và phụ gia thực phẩm ............................................ 5
1.1.2.1. Vai trò của phụ gia thực phẩm ................................................. 6
1.1.2.2. Ảnh hưởng của phụ gia thực phẩm đến sức khoẻ con người ... 7
1.1.2.3. Dư lượng nitrit trong thực phẩm .............................................. 8
1.2. Tổng quan về nitrit và các phƣơng pháp xác định nitrit. .......... 8
1.2.1. Nitrit- Trạng thái tự nhiên và tính chất hoá học ....................... 8
1.2.2. Độc tính của nitrit...................................................................... 9
1.2.3. Các phương pháp xác định nitrit............................................... 11
1.2.3.1. Phương pháp thể tích ............................................................. 11
1.2.3.2. Phương pháp trắc quang .......................................................... 12
1.2.3.3. Phương pháp động học xúc tác - trắc quang. ............................ 12

1.2.3.4. Một số phương pháp khác ........................................................ 16
CHƢƠNG II. THỰC NGHIỆM ........................................................ 19
2.1. Hóa chất và thiết bị...................................................................... 19
2.1.1. Hóa chất .................................................................................... 19
2.1.2. Dụng cụ và thiết bị thí nghiệm .................................................. 20
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2.2. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu ....................................... 21
2.2.1. Nguyên tắc phương pháp động học xúc tác trắc
quang xác định nitrit. ......................................................................... 21
2.2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................. 22
CHƢƠNG III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................... 24
3.1. Lựa chọn phản ứng chỉ thị phù hợp để xác định nitrit bằng
phƣơng pháp động học xúc tác trắc quang. ...................................... 24
3.1.1. Xác định nitrit dựa vào tác dụng xúc tác cho phản ứng
giữa metylen xanh và bromat. ............................................................ 24
3.1.1.1. Phổ hấp thụ của sản phẩm phản ứng chỉ thị. ............................ 24
3.1.1.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của thời gian phản ứng. ....................... 25
3.1.1.3. Ảnh hưởng của nồng độ BrO
3
-
đến phản ứng xúc tác. .............. 26
3.1.1.4. Ảnh hưởng của axit đến phản ứng mất màu của MR................ 27
3.1.1.5. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến độ nhạy ....................................... 29
3.1.1.6. Ảnh hưởng của nồng độ MB đến độ nhạy của phép phân tích. 31
3.1.2. Xác định NO
2
-
bằng phương pháp động học xúc tác

trắc quang với thuốc thử metyl đỏ. ...................................................... 34
3.1.2.1 Phổ hấp thụ của sản phẩm phản ứng chỉ thị. ............................. 34
3.1.2.2. Nghiên cứu ảnh hưởng của thời gian phản ứng. ....................... 35
3.1.2.3. Ảnh hưởng của nồng độ BrO
3
-
đến phản ứng xúc tác. .............. 37
3.1.2.4. Ảnh hưởng của nồng độ NO
3
-
đến phản ứng xúc tác. ............... 38
3.1.2.5. Ảnh hưởng của axit đến phản ứng mất màu của MR............... 40
3.1.2.6. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến độ nhạy ....................................... 41
3.1.2.7. Ảnh hưởng của nồng độ MR đến độ nhạy của phép phân tích . 43
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3.1.2.8. Ảnh hưởng của các ion lạ tới phép phân tích .......................... 47
3.2. Đánh giá độ chính xác (độ đúng và độ chụm) của phƣơng pháp 49
3.3. Phân tích mẫu thật. .................................................................... 51
3.3.1. Xử lý mẫu. ................................................................................ 51
3.3.1.1. Mẫu rau .................................................................................. 51
3.3.1.2. Mẫu thịt .................................................................................. 51
3.3.1.3. Nước ngầm. ............................................................................ 52
3.3.2. Xác định hàm lượng nitrit một số mẫu thực tế ......................... 52
3.3.2.1. Xác định hàm lượng Nitrit trong mẫu rau ................................ 52
3.3.2.2. Xác định hàm lượng Nitrit trong mẫu thịt ................................ .54
3.3.2.3. Xác định hàm lượng Nitrit trong mẫu nước ngầm. ................... 56
3.4. So sánh kết quả phân tích giữa phƣơng pháp nghiên cứu
và phƣơng pháp tiêu chuẩn. ............................................................. 57

Kết luận ............................................................................................... 59
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn

Lời cảm ơn
Li u tiờn tụi xin c gi ti cụ giỏo - TS. T Th Tho li bit n
chõn thnh v sõu sc nht. Cụ l ngi ó trc tip giao ti v tn tỡnh ch
bo, hng dn, giỳp tụi trong quỏ trỡnh nghiờn cu v hon thnh lun vn.
Tụi xin chõn thnh cm n cỏc thy cụ Khoa Húa hc i hc Quc gia
H Ni, Khoa Hoỏ hc i hc S phm Thỏi Nguyờn, cỏc anh ch v cỏc bn
ó giỳp , to iu kin thun li cho tụi trong sut quỏ trỡnh thc hin ti.
V tụi cng xin chõn thnh cm n n v c quan ni tụi cụng tỏc ó to iu
kin tụi hc tp, nghiờn cu hon thnh tt bn lun vn.
Cui cựng tụi xin c cm n nhng ngi thõn trong gia ỡnh, ó luụn
ng viờn, c v tụi hon thnh tt lun vn ca mỡnh.

Thỏi Nguyờn, thỏng 9 nm 2009
Hc viờn
Nguyễn Thị Hoàn
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
1
M U
Ngy nay vic bo v mụi trng v an ton thc phm l vn quan
trng trong xu th phỏt trin bn vng ca ton nhõn loi. Hin nay do nhiu
nguyờn nhõn khỏc nhau ó dn ti ụ nhim mụi trng t, nc, khụng khớ
v e do ngun thc phm an ton ca con ngi.
Qua nghiờn cu cho thy trong cụng nghip thc phm nitrit c s
dng nhiu nhm bo qun cỏc loi nụng sn v thc phm: hoa qu, rau, tht
cỏ... Mụi trng nc ngm ch yu dựng cho sinh hot khu vc ngoi thnh

v nụng thụn ang cú nguy c ụ nhim ngy cng cao bi d lng hoỏ cht
ngm vo trong t [3]. Hm lng nitrit trong nc b mt, trong t v
nc bin thp (0,01 0,02mg/l). Nng nitrit cao hn gp nhiu nc
thi ca cỏc nh mỏy cụng nghip s dng mui nitrit v trong nc ngm.
Nh vy hng ngy thụng qua ngun nc v thc phm thỡ nitrit gõy
nh hng ln n sc khe ln ca con ngi. Nitrit c hi hn so vi cỏc
hp cht cha nit khỏc nh amoniac, nitrat v amoni. Khi vo c th nitrit
kt hp vi Hemoglobin hỡnh thnh methaemoglobin, kt qu hm lng
Hemoglobin gim s lm gim quỏ trỡnh vn chuyn oxi trong mỏu. Khi nitrit
vo d dy ti õy pH thp nitrit c chuyn thnh axit nitr cú kh nng
phn ng c vi amin hoc amit sinh ra nitroamin õy l hp cht dn
n ung th [11,20]. Do tớnh cht nguy him n sc kho ca con ngi m
vic loi b nitrit trong thc phm v nc ngm trc khi a vo s dng
rt c quan tõm. Vic xỏc nh c hm lng ca nú l c s ỏnh giỏ
cht lng nc, thc phm.
Trong thi gian gn õy nhiu cụng trỡnh khoa hc ó nghiờn cu xỏc
nh nitrit bng nhiu phng phỏp khỏc nhau nh phng phỏp trc quang
da trờn s hỡnh thnh hp cht mu azo, phng phỏp sc ký v phng
phỏp cc ph. Phng phỏp ng hc trc quang l phng phỏp ang c
quan tõm nghiờn cu xỏc nh nitrit vỡ cú nhy v chớnh xỏc cao, quy
trỡnh phõn tớch n gin khụng tn nhiu hoỏ cht v khụng tn kộm v trang
thit b. Khi nghiờn cu mu cú hm lng nh nitrit thỡ õy l phng phỏp
thớch hp ng dng phõn tớch. Vỡ vy, úng gúp vo vic phỏt trin ng
dng phng phỏp ny vi i tng nghiờn cu l thc phm v nc ngm
chỳng tụi chn ti: Nghiờn cu phng phỏp ng hc trc quang xỏc
nh hm lng nitrit trong mu nc ngm v thc phm.
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
2

CHNG I. TNG QUAN
1.1. Tng quan v nc ngm v thc phm.
1.1.1. Nc ngm v ụ nhim nc ngm.
1.1.1.1. Nc ngm [5]
Cựng vi nc mt, nc di t l phn ti nguyờn nc cú ý ngha
rt ln i vi i sng con ngi.
S tn ti ca nc di t c phõn thnh hai i chớnh: i thụng
khớ v i bóo ho. Trong i thụng khớ, nc tn ti dng hp ph cha
hon ton trờn b mt cỏc ht t, ỏ. Trong i ny khụng gian gia cỏc ht
t ỏ do nc v khụng khớ do t cựng chim ch. Trong i bóo ho, nc
ó c hp ph bóo ho trờn b mt cỏc ht t ỏ v lp y cỏc l hng,
khe nt. Nc ngm l nc di t thuc i bóo ho. Tr lng nc
trong i khụng khớ thng khụng ỏng k so vi nc trong i bóo ho, vỡ
vy ti nguyờn nc di t ch yu l nc ngm. Nc ngm cú th nm
trong t, ỏ b ri c gi l nc l hng; trong t ln ỏ nt n c gi
l nc khe nt. Tng cha nc l hng thng nm trong t ỏ b ri ca
trm tớch t, tng cha nc khe nt thng nm trong lp ỏ rn nt
thuc cỏc tui a cht c hn. Chiu sõu xut hin i bóo ho (xut hin
nc ngm) rt khỏc nhau, tuy vy i bóo ho phõn b rng rói v bao gm
ton b din tớch thch quyn vi tr lng v cht lng nc khỏc nhau tu
theo tng khu vc.
Nc ngm thng l nc to thnh t s pha trn nhiu ngun gc
nguyờn thu khỏc nhau: ngun gc khớ quyn (nc ma, nc ngng t);
ngun gc macma (nc nguyờn sinh); ngun gc bin; ngun gc bin cht
(nc tỏi sinh). Vic xỏc nh thnh phn hoỏ hc, loi hỡnh hoỏ hc v cỏc
c im hoỏ hc ca cỏc tng di nc s cho phộp tỡm hiu, xỏc nh
ngun gc hoc ngun gc chim u th, rt hu ớch trong nghiờn cu v quỏ
trỡnh thnh to, s phõn b cng nh ng thỏi ca nc ngm, phc v cho
cụng tỏc qun lý v khai thỏc hp lý ti nguyờn nc ngm.
Nc ngm cú thnh phn rt phc tp v a dng: c v cỏc ion chớnh

v cỏc nguyờn t vi lng trong nc. Thnh phn cỏc ion chớnh ca nc
ngm ch yu ph thuc vo ngun gc chim u th. Mc pha trn cỏc
ngun gc khỏc nhau to nờn s a dng v kiu hoỏ hc ca nc ngm. V
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
3
cỏc thnh phn vi lng ngoi chu nh hng ca ngun gc cũn ph thuc
nhiu vo c im a cht, a hoỏ riờng bit ca khu vc.
- V khớ ho tan v kim loi vi lng: Nc ngm thng nghốo oxi v
giu CO
2
t do hn nc mt vỡ vy khỏc vi nc mt (thng cú pH trung
tớnh - tớnh kim yu v mụi trng oxi hoỏ cao, kim loi vi lng cú hm
lng nh) cú th gp nhiu trng hp nc ngm cú tớnh axit v mụi
trng kh do ú cú hm lng ỏng k cỏc kim loi vi lng. Ngoi ra trong
nc ngm cũn cú th cú cỏc khớ cú hm lng rt nh trong khớ quyn nh:
metan, sunfuahidro v cỏc khớ him nh Heli, Neon cỏc khớ ny cú th t
s phõn hu ym khớ cht hu c trong t i lờn theo cỏc khe nt kin to
ho tan vo nc.
- Thnh phn hoỏ hc v khoỏng hoỏ ca nc ngm tng sõu bin
i theo mựa ớt hn nc mt. tng sõu nc ngm cú th cú thnh phn
hoỏ hc n nh. c im ny rt quan trng trong khai tthỏc cỏc m nc
cú khoỏng hoỏ nh v khụng ụ nhim cỏc thnh phn vi lng lm nc
ung úng chai.
- Nc ngm ớt b ụ nhim cht hu c v vi khun, do cht hu c
trong nc mt ó c keo t hp ph trong quỏ trỡnh nc ngm qua cỏc
tng t. Nc ngm di sõu cú th hu nh khụng cha cht hu c v vi
khun. Do c im ny giỏ tr s dng ln nht ca nc ngm cú khoỏng
hoỏ thp l khai thỏc lm nc sch cung cp cho sinh hot ca con ngi v

nhiu ngnh sn xut (chn nuụi, nụng nghip, cụng nghip). Tuy nhiờn, cn
c bit cỳ ý n c im: kh nng ụ nhim cỏc nguyờn t vi lng trong
nc ngm cao hn nc mt in hỡnh l ụ nhim Fe, Mg, As, F, Br,
Sunfua
Song song vi vic khai thỏc hp lý cn bo v, khụng lm bin i
cht lng v ụ nhim nc ngm - mt ti nguyờn quý giỏ i vi i sng
con ngi cng nh nhiu ngnh kinh t[5]
1.1.1.2. Nguyờn nhõn gõy ụ nhim v hin trng ụ nhim nc ngm.
Nc ngm l ngun cung cp nc sinh hot ch yu nhiu quc gia
v vựng dõn c trờn th gii. Do vy, ụ nhim nc ngm cú nh hng rt
ln n cht lng mụi trng sng ca con ngi. Cỏc tỏc nhõn gõy ụ nhim
v suy thoỏi nc ngm bao gm:
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
4
1- Nhim mn: Do khai thỏc nụng nghip, chn nuụi quỏ ti khụng
ỳng cỏch l nguyờn nhõn chớnh cho vic ụ nhim ngun nc ngm, to iu
kin thun li cho vic nhim mn nhiu ni. Mch nc ngm mt khi ó
b nhim mn khú cú th s dng li c na. Mụi trng nc mt b ụ
nhim hu c v vi sinh, hm lng tng coliform mc cao, vt quỏ tiờu
chun cho phộp nhiu ln. riờng TP H Ni theo s liu thng kờ ca Cc
bo v mụi trng thỏng 5/2006, tng lng nc thi sinh hot khong
450.000 m
3
/ngy ờm, mt phn c x lý s b ti cỏc b t hoi, sau ú
x vo cỏc cng chung hoc kờnh mng, ao h. Nhiu ni nc c x trc
tip ra sụng lm ụ nhim cht lng nc cỏc sụng [2].
2 - Cỏc cht phúng x cú trong cỏc khoỏng sn di t, hoc cỏc cht
thi phúng x ó khụng x lý cú th ngm dn thụng qua cỏc lp t v thõm

nhp vo nc ngm sau rt nhiu nm. Nhim asen: Nm 2001, nguy c ụ
nhim asen c Micheal Berg, thuc vin Liờn bang Khoa hc v Cụng
ngh Mụi trng Thy S cụng b trờn tp chớ Environmental Science &
Technology s thỏng 7/2001 l ngun nc ung vựng phớa Bc Vit Nam
ó b nhim arsen vi nng gp 50 cao hn nh mc ca Vit Nam (10
phn t). Nguyờn nhõn c tỏc gi nờu ra l do ngun nc ny ly t cỏc
ging úng sõu t 10 n 35m. Nm 2003, tỡnh trng ụ nhim ny ó
c chng minh qua vic khỏm phỏ mt s bnh nhõn b bnh arsenicosis
tc l lũng bn tay v chõn b nỏm en[15]
3- ễ nhim nhu cu oxy húa hc (COD) v nhu cu oxy sinh hc
(BOD5 ): Nhu cu oxy húa hc l mt ch du cho thy s hin din ca cỏc
hp cht hu c nh trong nc. nhng vựng phỏt trin nụng nghip v
cụng nghip, lng COD v BOD5 thng tng cao v õy l bỏo hiu cho
thy s cú mt ca hu c v vic thiu oxy trong nc. Ngoi ra, cng cn
k n ụ nhim cỏc tỏc nhõn nhõn to nh nng kim loi nng cao,
photphat, nitrat, nitrit v ammoniac m nguyờn nhõn chớnh l d lng ca
phõn bún m con ngi s dng cho cõy trng[2].
4 - ễ nhim húa cht bo v thc vt: Nhu cu phỏt trin nụng nghip
gii quyt vic gia tng dõn s l nguyờn nhõn chớnh ca nguy c ụ nhim
cỏc húa cht dit c, tr sõu trong ngun nc ngm. Thi gian bỏn hy ca
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
5
chỳng rt lõu, ngha l chỳng cú th tn ti trong t lõu di v sau cựng theo
nc ma thm thu vo ngun nc ngm. õy l du hiu cho thy ngun
nc ngm khụng cũn l ni an ton - nht l i vi cỏc ging o v ging
úng. õy cng l mt cnh bỏo rt quan trng vỡ nhng húa cht ny s tớch
t dn trong gan v cỏc mụ m, v ch phỏt hin sau mt thi gian di vi
chc nm b nhim c thm lng mt khi ó phỏt hin c thỡ nguy c t

vong cao.
Nh vy tỡnh trng ụ nhim v suy thoỏi nc ngm ang bỏo ng
nghiờm trng cỏc khu vc ụ th v cỏc thnh ph ln trờn th gii. Riờng
H Ni mt s ni ó xy ra lỳn t, bin dng b mt t, ging ó b tt
nc ngm trờn 10m v lu lng gim i mt na so vi ban u. é hn
ch tỏc ng ụ nhim v suy thoỏi nc ngm cn phi tin hnh ng b cỏc
cụng tỏc iu tra, thm dũ tr lng v cht lng ngun nc ngm, x lý
nc thi v chng ụ nhim cỏc ngun nc mt, quan trc thng xuyờn tr
lng v cht lng nc ngm.
5 - ễ nhim nitrit v cỏc hp cht cha nit
Chu trỡnh ca nit ch yu l cỏc phn ng liờn quan n sinh hc. Tt c
cỏc phn ng trong chui:
N
2


NH
3


NO
2
-


NO
3
-

NH
4
+


Protein
v cỏc phn ng ngc li thnh N
2
u cú th do vi sinh vt thc hin. Cỏc
hp cht ca nit xut hin nhiu trong nc nh NH
4
+
, NO
2
-
, NO
3
-
l quỏ
trỡnh phõn hu cỏc sinh vt ym khớ (NH
4
+
), him khớ (NO
2
-
, NO
3
-
) cỏc cht
hu c cha nit t xỏc cỏc sinh vt, cht thi hu c. Ngoi ra nitrit v nitrat

cũn tỡm thy nhiu trong sn phm tht v rau qu. Khi hm lng nhng cht
ny ln gõy ra ụ nhim mụi trng nc v gõy nguy him ti con ngi
[6,4]
1.1.2. Thc phm v ph gia thc phm
Ph gia thc phm (food additive) l nhng cht khụng c coi l
thc phm hoc mt thnh phn ca thc phm; chỳng cú ớt hoc khụng cú
giỏ tr dinh dng c cho vo vi mc ớch ỏp ng yờu cu cụng ngh
trong quỏ trỡnh sn xut, ch bin, x lý, bao gúi, vn chuyn, bo qun thc
phm [19]
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
6
Vic s dng ph gia thc phm trong danh mc phi m bo ỳng
i tng thc phm v liu lng khụng vt quỏ mc gii hn an ton cho
phộp.
1.1.2.1. Vai trũ ca ph gia thc phm [19]
- Cỏc cht ph gia thc phm úng vai trũ nh l mt cht bo qun
thc phm c con ngi a thờm vo trong thc phm gi gỡn hoc
kộo di thi gian s dng ca cỏc loi thc phm nhng khụng lm thay i
cht lng v hng v ca sn phm. ụi khi, ngi ta cng s dng cht
ph gia cú c mt tớnh cht mong mun no ú, nh cho sn phm
c dai, giũn, cú mu sc hoc mựi v hp dn ngi tiờu th hn Nh
cht ph gia m bỏnh mỡ cú th gi c lõu ngy hn m khụng s mc;
bỏnh bớch - quy gi c giũn lõu; du n khụng b hụi theo thi gian...
- Hin nay ngi ta ó s dng khong 600 cht ph gia trong sn xut,
ch bin thc phm, gúp phn to nờn nhiu mt hng thc phm khỏc nhau
phc v cho nhu cu ngy cng a dng ca con ngi. Th nờn, ngi ta
cng a ra nhiu lý do a cỏc cht ph gia vo trong thc phm nh l:
+ Nhm b sung vitamin, khoỏng cht khụng cú hoc ó b tiờu hy

trong khi bin ch. Bng cỏch ny s giỳp trỏnh suy dinh dng nhng
ngi ch quen dựng thc phm ớt cht dinh dng hoc nhng trng hp
thiu dinh dng vỡ n ung tht thng, n kiờng... Hoc iu tr cỏc bnh do
thiu cht dinh dng nh bnh bu tuyn giỏp vỡ thiu it; bnh cũi xng
vỡ thiu vitamin D...
+ Gi cho thc phm an ton, ti lõu hn: Cht ph gia cú th lm
chm quỏ trỡnh lờn men ca thc phm hoc ngn chn s phõn hy ca thc
phm vỡ vi khun v nm mc.
+ Cht ph gia cú th lm chm quỏ trỡnh lờn men ca thc phm v
gi cho thc phm an ton, ti lõu hn
+ Lm thay i bờn ngoi ca thc phm: Nhm giỳp cho thc phm
hp dn hn. Cú nhiu cht ph gia cho cỏc mc ớch ny. Cht nh húa
(emulsifiers) lecithin sa, lũng trng, u nnh lm mún n cú m,
khụng khụ cng. Cht lm bt n nh mui bicarbonat, natri phosphat c
dựng khi lm bỏnh nng, bỏnh mỡ lm cho bỏnh mm, xp hn...
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
+ Làm tăng mùi vị và mầu sắc của thực phẩm: Việc cho thêm chất tạo
màu cũng tạo ra nhiều ý kiến khác nhau. Nhưng tâm lý chung khi nhìn thấy
một món ăn có màu sắc đẹp, bắt mắt thì nhiều người cũng thích ăn hơn.
- Tuy nhiên dù sử dụng thực phẩm cho bất cứ mục đích nào thì các loại
phụ gia này đều phải nằm trong danh mục cho phép sử dụng và phải đảm bảo:
a) Đúng đối tượng thực phẩm và liều lượng không vượt quá mức giới
hạn an toàn cho phép,
b) Đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, vệ sinh an toàn quy định cho mỗi chất
phụ gia theo quy định hiện hành,
c) Không làm biến đổi bản chất, thuộc tính tự nhiên vốn có của thực
phẩm.

1.1.2.2. Ảnh hưởng của phụ gia thực phẩm đến sức khoẻ con người[15,19]
Hiện nay, việc tìm hiểu sự ảnh hưởng của phụ gia thực phẩm đến sức
khởe con người vẫn là một vấn đề phức tạp. Vì quyền lợi, những nhà kinh
doanh cổ vũ mạnh mẽ việc sử dụng hóa chất và họ thường tài trợ cho các đại
học để thực hiện những công trình nghiên cứu có lợi cho sản xuất. Nói chung
các triệu chứng thường thấy thuộc vào loại phản ứng dị ứng với 1 số chất phụ
gia như: ngứa ngáy, da nổi đỏ, nhức đầu, đau bụng, chóng mặt, khó thở
vv…Điều mà mọi người lo ngại nhất là đối với một số chất phụ gia, nếu ăn
nhiều và ăn thường xuyên trong thời gian dài thì nó có thể gây ra bệnh ung
thư. Nhưng nhiều là bao nhiêu, lâu là mấy năm thì không ai có thể trả lời
chính xác được.
Một số tổ chức cá nhân ý thức được hiểm họa của một số chất phụ gia
đối với sức khỏe, đã không ngừng báo động, cảnh giác mọi người, đồng thời
làm áp lực với chính phủ để giới hạn việc sử dụng những chất này. Sau đây là
một vài thí dụ :
- Nhóm sulfite: Có thể gây khó thở. Những người bị hen suyễn không
nên ăn thực phẩm có chứa sulfite. Sulfite được trộn trong rau quả, quả khô
(như nho khô) hoặc đông lạnh, các loại nước giải khát, các loại đường dùng
làm bánh mứt, trong tôm tép đóng hộp cho nó tươi hơn và cũng tìm thấy trong
các loại xốt cà chua...
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
8
- Nhúm nitrit v nitrat (mui diờm): Cú kh nng gõy ung th khi
chuyn thnh nitrosamin lỳc chiờn nng. Cỏc cht ny rt hu hiu trong
vic ngn cn s phỏt trin v dit vi khun, c bit l khun clostridium
botulinum trong hp. Ngoi tỏc dng giỳp bo qun tt, nitrit v nitrat cũn
to cho tht cú mu hng ti rt hp dn. Tht ngui, jm - bụng, lp sn,
tht hun khúi, xỳc xớch... u cú cha nitrit v nitrat.

- Bt ngt (MSG, monosodium glutamate): Cú ngi khụng hp vi bt
ngt nờn cm thy khú chu trong ngi, chúng mt, nhc u, khụ ming,
núng ran mt, sau gỏy, v hai cỏnh tay. ụi khi cú cm giỏc au ngc...
Tuy nhiờn, cỏc triu chng trờn ch tn ti trong mt khong thi gian ngn.
- E951-Aspartame (ng húa hc): Ngi khụng hp vi cht
aspartame nờn cú th b au bng, chúng mt, nhc u... Ngoi ra nhiu
ngi cũn cho rng aspartame cú th gõy ung th nóo, nhng tin ny cha
c gii y khoa xỏc nhn.[19]
1.1.2.3. D lng nitrit trong thc phm [15]
Quy trỡnh sn xut cỏc loi thc n nh l tht, phomat c phộp cho
thờm 1 lng ớt nitrat v nitrit. Nitrat c tỡm thy trong t nhiờn trong rau
qu v cõy trng. C th con ngi cú th chuyn i mt s nitrat trong thc
n thnh nitrit c bit n nh l quỏ trỡnh ni sinh.
Nitrat v nitrit cú t nhiờn trong thc phm v nc. Nitrat cú nhiu
trong c ci ng (beets), spinach, c ci (radishes), rau rip (lettuce). Trong
c th, nitrat chuyn húa thnh nitrit. Nitrit c phộp dựng trong vic bo
qun tht vỡ tỏc dng dit khun ca chỳng. Mt trong nhng vi khun nguy
hi gõy h hng tht v gõy ng c thc phm l Clostridium botulinum, rt
ph bin trc õy. Nitrit cũn lm tng mu sc, hng v cho thc phm,
nht l mu hng c bit ca hot dog, tht jambon, xỳc xớch S dng hm
lng ln nitrit nhm thc phm lõu b h hng khin hm lng nitrit trong
cỏc sn phm vt quỏ gii hn cho phộp do ú vic s dng nhng sn phm
ny tr nờn khụng an ton.
1.2. Tng quan v nitrit v cỏc phng phỏp xỏc nh nitrit.
1.2.1. Nitrit - trng thỏi t nhiờn v tớnh cht hoỏ hc.
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
9
Mui ca axit nit gi l nitrit, mui nitrit bn hn axit rt nhiu hu

ht cỏc mui nitrit d tan trong nc mui ớt tan l AgNO
2
. a s cỏc mui
nitrit khụng mu.
Trong nitrit nguyờn t nit trng thỏi lai hoỏ sp
2
, hai obitan lai hoỏ
tham gia to thnh liờn kt

vi hai nguyờn t oxi v mt obitan lai hoỏ cú
electron t do, mt obitan 2p cũn li khụng lai hoỏ ca nit cú mt e c thõn
tao thnh liờn kt

khụng nh ch vi hai nguyờn t oxi.
Nh cú cp e t do nit m ion NO
2
-
cú kh nng to liờn kt cho nhn
vi cỏc ion kim loi. Mt phc cht thng gp l natricobantinitrit
Na
3
[Co(NO
2
)
6
]. õy l thuc th dựng phỏt hin ion K
+
nh to thnh kt
ta K
3

[Co(NO
2
)
6
] mu vng.
Nitrit kim loi kim bn vi nhit chỳng khụng phõn hu khi núng chy
m ch phõn hu trờn 500
0
C. Nitrit ca cỏc kim loi khỏc kộm bn hn, b
phõn hu khi un núng vớ d nh AgNO
2
phõn hu 140
0
C, Hg(NO
2
)
75
0
C.
Trong mụi trng axit mui nitrit cú tớnh oxi hoỏ v tớnh kh nh axit
nitr cng nh mui NaNO
2
c dựng rng rói trong cụng nghip hoỏ hc
[8]
1.2.2. c tớnh ca nitrit
Hng ngy thụng qua ngun nc v thc phm thỡ nitrit gõy nh hng
ln n sc khe ln ca con ngi. Khi vo c th nitrit kt hp vi
Hemoglobin hỡnh thnh methaemoglobin, kt qu hm lng Hemoglobin
gim s lm gim quỏ trỡnh vn chuyn oxi trong mỏu. Thụng thng
hemoglobin cha Fe

2+
ion ny cú kh nng liờn kt vi oxi. Khi cú mt ca
NO
2
- nú s chuyn hoỏ thnh Fe
3+
khin hng cu khụng lm c nhim v
chuyn ti oxi. Nu duy trỡ lõu s dn ti ung th.
2HbFe
2+
(O
2
) + NO
2
-
+ H
2
O 2HbFe
3+
+ 2OH
-
+ NO
3
-
+ O
2

S to thnh methemoglobin c bit thy rừ rt tr em. Tr em mc chng
bnh ny thng xanh xao v d b e do n cuc sng c bit l tr em
di 6 thỏng tui[24,13]

Ngoi ra khi nitrit vo d dy ti õy pH thp nitrit c chuyn thnh
axit nitr cú kh nng phn ng c vi amin hoc amit sinh ra nitrosamine
õy l hp cht gõy ung th. Cỏc hp cht nitroso c to thnh t cỏc
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
amin bậc II và axit nitrơ có thể trở nên bền vững hơn nhờ tách lại proton trở
thành nitrosamine


Các amin bậc III trong môi trường axit yếu ở pH = 3 – 6 với sự có mặt
của ion nitrit chúng dễ dàng phân huỷ thành anđehit và amin bậc II. Sau đó
amin bậc II tiếp tục chuyên thành nitrosamine.

Các amin bậc II thường xuất hiện trong quá trình nấu rán thực phẩm
giàu protein hay quá trình lên men. Nitrit có trong rau quả vào khoảng 0,05 –
2 mg/ kg. Khi dùng thực phẩm hay nguồn nước có nồng độ NO
2
-
vượt quá
giới hạn cho phép lâu ngày sẽ gây nên ngộ độc[15,23]
Hợp chất quan trọng khác của nitơ là NO
3
-
cũng gây những tác hại
không nhỏ cho sức khoẻ con người đặc biệt thông qua nguồn thực phẩm. Hàm
lượng NO
3
-

liên quan chặt chẽ tới hàm lượng đạm sử dụng. Nếu con người
bón quá lượng đạm cần thiết gây ra dư thừa nitrat. Khi vào cơ thể con người
NO
3
-
tham gia phản ứng khử ở dạ dày và đường ruột sinh ra NO
2
-
là chất độc
hơn cả NO
3
-
. Vì vậy, những thực phẩm và nguồn nước có chứa nitrit cao cần
phải loại bỏ và việc xác định hàm lượng của chúng có ý nghĩa quan trọng
trong việc đánh giá chất lượng nước và thực phẩm[6]
Do nitơ và hợp chất của chúng có ảnh hưởng lớn tới sức khoẻ con
người nên tổ chức y tế thế giới và các quốc gia đều có những quy định về hàm
lượng nitrit và nitrat trong nước uống và thực phẩm (bảng 1).


H
H
Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
11
Bng 1: Quy nh hm lng nitrit v nitrat trong nc ung
ca mt s quc gia v t chc [7].
STT T chc v Quc gia Hm lng NO
3

-
Hm lng NO
2
-

1 WHO 45 -
2 TCVN5501-91 50 0,1
3 Canaa 10 1,0
4 EEC 50 0,1
5 CHLB c 50 0,1

1.2.3. Cỏc phng phỏp xỏc nh nitrit.
1.2.3.1. Phng phỏp th tớch [1,20]
Phng phỏp ny cú th xỏc nh c nitrit da trờn c s oxi hoỏ
nitrit thnh nitrat khi dựng thuc th KMnO
4
. im cui ca quỏ trỡnh chun
c nhn bit khi xut hin mu hng nht ca KMnO
4
(cú th ỏp dng
phng phỏp chun trc tip hay chun ngc).
Phng trỡnh chun :
2MnO
-
4
+ 5NO
2
-
+ 6H
+

2Mn
2+
+ 5NO
3
-
+ 3H
2
O
Tuy nhiờn trong mụi trng axit ion NO
2
-
b phõn hu thnh NO v
NO
2
theo phng trỡnh
NO
2
-
+ H
+
HNO
2
NO + NO
2
+ H
2
O
Do ú cn o ngc th t phn ng (nh t t dung dch NO
2
-

vo dung
dch MnO
4
-
trong mụi trng axit). Phng phỏp ny cú nhy khụng cao
v tớnh chn lc kộm vỡ trong dung dch cú nhiu ion cú kh nng b MnO
4
-

oxihoỏ.
Vớ d: Nu chun chm dung dch nitrit ó c axit hoỏ bng dung
dch KMnO
4
thỡ s thu c kt qu thp do axit nitr khụng bn d bay hi.
Ngoi ra oxi khụng khớ cng oxi hoỏ nitrit thnh nitrat. Do ú, nờn thờm chớnh
xỏc th tớch dung dch nitrit t buret vo dung dch KMnO
4
ó c axit hoỏ
cho n khi mt mu dung dch. Nhng ion NO
2
-
phn ng chm vi MnO
4
-
,
do ú cú th xy ra s phõn hu NO
2
-
trc khi phn ng vi MnO
4

-
. Nguyờn
tc ca phng phỏp: oxi hoỏ NO
2
-
thnh NO
3
-
bng KMnO
4
im cui ca
quỏ trỡnh chun c nhn bit khi mu tớm ca KMnO
4
chuyn thnh mu
tớm rt nht (gn nh mt mu).
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
1.2.3.2. Phương pháp trắc quang.
Cơ sở của phương pháp trắc quang là dựa vào phản ứng tạo chất màu
của chất cần xác định với thuốc thử và dựa vào định luật Lambe - Beer để xác
định hàm lượng chất đó. Phương trình biểu diễn mối liên hệ giữa độ hấp thụ
quang và nồng độ chất phân tích có dạng: A=.l.C, trong đó: A là độ hấp thụ
quang của phức màu, l là chiều dày cuvet và C là nồng độ chất cần phân tích
[3].
NO
2
-
được xác định dựa trên cơ sở hình thành hợp chất màu azo tại pH

thấp. NO
2
-
phản ứng với amin bậc I trong môi trường axit tạo thành muối
điazoni ở giai đoạn trung gian. Muối này khi tác dụng với hợp chất thơm sẽ
tạo thành phức màu azo tương ứng thích hợp cho phép đo quang. Nếu sử
dụng thuốc thử là axit sunfanilic và

- naphtylamin thì NO
2
-
sẽ phản ứng với
sunfanilic tại hợp chất trung gian là muối điazoni tương ứng.

Sau đó muối này kết hợp với

- naphtylamin tạo ra hợp chất màu hồng.

Độ hấp thụ quang được đo ở bước sóng 520nm, yếu tố đầu ảnh hưởng
đến phản ứng điazon hoá là pH của môi trường phản ứng, nhiệt độ phản ứng.
Phản ứng thường được tiến hành ở pH khoảng 1,7 – 3 và ở khoảng nhiệt độ
là 0 – 5
0
C. Nhiệt độ càng cao phản ứng xảy ra càng nhanh nhưng lại dễ dàng
bị phân huỷ thành các hợp chất khác. Phương pháp này có độ chọn lọc cao
khi có một lượng rất lớn (thường gấp 100 lần) cloramin, clo, thiosunfat, natri
poly photphat và sắt (III) thì sai số của phương pháp này là 10%[25]
1.2.3.3. Phương pháp động học xúc tác - trắc quang.
A. Cơ sở lý thuyết của phương pháp động học xúc tác [9,22]
Cơ sở phương pháp động học xúc tác [22] là dựa trên việc đo tốc độ

phản ứng để xác định nồng độ các chất. Phương pháp tiến hành dựa trên hiệu
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
ứng xúc tác của cấu tử cần định lượng đối với một phản ứng nào đó. Vì vậy,
nó cho phép xác định được lượng vết, đặc biệt là các anion và các hợp chất
hữu cơ một cách đơn giản, nhanh chóng với giới hạn phát hiện thấp. Phép xác
định cần sử dụng thiết bị theo dõi thời gian, máy điều nhiệt và phổ quang kế
có thể đọc tự động, kết hợp với máy tính để theo dõi các thí nghiệm và cho
phép đánh giá dữ liệu về độ chính xác, giới hạn phát hiện, sự nhanh chóng và
tự động hóa đã đưa phương pháp động học trở nên phổ biến.
Khi sử dụng phản ứng có xúc tác để nghiên cứu ta có thể xác định được
nồng độ cực kì nhỏ của chất xúc tác thông qua sự tăng tốc độ phản ứng vì một
chất xúc tác tham gia vào nhiều vòng của phản ứng xúc tác. Khi nồng độ của
chất xúc tác tăng sẽ dẫn đến tăng tốc độ phản ứng.
Phương pháp xác định động học xúc tác thường dựa theo hai hướng
sau:
+ Dựa vào kết quả đo tốc độ phản ứng ở thời điểm bắt đầu của phản
ứng (phân tích xúc tác).
+ Dựa vào những biến đổi của tốc độ phản ứng (phân tích các thay đổi
như chất hoạt hóa hoặc chất ức chế).
Cơ sở của phương pháp động học xúc tác dựa trên việc đo tốc độ phản
ứng chỉ thị. Phản ứng chỉ thị là phản ứng được xúc tác bởi chất phân tích.
Chất để theo dõi tốc độ phản ứng chỉ thị được gọi là “chất chỉ thị ”.
Giả thiết có phản ứng như sau:
A + B
ku

P

1
+ P
2
(1)
Ở đây, P
1
, P
2
là sản phẩm được tạo thành từ các phản ứng không xúc tác của
A và B.
Giả sử trong phản ứng có mặt chất xúc tác C, cơ chế mới như sau :
A + C

kc
P
1
+ X (2)
X + B
 
nhanh
P
2
+ C (3)
Ở đây, X là phức chất trung gian hoạt động. Nếu phản ứng (3) xảy ra nhanh
hơn phản ứng (2), nồng độ của chất xúc tác sẽ không đổi suốt quá trình phản
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
14
ứng và tốc độ phản ứng (v) sẽ bằng tổng của tốc độ phản ứng không xúc tác

và có xúc tác, tức là:
v = -
[]dA
dt
= k
u
[A][B] + k
c
[C][A][B] (4)
Ở đây, A là chất chỉ thị.
Nếu coi như tốc độ của phản ứng không xúc tác không đáng kể, có thể
bỏ qua, ta có:
v = -
[]dA
dt
= [C
0
] .

. k
c
(5)
Ở đây, [C
0
] là nồng độ của chất xúc tác được xác định.


là tích nồng độ của các chất ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng chỉ thị.
k
c

là hằng số tốc độ phản ứng.
Định luật tốc độ tổng của phản ứng xúc tác chỉ có thể được áp dụng sau
khi xét hết ảnh hưởng của các yếu tố động học. Do ta không thể biết trước
nồng độ của một chất xúc tác trực tiếp trong mỗi trường hợp, cho nên để xác
định nồng độ chưa biết của chất xúc tác cần phải dựng đường chuẩn. Hai
phương pháp chính được sử dụng để phân tích xúc tác là phương pháp vi
phân và phương pháp tích phân, kết hợp với ba cách xây dựng đường chuẩn:
phương pháp thời gian ấn định, phương pháp nồng độ ấn định và phương
pháp tg

.
*
Phương pháp vi phân
Đánh giá tốc độ phản ứng trực tiếp qua d/dt:
+ Đo nồng độ ban đầu, từ đó xác định được tốc độ ban đầu và dùng để
đánh giá nồng độ.
+ Đo độ dốc của đường cong thực nghiệm tại một điểm bất kì, từ đó có
thể tính được nồng độ.

*
Phương pháp tích phân
Phương pháp tích phân chủ yếu dựa vào việc đánh giá tốc độ tương ứng vượt
quá một giới hạn, thường là khoảng nhỏ

t.
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
+ Đo thời gian ấn định và đo sự thay đổi của một biến số có liên quan

tới nồng độ của chất phản ứng hoặc sản phẩm vượt qua một khoảng thời gian
xác định.
+ Phương pháp nồng độ ấn định hoặc biến thiên thời gian (chu kì thời
gian) được áp dụng để đo sự thay đổi tương tự trong nồng độ chất phản ứng
hoặc sản phẩm.
*
Phương pháp khác
+ Phương pháp dựa trên việc đo độ dài của chu kì cảm ứng.
+ Phương pháp đặc biệt như đo dao động của phản ứng .
Cần chú ý là độ chính xác của phương pháp phân tích động học phụ
thuộc vào độ tin cậy của kỹ năng phân tích khi đo những thay đổi nồng độ của
một cấu tử.
Độ nhạy và giới hạn phát hiện của phương pháp: Ưu điểm chính của phương
pháp là giới hạn phát hiện (nồng độ thấp nhất mà chất xúc tác đo được) thấp
và độ nhạy cao. Nồng độ các chất xúc tác ở trong khoảng 10
-6
-10
-11
g/ml có
thể xác định được dựa trên khả năng xúc tác của chúng và nồng độ phù hợp
để có thể đo được tín hiệu phân tích nhỏ nhất.
B. Độ chọn lọc của phương pháp
Theo IUPAC, độ chọn lọc biểu thị cho khả năng xác định một chất khi
có mặt các chất cản trở đi kèm trong mẫu. Các đặc tính riêng không gây ảnh
hưởng cản trở trong trường hợp này.
Đặc tính xúc tác của một ion vô cơ phụ thuộc vào kích thước ion, điện
tích và liên kết của nó. Các chất có đặc tính tương tự như chất phân tích sẽ
ảnh hưởng tới tốc độ phản ứng, và do đó phương pháp phân tích động học
thường không có tính chọn lọc cao khi có mặt các chất hoá học có liên quan
đến các nguyên tố.

Độ chọn lọc của phương pháp xúc tác có thể được cải thiện bằng các
cách sau: Thay đổi điều kiện phản ứng (pH, nồng độ chất phản ứng, nhiệt
độ...), sử dụng các kỹ thuật tách (trao đổi ion, phương pháp phổ, khuyếch tán
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
phổ, kết tủa đồng thời, chưng cất, điện di...), sử dụng các tác nhân che để hạn
chế ảnh hưởng của các ion cản.
Giới hạn phát hiện là một ưu điểm thường được nhấn mạnh trong
phương pháp phân tích động học xúc tác. Tuy nhiên, độ chọn lọc thấp có thể
là nguyên nhân hạn chế một phần các ứng dụng của phương pháp này.
C. Một số phương pháp động học xúc tác trắc quang xác định hàm lượng
nitrit.
+ Có thể xác định nitrit sử dụng thuốc thử molybdoxylicic acid xanh
(MSAB). Phương pháp này nhanh, đơn giản, có độ nhạy và độ chọn lọc cao
cho việc xác định hàm lượng Nitrit. Đo quang tại

= 810 nm. Giới hạn phát
hiện là 0.004 ppm.[17]
+ Có thể xác định hàm lượng nitrit dựa trên tác dụng xúc tác của nó cho
phản ứng giữa methylthymol xanh và kalibromat trong môi trường axit H
2
SO
4
. Đo quang tại

= 437nm cho phạm vi nồng độ nitrit từ 2-100ng/ml và 100 –
500ng/ml theo phương pháp thời gian ấn định thời gian tại 4 phút ở 30
o

C.
Giới hạn định lượng nitrit là 0.6 ng/ml.[21]
+ Có thể xác định hàm lượng Nitrit dựa trên tác dụng xúc tác của nó
cho phản ứng oxi hóa cresy brilliant xanh bằng bromat. Đo quang ở 595nm và
ở 30
0
C. Giới hạn định lượng nitrit là 0.1ng/ml.[18]
+ Có thể xác định nitrit trong môi trường axit dựa vào sự khử Cresyl
violet thành màu vàng. Đo biến thiên độ hấp thụ quang của dung dịch ở

=
555nm nếu hàm lượng nitrit trong khoảng 0.0188 – 2.3

g/ml và tại

=
405nm khi xác định 2.4 – 2.6

g/ml [16]
+ Có thể xác định hàm lượng nitrit dựa trên tác dụng xúc tác của nó cho
phản ứng oxi hóa methylene xanh bằng bromat. Tốc độ phản ứng được theo
dõi màu bằng đo quang ở 664nm và ở 25
0
C theo phương pháp thời gian ấn
định tại 3 phút. Giới hạn định lượng của phương pháp này là 3.6

g/ml. [24].
1.2.3.4. Một số phương pháp khác.
A. Phƣơng pháp cực phổ.
Nitrit là anion có hoạt tính cực phổ, khi xác định nitrit bằng phương

pháp cực phổ, điện cực giọt thuỷ ngân, dung dịch nền LaCl
3
2% và BaCl
2
2%
thì nitrit xuất hiện sóng cực phổ ở thế 1,2 V
LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
17
Nếu dùng nền là hỗn hợp đệm xitrat 2M có pH = 2,5 thì giới hạn phát
hiện là 0.2 ppm NO
2
-

Nếu dùng nền là hỗn hợp KCl 0,2M + SCN
-
0,04M + Co
2+
2. 10
4
M ở
pH = 1 – 2 thì sẽ cho một pic cực phổ xung vi phân rất rõ khi có mặt của ion
NO
2
-. Pic xuất hiện ở thế - 0,5 V ( so với điện cực calomen bão hoà) và
chiều cao của pic tỉ lệ với nồng độ NO
2
-
.

Có thể xác định nitrit bằng cách chuyển nó thành diphenyl nitrosamine
phản ứng được tiến hành trong môi trường axit.
Khi xác định NO
2
-
trong mẫu người ta thêm 5ml dung dịch nền (gồm
4,86 KSCN và 17,2 ml HClO
4
70% trong 1l nước cất). 1,25 ml phenylamin
(hoà tan 0,44g diphenylamin trong 400ml rượu metylic định mức thành 1l) và
20ml mẫu. Điều chỉnh pH từ 1 – 2 bằng axit HClO
4
nếu cần. Sục khí nitơ để
loại oxi không khí sau đó ghi phổ xung vi phân từ - 0,2 đến – 0,8V. Thế đỉnh
pic xuất hiện ở - 0,52V.[28]
B. Phƣơng pháp sắc ký.
Ion nitrit phân tích bằng phương pháp sắc kí lỏng cao áp với pha động
là axit p-hyđrobenroic 8mM và Bis - Tris 3,2mM. Hàm lượng nitrit có thể xác
định được đến10.e
-8
M. Ion nitrit cũng có thể xác định được cùng với các ion
khác bằng phương pháp sắc kí ion. Tuy nhiên giới hạn phương pháp này chỉ
xác định được 0,1 mg/lit NO
2
-
. Mẫu được bơm vào cột tách bằng van bơm
mẫu, nhờ pha động thích hợp để qua cột tách. Tại đây các cấu tử trong hỗn
hợp được tách ra khỏi nhau và xác định nhờ bộ Detector thích hợp.[27,20]
C. Phƣơng pháp phân tích khối lƣợng [15].
Nitrit có thể tạo thành muối khó tan với 2,4- điamino 6-oxypyriđin là

2,4 điamino 5 nitrozo 6 -oxypyriđin. Sấy khô muối ở nhiệt độ 120-140
0
C rồi
xác định trọng lượng của muối. Phương pháp phân tích này hầu như ít được
nghiên cứu vì thời gian phân tích quá dài, không thích hợp khi cần phân tích
nhanh.
Ngoài ra, người ta còn xác định nitrit bằng phương pháp gián tiếp dựa
trên phản ứng:
3HNO
2
+ AgBrO
3


AgBr + 3HNO
3


LuËn v¨n th¹c sÜ Ho¸ ph©n tÝch – K15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
18
Lọc lấy kết tủa AgBr, đem rửa bằng dung dịch H
2
SO
4
(1:4) và sấy ở
nhiệt độ 85-90
0
C rồi đem cân. Từ lượng AgBr kết tủa ta tính được NO

2
-
có
trong dung dịch. Phương pháp này chỉ áp dụng với những mẫu có chứa lượng
lớn NO
2
.






















Luận văn thạc sĩ Hoá phân tích K15

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn
19
CHNG II. THC NGHIM
2.1. Húa cht v thit b thớ nghim.
2.1.1. Húa cht.
Cỏc húa cht c s dng l loi tinh khit phõn tớch (P.A.) v cỏc
dung dch u c pha ch bng nc ct 2 ln.
* Pha ch dung dch chun.
Dung dch chun gc nitrit (1000 mg/l) c pha t NaNO
2
tinh th.
Cõn 0,750g NaNO
2
tinh khit hoỏ hc ó sy khụ 105
0
C vo cc cõn sau ú
chuyn vo bỡnh nh mc 500 ml trỏng cc cõn 3 ln v nh mc bng nc
ct n vch nh mc. Nng chớnh xỏc ca dung dch ny c xỏc nh
li bng KMnO
4
nh sau:
Dựng pipet ly chớnh xỏc Vml MnO
4
-
cú nng xỏc nh vo bỡnh nún
dung tớch 250 ml. Thờm 2ml dung dch H
2
SO
4

2M + 4ml H
2
O ct un núng
nh tin hnh chun bng dung dch NO
2
-
cn xỏc nh nng cho n
khi dung dch trong bỡnh nún mt mu hng thỡ dựng li. Ghi s ml NO
2
-
ó
dựng chun - V
0
ml. Phng trỡnh chun :
2MnO
-
4
+ 5NO
2
-
+ 6H
+
2Mn
2+
+ 5NO
3
-
+ 3H
2
O

Lm 3 ln ly kt qu trung bỡnh.
Do KMnO
4
khụng phi l cht gc nờn ta phi chun li nng
bng dung dch chun axit oxalic.
Dung dch chun lm vic cú cỏc nng nh hn c chun b bng
cỏch pha loóng dung dch chun gc bng nc ct v s dng trong vũng 1
tun ( bo qun trong t lnh 4
0
C).
* Pha ch dung dch thuc th methyl (MR) 1,375. 10
-4
M
Dung dch MR 1,375ì10
-4
M c chun b bng cỏch pha 0,004g MR
tinh th bng cn v nc ct trong bỡnh nh mc 100 ml.
* Pha ch dung dch thuc th metylen xanh (MB) 1,5. 10
-4
M: